3. Ατομικό Δελτίο Υγείας του Μαθητή
(ΑΔΥ)
Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής 1990, 7:428-434
Ελένη Βαλάσση-Αδάμ, Γεώργιος Βαράκης, Παύλος
Γκίκας. Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού
«Το ΑΔΥ του Μαθητή προτάθηκε στο Υπουργείο
Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων και στο
Υπούργειο Υγείας Πρόνοιας και Κοινωνικών
Ασφαλίσεων ως εργαλείο παρακολούθησης της
υγείας των παιδιών σχολικής ηλικίας........»
4. Ατομικο Δελτίο Υγείας του Μαθητή
«Πρόκειται για τυποποιημένο εξατομικευμένο και
χρονικά προγραμματισμένο έλεγχο που αποβλέπει
στην προαγωγή της υγείας μέσα από την
ευαισθητοποίηση γονιών, παιδιών και
εκπαιδευτικών»
«....κάθε παιδί σχολικής ηλικίας θα έπρεπε να έχει
μία πλήρη ιατρική εξέταση και αξιολόγιση της υγείας
του από τον προσωπικό του γιάτρο κάθε 2 ή 3
χρόνια»
5. Ατομικό Δελτίο Υγείας του Μαθητή:
στόχοι
Ενίσχυση αρχών καί μεθόδων πρόληψης και
ευαισθητοποίηση του κοινού, των εκπαιδευτικών και
των υγειονομικών
Από κοινού καλλιέργεια της υγείας του παιδιου από
το ίδιο, τους γονείς, το γιάτρο και τον δασκαλό του
Εξατομίκευση της προληπτικής φροντίδας
Εξασφάλιση συνέχειας στην παρκολούθηση των
παιδιών και των εφήβων
Εγκαιρη επισήμανση προβλημάτων υγείας στα
οποία μπορεί να γίνει αποτελεσματική παρέμβαση
6. Ατομικό Δελτίο Υγείας του Μαθητή
Δημιουργία ατμόσφαιρας συνεργασίας μεταξύ
γονιών, δασκάλων, υγειονομικών - με
αντικείμενο όχι μόνο την σωματική υγεία αλλά
και την προσαρμογή του κάθε παιδιού στο
περιβάλλον του σχολείου και τις απαιτήσεις
του σχολικού προγράμματος
7. Ατομικό Δελτίο Υγείας του Μαθητή
«Η εξέταση και συμπλήρωση του ΑΔΥ να
γίνεται από ένα γιατρό – το γιατρό του
παιδιού ή τις οικογένειας..........Η εξέταση
από άγνωστο γιατρό και η απευθείας
καταφυγή σε κάποιον ειδικό...... δεν είναι η
καλύτερη επιλογή και συχνά ταλαιπωρεί
γονείς, παιδιά και γιατρούς χωρίς να επιτύχει
τους στόχους της προληπτικής εξέτασης.»
8. ΑΔΥ του Μαθητή: η «προϊστορία»
«Ατομικό Δελτίο Υγείας του Μαθητή»
Σ. Θ. Χατζηπαντελής
Στο στρόγγυλο τραπέζι «Το πρόβλημα
της σχολικής υγιεινής στην Ελλάδα»
(που παρουσιάστηκε στη Θεσσαλονίκη)
Παιδιατρική 44: 8-14, 1981
9. ΑΔΥ – η «προϊστορία»
Σχολιατρική Υπηρεσία
Π.Ι.Κ.Π.Α.
Τα ταμεία
Αγροτικά Ιατρεία
Η προσέγγιση της Παιδιατρικής
- Τα νοσοκομεία
- Τα ιδιωτικά ιατρεία
10. Η «Προϊστορία» :
Προληπτική παιδιατρική
Εμβολιασμός του παιδικόυ πληθυσμού
Πανελλήνιο ανιχνευτικό πρόγραμμα νεογνών
(screening)
- Φενυλκετονουρία
- Υπο θυροειδισμός
11. Το Βιβλιάριο Υγείας του Παιδιού
Το Βιβλιάριο Υγείας του Παιδιού (ΒΥΠ) εφαρμόστηκε
το 1977
Έγινε γρήγορα δεκτό από γονείς και υγειονομικούς
Εξασφάλισε ικανοποιητικό βαθμό πρωτοβάθμιας
φροντίδας και πρόληψης στη βρεφική ηλικία
¨Επέβαλε¨ τη συμμετοχή των γονέων, οι οποίοι έχουν
την ευθύνη γιά την φύλαξη του ΒΥΠ
12. Διαπιστώσεις από την εκτέλεση ανιχνευτικών
προγραμμάτων υγείας παιδιών στα σχολεία
Γ. Βαράκης και συν., Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού
25º Πανελλήνιο Παιδιατρικό Συνέδριο, 1987
- Το 1985 και 1986 ελέγχθηκαν 5120 μαθητές
δημοτικών σχολείων.
- Είχαν εξεταστεί 2,8 φορές από παιδίατρο τον
προηγούμενο χρόνο, αλλά δεν είχαν ελεγχθεί:
αρτηριακή πίεση στο 87,5%, οπτική οξύτητα στο
56%, σπονδυλική στήλη σε 97%.
- 65% είχαν > 3 τερηδονισμένα δόντια
13. Η προσέγγιση του Υπουργείου
Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων
«Με απόφαση του Υπουργείου Παιδείας από
το 1986 κάθε μαθητής, κάθε χρόνο πρέπει να
προσκομίζει ‘ιατρική γνωμάτευση’
προκειμένου να επιτραπεί να κάνει
γυμναστική»
(Εγκύκλιος Φ33/688/Γ 4/916/ 11.11.1986)
17. ΑΔΥ του μαθητή- Εφαρμογή
Διαπίστωση των ανανγών
Καθορισμός στόχων
Σχεδιασμός
Εφαρμογή
Αποδοχή, αποτελεσματικότητα
Εκτίμιση των προβλημάτων
Προσαρμογή
18. ΑΔΥ του μαθητή: αξιολόγηση της
αποδοχής
ΑΔΥ του μαθητή: Πρόδρομη αξιολόγηση της
εφαρμογής του. Ε. Βαλάσση-Αδάμ, Σ. Αγορίτσα,
Γ.Βαράκης, Π.Γκίκας. 28º Πανελλ. Παιδ. Συν. 1990
Η ενημέρωση των γονέων και των παιδιών για το
ΑΔΥ. Θ. Γιογκαράκης, Π. Γιαννακόπουλος,
Π.Φάκος. 29º Πανελλ. Παιδ. Συν. 1991
Εφαρμογή του ΑΔΥ σε μαθητές αστικής περιοχής.
Α.Ρεσβάνη, Κ. Δεδούση, Λ. Μπουσίου. 38 º Πανελλ.
Παιδ. Συν. 2000
19. ΑΔΥ του μαθητή: προβλήματα και
εξελίξεις στην εφαρμογή, και αλλαγές
- Από ποιούς να συμπληρωθεί;
- Διαφοροποίηση στόχων των δυο
Υπουργείων (πάλι)
- Αλλαγές υπευθύνων
- Διαφορετικές υπηρεσίες για τη ψυχική υγεία
- Εθνικό Σύστημα Υγείας
- Ανάπτυξη του δικτύου των Κέντρων Υγείας
- Προβλήματα επικοινωνίας**
20. ΑΔΥ του μαθητή: προβλήματα στην
επικοινωνία
Γονείς
- κατανόηση των στόχων
- εμπιστευτικότητα
Εκπαιδευτικοί
- «πιστοποιητικό»
- ευθύνη – ‘αποκλεισμός από φυσική άσκηση’
- έλλειψη συνεργασίας με τους υγειονομικούς
Γιατρόι διαφόρων ειδικοτήτων
Υπουργεία
21. ΑΔΥ του μαθητή: εμπειρίες από την
εφαρμογή
Ευρήματα από το ΑΔΥ του μαθητή και παραιτέρω
αξιολογησή τους, και
Ανίχνευση μαθησιακών δυσκολίων και διαταραχών
συμπεριφοράς κατά τη συμπλήρωση του ΑΔΥ του
μαθητή.
Δ.Βήνη, Α. Λιάπη, Τ. Σιώμου, Χ. Ζαβός, Ν.
Σκεντέρης. 38 º Πανελλ. Παιδ. Συν. 2000
Πιστοποιητικά υγείας παιδικής ηλικίας: καρδιολογικός
έλεγχος από παιδίατρο-κατευθυντήριες οδηγίες.
Ι. Γερμανάκης, Ι. Παπαγιάννης, Γ. Βαρλάμης.
Παιδιατρική 2008:71, 417-425
22. ΑΔΥ του μαθητή μετά από 20 χρόνια:
Κάνει αυτά που πρότειναν εκείνοι που το
σχεδίασαν;
Τακτική παιδιατρική εξέταση κάθε παιδιού
της χώρας, εξατομίκευση, συνέχεια
Έγκαιρη ανίχνευση και αντιμετώπιση
προβλημάτων
Έλεγχο κατάστασης εμβολιασμού
Αγωγή και προαγώγη της υγείας
Συνεργασία παιδιάτρων, γονέων,
εκπαιδευτικών
Συμμετοχή της οικογένιας στην προστασία
της υγείας του παιδιού
23. ΑΔΥ του μαθητή: Συμπλήρωση του
κύκλου
«Καθώς, όμως, κανένα σύστημα ελέγχου δεν μπορεί να
εξασφαλίσει μηδαμινό κίνδυνο.... η λεπτομερής λήψη
του ιστορικού και η κλινική εξέταση παραμένουν το
βασικό μέσο ελέγχου των παιδιών που αθλούνται,
που ιδέωδώς θα πρέπει να πραγματοποιείται
αποκλειστικά και μόνο από καλά εκπαιδευμένο
γενικό παιδίατρο»
Ι. Γερμανάκης, Ι. Παπαγιάννης, Γ. Βαρλάμης. Πιστοποιητικά
υγείας παιδικής ηλικίας: καρδιολογικός έλεγχος από παιδίατρο
– κατευθυντήριες οδηγίες Παιδιατρική 2008:71, 417-425
24. Ατομικό Δελτίο Υγείας του μαθητή:
ποιό μοντέλο
- Το Ελληνικό μοντέλο εφαρμόζεται γιά 20+
χρόνια, περίπου στη μορφή που
σχεδιάστηκε.
- Ακόμη με μερικές ατέλιες εφαρμογής έχει
συμβάλει στην βελτίωση της υγείας των
παιδιών και των εφήβων.
- Τώρα εσείς έχετε την ευκαιρία να το κάνετε
καλύτερο – το Κρητικό μοντέλο !!
25. Ατομικό Δελτίο Υγείας του μαθητή:
το Κρητικό μοντέλο
Καλή συνέχεια !!!!!
Και – να δημοσιευτούν οι
εμπειρίες της Κρήτης –
είναι χρήσιμες για όλους
Editor's Notes
Όταν ο Νίκος Βάρακης μου πρότεινε να κάνω μία ιστορική διαδρομή του ΑΔΥ του μαθητή δέχτηκα με μεγάη χαρά – μου έδωσε την ευκαιρία να ξανερθώ στο Ρέθυμνο που μου άρεσε οταν πρωτοήρθα στη Κρήτη το 1975 – αλλά κυρίως επειδή πιστεύω στη προληπτική ιατρική και θεωρώ τη σώστη εφαρμωγή του ατομικού δελτιου μία από τις πίο σημαντικές δραστηριότητες για την προόθηση της υγείας του Ελληνικού παιδικού πληθυσμού - και των ενηλίκων του αύριο
Αλλά θα ρωτήσετε τη προσόντα έχω: Είμαι Αγγλίδα, τελέωσα ιατρική και δούλεψα στο Λονδίνο και στις ΗΠΑ, έγινα παιδίατρος και κατέληξα στο ΙΥΠ, αρχικά στο Τομέα Διαφώτισης - τι ωραίος τίτλος - τώρα θα ήταν Προαγώγη της Υγείας, αλλά ακόμα το λεξιλόγιο ήταν διαφορετικά τότε. Πολλά χρόνια πριν, η πρώτη μου εμπειρία της πρακτικής σημασίας της «διαφώτισης» ήταν στο χωριό που μεγάλωσα στην βόρεια Αγγλία όπου οι μητέρες αρνήθηκαν να κάνουν τα παιδιά το, καινούργιο τότε, εμβόλιο της διφθερίτιδας. Η μητέρα μου με έβαλε να μου κάνουν το εμβόλιο μπρόστα σόλα το χωριό – δεν έπαθα τίποτε, και μετά όλα τα άλλα παιδιά εμβολιάστηκαν. Στο ΙΥΠ βρισκόμουν στην ίδια διεύθυνση με την Ελένη Αδάμ και τον Γιώργο Βαράκη (πατέρα του Νίκου) και τους παρακολοθούσα από κοντά να παλέψούν για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή του πρώτου ΑΔΥ – που έγινε πραγματικότητα το 1989
Το ΑΔΥ του μαθητή εφαρμόστηκε το 1989, μετά από εντατική σκέψη, συζήτηση και προετοιμασία. Το σκεπτικό δημοσεύτηκε στα Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής από τους παιδίατρους που το σχεδίασαν – εκ μέρους του Υπουργείου Υγείας η Ελένη Αδάμ και ο Γιώργος Βαράκης που δούλευαν στο ΙΥΠ, και εκ μέρους του Υπουργείου Παιδειάς ο Παύλος Γκίκας που ήταν στην Σχολιατρική Υπηρεσία. Εδώ θα χρυσιμοποιήσω τα δικά τους λόγια από το σχετικό άρθρο:
Γενικά, οι στόχοι ήταν:
Επιχειρουσε στην:
Αυτές οι άρχες ισχυούν και σήμερα, 20 χρόνια αργότερα. Στη σημερινή γενιά παιδιάτρων αυτά τα πράγματα μπορούν να ακουστούν αυτονόητα, ή μπορούν να έχουν ξεχαστεί, άλλα τότες ήταν πρωτοποριακά. Αλήθεια, πως ήταν η κατάσταση μέχρι τότε;
Δεν υπήρχαν συστηματικές προληπτικές εξετάσεις παιδιών– στην πρώτη σχετική αναφορά που βρήκα, ο Κος Χατζηπαντελής, στη Θ/νίκη πρότεινε συστηματική εξέταση των μαθητών της Θεσσαλονίκης από τη Σχολιατρική Υπηρεσία, σύμφωνα με ένα τυποποιήμένο δελτίο – στα πλαίσια της «σχολικής υγιείνής», πρόταση πρωτοποριακή!
Πρέπει να θυμηθούμε ότι πριν από τη δεκαετία του 1970, η παιδιατρική ήταν εστιασμένο στην διάγνωση και τη θεραπεία σωματικών κυρίως προβλημάτων. Οι οικογένειες χρυσιμοποιήσαν τα εξωτερικά ιατρεία τών νοσοκομείων γιά τις καθημερινές αρρώστιες των παιδιών, χωρίς τη δυνατότητα γιά συνέχεια. Ακόμα και οι ιδιώτες παιδίατροι προσέφεραν κυρίως διαγνωστική-θεραπευτική ιατρική και ελάχιστη προληπτική.
Η προληπτική παιδιατρική αφορούσε τα λίγα εμβόλια, που έγιναν στο ΠΙΚΠΑ, στα υγειονομικά κέντρα, κλπ., και και το πανελλήνιο ανιχνευτικό πρόγραμμα ( screening ) των νεογνών της χώρας για υποθυροειδισμό και φενυλκετονουρία, που άρχισε τη δεκαετία του 1970
Προς το τέλος της δεκαετίας το 70, με το Σπύρο Δωξιάδη Υπουργό Υγείας, παιδίατρος ο ίδιος και πρόεδρος του ΙΥΠ, έγινε η πρώτη στροφή προς τη πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Το σχήμα εμβολιασμού των παιδιών προσχολικής ηλικίας είχε καθιερωθεί. Το ΒΥΠ γρήγορα έγινε δεκτό από τους γονείς, που τους άρεσε να κρατούν το αρχείο των παιδιών τους και να συμμετάσχουν στην πρόληψη της υγείας τους.
Αλλά στη σχολική ηλικία τα πράγματα δεν ήταν τόσο καλά. Η παιδιατρική παρακολούθιση ηταν περιστασιακά, όπως φαίνεται στη σχετική μελέτη του ΙΥΠ. Στα συμπεράσματα της μελέτης οι ερευνητές σημείωσαν ότι ιδανικά η ανίχνευση δεν πρέπει να γίνει από γιατρούς άγνωστους στο παιδί, αλλά από το δικό του γιατρό Αναφέρθηκε ότι η άγωγη υγείας προς γονείς, εκπαιδευτικούς και παιδιά πρέπει να συμπληρώσει τα ανιχνευτικά προγράμματα. Και αποτελούσε «δοκιμαστικό» για το σχεδιασμό του ΑΔΥ του μαθητή
Παράλληλα, αλλά ανεξάρτητα, πολύ πιθανά μετά από το θάνατο κάποιου μαθητή την ώρα της γυμναστικής, το Υπουργείο Παιδειάς αποφάσισε ότι τα παιδιά πρέπει να έχουν πιστοποιητικό υγείας για να κάνουν γυμναστική – χωρίς να ελέγξει τις δυνατότητες του συστήματος υγειάς.....έγινε χάος!!! Τελικά συστάθηκε διυπουργική ομαδα μελέτης, και σχετικά γρήγορα εφαρμόστηκε το ΑΔΥ του μαθητή
Ποιές είναι οι απαιτήσεις ενός ανιχνευτικού προγράμματος; Ο ανιχνευτικός έλεγχος εφαρμοζεται σύμφωνα με συγκρκριμένες αρχές και τακτικες. Πρέπει να υπάρχουν:
Οι στόχοι των δύο Υπουργείων δεν ήταν ίδιοι. Στο σχεδιασμό είναι και το εφικτό, που δεν έγινε πριν απότο εγκύκλιο του Υπ Παιδείας.
Μετά την εφαρμογή του ΑΔΥ, έγιναν διάφορες προσπάθειες αξιολόγησης της αποδοχής. Δεν αφορά τους ίδιούς πληθυσμούς, αλλά το 2000, 10 χρόνια μετά την εφαρμογή, 81% των γονέων ήταν ενημερωμένοι γία το ΑΔΥ από τους οποίους 92% το θεωρούσαν χρήσιμο, σε σύγκριση με 65% το 1991.
Αλλες παρατηρήσεις γιά την αποτελεματικότητα δεν προέρχονται από μελέτες, αλλά από συζητήσεις στα χρόνια εφαρμογής, στα οποία έγιναν και πολλές αλλαγές στο σύστημα υγείας:
Μερικοι προβλήματα παραμένουν, και ελπίζω ότι εσείς θα βρείτε τις λήσεις.... Πάντως, θα σας περιγράψω ένα παράδειγμα συνεργασίας γιατρών-εκπαιδευτικών. Έτυχε να είμαι σε μία αγροτική περιοχή της Εύβοιας όταν πραγματοποιήθηκε η πρώτη εκστρατεία εμβολιασμού των παιδιών κατά της πολιομυελίτιδας. Ζητήσαμε τη βοήθεια των σχολείων, και οι δάσκαλοι βρήκαν τη πιο πρακτική λήση – κλειδώσαν όλους τους μαθητές στην τάξη και ξεκλείδωσαν τις πόρτες μετά τον εμβολιασμό!
Πάλι στις 2000, η ομάδα του Σκεντέρη στη Λάρισα δείχνει πόσο ωφέλιμη μπορεί να είναι η σωστή χρήση του ΑΔΥ, όχι μόνο στο τομέα της φυσικής κατάστασης και των εμβολιασμών, αλλά στα θέματα ψυχικής υγείας. Για το άρθο του Κου Γερμανάκη