1. ZELF
BESCHERMING
Weerbaarheid
in de opvoeding
Een weerbaar kind is een
kind dat voor zichzelf kan
opkomen. Of anders gezegd:
je kunt duidelijk aangeven
wat je wel en niet wilt, met
respect voor de ander.
Waarom is weerbaar
zijn belangrijk
voor uw kind?
Tipfoldervoor
ouders
1
Weerbaar zijn heeft alles te maken
met zelfvertrouwen. Weerbaarheid
kenmerkt zich o.a. door:
Een positief zelfbeeld
Wilskracht
Voor jezelf opkomen
Duidelijke lichaamstaal
Voor een weerbaar kind
is het ook makkelijker
om om te gaan met
eventuele groepsdruk
van leeftijdsgenoten
(denk aan alcohol, roken,
ongezond eten).
Als je weerbaar bent, ben je
minder kwetsbaar. Weerbare
kinderen worden dan ook minder
vaak slachtoffer van pesten,
grensoverschrijdend gedrag en
(seksuele) intimidatie of andere
vormen van machtsmisbruik.

2. 2 • weerbaarheid in de opvoeding
tipfoldervoorouders
5 manieren om jezelf te
beschermen
Dit is een‘ezelsbruggetje’om te onthouden
welke manieren van zelfbescherming er zijn.
De Hand van 5:
1 weg gaan (duim)
2 duidelijk praten (wijsvinger)
3 schreeuwen/vechten (middelvinger)
4 negeren (ringvinger)
5 hulp halen/vragen (pink)
U kunt met uw kind natuurlijk nog meer
manieren bedenken hoe het zichzelf kan
beschermen. Ook kunt u bespreken dat in
verschillende situaties niet elke manier te
gebruiken is. Wat is de mogelijke reactie van
de ander? Ben je dan nog veilig? Of is er een
manier die je lastig vindt? U kunt dit oefenen
met uw kind.
Herken je
gevoel
Hoe veilig ben je?
Een NEE-gevoel
betekent: ONVEILIG
Een TWIJFEL-gevoel
betekent: TWIJFEL
Een JA-gevoel
betekent: VEILIG
Een NEE gevoel?
Laat het merken
Je kunt voor jezelf
opkomen door NEE te
zeggen. Bij duidelijk NEE
zeggen, hoort ook een
duidelijke lichaamstaal.
Zeg duidelijk NEE en:
1 Ga stevig staan of zitten
2 Maak je groot.
3 Trek een strak gezicht.
4 Praat duidelijk hoorbaar
5 Kijk de ander aan en
wees overtuigend
Voor wie is deze tipfolder?
Deze folder heeft u wellicht via school
ontvangen. Dit omdat uw kind een
weerbaarheidstraining (Marietje Kessels Project-MKP
of een afgeleide daarvan) heeft gevolgd op school.
Maar de folder heeft voor u als ouder ook tips, als uw kind
de training niet heeft gevolgd. De tips in deze folder zijn
dan ook bedoeld voor alle ouders die hun kind willen
ondersteunen in weerbaar zijn.
Hoe kan uw kind weerbaar
worden?
Naarmate uw kind ouder wordt, hoe zelfstan-
diger het wordt, hoe meer u als ouder moet leren
loslaten. Uw kind zal zelfstandig met lastige situaties
moeten leren omgaan. Weerbaar zijn helpt uw kind daarbij.
Om een weerbaar kind te worden zijn een aantal vaardig-
heden nodig:
een situatie in kunnen schatten (hoe veilig ben ik?)
hier verschillende gedragsmogelijkheden bij bedenken
(welke manieren zijn er op dit moment mogelijk?)
en hieruit een goede keuze te maken (wat is de
veiligste manier voor mij?)
Bedenkt u zich maar eens dat deze 3 beslissingen in
een paar seconden worden genomen. Dat kan voor een
volwassene ook al lastig zijn!
In de opvoeding kunt u als ouder uw kind helpen weerbaar
te zijn, door het helpen vergroten van:
Zelfvertrouwen
Door uw kind een idee of een taak zelf uit te laten voeren,
kunt u het zelfvertrouwen van uw kind vergroten. Zo krijgt
het steeds meer verantwoordelijkheid. Misschien merkt u
dat u soms te snel zegt‘ik doe het wel’. Grijp niet te snel in.
Laat uw kind leren door eerst zelf te proberen.
Zo’n taak kan bv. zijn naar de winkel gaan om een
boodschap te doen of u met een klusje te helpen.
Let op wat er goed is gegaan en geef uw kind een
compliment. Met positieve aandacht geeft u uw
kind liefde, waardering en aanmoediging. Via uw
reactie, zoals een schouderklopje of een enthousiaste
opmerking, bouwt uw kind‘vanzelf’een positief
zelfbeeld op, en daarmee zelfvertrouwen.
Leer uw kind de sterke maar ook de minder sterke
punten van zichzelf te zien en zelf onder woorden te
brengen. Zo leert een kind zichzelf kennen. Het ontdekt
ook dat iedereen zijn eigen kwaliteiten heeft. Uw kind
leert wat het goed kan (waar ben je trots op?). En dat hij
niet overal goed in hoeft te zijn.
Wilskracht
Een kind met wilskracht laat zich niet snel
ontmoedigen. Met wilskracht bedoelen we dan ook:
doorzettingsvermogen en geloven in je eigen kracht.
Probeer in dagelijkse situaties aandacht te
hebben voor opmerkingen en vragen van uw kind,
die met wilskracht te maken kunnen hebben.
2
3

3. weerbaarheid in de opvoeding • 3
Juist deze combinatie blijkt effectief in de
verdediging tegen grensoverschrijdend
gedrag. De kinderen worden gestimuleerd om
zelfstandig conflictsituaties op te lossen. Zij
leren gebruik te maken van hun eigen kracht.
Hulp-vraag
lijst
Als je een probleem
hebt, hoe kun je
dan het beste hulp
vragen?
Vertel:
1 Hoe je je voelt
2 Wat jouw
probleem is
3 Hoe je geholpen
wilt worden
Geef hulp
lijst
Als uw kind u om
hulp vraagt, denkt u
dan aan de volgende
punten om te zeggen:
1 Ik geloof wat je zegt
2 Het is niet jouw
schuld
3 Wat vervelend voor
je dat dit is gebeurd
4 Ik ben blij dat je het
mij verteld hebt
5 Ik ga je helpen
3 vragen voor
je veiligheid
Deze vragen helpen je om
in te schatten hoe veilig de
situatie is.
1 Heb ik een JA, NEE of
een Twijfel-gevoel?
2 Als ik JA zeg, is er dan
iemand die weet waar
ik ben?
3 Als ik JA zeg en ik kom in
de problemen, is er dan
iemand die mij helpt?
Als op één van deze vragen
het antwoord‘nee’is, of
het antwoord is‘ik twijfel’,
dan moet je het niet doen.
1 x nee = nee!
Waarschuwen,
de 4 stappen
Niet iedereen luistert
als je duidelijk NEE hebt
gezegd. Wat kun je daarna
nog doen?
1 Zeg rustig en duidelijk
dat je iets niet wilt
2 Zeg boos dat je het
niet wilt
3 Waarschuw de ander
4 Doe waarvoor je hebt
gewaarschuwd
Let op! Als je in nood
bent gebruik je niet de
4 stappen! Dan ren je zo
snel mogelijk weg. Als
dat niet kan, dan ga je
schreeuwen, schoppen en
slaan. Daarna ren je weg.
Neem deze serieus. Wat vindt uw kind zelf? Waarom wil of
durft het iets niet?
Vraag welk gevoel een situatie oproept. Leer uw kind zijn
gevoel onder woorden te brengen. Praat erover hoe jullie
hiermee om zullen gaan.
Voor jezelf opkomen
Leer uw kind voor zichzelf te denken. Oefen thuis eens met
de‘stel-dat-methode’. Leg uw kind situaties voor. Bv.‘Stel
dat iemand aanbelt en je bent alleen thuis, wat zou je dan
doen?’.
Vraag welk gevoel dat oproept en wat voor oplossing het
kan bedenken. In de training vragen we of het kind een JA,
TWIJFEL of NEE-gevoel herkent.
Voor een oplossing kan uw kind denken aan De Hand van
5, de 4 stappen of de 3 vragen voor veiligheid (lees hierover
verder in deze folder).
Maar u kunt natuurlijk ook aan afspraken herinneren die u
misschien eerder al met uw kind heeft gemaakt.
In een weerbaarheidstraining gaat het
om het vergroten van de weerbaarheid
van kinderen. In de eerste plaats om te
voorkomen dat zij slachtoffer worden van
machtsmisbruik. De training is er ook om
te voorkomen dat zij zich zelf schuldig
maken aan grensoverschrijdend gedrag
(dadergedrag).
We hebben het over: voor jezelf opkomen ten
opzichte van kinderen (bv. je leeftijdsgenoten),
maar ook ten opzichte van volwassenen.
U kunt denken aan pesten, intimidatie,
(seksueel) misbruik en kindermishandeling.
Het kenmerkende van een weerbaarheids-
training MKP is de combinatie van verbale (bv.
gesprekken), mentale (bv. gevoel herkennen)
en fysieke (bv. zelfverdediging) oefeningen.

4. 4 • weerbaarheid in de opvoeding
Duidelijke lichaamstaal
Lichaamstaal zegt vaak meer dan woorden. Hoe meer
woorden en lichaamstaal met elkaar kloppen, hoe
duidelijker de boodschap.
Uw kind straalt met een rechte houding meer
zelfvertrouwen uit dan met een gebogen hoofd of
afhangende schouders.
Oefen een rechte houding, bv. voor de spiegel of via
een spelletje.
Het bewustzijn van je lichaam en het vertrouwen in
je lichaam kan ook worden gestimuleerd door bv. te
stoeien en te sporten. Het samen sporten met anderen
heeft bovendien als voordeel dat uw kind samenwerkt
met anderen, oefent met regels en grenzen en met
wilskracht.
Deze Tipfolder zet de nieuwe kennis en vaardigheden die
uw kind heeft opgedaan in de training op een rijtje.
U kunt de tips uit de folder gebruiken om de weerbaarheid
van uw kind te helpen vergroten.
Tips
Blijf in gesprek met uw kind over wat het meemaakt,
zowel op school als daarbuiten.
Toon respect en erkenning voor de ervaringen en
gevoelens van uw kind, zodat het zich gehoord voelt en
gemotiveerd blijft om naar u toe te komen.
Benader uw kind positief. Positieve aandacht en
aanmoediging zorgen ervoor dat een kind zich verder
ontwikkelt in een gewenste richting en zich prettig
voelt (JA-gevoel).
Wees realistisch in wat u van uw kind verwacht.
Ieder kind is uniek en ontwikkelt zich in zijn
eigen tempo.
U als ouder bent het belangrijkste rolmodel voor uw
kind. Het leert veel van uw goede voorbeeldgedrag
(dat is bv. ook het toegeven van fouten).
Blijf oefenen, want oefening baart kunst. Het duurt vaak
even voor nieuw gedrag is ingesleten, maar uiteindelijk
gaat het vanzelf!
Tip voor ouders met jonge kinderen: Een Boek Over
Nee En Ja Zeggen, Sanderijn van der Doef.
Wij wensen u en uw kind veel succes, maar vooral ook heel
veel plezier bij het oefenen met opkomen voor jezelf!
Tekstsamenstellingenredactie:TaceyBenigenMirjamDekker,SOTIllustraties:JasperAndries,AmsterdamVormgeving:MNBCommunications,Nijkerk
Meer informatie:
www.kwaliteitinopvoeden.nl
Het Marietje Kesselsproject wordt uitgevoerd door
Stichting SOT als de cursus Zelfbescherming.
SOT - kwaliteit in opvoeden opgroeien, 2012
T 020 561 10 70
E mkp@kwaliteitinopvoeden.nl
Deze folder is tot stand gebracht dankzij
financiering van Stichting Kinderpostzegels
Nederland. (www.kinderpostzegels.nl).
tipfoldervoorouders
www.bibbers.nl
www.jipsite.nl
www.ikzitindeshit.nl
www.lover-boy.nl
www.kidstegengeweld.nl
www.helpwanted.nl
www.surfsafe.nl
www.weetwatjetypt.nl
www.kinderrechtswinkel.nl
www.ggdgezondheidsinfo.nl
www.sensoor.nl
www.amk-nederland.nl
Handige Websites
www.positiefopvoeden.nl
www.kindermishandeling.nl
www.kindertelefoon.nl
www.pestweb.nl