Win/Win communicatie

Tekst
Mastering the Mystery
v
Rolpatronen in communicatie
Communicatie | januari 2022
WIN/WIN communicatie

Tekst
v
Inhoud

Tekst
3
Transactionele Analyse
1. Een introductie 4
• rolpatronen in communicatie
• leren herkennen
2. OVK - drie levensopvattingen 6
• ouder, volwassene en kind
• onze drie gezichten
3. Vier levensposities 13
• verschillend in hun uitwerking
4. Analyse van transacties 15
• verschillende soorten
5. Strokes 17
• basisbehoeften
6. Volwassen communicatie 19
• tips
Bijlagen
• uitwerking van de vier levensposities
• veranderen van je egogram, hoe?
• literatuur

Tekst
OUDER
VOLWASSENE
KIND

Tekst
5
Rolpatronen in communicatie
Een introductie
Veel mensen brengen hun leven door in een vicieuze cirkel
omdat zij bepaalde gedragspatronen hebben ontwikkeld
waardoor zij steeds in verschillende situaties hetzelfde
gedrag vertonen. Dit scriptmatig gedrag is volgens de
Transactionele Analyse gebaseerd op vroeger genomen
emotionele besluiten. Dr. Eric Berne, psychiater in
Californië, ontwikkelde dit gedragsmodel al in 1958.
Scripts
Voor veel aspecten is een script functioneel omdat het tijd en
energie bespaart. Je hoeft immers niet bij elke nieuwe
situatie een nieuw besluit te nemen. Pas als een script
effectief gedrag ondermijnt, is het raadzaam om de
overtuigingen op te sporen en te veranderen. Een voorbeeld
is als iemand vroeger heeft besloten ‘er niets van te maken’,
omdat ‘zijn vader of oudere broers toch alles beter konden’
en daardoor geneigd is snel op te geven bij problemen..
Volgens Transactionele Analyse (TA) heeft ieder
mens drie typische gedragsvormen: de ouder-,
de volwassen- en de kind-zijnswijze.
Ouder, volwassene, kind
De Ouder en het Kind zijn permanente
registraties in de hersenen. Deze registraties
worden nooit uitgewist. Zij kunnen echter wel
door de Volwassene worden bijgewerkt.
Transactionele Analyse (TA) is een benadering
tot het begrijpen en verbeteren van
intermenselijke relaties. Productieve relaties
resulteren in goede gevoelens en enthousiasme;
onproductieve relaties werken meestal negatief
en veroorzaken gevoelens van frustratie.
Iedereen kent beide soorten relaties. TA is een
methode om de transacties tussen mensen te
analyseren.
DRIE ZIJNSWIJZEN

Tekst
OVK – DRIE LEVENSOPVATTINGEN, ROLLEN EN TYPES
O
V
K
Ik ben > OK
Ik ben ≠ OK
Ik ben OK
• aangeleerde levensopvatting
• ‘zo hoort het’
• grenzen stellen
• leiding nemen
• verantwoordelijk zijn
OUDER
• doordachte levensopvatting
• ‘zo is het logisch’
• resultaat halen
• redelijk zijn
• samen oplossingen vinden
VOLWASSENE
• gevoelsmatige levensopvatting
• ‘zo voelt het’
• spontaan/natuurlijk reageren
• meedoen
• samenwerken
KIND
Kritische Ouder
Beschermende Ouder
Natuurlijk Kind,
Aangepast Kind en
de Kleine Professor
Volwassene is een rol én
is manager van je persoon

Tekst
7
leren herkennen
Een introductie
De eerste stap in de toepassing van Transactionele Analyse in
ons dagelijks leven is het leren herkennen van onze eigen
Ouder, Volwassene en Kind (O-V-K). Dit is een belangrijke
stap naar het verbeteren van onze communicatie (omgang)
met onze buitenwereld. Wat betekenen ze eigenlijk? En hoe
kun je ze van elkaar onderscheiden?
Neem het geval dat je manager zegt dat je vanavond moet
overwerken. Je hebt echter al weken geleden met vrienden
een afspraak gemaakt om ergens te gaan eten. Wat zou je
doen, denk je? Richt je je tot één van je collega’s en zeg je:
‘Waarom moet mij zoiets altijd overkomen?’ Spring je van je
stoel en zeg je: ‘Dat is niet eerlijk, je kunt niet van mij
verwachten dat ik mijn plannen voor vanavond verander.’ Of
antwoord je: ‘Dat levert wel wat problemen op; ik heb
namelijk afgesproken om vanavond op stap te gaan met een
paar vrienden, die ik al jaren niet gezien heb. Zou iemand
anders misschien dat kunnen doen vanavond? Of zou ik
morgen wat vroeger kunnen beginnen..?’
Kritische Ouder
structurerend,
krachtig, begrenzend,
instruerend
bazig
dominant,
bestraﬀend
beschermende Ouder
liefdevol,
begrijpend, zorgzaam,
ondersteunend
betuttelend,
verstikkend, té
toegeeﬂijk
natuurlijk kind
spontaan,
authentiek, levenslustig,
nieuwsgierig
egocentrisch,
roekeloos,
onrijp
aangepast kind
samenwerkend,
gehoorzaam, volgend,
vriendelijk
onderdanig, klagend,
opstandig, rebels,
overaangepast

Tekst
8
Ouder-zijnswijze
OVK - drie levensopvattingen
De Ouder-zijnswijze is gebaseerd op externe gebeurtenissen
uit ieders eerste zes levensjaren. Ieder kind observeert het
gedrag van vader, moeder en andere ‘grote mensen’. Zij
vormen immers een belangrijk referentiekader voor het
kind: ‘zo zit de wereld blijkbaar in elkaar’.
Ouderbandjes
Onze ‘ouderbandjes’ bevatten:
• alle voorschriften, geen verboden en alle
waarschuwingen die we als kind hoorden;
• alle ‘hoe te’ handelen (als iemand) in een bepaalde rol;
• alle meningen, opvattingen aangaande de dingen om ons
heen.
Twee gezichten van de ouder
De Ouder-levensopvatting is aangeleerd en weet ‘hoe het
hoort’; we zien dit terug in twee rollen; die van Kritische en
die van Beschermende Ouder.
• doceert
• moraliseert
• is streng, deelt straf uit
• schrijft de wet voor
• wijst met ‘het vingertje’
• stelt grenzen
KRITISCH
• beschermt
• betuttelt
• biedt (ongevraagd) hulp
• zorgt voor anderen
• troost, vertroetelt
• helpt en zegt wat te doen
BESCHERMEND

Tekst
9
Volwassen zijnswijze
De Volwassen zijnswijze functioneert als een computer die je
gebruikt om kansen te berekenen. Het is dat deel van jezelf
dat zaken uitzoekt door feiten te verzamelen en te
analyseren. Met je Volwassene neem je heldere besluiten,
gebaseerd op feitelijke waarneming.
Doordachte levensopvatting
Ieder mens, ook een klein kind, beschikt hierover en kan
verantwoordelijkheid nemen.In deze rol of met deze
levensopvatting vorm je oordelen over de buitenwereld,
gebaseerd op feiten en alternatieven.
De volwassene als rol
Deze zijnswijze heeft twee functies: het is een rol én de
Volwassene fungeert als ‘manager van je persoonlijkheid’. Zo
schat je in welke rol in de gegeven situatie het mees adequaat
is. Alle ouder- en kindrollen positief kunnen gebruiken
vereist een hoge mate van (volwassen) bewustzijn: van jezelf
en van de situatie.
• is alert, maakt contact
• kijkt de ander aan
• betrekt je bij de vraag
• neemt zichzelf en anderen serieus
• werkt met feiten
• vraagt naar ideeën
• denkt in oplsosingen
• communiceert open
• geeft en vraagt feedback
DE VOLWASSENE

Tekst
10
Kind-zijnswijze
De Kind-zijnswijze is je innerlijke reactie op wat je zag en
hoorde, in én van je omgeving. Het is een archief met
gegevens, die vastgelegd zijn in je hersenen toen je jong was.
Het betreft vooral registraties van gevoelens van frustratie,
onbekwaamheid en hulpeloosheid.Tevens bevatten je ‘kind-
bandjes’ de eerste registraties van vreugde, fantasie en
nieuwsgierigheid. Het is onze gevoelsmatige
levensopvatting.
drie uitingen
Er zijn drie uitingen van de Kind-rol
• het Natuurlijk Kind
• het Aangepast Kind
• de Kleine Professor
• reageert primair
• zonder gêne
• impulsief
• expressief
NATUURLIJK KIND
• doet zich voor als V
• manipuleert, zoekt wegen
om ‘in control’’ te zijn
• is slim, argumenteert
• psychologisch spel
KLEINE PROFESSOR
• ‘welopgevoed’
• vraagt toestemming
• volgend en onderdanig
• reageert zoals kleine
kinderen die niet ‘op
kunnen’ tegen gezag
AANGEPAST KIND

Tekst
OUDER
Iedereen weet dat. Je moet
nooit. Je zult altijd
Opgeblazen, overdreven
correct, vormelijk
Gefronst voorhoofd, bezorgd,
afkeurend, kin omhoog
Handen op de heupen,
beschuldigende vinger,
armen gekruist
Hoe, wat, waar, wanneer,
waarom, wie, open vragen,
zegt “ik”
Voorkomend, recht
aankijkend, zichtbare
aandacht
Wakkere ogen,
zeer aandachtig
Ontspannen, dichtbij,
ondersteunen van inhoud
en gevoel
Ik ben boos op je! Geweldig,
met gevoel geladen
Slungelachtig, speels,
teneergeslagen, onzeker
Opwinding, verrast,
teneergeslagen, trillende lip
Handen wringen,
lach inhouden, op en neer
stappen, spontaan
STEMGELUID
WOORD-
GERUIK
HOUDING
GELAATS-
UITDRUKKING
GEBAREN
Neerbuigend, kritiserend,
beschuldigend, zalvend
VOLWASSEN
E
KIND
Zakelijk, adequaat,
inhoud en gevoel
Emotioneel geladen

Tekst
12
Onze drie gezichten
Iedereen heeft alle drie de zijnswijzen.Als je ze onderkend
hebt in jezelf, kun je ze ook herkennen in de ander. Iedere
keer dat je het woord moeten gebruikt, spreekt waarschijnlijk
jouw Ouder tegen je Kind. Het Kind in jezelf wil iets en wil
het nu. Iedere keer dat je sterke gevoelens van geluk, droefheid,
vrees ervaart neemt jouw Kind deel aan die ervaring.
O-V-K leren kennen
Je Volwassene houdt zich bezig met feiten, die op dat
moment duidelijk aanwijsbaar zijn. Of als je reflecteert op je
eigen gedrag met ‘waarom reageerde ik eigenlijk op deze
manier’. Leer je O-V-K kennen door te luisteren naar de drie
stemmen in je binnenste. Zo krijg je vaardigheid en
ontwikkel je bewustzijn op hoe je overkomt op anderen.
De Volwassene versterken
In elk mens werken deze drie zijnswijzen. Het doel van
inzicht in Transactionele Analyse is onze Volwassene te
versterken; zowel in denken als in doen!
Transactionele Analyse stelt je in staat je
Volwassene te betrekken in het leven van
alledag. Klaar om adequaat te reageren op de
problemen die op ons afkomen of de besluiten
die we willen nemen. Dit wil niet zeggen dat we
onze Ouder en Kind hoeven uit te schakelen. Wel
dat we de vrijheid nemen om deze twee
archieven rustig te onderzoeken en bij te
werken. De mate waarin onze ouder- en kind-
opnamen verouderd en niet bijgewerkt zijn,
bepaalt de mate waarin ons verleden ons
beheerst.
Naarmate we de waarheid leren kennen over
ons gedrag, zullen we ons bevrijd voelen en
verantwoordelijkheid kunnen én willen nemen
voor het effect van ons gedrag op anderen.
ANDERS GEZEGD

Tekst
13
Verschillend in hun uitwerking
Vier levensposities
Ons gedrag en onze reacties zijn in hoofdzaak gebaseerd op
bepaalde veronderstellingen (levensposities die we over
onszelf in relatie tot anderen hebben. Deze bepalen nog
altijd onze communicatie. Er zijn vier categorieën:
• Ik ben OK – jij bent OK
Mogelijk voor iedereen die de eigen ervaring op waarde
weet te schatten.
• Ik ben niet OK – jij bent OK
Meest voorkomende levenspositie, waartoe werd besloten
voordat je volwassen ik zich kon ontwikkelen; het Kind is
uitgangspunt in de communicatie.
• Ik ben OK – jij bent niet OK
Een ongebruikelijke levenspositie; toch is dit de
uitgangspositie van de Ouder in communicatie.
• Ik ben niet OK – jij bent niet OK
Ook een ongebruikelijke levenspositie; eigenlijk treedt
deze alleen op als twee personen vanuit de Kind-rol met
elkaar communiceren.
Eén van deze vier levensposities overheerst in het leven van
elk mens. De meest gezonde is natuurlijk: ik ben OK – jij
bent OK. Toch hebben de meeste mensen een abonnement
met de Kind-positie als uitgangspunt: ik ben niet OK – jij
bent OK.
JIJ
BENT OK
IK BEN OK
IK BEN ≠ OK
forceren
meerwaardig
vijandig
arrogant
oplossen
gelijkwaardig
hoopvol
verantwoordelijk
ontlopen
vermijden
waardeloos
hopeloos
toegeven
weglopen
minderwaardig
hulpeloos
JIJ BENT
≠ OK

Tekst
14
Verschillende soorten
Analyse van transacties
‘Ik leef in relatie tot anderen. Wat ik zeg of doe, kan uit mijn
Ouder, Volwassene of Kind komen en het kan gericht zijn op
elk van de ego-posities van de ander. Zijn/haar reactie komt
uit zijn Ouder, Volwassene of Kind en is gericht op één van
mijn egoposities. Mijn actie (stimulus) en zijn reactie
(respons) vormen samen een transactie.’ Drie verschillende
soorten transacties, weergegeven op de volgende pagina’s.
Complementaire transacties
Geven veel voldoening; communicatie is open en kan
onbepaald doorgaan.
Kruistransacties
De communicatie wordt verbroken; het gesprek stopt of
verschuift.
Transacties met een bijbedoeling
Verbaal een open boodschap; op non-verbaal niveau een
ander signaal oftewel een verborgen transactie

Tekst
15
De ander antwoordt vanuit de aangesproken
egopositie. Deze soort transacties geven veel
voldoening, de communicatie is open en kan
onbepaald doorgaan. De groei van de relatie
wordt echter geblokkerd als de communicatie
steeds dezelfde is. Er is sprake van een sterke
rolbevestiging en een statische in plaats van een
dynamische verhouding.
COMPLEMENTAIRE
TRANSACTIES

Tekst
16
Deze soort transacties ontaarden in een conflict,
de communicatielijnen zijn niet complementair.
De communicatie wordt verbroken, het gesprek
stopt of verschuift. De reactie is doorgaans
onvoorzien, dat kan soms helpen en soms ook
niet. Doorgaan met de communicatie is
verspilling van energie. Opnieuw binnenkomen
kan helpen.
KRUISTRANSACTIES
O
V
K
O
V
K
Ik ben > OK
Ik ben ≠ OK
Ik ben OK
Jij bent ≠ OK
Jij bent OK
Zal ik u helpen
oversteken? Blijf van mijn
tasje af!
Jij bent > OK

Tekst
17
Verbaal een open boodschap; op non-verbaal
niveau wordt een ander signaal gegeven en/of
opgevangen. Deze vorm van communicatie
wordt gewoonlijk gehanteerd in verkoop en
reclame. Manipulatie ligt op de loer. De
communicatie hoeft niet oneerlijk te zijn, wel
heeft ze een dubbele bodem of verborgen
agenda. Men is doorgaans niet aanspreekbaar
op de bijbedoeling. Hoezo, Kleine Professor?
TRANSACTIES MET EEN
(VERBORGEN) BIJBEDOELING

Tekst
IT IS BETTER TO
HAVE NEGATIVE
STROKES, THEN NO
STROKES AT ALL

Tekst
19
Een basisbehoefte
Strokes
Een transactie is een uitwisseling van strokes. Het woord
stroke is lastig te vertalen; het heeft zowel een positieve als
een negatieve connotatie (aaien én slaan) Ieder mens heeft
strokes nodig anders kwijnt hij weg. Het soort strokes dat je
als kind hebt ontvangen bepaalde je houding in de
communicatie met anderen. Zo trok je conclusies over je
bestaan, je kracht, de macht van je omgeving, je vermogens
en bekwaamheden. Deze conclusies heb je gegeneraliseerd
tot uitgangspunten van je leven.
Ben ik OK of niet? Ben jij OK?
Het heroverwegen van je basispositie gaat gepaard met het
opnieuw leren ontdekken hoe je omgaat met de
verschillende soorten strokes. Complementaire transacties
genereren veel strokes. Ze zijn voorwaardelijk en dikwijls
negatief.‘Als je in je rol blijft krijg je strokes’, lezen we als
onuitgesproken boodschap. Soms terecht, soms niet. Dit is
waarom dergelijke transacties win/verlies worden genoemd.
In de volwassen - ik ben OK, jij bent OK -
communicatie gaan minder strokes over de lijn;
ze zijn echter onvoorwaardelijk en doorgaans
positief. Het geven en nemen van strokes zonder
bijbedoelingen noemen we intimiteit. Openheid,
bewustzijn en spontaniteit in het ‘hier en nu’ zijn
voorbeelden daarvan.
Eric Berne beschrijft dat mensen een honger
hebben naar ‘strelingen’. Een streling of stroke
is de erkenning dat we bestaan. Hij onderscheidt
drie soorten strokes: biologische,
psychologische en miskenningen.
WIN/WIN

Tekst
20
drie soorten
Strokes
We onderscheiden drie soorten strokes.
Biologische strokes - fysiek
Als kind hebben we die allemaal ervaren; zowel positief als
negatief. Experimenten en onderzoek leren, dat kinderen
(en volwassen mensen) zonder strokes wegkwijnen.
Psychologische strokes - mentaal
Onze Volwassene vervangt de fysieke door psychologische
strokes. Positief is de OK-info die we elkaar geven, negatief is
de niet-OK-info die we elkaar geven. Als Volwassene zitten
we nooit zonder strokes.
Miskenningen
Vaak geven we onbewust negatieve strokes door de ander te
miskennen. Negatieve aandacht wordt als fysiek of
emotioneel kwetsend ervaren. ‘Dat is een belachelijke vraag’
of ‘Jan, houd je eigenlijk nog wel van me?’
POSITIEF
ONVOORWAARDELIJK
VOORWAARDELIJK
Afkeuring van je
bestaan, van het
recht mens te zijn
Waardering voor
wie je bent, niet voor
wat je doet
Kritiek op wat
je doet.
Een compliment
voor wat je doet
of presteert.
NEGATIEF

Tekst
ANALYSE VAN TRANSACTIES
lijkt win/win, maar is verlies
O
V
K
O
V
K
Ik ben > OK
Ik ben ≠ OK
Ik ben OK
Jij bent > OK
Jij bent ≠ OK
Jij bent OK
verlies/verlies
win/win

Tekst
22
Tips ter versterking
Volwassen communicatie
LSD (luisteren, samenvatten, doorvragen)
• stel vragen; vooral open vragen;
• geef gelegenheid tot antwoorden; zeg 10 seconden niets;
• herhaal indien nodig je open vraag.
Wees een OEN en laat je OMA thuis!
• wees Open, Eerlijk en Nieuwsgierig;
Oordelen, Meningen en Aannames horen daar niet bij;
• geef en vraag feedback, baseer je op feiten;
• vraag door als je feedback krijgt die (nog) niet duidelijk is
• verdedig je niet; verzamel informatie over het effect van
jouw communicatie op de ander.
Zeg IK als het over jezelf en jouw gevoelens gaat
• geef context en achtergrondinformatie;
• durf helder te zijn over je gevoelens door ze gewoon te
benoemen.
Neem en geef verantwoordelijkheid
• sluit elk gesprek af met een wederzijdse afspraak;
• ken je de ‘denkhoeden van Edward de Bono: gebruik dan
de witte, rode én gele bril; feiten, ruimte voor emotie,
gevolgd door een effectieve afspraak; dat zorgt voor
commitment (met hoofd én hart).
WIN/WIN of een heldere NO DEAL!
• wees principieel; alleen op Volwassen niveau kun je échte
afspraken maken;
• wie nooit nee zegt, zegt ook nooit écht ja.
GELIJKWAARDIG
MAAR NIET GELIJK

Tekst
v
Bijlagen

Tekst
VIER
LEVENSPOSITIES
UITGEWERKT

Tekst
25
Ik ben OK – jij bent OK
Vier levensposities
Volwassene en positief gebruikte Ouder- en Kindrollen
Kenmerken
• vertrouwen tot een overeenkomst te komen
• gemeenschappelijk belang als motivator voor oplossing
• feiten zien als uitgangspunt, oplossingen genereren
• acceptatie van elkaars sterke en zwakke kanten;
• (h)erkenning
• sfeer is open, positief, realistisch, gericht op groeien
• in staat confrontaties en conflicten te managen
• negatieve, hinderlijke aspecten eerlijk en open benoemen
• maximaal probleemoplossend vermogen
• verwachtingen sluiten aan bij de realiteit
• geestelijk gezonde positie
Manager van je persoonlijkheid
Win/Win communicatie en de Volwassene smaakt altijd naar
meer. Functioneren in de Volwassene is een bewuste keuze.
Ouder- en Kindbandjes liggen immers op loer.

Tekst
26
Ik ben niet OK – jij bent OK
Vier levensposities
Gedragskenmerken waaraan je het Aangepast Kind, het
Natuurlijk Kind en de Kleine Professor kunt herkennen; bij
jezelf én bij anderen.
Kenmerken natuurlijk en aangepast kind
• zichzelf de mindere achten
• zichzelf afhankelijk maken van de reactie van de ander
• vleien, toegeven, vasthouden aan regels/procedures,
dichtklappen en/of rebelleren
• geen verantwoordelijkheid, slachtofferrol kiezen,
• oorzaak buiten zichzelf leggen
• woedend worden of in tranen uitbarsten als
onderstreping van machteloze positie
• conflicten vermijden door ze te ontkennen, zaken
uitstellen
• zucht: ‘het is weer zover’ en ‘het zal wel nooit veranderen’
• stil verzet en ziek melden
• bij ‘gelijke’ zijn nood klagen over ‘de Ouder’
Kenmerken Kleine Professor
• Slim, maar gebruikt intelligentie om mee te tellen en
onzekerheid te verbloemen
• manipulatief bij uitstek
• manoeuvreert in het geheim om doel te bereiken
• het doel is onbewust: straf
• inventief en leergierig
• maakt gebruik van onduidelijke situaties
• rekent anderen af
• gevoelig voor onrechtvaardig handelen van anderen

Tekst
27
Ik ben OK – jij bent niet OK
Vier levensposities
Wat is kenmerkend voor de Ouder-zijnswijze, zowel de
Kritische als Beschermende Ouder?
Kenmerken
• creëren van win-verlies situaties
• ‘wij capabelen moeten het winnen van de sufferds’
• verdeel en heerstechnieken - ‘vechten jullie het maar uit’
• problemen ontkennen - ‘waar maak je je druk om’
• macht naar zich toetrekken; patriarchaal en matriarchaal
• het woord voeren, de ander in de rede vallen, zinnen van
de ander afmaken, denken voor en namens de ander
• overheersend en/of betuttelend gedrag, dominantie;
dikwijls gaat het niet om de zaak, het probleem of conflict
• het gaat erom de onderlinge gewenste posities te
communiceren en te versterken, niet constructief voor de
zaak of kwestie
• kan misbruik maken van de rol, agressief zijn, beheersen
en overheersen

Tekst
28
Ik ben niet OK – jij bent niet OK
Vier levensposities
Calimero’s aan het woord, dat omschrijft het best wat er
gebeurt als mensen vanuit hun Kind-rol onderling
communiceren met elkaar. Een ongezond patroon:
hulpeloos, hopeloos.
Kenmerken
• apathisch,‘het doet er toch niet toe’-mentaliteit
• terugtrekken, niets is de moeite waard
• wisselvallig gedrag
• behoefte aan koestering, aandacht en erkenning zijn
dominant; ze worden ‘natuurlijk’ nooit voldoende
ingevuld…
• elke teleurstelling of wijziging van planning, strategie
wordt negatief ontvangen
• negatief steun zoeken bij elkaar (meehuilen)
• samen in gevoelens van hopeloosheid gaan zitten,
‘misery loves company’
• neerwaartse spiraal, moeilijk te stoppen
• destructief voor zichzelf en anderen - ziekmakend

Tekst
DE DRAMADRIEHOEK
beschuldigt de redder ervan
het niet goed aan te pakken.
AANKLAGER REDDER
SLACHTOFFER
neemt de
aanklager niet serieus
onderschat andermans
capaciteit om voor zichzelf te
denken.
helpt op een manier die de
ander hulpeloos houdt.
ergert zich aan de
aanklager
haalt zichzelf naar beneden,
voelt zich onderdrukt.
wekt medelijden, vraagt hulp
maar wil zich niet echt laten
helpen.
onderschat andermans
kunde en integriteit,
oordeelt.
beschuldigt het slachtoffer
van van alles.
DE DRAMADRIEHOEK

Tekst
JE EGOGRAM
VERANDEREN

Tekst
31
Patronen herkennen en doorbreken
Veranderen van je egogram
• Wat is jouw favoriete levenspositie?
• Zit jij ergens vast in een patroon?
• In welke relatie ben jij de Ouder?
• In welke relatie het Kind?
Analyseer vanuit de ouder-rol
• Wat houdt jullie in het patroon?
• Beschrijf wat er gebeurt; de trigger; de reacties
Heroverweeg, gebruik je Volwassen-rol
• Wat is ervoor nodig om hieruit te kunnen stappen?
• Wat geef je op of laat je los?
Aan het werk via de Kind-rol
• Verzamel tips om de Volwassene-rol te vergroten
ook of juist in lastige situaties!
Verhoog laag bezette ego-posities; dan neemt de
hoogst bezette positie als vanzelf af. Vergelijk
het met communicerende vaten. Elke egopositie
heeft een negatieve én een positieve kant.
Verhoging betekent: inzetten van de positieve
kant van de bedoelde rol.
Bedenk
Activiteiten die de gewenste verandering in gang
zetten door gebruik te maken van de suggesties
op de hiernavolgende pagina’s. Deel je
voornemen en je acties met anderen.
Betrokkenheid van je omgeving helpt de
verandering soepeler te maken.
ONTWIKKELEN, HOE?

Tekst
32
De beschermende ouder
Positief -beschermen, verzorgen, troosten en ondersteunen
als het nodig is, zorgt goed voor zichzelf en anderen.
Negatief -ongevraagd hulp geven, betuttelen, versterkt
zielig gedrag van de ander en speelt graag de redder.
Vergroten van de positieve kant
Door alerter te zijn op de behoeftes van anderen; bij twijfel
overleggen of de ander dit wil.
Positief - grenzen stellen (moreel en ethisch), reële eisen
stellen, standpunten bepalen en zo nodig op rechten staan.
Negatief - bekritiseren, onderdrukken, dreigen, sarcasme
oneigenlijke argumenten gebruiken, aanklagen, kleineren.
Door grenzen te stellen en de ander aan te spreken, door
eerlijk te zijn of je de ander wilt pakken of niet
De kritische ouder
ACTIVITEITEN
• Belangstelling tonen, ‘er zijn’ voor de ander.
• Tijd vrijmaken.
• Iets doen voor een ander wat belangrijk is voor
hem/haar, verwennen, luisteren en troosten.
• Knuffelen, het goede in de ander blijven zien.
• Positieve strokes geven, begrip hebben voor de ander.
• Gastheer/gastvrouw zijn, koken voor een ander
ACTIVITEITEN
• Anderen confronteren, jezelf confronteren.
• Positieve kritiek leveren, iemand iets leren.
• Overhoren, orde houden, achterdeurtjes sluiten.
• Regels tot een systeem maken.
• Assertiviteitstraining volgen
• Discussie aangaan.
• Feedback geven, de grens aangeven.

Tekst
33
De volwassene
Positief - nadenken op een probleemoplossende manier,
informatie opnemen, prio’s stellen, logische conclusies
trekken en dienovereenkomstig handelen, consequenties
zien.
Negatief - denken in problemen, overanalyseren, struikelen
over details en rationaliseren.
Vergroten van positieve kant
Door vragen te stellen, beschikken over alle informatie die
nodig is om het probleem op te lossen.
• Vragen stellen, navragen, doorvragen,
luisteren, boeken lezen, theorie uitleggen.
• Conclusies trekken en overleggen, krant
lezen, denkspelletjes doen, fantasie checken.
• Redenen vertellen, observeren, registreren,
navertellen.
• Zeggen wat IK denk en voel; vragen wat de
ander denkt en voelt.
• Opschrijven van informatie, rapporteren,
evalueren, contracten sluiten.
• Conflicten aanpakken en oplossen.
• Iemand beschrijven en je eigen optreden
bekijken/beluisteren (tape/video).
ACTIVITEITEN

Tekst
34
Het aangepaste kind
Positief - aanpassen aan reële verwachtingen, eisen en
regels, op je beurt wachten, rekening houden met anderen,
aanpassen aan veranderingen, bereid zijn tot compromissen,
gehoorzamen, je schuldig voelen als je dat niet doet.
Negatief - zonder zelf na te denken, afhankelijk en passief
‘slachtoffer, wraakzuchtig, competitief,‘geheime’ agenda
Meedoen en jezelf aanpassen aan anderen zonder je eigen
mening/wens te miskennen.
Positief - creatief, spontaan en plezierig reageren, bron van
alle psychische energie, levendig, humor, nieuwsgierig,
enthousiasme, motivatie, erkennen van basisbehoeften en
basisgevoelens (boos, blij, bang en bedroefd).
Negatief - destructief, storend of inadequaat, brutaal,
slordig, eigengereid, wisselvallig,
Door activiteiten te ondernemen die afwisselend, speels,
creatief, leuk en gezond zijn.
Het natuurlijk kind
ACTIVITEITEN
• Meedoen en meedenken met anderen, samenwerken.
• In- en uitvechten, positieve waardering vragen.
• Adequaat reageren op een confrontatie, iemand
roepen die je nodig hebt, geduldig in de file staan.
• Iets weer goed maken, onredelijke boosheid opgeven.
ACTIVITEITEN
• Je laten verwennen, zingen, dansen, neuriën, slapen.
• Vastgehouden worden, over de toekomst fantaseren,
• Jezelf opdoffen/verwennen, hard schreeuwen,
stoeien, praten zonder woorden, je spontaan uiten.
• Sporten, basisgevoelens uiten, een hand geven.

Tekst
35
TA in nederland
Literatuur
M.Kouwenhoven
info@phoenixopleidingen.nl
Een handboek in drie delen, in eigen beheer uitgegeven.
Deel 1 geeft een algemene inleiding. Deel 2 gaat in op
psychotherapeutische toepassingen. Deel 3 verhaalt over de
toepassingen van TA in management, organisatie en
ontwikkeling.
Praktisch toepasbaar
De boeken staan vol met mogelijkheden hoe de aangereikte
theorie toe te passen in de praktijk. Oefeningen en
vragenlijsten zijn zeer geschikt voor het ervaren van je eigen
leerproces.
Thomas Harris
• Ik ben OK – jij bent OK
Eric Berne
• Games people play
• Intuition and ego states
• Beyond games and script
• Wat er allemaal speelt
• Mens erger je niet
Cel Cosijn
• Zet je OK bril op
Dit is slechts een greep uit interessante lectuur
over Transactionele Analyse. In toenemende
mate komen we tot het bewustzijn dat we alleen
nog goed voor onszelf kunnen zorgen als we
tegelijkertijd verantwoordelijkheid nemen voor
het grotere geheel.
Win/Win of een heldere No Deal.
MEER LEZEN?

Win/Win communicatie

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (16)

Similar to Win/Win communicatie

Similar to Win/Win communicatie (20)

More from Angela van de Loo

More from Angela van de Loo (20)

Win/Win communicatie