11 ς 2015 3 28 ομ 5 δώρα χειμωνίδου βιοποικιλότητα

Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών

Συνεισφορά της ερευνητικής δραστηριότητας
του Ινστιτούτου Γεωργικών Ερευνών
στη Βιοποικιλότητα και Διατήρηση της Φύσης
Δρ.Δώρα Χειμωνίδου

ΙΓΕ
Ιδρύθηκε το 1962 σε
συνεργασία με το Ειδικό
Ταμείο Ανάπτυξης των
Ηνωμένων Εθνών (UNDP)
και τον Οργανισμό
Τροφίμων και Γεωργίας
(FAO) και περιήλθε στην
κυριότητα της Κυπριακής
Κυβέρνησης το 1967
Είναι το πρώτο και μοναδικό Ινστιτούτο Γεωργικής Έρευνας στην
Κύπρο και υπάγεται άμεσα στο Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής
Ανάπτυξης κ΄ Περιβάλλοντος
Το 2000, επιλέγεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως Κέντρο Αρίστων
επιδόσεων στη Γεωργία και Περιβάλλον (Center of Excellence)

Όραμα ΙΓΕ
Όραμα του Ινστιτούτου Γεωργικών Ερευνών είναι να
αποτελεί πρότυπο κέντρο γνώσης και καινοτομίας
και να οδηγήσει την Κύπρο σε ένα καλύτερο μέλλον
 ενισχύοντας την αγροτική ανάπτυξη,
 βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής και
 διασφαλίζοντας την αειφόρο χρήση των φυσικών
πόρων.

Γενικοί Στόχοι
 Έρευνα, Αξιολόγηση και Προσαρμογή
επιστημονικών και τεχνολογικών μεθόδων
 Εξεύρεση διαδικασιών και προσεγγίσεων για την
ορθολογική αξιοποίηση των φυσικών πόρων, στο
πλαίσιο μιας μακρόχρονης βιώσιμης ανάπτυξης
 Βελτίωση της ζωικής και φυτικής παραγωγής

Βελτίωση – αξιολόγηση – εξυγίανση – διατήρηση
γενετικής βάσης φυτικής και κτηνοτροφικής παραγωγής
 Παράγει μέσα από οικεία προγράμματα γενετικής
βελτίωσης νέες ποικιλίες σιτηρών και ψυχανθών που
καλύπτουν την μεγαλύτερη καλλιεργούμενη έκταση
στην Κύπρο.
 Παράγει και διατηρεί σε Προβασικές Φυτείες υγιές
πολλαπλασιαστικό υλικό αμπέλου, εσπεριδοειδών και
πυρηνοκάρπων, προς διάθεση στο Τμήμα Γεωργίας,
σε φυτωριούχους και καλλιεργητές.

 Διατηρεί, βάσει διεθνών συμβατικών υποχρεώσεων, Τράπεζα
Γενετικού Υλικού ενδημικών, ιθαγενών και καλλιεργούμενων
ειδών, συμπεριλαμβανομένων ντόπιων παραδοσιακών
ποικιλιών. Αναπτύσσει πρωτόκολλα αναπαραγωγής και
εμπορικής καλλιέργειας ειδών της κυπριακής χλωρίδας.
 Εφαρμόζει το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για καταπολέμηση της
Τρομώδους Νόσου στα αιγοπρόβατα. Διενεργεί συστηματική
επιλογή ανθεκτικών στη νόσο γενοτύπων και διαθέτει
ανθεκτικά ζώα προς ενίσχυση του πληθυσμού αιγοπροβάτων
της Κύπρου.
 Διενεργεί αναλύσεις για ανίχνευση πιθανής γενετικής
τροποποίησης σε εισαγόμενους σπόρους αραβόσιτου και
σόγιας που προορίζονται για σπορά ή ζωοτροφή.

Ανάπτυξη καινοτόμων τεχνικών διαχείρισηςτης
γεωργικής παραγωγής του τόπου
 Εντοπισμός, ταυτοποίηση και αντιμετώπιση νέων ασθενειών
και εντομολογικών εχθρών που ιδιαίτερα σε περιπτώσεις
επιδημίας απειλούν με κατάρρευση σημαντικά τμήματα της
γεωργικής παραγωγής και οικονομίας.
 Μοναδικός φορέας συστηματικής αξιολόγησης εμπορικών
ποικιλιών οπωροκηπευτικών ως προς τα χαρακτηριστικά
απόδοσης, ποιότητας, διατηρησιμότητας, και ειδικής
διατροφικής αξίας. Δημιουργεί ex situ συλλογές κλωνικού
υλικού δενδρωδών καλλιεργειών όπως αμπέλου, ελιάς, ροδιάς
και φοινικιάς.

Ανάπτυξη καινοτόμων τεχνικών διαχείρισηςτης
γεωργικής παραγωγής του τόπου
 Πρωτοπορεί στην εφαρμογή συστημάτων υδροπονίας για
αύξηση της αξίας παραγωγής ανά μονάδα νερού. Ίδρυσε
Κέντρο Υδροπονίας στον Πειραματικό Σταθμό Ζυγίου όπου
γεωπόνοι, τεχνικοί γεωργικών εφαρμογών και παραγωγοί
εκπαιδεύονται σε τεχνικές καλλιέργειας εκτός εδάφους.
 Προωθεί την Ολοκληρωμένη Διαχείριση Παραγωγής και τη
Βιολογική Γεωργία μέσα από ερευνητικά προγράμματα που
καλύπτουν όλες τις πτυχές της παραγωγής με καινοτόμες
προσεγγίσεις και βιοτεχνολογικά εργαλεία

Βιοποικιλότητα αγροτικών ζώων
στην Κύπρο
• Οι ντόπιες φυλές αγροτικών ζώων της Κύπρου αποτελούν σημαντικό μέρος
της βιοποικιλότητας της πανίδας του νησιού, συνυφασμένο με την ιστορία
και τον πολιτισμό μας
• Οι γηγενείς φυλές (π.χ. των προβάτων και αιγών), συνδέονται γενετικά με
αρχαίες φυλές της Μέσης Ανατολής και συχνά παρουσιάζουν μεγαλύτερη
γενετική παραλλακτικότητα από τις σύγχρονες εμπορικές φυλές της
κεντρικής και δυτικής Ευρώπης
Η διατήρηση της βιοποικιλότητας τωνντόπιωνφυλών αγροτικώνζώων:
 Είναι εξαιρετικήςσημασίαςλόγωτης μακροχρόνιας προσαρμογής τους
στις εγχώριες περιβαλλοντικές συνθήκες και μεταβολές
 Εντάσσεται στις προσπάθειες προσαρμογής και μετριασμού των
επιπτώσεωντης κλιματικής αλλαγής

Ντόπιες Φυλές Προβάτων
ΚυπριακόΠαχύουροΠρόβατο
ΚυπριακόΠρόβατο Χίου
• Προσαρμοσμένο σε κυπριακές συνθήκες
για περισσότερα από 60 χρόνια

Ντόπιες Φυλές Αιγών
Αίγα Μαχαιρά
ΚυπριακήΑίγα Δαμασκού
• Προσαρμοσμένη σε κυπριακές συνθήκες
για περισσότερα από 70 χρόνια
Διασταυρώσεις ντόπιωνμε
αίγες Δαμασκού

Συνεισφορά ΙΓΕ στη διατήρηση των
γενετικών πόρων αγροτικών Ζώων
• Το ΙΓΕ αποτελεί το εθνικό σημείο επαφής της Κύπρου στο Ευρωπαϊκό
Εστιακό Σημείο για τους γενετικούς πόρους αγροτικών ζώων, και τα
αντίστοιχα τμήματατης ΕΕ και του FAO
• Στο ΙΓΕ διεξάγεται έρευνα στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δικτύου ARIMNET
με τίτλο: «Η Μεσογειακή βιοποικιλότητα ως μέσο για τη βιώσιμη ανάπτυξη
του τομέα της προβατοτροφίας και αιγοτροφίας: συνδέοντας την
παραδοσιακή γνώση με την καινοτομία» (Ακρωνύμιο DoMEsTIc
http://www.arim-domestic.net/,χρονική περίοδος 2012-2015)
• Στο πρόγραμμα DoMEsTIc συνεργάζονται ερευνητικά ιδρύματα από την
Κύπρο (ΙΓΕ), τηνΕλλάδα, τη Γαλλία και το Μαρόκο
Κύριος στόχος ερευνητικού προγράμματος:
H ενίσχυση της αλληλεπίδρασης μεταξύ των τοπικών φυλών αιγοπροβάτων
με προϊόντα ποιότητας, εξετάζοντας τις υφιστάμενες στρατηγικές και
ενισχύοντας την ανάπτυξη νέων, με απώτερη επιδίωξη τη βιώσιμη και
αειφορική διαχείριση της αιγοπροβατοτροφίας στη Μεσόγειο

ΤΡΑΠΕΖΑ ΓΕΝΕΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ
• Ιστορική αναδρομή
• 1975 - Συνεργασία με το «International Board for Plant Genetic
Resourcesfor Food and Agriculture(IBPGR)
• Διοργάνωση κοινώναποστολώνσυλλογής γενετικού υλικού
• 1978– Πρώτες συλλογές
• 1985– Ίδρυση της Τράπεζας Γενετικού Υλικού του ΙΓΕ
• Χρηματοδότηση απόΕθνικούς Πόρους και του IBPGR
• Σήμερα - Κύρια Τράπεζα Γενετικού Υλικού στην Κύπρο
• Η μόνη που ασχολείται με γενετικό υλικό για τα τρόφιμα και τη
γεωργία
• Διαθέτει όλη την απαραίτητη υποδομή για επεξεργασία των
σπόρων, αποθήκευση στους 0 και -20οC, διατήρηση και διεξαγωγή
δοκιμώνβλαστικής ικανότητας

Συλλογές Καθαρισμός Καθαρισμός

Ξήρανση Αποθήκευση Βλαστικήικανότητα

Αναπολλαπλασιασμός Χαρακτηρισμός/ Αξιολόγηση

Υφιστάμενη κατάσταση
• 1800 καταχωρήσεις (accessions)
• 180γένη
• 544 καταχωρήσεις καλλιεργούμενων ειδών, κυρίως
ντόπιων παραδοσιακών ποικιλιών
• 28 είδη
• 220 καταχωρήσεις ενδημικών φυτών
• 85taxa
• 1036 καταχωρήσεις άλλων άγριων ειδών της κυπριακής
χλωρίδας

Στόχοι
• ΝτόπιεςΠαραδοσιακές Ποικιλίες (Landraces)
• Συνεργασία με Τμήμα Γεωργίας και Μη Κυβερνητικές
Οργανώσεις
• Άγριοι Συγγενείς Καλλιεργούμενων Ειδών (Crop
Wild Relatives)
• Συνεργασία με ICARDA, University of Birmingham, Global Crop
Diversity Trust, Millennium Seed Bank - Royal Botanical
GardenKEW
• Ενδημικά, φυτά του κόκκινου βιβλίου της
χλωρίδας της Κύπρου και άλλα χρήσιμα φυτά της
ΚυπριακήςΧλωρίδας
• Συνεργασία Φιλοδασικό Σύνδεσμό Κύπρου, Τμήμα Δασών,
Πανεπιστήμιο Frederic, Millennium Seed Bank Royal Botanical
GardenKEW

Εθνική Στρατηγική για διατήρηση 178 Άγριων
Συγγενών των Καλλιεργούμενων Ειδών (Phillips et al., 2014)

ΝΤΟΠΙΕΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ

• Ensuring the survival of endangered plants in
the Mediterranean – MAVA project
• ΚύριοςχρηματοδότηςMAVA Fondation pour la Natura
• Έξι μεγαλύτερανησιά της Μεσογείου
• Κύριος στόχος η συλλογή πέραν των 900
καταχωρήσεων από σπάνια και ενδημικά φυτά των
νησιώντης Μεσογείου
• Πέραν των 150 καταχωρήσεων αφορούν σπάνια,
ενδημικά και χρήσιμα φυτά της χλωρίδας της Κύπρου
• Συλλογές σε συνεργασία με το Φιλοδασικό Σύνδεσμο
Κύπρου

Lomelosia cyprica
Photo: C.Nikiforou
0,1 cm

Photo: C.Nikiforou
Cynoglossum troodi
0,1 cm
Photo: C.Nikiforou

Aizoon hispanicum
Photo: C.Nikiforou 0,1 cm

Adapting Agriculture to Climate Change –
Collecting, Protecting and Preparing Crop
Wild Relatives
TRUST project
• Άγριοι συγγενείς των καλλιεργούμουν ειδών – άγρια είδη
συγγενικά με τα καλλιεργούμενα είδη
• Παρουσιάζουν ευρύτερη γενετική παραλλακτικότητα
• Άριστα προσαρμοσμένα σε δυσμενείς βιοτικούς και
αβιοτικούς παράγοντες
• Αποτελούν πολύτιμη πηγή γονίδιων για τη βελτίωση
φυτών και την αντιμετώπιση προκλήσεων όπως η
κλιματική αλλαγή

Adapting Agriculture to Climate Change –
Collecting, Protecting and Preparing Crop Wild
Relatives
TRUST project
• Η Κύπρος βρίσκεται στο κέντρο καταγωγής
σημαντικών φυτών για τη διατροφή του ανθρώπου
και η χλωρίδα της είναι ιδιαίτερα πλούσια με τους
άγριους προγόνους τους
• Στόχος του προγράμματος είναι η συλλογή 192
καταχωρήσεων σπόρων από 38 σημαντικά είδη της
Κυπριακής χλωρίδας που είναι άγριοι συγγενείς
σημαντικών καλλιεργούμενων ειδών

Adapting Agriculture to Climate Change – Collecting,
Protectingand Preparing Crop Wild Relatives
TRUST project
AEGILOPS PEREGRINA VICIA NARBONENSIS

ΝΕΑ ΦΥΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΘΟΚΟΜΙΑ
• Η τάση για αναζήτηση και εισαγωγή νέων φυτών στην
επιχειρησιακή ανθοκομία έχει οδηγήσει στην αναζήτηση
ειδών από το φυσικό περιβάλλον.
• Η Κύπρος παρουσιάζει μια πλούσια χλωρίδα με υψηλό
ποσοστό ενδημισμού. Eχει πολλά αυτοφυή / ενδημικά είδη
τα οποία παρουσιάζουν επιθυμητά χαρακτηριστικά που τα
καθιστούν ικανά για χρησιμοποίηση στην επιχειρησιακή
καλλωπιστική ανθοκομία.
Ενίσχυση των προσπαθειών για την εκτός τόπου διατήρηση
των επιλεγμένων ειδών.

Centaureaakamantis και Οriganum cordifoliumείναι αυστηρώς
προστατευόμεναείδη και προστατεύονται από τη Συνθήκη της Βέρνης
Οriganum cordifolium
Ptilostemon
chamaepeuce
var. cypria
Centaurea akamantis
Euphorbia veneris
Arabis purpurea
Onosma fruticosum
- ΙνστιτούτοΓεωργικώνΕρευνών
- Τμήμα Δασών
- Τμήμα Βιολογίας, Καποδιστριακό
ΠανεπιστήμιοΑθηνών
- Σχολή Γεωπονίας, ΤΕΙ Κρήτης
- Ιδιωτικά Φυτώρια
“ΕΝΔΗΜΑΝΘΗ” Αξιοποίηση έξι ενδημικών
ειδών της Κυπριακής Χλωρίδας στην
εμπορική Ανθοκομία (ΙΠΕ)

Arabis purpurea
Στόχος: Η αξιοποίηση και η
χρήση των επιλεγμένων
ενδημικών ειδών στην
εμπορική ανθοκομία και
ταυτόχρονα η προστασία και
διατήρηση τους

ΔΕ1:Συλλογή / συγκέντρωση του αναγκαίου
εγγενούς (σπέρματα)και αγενούς (μοσχεύματα
μαλακού ξύλου)υλικού για τηναναπαραγωγή των
επιλεγμένων ενδημικών ειδών μεπολλαπλές
επισκέψεις στους χώρους στους οποίους αυτοφύονται
τα επιλεγμένα ενδημικά είδη (φυσικοί πληθυσμοί)
ΔΕ2:Eργαστηριακός έλεγχος της φύτρωσης των
σπερμάτων μέσω διερεύνησης της θερμοκρασιακής
εξάρτησης τωνσπερμάτωνκάθε είδους και την
διαπίστωση της ληθαργικής τους κατάστασης.
Παράλληλα μελετήθηκεη δυνατότητα χρήσης της
μεθόδου του μικροπολλαπλασιασμού για
αναπαραγωγήτων συλλεγέντων φυτών.
Euphorbiaveneris
Κόμβοι χωρίς φύλλα
έδωσαν τα καλύτερα
αποτελέσματα
Δέσμες Εργασίας

 ΔΕ3: Παραγωγήσπορόφυτων και διερεύνηση καλλιεργητικών
συνθηκώνκαι μεθόδων. Η Καλλιέργεια πραγματοποιήθηκεσε3
περιβάλλοντα Θερμοκήπιο,Δικτυοκήπιο και Ύπαιθρο
Διενεργήθηκαν
διάφορες
καλλιεργητικές
τεχνικές:
Άρδευση,
υδρολίπανση,
κλαδέματα,
κορυφολογήματακλπ
Αναπαραγωγή: Με σπόρους και με μοσχεύματα
Στόχος : η παραγωγή όλων των
επιλεγμένωνφυτώναπό
σπέρματακαι η μελέτη της
δυνατότηταςμετατροπήςτους
σε φυτά γλάστρας

Euphorbia veneris μετά από 12 μήνες από
μοσχεύματα(ποσοστό επιτυχίας 80%) και από
σπόρους (ποσοστό επιτυχίας 90% και
καθυστέρηση στην άνθηση κατά 6 μήνες)

Φυτάτου είδους Centaurea akamantis μετά από
πάροδο 6 μηνών από μοσχεύματα (50% επιτυχία) και
από σπόρους με ποσοστό επιτυχίας 85%
Στηφύση η
Centaurea
akamantis
είναι ένας
κρεμοκλαδής
θάμνος με λίγα
λουλούδια

Εφαρμογές διαφορετικών
συχνοτήτων άρδευσης
Ptilostemonchamaepeuce var. cypria
(φυτά από σπόρο στους12 μήνες)
Εφαρμογή
διαφορετικών
τεχνικών
κλαδέματος

Phlomis cypria var. oxidentalis
Στη ΔΕ4 έγινε συλλογή σπερμάτων στο στάδιο της ωριμότητας
τα οποία προήλθαν από την ερευνητική εργασία της Δ.Ε.3 και
αποθηκεύτηκαν στην Τράπεζα Γενετικού Υλικού σε ερμητικά
κλειστούς φακέλους από αλουμίνιο στους 0-40C για χρήση σε
μελλοντικές επιστημονικέςεργασίες και μελέτες.
Boseacypria

ΔΕ5: Συλλογή και ανάλυση (στατιστική
επεξεργασία)τωνερευνητικών
ευρημάτωνμεστόχο τηναξιολόγηση των
ανθοκομικώνβοτανικών
χαρακτηριστικώνκαι της δυνατότητας
εμπορικής φυτωριακής παραγωγής
τωνεπιλεγμένωνενδημικώνειδών.
Μετά από αξιολόγησητων επιλεγμένων
ειδών, δόθηκανστους τελικούς χρήστες
φυτά για μαζική παραγωγή και
αξιοποίησηστηνεμπορική ανθοκομία
(φυτώρια, οικολογικοί κήποι σχολείων,
Βοτανικοί κήποι κλπ)

Χρήσηενδημικών φυτών στην Κηποτεχνία,
Χρήσηενδημικών φυτών στην φυτωριακήπαραγωγή
Σπορόφυτα έχουν δοθεί στο Τμήμα Δασών στους
Τελικούςχρήστες και σε φυτώρια για διάδοση…
έχουνεγκατασταθεί φυτά σε κήπους …

«Αξιολόγηση ειδών της Κυπριακής
και Ελληνικής Χλωρίδας για
αξιοποίηση τους στην εμπορική
ανθοκομία»
Συνεργαζόμενοι φορείς: IΓΕ, ΕΘΙΑΓΕ

• Επιλογή αυτοφυών φυτών Κυπριακής και Ελληνικής
χλωρίδας
• Μελετήθηκαν επεμβάσεις: σκίαση (για επιμήκυνση
στελέχους), άρδευση, λίπανση
• Αξιοποίηση των φυτών στην εμπορική ανθοκομία ως δρεπτά
νωπά άνθη ή αποξηραμένα, ως φυτά γλάστρας ή στην
κηποτεχνία
• Cistus monspeliensis L.
• Crithmum maritimum L.
• Lavandulastoechas
• Helichrysum italicum
•Helichrysum conglobatum
• Lavandulaangustifolia Mill.
• Thymus capitatus
• Limonium sinuatum
• Limonium virgatum

Lavandula stoechas L. (Labiatae)
Μυροφόρα
Αρωματικόςθάμνοςύψους 120 cm
Ιθαγενές είδος στην Κύπρο, εμφανίζεται σε ξηρές
πλαγιές (Λυσός,Ακρωτήρι,Λεύκαρα,Σταυροβούνι
σεύψος από 0-700m)
Το εντυπωσιακόμωβ
άνθος της με τα
πρασινογκρι φύλλα
καθιστούντο είδος αυτό
κατάλληλογια την
ανθοκομία.Η άνθησητου
εμφανίζεται από το
Μάρτιομέχρι το Μάιο.

Helichrysum italicum και
Helichrysum conglobatum
(Compositae)
Ψιλίνα ή κλάματα της
Παναγίας.
Χαμηλός θάμνος ύψους περίπου 80
cm.Ιθαγενές κοινό είδος το οποίο
και εμφανίζεται σε όλο το νησί (0-
700mύψος). Ανθίζει από Μάρτιο
μέχρι και Μάιο.

Crithmum maritimum L.(Umbelliferae)
Κρίθμον το παράλιο – Κίρταμα:
Εμφανίζεταισε βραχώδη εδάφη κοντά στη θάλασσα και είναι κοινό σε πολλές
περιοχέςστην Πάφο, στην Αμμόχωστο, στην Κερύνια και στο Κάβο Γκρέκο
Άνθηση παρατηρείται
από τον Ιούλιο μέχρι
και το Νοέμβριο

Tulipa agenensis
Στόχος:
 Μελέτη μεθόδων πολλαπλασιασμού,
φύτευσης, φυσιολογίας και η περαιτέρω
αξιολόγηση τους και δημιουργία
πρωτοκόλλων πολλαπλασιασμού και
καλλιέργειας.
 Η διατήρηση του είδους με τη διάδοση του για
χρήση στους βοτανικούς κήπους, στην
κηποτεχνία και επιπλέον των εμπλουτισμό
των ήδη υφιστάμενων πληθυσμών και της
τράπεζας σπερμάτων
 Συνεργαζόμενοι φορείς: IΓΕ, Τμήμα Δασών,
Τμήμα Γεωργίας και Μονάδα Διατήρησης της
Φύσης (Πανεπιστήμιο Frederick)

Oρχιδέες της Κύπρου
Στόχοι:
• Συλλογή φυτικού υλικού (σπερμάτων)και
μελέτη φύτρωσης σπερμάτωναυτοφυώνκαι
ενδημικώνειδώνορχιδέας.
• Δημιουργίαπρωτοκόλλωνπολλαπλασιασμού
και καλλιέργειας.
• Η διατήρηση του είδους με τη διάδοση του για
χρήση στους βοτανικούς κήπους, στην
κηποτεχνία και επιπλέοντων εμπλουτισμότων
ήδη υφιστάμενωνπληθυσμώνκαι της τράπεζας
σπερμάτων
• Συνεργαζόμενοι φορείς:IΓΕ και Τμήμα Δασών

• Συνεργασία με Estonian University of
Life Sciences για μελέτη της γενετικής
βιοποικιλότητας μέσω εργαστηριακών
αναλύσεων με τη μέθοδο του DNA
• Συλλογή φύλλων και σπερμάτων
(κάψες) από 5 διαφορετικούς
πληθυσμούς του είδους
• Ανάλυση με τη μέθοδο του DNA
Συλλογή φυτικού υλικού
Anacamptispyramidalis

Ινστιτούτο ΓεωργικώνΕρευνών
Ευχαριστώ για την προσοχή σας!
www.ari.gov.cy

Η ομιλία σε φιλμάκι
Ομιλία Δώρα Χειμωνίδου
http://www.biosyn-oelmek.org/
Ιστοσελίδα Συνδέσμου Βιολόγων ΟΕΛΜΕΚ
http://www.biosyn-oelmek.org/?page_id=352
youtube
https://www.youtube.com/watch?v=IsJOC-E2ctU
facebook Βιολόγων
https://www.facebook.com/groups/670297819664373/1088887251138759/?comment_id=1089
101171117367&ref=notif&notif_t=like

11 ς 2015 3 28 ομ 5 δώρα χειμωνίδου βιοποικιλότητα

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (7)

Similar to 11 ς 2015 3 28 ομ 5 δώρα χειμωνίδου βιοποικιλότητα

Similar to 11 ς 2015 3 28 ομ 5 δώρα χειμωνίδου βιοποικιλότητα (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (15)

11 ς 2015 3 28 ομ 5 δώρα χειμωνίδου βιοποικιλότητα