Os Invertebrados. Nivel 1º ESO.

1. Profesor: Adán Gonçalves

2. INTRODUCIÓN
Invertebrados
O Reino Animal podémolo
dividir en Vertebrados
Cuestións:
1. Que caracteriza ós animais respecto do resto de seres vivos?
2. Que diferenza os animais Invertebrados dos Vertebrados?
3. Pon exemplos de Invertebrados que coñezas.
4. Observa as imaxes da seguinte diapositiva e indica que animais son
invertebrados e cales vertebrados.

3. 1 3
2
4 5

4. 1. QUE CARACTERIZA AOS ANIMAIS
1.1. COMO SON OS ANIMAIS
Gran variedade de formas e tamaños,
estruturas e comportamento que lles permiten
colonizar tódolos medios.
 Como é o seu Son eucariotas e pluricelulares
corpo
Acadan un alto grao de complexidade: teñen
complexidade
órganos e incluso, aparellos e sistemas para
desempeñar as súas funcións vitais.
* Reforzo: Simetría, o Teñen simetría*, e dicir, no seu corpo
simetría
seu corpo pódese dividir repítense estruturas segundo un eixe ou un
en varias partes iguais ou plano. Dependendo como sexa falamos de
só en dúas partes. simetría radial (máis dun plano) ou bilateral
(un só plano que divide o corpo en dúas
partes, esquerda e dereita).

5. Ficha: Simetría (non reforzo)

6. Nutrición: Todos heterótrofos. Poden ser:
Nutrición heterótrofos
herbívoros, carnívoros ou omnívoros.
Ex. 1 e 2 p.79
Relación: A maioría poden desprazarse.
Relación
Ficha: Cefalización Tenden a Cefalización: o S.N. e os
Cefalización
sentidos concéntrase na cabeza.
 Funcións vitais dos Reprodución:
Reprodución
animais
A maioría unisexuais (machos
Maioritariamente sexual,
sexual En canto o
e femias), pero algúns poden
algún ten tamén asexual desenvolvemento do
ser hermafroditas (individuo
(p.e. estrelas de mar, embrión poden ser:
con órganos masculinos e
platelmintos...)
femininos;p.e: caracois.
*Reforzo:
Vivíparos:
-Vivíparos: paren crías Ovíparos: Ovovivíparos:
vivas. *O embrión
*O embrión *A eclosión do
desenvólvese
-Ovíparos: poñen ovos. está dentro de ovo ocorre
dentro da nai.
ovos que saen dentro da nai.
- Ovovivíparos: teñen ovos
ao exterior.
que quedan no interior da
nai.

7. 1. QUE CARACTERIZA AOS ANIMAIS
1.2. PRINCIPAIS GRUPOS ANIMAIS
Como xa dixemos os animais pódense clasificar en dous grandes grupos:
os Invertebrados e os Vertebrados.
Vertebrados
 Invertebrados: carecen de columna vertebral e esqueleto interno.
Poden ou non ter simetría.
 Vertebrados:posúen columna vertebral, esqueleto interno e simetría
bilateral.
Esta división é útil organizativamente, pero non ten sentido biolóxico, xa
que todos os Vertebrados proceden dun antecesor común, pero iso non
sucede nos Invertebrados.
Ficha: Árbore evolutivo dos Animais
Ficha I Reforzo

8. 2. OS PORÍFEROS* E OS CNIDARIOS*
*Reforzo: Poríferos= Esponxas/ Cnidarios= Invertebrados tipo
pólipo ou medusa
 Son animais moi sinxelos na súa estrutura.
 Son acuáticos.
 A maioría son inmóbiles, e por iso, moitos foron considerados na
antigüedade plantas.
Porífero ou Esponxa
Cnidarios: Pólipos e medusas

9. 2.1. OS PORÍFEROS: AS ESPONXAS
 Non teñen simetría ou si a teñen é radial. (Reforzo non saber).
 A maioría son mariñas.
 Viven fixas a rochas en augas pouco profundas.
 Son filtradores: aliméntanse dos seres vivos microscópicos que hai na
auga.
 A súa armazón utilízase dende sempre para usos de hixiene persoal.
 Como é o seu corpo:
- As paredes do seu corpo está perforadas de poros.
- Posúen unha cavidade interna, o atrio*.
- Esta cavidade desemboca ao exterior a través dunha abertura
superior chamada ósculo*.
- O seu corpo sostEnse grazas a pequenas espiñas chamadas
espículas*.
Ex.1 p.81

10. 2.1. OS PORÍFEROS: AS ESPONXAS
 Como se alimentan: a auga con partículas de alimento en suspensión entra
polos poros cara a cavidade interna (atrio) e é expulsada pola abertura
superior (ósculo). Este fluxo de auga a través do corpo da esponxa débese ao
movemento dos flaxelo dunha células especializadas ( coanocitos*).
Este fluxo permite que as partículas de alimento que están na auga sexan
recollidas polas células do animal.

11. 2.1. OS PORÍFEROS: AS ESPONXAS
Ex.2 p.81

12. 2.1. OS PORÍFEROS: AS ESPONXAS
 Como se reproducen:
As esponxas non posúen órganos, pero si producen gametos masculinos
e femininos segundo o caso (reprodución sexual): A unión dos gametos
sexual
orixina unha larva (estadio intermedio) que nada libremente ata fixarse
a unha rocha e dar lugar a un novo individuo.
Ademais as esponxas pódense reproducir asexualmente a partir de
anacos do seu corpo.
Describe no teu caderno como é a reprodución sexual das esponxas

13. 2.2. OS CNIDARIOS*: OS PÓLIPOS E AS MEDUSAS
 Teñen simetria radial*.
 Teñen forma de saco.
 A maioría son mariños e ou viven flotando na auga (medusas) ou fixos no
sustrato (pólipos).
 Como é o seu corpo:
- Teñen unha cavidade interna (cavidade gastrovascular*) que actúa
como estómago e que comunica co exterior mediante un orificio rodeado
de tentáculos que fai as veces de boca e ano.
- Presentan dúas formas corporais:
+ Forma pólipo: Viven fixos e a boca sitúase na parte
superior. Son as hidras, anémonas, corais...
+ Forma medusa: Flotan na auga e a súa boca sitúase na
parte inferior.
- Tanto pólipos como medusas posúen nos seus tentáculos unhas
células especiais urticantes (cnidocitos*) que conteñen veleno e un
filamento enrolado.

15. 2.2. OS CNIDARIOS*: OS PÓLIPOS E AS MEDUSAS
 Como se alimentan: Os pólipos e medusas cazan.
Cando unha presa achégase demasiado a un tentáculo do animal, os
cnidocitos* (células urticantes) disparan o seu filamento, a xeito dun
resorte, e inxectan o veleno na presa.
Esta substancia paraliza ou mata a vitima permitindo que os
tentáculos do animal poidan introducila pola boca cara a cavidade
interna e alí dixerila.
Os restos da dixestión son expulsados polo mesmo orificio que agora
actúa como ano.
 Como se reproducen: Posúen reprodución sexual (mediante gametos) e
asexual ( a partir de nacos do seu corpo: característico nos pólipos)
dependendo da especie.

16. Asexual
Sexual
Ex.4 p.81/ Ex.9 p.94 Ficha II Reforzo
Cuestión: É verdade que as medusas “pican”?

17. 3. OS VERMES
 Animais de corpo alongado e brando.
 Sen esqueleto.
 Con simetría bilateral*
 O termo “vermes” inclúe varios grupos de Invertebrados:
- Platihelmintos*
Reforzo: Vermes parasitos
- Nematodos*
- Anélidos

18. 3. OS VERMES
3.1. Platihelmintos* (Vermes 3.1 e 3.2 Vermes parasitos:
planos): (Non reforzo)  Hainos co corpo plano ou co corpo
 Vermes de corpo aplanado. cilíndrico.
A maioría parasitos.  Producen distintos tipos de
enfermidades.
 Os máis coñecidos son as tenias.
tenias
 Dentro dos planos o máis importante é
a tenia e nos cilíndricos destacan as
 Como é unha tenia? lombrigas intestinais.
intestinais
- Ten entre 2 a 8 m de lonxitude.
- Posúe cabeza (escólex*) provista de ganchos e ventosas para
suxeitarse ás paredes do intestino.
- O resto do corpo está formado por aneis aplanados.
- Carece de aparello dixestivo xa que se alimenta, a través da súa pel, das
substancias intestinais das persoas que parasita.
- Transmítese o comer carne de porco ou de vaca contaminada.
- A persoa afectada sinte un apetito insaciable e trastornos dixestivos.

19. Tenia ou solitaria

20. 3. OS VERMES
3.2. Nematodos* (Non reforzo)
 Vermes de corpo cilíndrico adelgazado cara os extremos.
 Viven na auga, en solos húmidos ou son parasitos.
 Os máis coñecidos son as lombrigas intestinais, parasito habituais nos
intestinais
nenos pequenos.

21. 3. OS VERMES
3.3. Anélidos* (Reforzo: Miñocas ou lombrigas)
 Teñen boca e ano.
 Posúen un corpo dividido en segmentos iguais (aneis).
aneis
 En cada anel repítense algúns órganos. P.e.: os excretores, os nervios...
 A maioría son acuáticos (p.e. Nereis), pero o máis coñecido é a lombriga
de terra ou miñoca.
 Tamén pertencen a este grupo as sambesugas.
 Como é unha miñoca?
- Ten corpo brando e alongado.
- En cada anel posúe uns peliños (sedas ou quetas*) que usa para
desprazarse.
- É hermafrodita (nunca a vez macho e femia).
- Ten respiración cutánea: o osíxeno penetra a través da súa
pel que ten que estar sempre humida).
- Coa súa actividade airean e enriquecen o solo, polo que son beneficiosas
para a agricultura.

22. ANÉLIDOS

23. 3. OS VERMES
3.3. Anélidos* (Reforzo: Miñocas ou lombrigas)
Cuestión:
1. As miñocas nunca se expoñen a acción directa do Sol. A que pensas que é
debido?
Ex.1,2 e 3* p.83
Ex.3 p.94
Ficha III Reforzo

24. 4. OS MOLUSCOS “Mollusca”: brando
 Hainos acuáticos e terrestres.
 Con simetría bilateral* (non reforzo)
 A maioría posúen unha cuncha que os protexe.
 En case todos o seu corpo podémolo dividir en tres partes: cabeza, pé e
masa visceral.
visceral
 A cabeza posúe os órganos sensoriais.
 A masa visceral contén os órganos internos (vísceras). Está recuberta
dunha lámina de tecido chamada manto*.
 O pé é musculoso e ten distintas formas segundo o tipo de molusco. Pode
servir para desprazarse, para escavar, para atrapar as presas...
Ex.1 p.84
Principais tipos de moluscos:
 Gasterópodos: caracois, lesmas...
 Bivalvos: ameixas, mexillóns, ostras...
Bivalvos
 Cefalópodos: polbos, luras (calamares), xibias....
Cefalópodos

25. 4. OS MOLUSCOS
4.1. Gasterópodos
 A maioría teñen unha cuncha externa enrolada en espiral.
 Posúen un pé musculoso grande que empregan para desprazarse.
 Teñen cabeza con órganos sensoriais desenvolvidos.
Na boca posúen unha “lingua raspadora” chamada rádula*.
 Hainos terrestres e respiran por pulmóns; e hainos acuáticos que
respiran por branquias.
 A maioría son herbívoros.
 Son exemplos: os caracois, as lesmas, as minchas, as lapas...

26. 4. OS MOLUSCOS
4.2. Bivalvos
 Posúen unha cuncha formada por dúas partes chamadas valvas que o animal
pode pechar.
 O pé, con forma de cuña, sérvelles para desprazarse e excavar.
 Sen cabeza, nin rádula*.
 Son acuáticos e respiran por branquias.
Son filtradores: aliméntanse dos seres microscópicos que hai na auga.
 Algúns teñen biso*, un conxunto de filamentos cos que se fixan as rochas.
 Son exemplos os mexillóns, as ameixas, os berberechos...
Ex.2* p.84/ Ex. 3 p.84

27. 4. OS MOLUSCOS
4.3. Cefalópodos
 A maioría non teñen cuncha ou posúen unha pequena cuncha interna
chamada pluma. (Excepción: Nautilius)
 O pé está transformado en tentáculos cos que atrapan as presas.
 Cabeza ben diferenciada e órganos sensoriais moi desenvolvidos,
sobre todo a vista.
 Na boca teñen rádula* e unha mandíbula chamada bico de loro.
 Son acuáticos e respiran por branquias.
 Son carnívoros e cazadores.
Ex.4 p.94
Ficha IV e V Reforzo

28. Pico de loro
CEFALÓPODOS
NAUTILUS
LURA

29. 5. OS ARTRÓPODOS
 Teñen simetria bilateral*. (Non reforzo)
 Posúen unha coiraza ríxida externa, e dicir, un esqueleto externo
chamado exoesqueleto*.
 Este esqueleto externo ríxido posúe apéndices articulados (patas,
mandíbulas, antenas...) para permitir os movementos destes animais.
 Son o grupo máis numeroso e variado do Reino Animal.
5.1. Como son os Artrópodos?
 Como é o seu corpo:
O corpo dos artrópodos está dividido en segmentos (segmentado) e
pode ter tres formas:
- Dividido en cabeza, torax e abdome. P.e.: unha abella.
- Dividido en cefalotorax (fusión da cabeza e o torax) e
abdome. P.e: unha gamba ou un langostino.
- Dividido en cabeza e tronco. P.e: un cempés.

30. 5. OS ARTRÓPODOS
5.1. Como son os Artrópodos?

31. 5. OS ARTRÓPODOS
5.1. Como son os Artrópodos?
 Os Ollos dos Artrópodos:
Unha das características máis chamativa dos artrópodos é que poden
posuír dous tipos de ollos:
- Ollos simples: lentes sinxelas coas que distinguen a luz e imaxes
pouco definidas.
- Ollos compostos: formados por miles de lentes. Obteñen con
eles unha visión precisa, en especial de obxectos en movemento.

32. 5. OS ARTRÓPODOS
5.1. Como son os Artrópodos?
 A respiración:
- Os acuáticos respiran por branquias, p.e. os crustáceos como os
cangrexos, os langostinos ou a centola.
- Os terrestres respiran mediante tráqueas, que son uns tubos
internos ramificados que levan o aire dende o exterior ata as
células internas do animal.

33. 5. OS ARTRÓPODOS
5.1. Como son os Artrópodos?
 A Reprodución:
- É sexual.
- Son animais ovíparos.
-Presentan no seu desenvolvemento metamorfose*: conxunto de
modificacións que sofren algunhas especies (non é excludiva dos
artrópodos) dende que nacen ata que chegan a adultos
reprodutores.
 Tipos de Metamorfose:
- Incompleta: Do ovo nace un individuo parecido ao adulto, a ninfa,
que crece e muda o seu exoesqueleto ata transformarse nun adulto. P.e.: un
saltón. (*Non Reforzo).
- Completa: Do ovo nace unha larva (estadio intermedio moi
diferente do adulto) que crece e forma un capullo, neste estado é xa unha
ninfa. Dentro do capullo a ninfa sobre grandes transformacións ata
converterse en adulto. P.e: bolboreta. (*Non Reforzo)

34. 5. OS ARTRÓPODOS
5.1. Como son os Artrópodos?
 Tipos de Metamorfose (Reforzo)
- Incompleta: Do ovo nace un individuo parecido ao adulto. P.e.: un
saltón.
- Completa: O novo individuo é moi diferente do adulto polo que
sofre grandes transformacións. P.e.: bolboreta.
Ex. 4* p.86

35. 5. OS ARTRÓPODOS
5.2. Principais tipos de Artrópodos (*Non Reforzo)
Pódense diferenciar dous grandes grupos:
 Con Quelíceros: apéndices situados xunto a boca. Aparecen nos arácnidos.
 Con Mandíbulas: un conxunto de pezas arredor da boca. Aparecen nos
miriápodos, crustáceos e insectos.

36. 6. OS DISTINTOS GRUPOS DE ARTRÓPODOS
6.1. Arácnidos
 Son arañas, escorpións e ácaros.
 Poden posuír quelíceros* con veleno.
 A maioría son terrestres e carnívoros.
 O seu corpo divídese en cefalotorax e abdome.
 No abdome:
- As arañas teñen as glándulas da tea.
- Os escorpións teñen un aguillón con veleno.
 Teñen catro pares de patas e un par de apéndices tipo pinza ou con
sensores (palpos*).
 Teñen ollos simples.

37. 6. OS DISTINTOS GRUPOS DE ARTRÓPODOS
6.1. Arácnidos

38. 6. OS DISTINTOS GRUPOS DE ARTRÓPODOS
6.2. Crustáceos
 Son os cangrexos, gambas, lubrigantes...
 Teñen mandíbulas*.
 A maioría son mariños e carnívoros.
 Teñen o corpo dividido en cefalotorax e abdome.
 O seu esqueleto externo é duro.
 Teñen antenas e dez ou máis patas, algunha a xeito de pinza.
 Posúen ollos compostos.

39. 6. OS DISTINTOS GRUPOS DE ARTRÓPODOS
6.3. Miriápodos
 Son os milpés e cempés
 Posúen mandíbulas*.
 Son terrestres e carnívoros.
 O seu corpo está dividido en cabeza e tronco (con moitos aneis).
 Un par de antenas e un ou dous pares de patas por anel.
 Algúns son velenosos p.e.: escolopendras.
 Posúen ollos simples.

40. 6. OS DISTINTOS GRUPOS DE ARTRÓPODOS
6.4. Insectos
 Son as abellas, as avespas, as moscas, os saltóns, os escaravellos....
 Posúen mandíbulas*.
 A maioría son terrestres.
 Poden ser herbívoros, carnívoros, carroñeiros ou parasitos.
 Teñen o corpo dividido en cabeza, torax e abdome.
 Posúen un par de antenas, tres pares de patas, e moitos, un par de ás.
 Teñen un par de ollos compostos e un número variable de ollos simples.
 Son os animais máis abundantes do planeta polas súas características
ventaxosas: poden voar, comen pouco e reprodúcense rápidamente.
Ex.1 e 4 p.89
Ex. 5, 8 e 10 p.94
Ficha VI Reforzo.

41. 6. OS DISTINTOS GRUPOS DE ARTRÓPODOS

42. 7. OS EQUINODERMOS
 Teñen simetria radial*.
 Son mariños.
 Algúns viven fixos e outros desprázanse lentamente.
 Teñen un corpo segmentado con formas diferentes:
- Forma globosa: ourizos de mar.
- Forma estrelada: estrelas de mar.
- Forma cilíndrica: holoturias* (non reforzo).
 Non posúen cabeza.
 Baixo a capa superficial presentan un esqueleto externo dividido en
placas e provisto de espiñas.
 Son ovíparos.
 Teñen metamorfose.
 A reprodución é sexual, pero algúns, como as estrelas, teñen tamén
reprodución asexual por fragmentación ( a partir de anacos do seu corpo).
Ficha VII (só apartado B)

43. 7. OS EQUINODERMOS
*Os de Reforzo non teñen que saber nada deste texto
 Posúen sistema ambulacral: é un conxunto de tubos recheos de líquido
cunhas prolongacións chamadas pés ambulacrais.
 Os pés ambulacrais poden ter diversas funcións, como a captura de
alimento, a respiración..., pero habitualmente serven para desprazarse. Cada pé
fíxase ao chan coma unha ventosa e arrastra o peso do animal.
Ex.1 e 2* p.90

44. 7. OS EQUINODERMOS
Holoturia

46. GRAZAS POR ATENDERME

47. Bibliografía:
Barrio Gómez de Agüero, Jorge et al. 2002. “Ciencias da Natureza”. Oxford
Educación. Madrid.
Zubiaurre Cortés, Sabino et al. 2011. “Ciencias da Natureza”. Grupo Anaya.
Madrid.
Webgrafía:
www.amarisco.com
angustias-blogdequinto.blogspot.com
animales--asombrosos.blogspot.com
www.asturnatura.com
www.aula2005.com
benitobios.blogspot.com
bioagus.wordpress.com
biologiadetodos.blogspot.com
www.biologia.edu.ar
biologialab.blogspot.com
buceantes.blogspot.com
www.cabodegata.net
cienciasnaturales2oja.blogspot.com
cmaps.cmappers.net
cuadernodecienciasnaturales.blogspot.com
www.dpd.cdc.gov
dsantaclarabiologia.galeon.com

48. www.educadores.diaadia.pr.gov.br
www.escalofrio.com
www.escuelapedia.com
www.esonaturality.blogspot.com
www.fondosdemascotas.com
www.flickr.com
fresno.pntic.mec.es
www.gastronomiadegalicia.com
www.gastrosoler.com
www.gireaud.net
herramientas.educa.madrid.org
www.icarito.cl
www.juntadeandalucia.es
www.kalipedia.com
lafamiliapicola.blogspot.com
www.madrimasd.org
materiacfb.blogspot.com -
www.not1.xpg.com.br
www.notinovedades.com
www.percebamar.com
www.pescacreativa.net
platea.pntic.mec.es
www.profesorenlinea.cl
sebastianromeu.blogspot.com
www.tarantulasdemexico.com
taxonomia-invertebrados-no-artropodos.blogspot.com
www.umm.edu
www.vanfotos.com