2. INTRODUCIÓNINTRODUCIÓN
Como xa comentamos, o Reino Animal divídese en dous grandes grupos: Os
invertebrados e os vertebrados.
Os vertebrados posúen columna vertebral, esqueleto interno e simetría
bilateral.
Actualmente coñécense unhas 60000 especies.
É o noso grupo taxonómico, xa que nel están incluídos os mamíferos.
Cuestión:Cuestión:
Que grupos de vertebrados coñeces?. Pon alomenos un exemplo de cada
grupo.
3. 1.1. OS PEIXESOS PEIXES
1.1.1.1. COMO SON OS PEIXESCOMO SON OS PEIXES
Máis da metade das especies coñecidas de vertebrados son peixes.
Principais Características
-Son acuáticosacuáticos.
- A maioría teñen o corpo cuberto de escamasescamas.
- A forma do seu corpo é fusiformefusiforme (máis ancho no centro e adelgazado nos
extremos) para facilitar o seu desprazamento na auga.
- Posúen aletasaletas, para maniobrar na auga.
-Son ectotérmicosectotérmicos**, a súa temperatura corporal depende do medio.
- Respiran mediante branquiasbranquias.
*Reforzo: Animais de sangue fría
4. 1.1. OS PEIXESOS PEIXES1.1. OS PEIXESOS PEIXES1.1. OS PEIXESOS PEIXES
1.1.1.1. COMO SON OS PEIXESCOMO SON OS PEIXES
- Teñen un órgano sensorial exclusivo chamado liña lateralliña lateral* que se estende dende
a cabeza cara a cola nun surco situado baixo a pel a ambolos dous lados do animal.
Con este órgano detectan as vibracións e movemento na auga (sérvelles para
localizar obstáculos, presas e inimigos).
* Reforzo: En lugar de liña lateral é suficiente que saibades que é un surco que
detecta as vibracións na auga.
5. 1.1. OS PEIXESOS PEIXES
1.1.1.1. COMO SON OS PEIXESCOMO SON OS PEIXES
Como se alimentan
-A maioría son carnívoroscarnívoros, pero tamén os hai herbívorosherbívoros e omnívoros.omnívoros.
- Algúns son cazadores, outros aliméntanse de restos de cadáveres e hainos
incluso filtradores.
Como se reproducen
- Teñen reprodución sexualreprodución sexual.
-Con fecundación externafecundación externa na maioría dos casos.
- Son ovíparosovíparos, poñen ovos sen casca impermeable.
- As súas crías denomínanse alevíns.
Ex. 1* (Ectotérmico=sangue quente), 2 e 3 p.98
Cuestión:Cuestión: Saberías indicar que caraterísticas dos peixes son
consecuencia da adaptación ao medio acuático?
6. 1.1. OS PEIXESOS PEIXES
1.2.1.2. PRINCIPAIS TIPOS DE PEIXESPRINCIPAIS TIPOS DE PEIXES
Hai dous tipos de peixes: peixes cartilaxinosospeixes cartilaxinosos e peixes óseospeixes óseos.
Peixes Cartilaxinosos:
- Son as quenllas, raias, mantas-raia...
- Teñen esqueleto de cartilaxeesqueleto de cartilaxe.
- As branquias nonnon posúen unha cuberta protectora (opérculo*(opérculo*).
- BocaBoca en posición ventralventral.
- Aleta caudal coas dúas metades de distinto tamaño (aleta heterocerca*)aleta heterocerca*).
- Escamas grosas e aguzadas (dentículos dérmicos*)
- Carecen de vexiga natatoria.
8. 1.1. OS PEIXESOS PEIXES
1.2.1.2. PRINCIPAIS TIPOS DE PEIXESPRINCIPAIS TIPOS DE PEIXES
Peixes Óseos:
- Esqueleto óseoóseo.
- As branquias teñen cuberta protectora (opérculo*opérculo*).
- A bocaboca sitúase no extremoextremo da cabeza.
- A aleta caudalaleta caudal ten dúas metades iguais (homocercahomocerca*).
- As escamas son planas e redondeadas.
- A maioría posúen vexiga natatoriavexiga natatoria: órgano a modo de bolsa que enchen e
baleiran para flotar.
CuestiónCuestión: As quenllas deben moverse continuamente senón caerían ó fondo. Que
órgano cres que lles falta?
Ficha I Reforzo
10. 2.2. OS ANFIBIOSOS ANFIBIOS
2.1.2.1. COMO SON OS ANFIBIOSCOMO SON OS ANFIBIOS
Principais Características:
- Vertebrados xeralmente terrestresterrestres, pero que viven cerca da auga ou en
ambientes moi húmidos: a primeira etapa da súa vida é acuática, e como adultos
precisan a auga para evitar a desecación da posta.
- Posúen unha pel fina, sen escamassen escamas, e con numerosas glándulas que a manteñen
húmida.
- Nalgunhas especies hai glándulas de veleno.
- A maioría posúen catro patascatro patas.
- Son ectotérmicos*ectotérmicos*, polo que non aparecen en lugares moi fríos.
- Nos adultosadultos hai respiración cutánearespiración cutánea e ademais posúen pulmónspulmóns. As larvaslarvas que
teñen vida acuática respiran mediante branquiasbranquias.
* Reforzo: Animais de sangue fría
11. 2.2. OS ANFIBIOSOS ANFIBIOS
2.1.2.1. COMO SON OS ANFIBIOSCOMO SON OS ANFIBIOS
Como se alimentan
- Os adultos son carnívorosadultos son carnívoros.
- As larvaslarvas poden ser omnívorasomnívoras: vexetais e microorganismos.
Como se reproducen
- Teñen reprodución sexualsexual.
- Case todos son ovíparosovíparos.
- Poñen os ovos na augaovos na auga ou en zonas moi húmidas.
- Dos ovos, habitualmente, saen as larvas que sofren metamorfosemetamorfose*, e dicir, un
conxunto de cambios morfolóxicos importantes (como xa vimos nos Artrópodos):
as branquias son substituidas por pulmóns, aparecen as extremidades...
12. Ex. 1, 2*,3 e 4 p.100 e Ex. 5 p.112
2.2. OS ANFIBIOSOS ANFIBIOS
Pasos da Metamorfose*:
1. Os ovos son fecundados.
2. Dos ovos nacen as larvas sen
extremidades, con branquias e cola
(cágadoscágados).
3. Os cágados van acurtando a
cola e desenvolven patas e
pulmóns.
*Reforzo: Cambios morfolóxicos na
vida dos anfibios.
13. 2.2. OS ANFIBIOSOS ANFIBIOS
2.2.2.2. PRINCIPAIS TIPOS DE ANFIBIOSPRINCIPAIS TIPOS DE ANFIBIOS
Hai dous tipos de anfibios: Anuros* (Anfibios sen cola) e Urodelos* (Anfibios con
cola).
Os Anuros* (Anfibios sen cola)
- Son as ras e os sapos.
- Corpo curto e sen cola.
- Patas posteriores moi longas adaptadas ao salto.
- Nalgúns os dedos das patas traseiras están unidas por unha membrana
interdixital que facilita a natación.
Os Urodelos* (Anfibios con cola)
- Son os tritóns e as píntegas (salamantigas).
- Corpo alongado con cola.
- Patas curtas, todas de igual lonxitude. Ex. 5 p.100 e Ficha II
14.
15. 1.1. OS RÉPTILESOS RÉPTILES
3.1.3.1. COMO SON OS RÉPTILESCOMO SON OS RÉPTILES
Principais características
- Vertebrados xeralmente terrestresterrestres.
- Posúen unha pel grosa e cuberta de escamaspel grosa e cuberta de escamas que os protexe da desecación.
- A maioría teñen catro patascatro patas que utilizan la locomoción, pero hainos sen elas
que se desprazan reptandoreptando (arrastrándose a ras do chan).
- Son ectotérmicos*ectotérmicos*.
- Respiran mediante pulmónspulmóns.
Como se alimentan
- A maioría son carnívoroscarnívoros: lagartos, lagartas, serpes...
- Só algúns son herbívoros: algunhas tartarugas, lagartos e iguanas.
*Reforzo: Animais de sangue fría.
16. 3.3. OS RÉPTILESOS RÉPTILES
3.1.3.1. COMO SON OS RÉPTILESCOMO SON OS RÉPTILES
Como se reproducen
- Teñen reprodución sexualsexual.
- A maioría son ovíparosovíparos:
Posúen un ovo impermeableovo impermeable que impide a desecación permitíndolles unha gran
independencia da augaindependencia da auga. Esto posibilita aos réptiles a vivir en medios secos
lonxe da auga.
- Hai algúns ovovivíparos, e incluso algún vivíparo ( lagarta vivípara).
Ex. 3 p.102
17. 3.3. OS RÉPTILESOS RÉPTILES
3.2.3.2. PRINCIPAIS TIPOS DE RÉPTILESPRINCIPAIS TIPOS DE RÉPTILES
Hai tres tipos principais: Quelonios* (tipo tartaruga), Cocodrilianos* (tipo
cocodrilo) e Escamosos* (tipo lagartos ou serpes).
Os Quelonios* (Réptiles tipo tartaruga)
-Son acuáticos ou terrestres.
-Non teñen dentes.
- Posúen un peteiro (pico) para cortar.
- Teñen unha coiraza que cobre e protexe o corpo do animal.
Os Cocodrilianos* (Réptiles tipo cocodrilo)
- Acuáticos ou terrestres.
- Hainos de gran tamaño ( ata 6 m; o máis grande chegou aos 8,5 m
(cocodrilo mariño australiano)).
- Son carnívoros depredadores.
- Posúen unhas potentes mandíbulas e uns poderosos dentes.
18.
19. 3.3. OS RÉPTILESOS RÉPTILES
3.2.3.2. PRINCIPAIS TIPOS DE RÉPTILESPRINCIPAIS TIPOS DE RÉPTILES
Os Escamosos* (Réptiles tipo lagarto ou serpe)
-Adoitan ter unha lingua con dúas ramas (bífida*).
-Soen ter muda: cambian a súa capa de escamas periódicamente.
-Hai dous grupos: Saurios* (grupo dos lagartos) e Ofidios* (grupo das serpes).
Saurios*:Saurios*:
-Son o grupo dos lagartos, lagartas, iguanas, camaleóns...
- A maioría son terrestres.
- Algúns desprenden a cola para distraer ós depredadores e poder fuxir.
Despois poden rexenerala.
- A maioría posúen patas, pero nalgunhas especies poden estar moi reducidas
(esgonzos) ou carecer delas (escánceres)
Ex. 1* e 2 p.100
20.
21. 3.3. OS RÉPTILESOS RÉPTILES
3.2.3.2. PRINCIPAIS TIPOS DE RÉPTILESPRINCIPAIS TIPOS DE RÉPTILES
Os Escamosos* (Réptiles tipo lagarto ou serpe)
Ofidios*:Ofidios*:
-Son todos os tipos de serpes: cobras, cobregóns, víboras...
-Hainos terrestres ou acuáticos.
-Corpo alongado e sen patas. Desprázanse por reptación.
-Hainos velenosos.
Ex.4 e 5 p.102
Ex.7 p.112
Ficha III Reforzo
22.
23. 4.4. AS AVESAS AVES
4.1.4.1. COMO SON AS AVESCOMO SON AS AVES
Como son as aves
-Son vertebrados terrestres.
- A maioría poden voar.
- Posúen un corpo aerodinámico*, e dicir, que ten unha forma que lles permite
atravesar o aire con facilidade durante o voo.
- Teñen plumas: algunha sérvenlles para voar (plumas de vooplumas de voo das ás e da cola) e
outras para conservar a calor (plumónplumón do corpo).
-Posúen catro extremidades: as anteriores son ás e as posteriores son patas
cubertas de escamas, con catro dedos e con uñas.
- Teñen peteiro e carecen de dentes. A forma do peteiro depende do tipo de
alimentación.
- Os ósos son delgados, pero resistentes. Moitos deles están ocos para alixerar
o peso e facilitar o voo.
25. 4.4. AS AVESAS AVES
4.1.4.1. COMO SON AS AVESCOMO SON AS AVES
- Respiran por pulmóns. *Os pulmóns comunícanse cunhas bolsas chamadas
sacos aereossacos aereos que permiten que a ave teña suficiente osíxeno e lixeireza
durante o voo.
- Son endotérmicos*, e dicir, manteñen a temperatura corporal constante
independentemente da temperatura ambiente.
Ex. 1*, 2 e 3 p.104
26. 4.4. AS AVESAS AVES
4.1.4.1. COMO SON AS AVESCOMO SON AS AVES
Como se alimentan
- Hainas carnívoras (aliméntanse de insectos ou doutros vertebrados) e
hainas herbívoras ( aliméntanse de froitos, sementes, plantas...).
Como se reproducen
-Teñen reprodución sexual.
-Son ovíparas.
- Os seus ovos posúen unha casca dura e impermeable que os proxenitores
deben incubar para mantelos quentes.
- En moitos casos fabrican niños.
27. 4.4. AS AVESAS AVES
4.2.4.2. PRINCIPAIS TIPOS DE AVESPRINCIPAIS TIPOS DE AVES
Clasifícanse en dous grupos: Ratites* (Aves corredoras) e Carenadas*
(Aves voadoras).
Carenadas* (Aves Voadoras)
-Son a maioría das aves.
- A maioría destas aves son voadoras (gaivotas, rapaces, voitres, anades...),
pero hai excepcións como os pingüíns que non voan, aínda que precisan
realizar movementos moi similares ao voo para nadar.
- O esterno* (oso do tórax que protexe o corazón e os pulmóns) e moi
ancho nesta aves, e forma unha estrutura chamada quillaquilla que é capaz de
soster os potentes músculos que se precisan para voar.
29. Ex.4 p.104 e Ex. 1,3* e 6 p. 112. Ficha IV Reforzo.
4.4. AS AVESAS AVES
4.2.4.2. PRINCIPAIS TIPOS DE AVESPRINCIPAIS TIPOS DE AVES
Ratites* (Aves Corredoras)
-Son aves corredoras, xeralmente de gran tamaño.
- Carecen de quilla.
- Teñen as ás atrofiadas (non poden voar).
- Son a avestruz, o casuario, o ñandú, o emú ou o Kiwi.
31. 5.5. OS MAMÍFEROSOS MAMÍFEROS
5.1.5.1. COMO SON OS MAMÍFEROSCOMO SON OS MAMÍFEROS
Principais características
-Son os vertebrados máis complexos.
- Hai algo máis dunhas 5000 especies.
- Habitan todos os medios.
- A maioría teñen o corpo cuberto de pelo. Sen embargo, nalgunhas
especies apenas existe pelo p.e. ratas-topo, mamíferos mariños...
- O pelo serve de illante térmico axudando no control da temperatura
corporal.
- Evidentemente son endotérmicos* xa que controlan a súa temperatura
corporal con independencia da temperatura do medio.
*Reforzo: sangue quente.
33. 5.5. OS MAMÍFEROSOS MAMÍFEROS
5.1.5.1. COMO SON OS MAMÍFEROSCOMO SON OS MAMÍFEROS
- As femias posúen mamas que producen leite para alimentar as crías nas súas
primeiras etapas.
- Posúen labios para poder mamar e diferentes tipos de dentes: para cortar
(incisivos)incisivos), para esgazar (caninos)(caninos) e para triturar o alimento (premolares e(premolares e
molares).molares).
- Teñen catro extremidades que varían segundo a súa locomoción: andar,
nadar, voar...
- Teñen pulmóns, incluso os acuáticos.
- Teñen un sistema nervioso moi desenvolvido.
Ex.2 p.106
36. 5.5. OS MAMÍFEROSOS MAMÍFEROS
5.2.5.2. PRINCIPAIS TIPOS DE MAMÍFEROSPRINCIPAIS TIPOS DE MAMÍFEROS
Hai tres grupos principais: Monotremas* (Mamíferos que poñen ovos),
Marsupiais e Placentarios.
Monotremas* (Mamíferos que poñen ovos):
-Poñen ovos con casca (ovíparos).
- Teñen pés palmeados e cola aplanada.
- As crías, en lugar de mamar, lamen o leite; xa que neste grupo non hai
verdadeiras mamas con pezóns, senón os chamados “campos de mamas”
situados no abdome na base dos pelos.
- Son exemplos o equidna e o ornitorrinco.
38. 5.5. OS MAMÍFEROSOS MAMÍFEROS
5.2.5.2. PRINCIPAIS TIPOS DE MAMÍFEROSPRINCIPAIS TIPOS DE MAMÍFEROS
Marsupiales:
-Son vivíparos.
- Paren crías pouco desenvolvidas.
- As crías rematan o seu desenvolvemento despois de nacer, nunha bolsa
externa ventral (marsupio) onde se atopan as mamas.
- Son exemplos os koalas, os canguros...
40. 5.5. OS MAMÍFEROSOS MAMÍFEROS
5.2.5.2. PRINCIPAIS TIPOS DE MAMÍFEROSPRINCIPAIS TIPOS DE MAMÍFEROS
Placentarios:
-Son a maioría dos mamíferos.
- As crías desenvólvense dentro do ventre da nai conectadas a ela
por un órgano chamado placenta ( a través dela o embrión obtén
nutrientes e elimina os refugallos).
- Son vivíparos e as crías saen ao exterior nun estado avanzado do
seu desenvolvemento.
- Neste grupo están animais tan diferentes como os morcegos, as
baleas, os cabalos, o home ou os ratos.
42. 6.6. O SER HUMANO: UN MAMÍFERO ESPECIALO SER HUMANO: UN MAMÍFERO ESPECIAL
Características principais:
-É un mamífero placentario.
- Está incluido na orde dos Primates xuntos cos gorilas, chimpancés e
orangután (simios antropomorfos).
-Posúe catro extremidades: dúas anteriores (brazos) e dúas posteriores
(pernas).
- É bípedo*, e dicir, mantense erguido e camiña sobre as extremidades
posteriores que son máis longas.
- Os brazos, ao camiñas erguido, quedan libres para realizar outras
funcións.
- As mans teñen un polgar opoñible que facilita a manipulación de obxectos e
ferramentas.
- Posúe unha cara máis plana e unha mandíbula inferior menos prominente
que noutros primates.
44. 6.6. O SER HUMANO: UN MAMÍFERO ESPECIALO SER HUMANO: UN MAMÍFERO ESPECIAL
-As crías nacen moi indefensas e precisan un período máis longo de
coidado dos pais.
- O seu encéfalo* é máis grande e complexo que noutros
mamíferos. Esto permitíulle o desenvolvemento da intelixencia e o
uso dunha linguaxe complexa baseada nas palabras.
*Reforzo: encéfalo= cerebro.
