1. AS ORIXES
DO GALEGO
Substrato, estrato e
superestrato.

2. A orixe das linguas da Península
Ibérica
Agás o euskara,
as linguas
peninsulares son
linguas
románicas,
romances ou
neolatinas, é
dicir, teñen a súa
orixe no latín
vulgar dos
conquistadores
romanos, ao que
hai que sumar o
contributo

3. Orixe e formación do galego
O léxico galego non está
constituído unicamente por
palabras herdadas do latín,
senón que se foi
enriquecendo ao longo da
súa historia con palabras
doutras linguas que tiveron
e teñen contacto coa nosa.
Estas voces poden
clasificarse nos seguintes
grupos: linguas de
substrado, estrato latino,
linguas de superestrato e
aportacións posteriores.

4. Orixe e formación do galego

5. Orixe e formación do galego
ZONA: de Galiza
ao Norte de
Africa e aos
Alpes.
Ca
(Protoibéricos)
rr
-
CARR
RAPUCHO
CARR
RASCO
CARRQUEIXA
CARR
CARROUCHO
CARR ÉPOCA:
COSCO
IDADE DE PEDRA
MATA (fins do
Paleolítico
QUEIROGA
Superior: 18.000
(QUIROGA)
a 8.000 a.C.)

6. Orixe e formación do galego
ZONA: desde o
Atlántico até o
Cáucaso
(protovascos)
Mr
o-
MORANGO
MOR
Dolmen de Axeitos
MORODO
MOR
COTO AMOROTE
MOR ÉPOCA:
MEGALITISMO
SOBACO MOROGO
MOR
(fins do Neolítico:
8000 a 2000 a.C.)

7. Orixe e formación do galego
ZONA: as ribeiras
do Mediterráneo.
(etrusco e
tartésico)
PARRA CODESO
CÁDAVO VEIGA
LASTRA TOUZA Petróglifo en Teo
ÉPOCA:
BALSA MOREA
PETROGLIFISMO
SARNA CAMA (IDADE DE
BRONCE: 2000 a
PETOUTO
1300 a.C.)

8. Orixe e formación do galego
De todos estes pobos e culturas só chegou até nós un
nome, quizais o noso primeiro xentilicio:
OESTRYMNIOS, que aparece na O ra M rítim a (s.VI
OESTRYMNIOS a
a.C.) que Rufo F. Avieno puxo en verso (s. IV a.C.). Os
gregos situaron en Galiza a Fin do Mundo Antigo. Así
o poeta Homero, os xeógrafos gregos e os latinos
comezaron a escribir sobre a FI I TERRA
NS E.

9. Orixe e formación do galego
ZONA: Centro e
Oeste da
Península.
Tesouro de Caldas
ÉPOCA: de 1.200
a 800 a.C.
CABANA (ligures, ambro-
ilirios ;
CABAZO protoceltas: celtas
protoceltas
Ledusco (C),
PÁRAMO arcaicos,
Beasque,
Viascón (P), anteriores á
- asc /- usc
Tarascón (Ou). dialectalización do

10. Orixe e formación do galego
ZONA:
BRAÑA CÁNTIGA BERCE
Desprazados de
BICO LAMA BILLA Centroeuropa
BURACO BUGALLO LAXE polos xermanos.
TOUCIÑO TONA RODABALLO
CROIO CENTOLA
XOUBA BEIZO Casco de Leiro, Rianxo
SEARA ÉPOCA:
IDADE DE FERRO
(de 950 a 650
a.C.) Dúas grandes
vagas: c.
goidélicos (s.VIII
Coruña, Braga, Serantes, Tebra, Coimbra, Barallobre,
aC) e c. britónicos
Callobre, Lestrobe, Illobre, Sar, Sarela, Deva, Támega,
Limia… (s.V aC)

11. Orixe e formación do galego
ZONA: Noroeste da
Península Ibérica (até o
Navia e até o Douro). A
súa fundamental
característica son os
poboados: castros.
castros
ÉPOCA: Idade de Ferro,
desde finais da Idade de
Bronce, s.IX –VIII aC, até
o s.I dC (compoñente
precastrexa celta).
Continuou en forma de
Cultura galaico-romana
até os s.III – IV dC.
Cividade de Terroso, Povoa de Varzim

12. Orixe e formación do galego
O latín estendeuse por boa parte de Europa, Asia Menor
e o norte de África, a medida que o poder de Roma se
impuxo neses territorios.A esse proceso chamámolo
romanización. Por iso é o tronco común de todas as
romanización
linguas románicas, romances ou neolatinas; polo tanto é o
elemento básico na formación do galego.
A latinización iniciouse coa chegada dos exércitos de
Décimo Xunio Bruto (O Galaico) no século II aC. O
primeiro pobo co que loita son os Gallaici, polo que
chamaron a esta terra Gallaecia. Tamén Xulio César, no
61 aC, fixo unha expedición militar por vía marítima até
Brigantium.
E o Emperador Octavio Augusto fixo operacións militares
contra as tribos galaicas, astures e cántabras que
supuxeron a súa submisión a Roma, no século I aC.

13. Orixe e formación do galego
Miliarios de Lobios
COVA
CANSAR
FALAR
PAXARO
MEDO
MAÑÁ
LECTU: leito,
NOCTE: noite
LUPU: lobo,
METU: medo,
CAECU: cego
NUDU: nu
LUNA: lúa,
TENERE: ter

14. Orixe e formación do galego
Iria Flavia
Pontus
Veteris
Lucus
Augusta
Brácara
Augusta
Astúrica
Augusta
Ribeira
Sacra

15. Orixe e formación do galego
Son xermanos occidentais que
chegan a Galiza no 409, onde
fundan o 1º reino occidental
independente (con capital en
Braga) tras a caída do Imperio
Romano. REINO SUEVO, 411

16. Orixe e formación do galego
ARUFE MONDARIZ
RANDULFE ALLARIZ
FAXILDE GUITIRIZ
TANXIL SAMIL
SUEVOS CASTROMIL
FELTRO DARDO
GODOS VAAMONDE
ROUBAR BRANCO
A GUDIÑA SISMONDE
TREGUA ESCUMA
ALDEGODE GOMESENDE
ELMO GAÑAR
VILAGUDE BALTAR
BANDO
Ditongación de GONDOMAR
XABÓN e /o breves
tónicos. TOSAR
GARDAR

17. Orixe e formación do galego
No ano 715 Abd al-Aziz ibn
Musa toma por esposa á viúva
do rei visigodo, Rodrigo.
Transfírese así a dinastía
visigoda ao gobernador
musulmán. A partir dese intre
comeza unha nova concepción
xeográfica, pois España vai ser
o nome co que se designe ao
territorio musulmán, e Galicia ao
territorio cristián. Así o
historiador Al-Maqqari deixa
claro a extensión do dominio
musulmán ao referirse a
conquista de comezos do s. VIII:
Non quedou lugar sen dominar en

18. Orixe e formación do galego
A Mezquita argola
Rábade albarda
Sada alforxa
Almuzara acea
Almuiña aceite
Al-foz laranxa
Aldea quintal
Benavides albeite
Mamede
Moitos
arabismos
chegaron a
través do
castelán

19. Orixe e formación do galego

20. Que hai de errado na seguinte gráfica?

21. Orixe e formación do galego
–axe: fuselaxe,
axe dama
forraxe, paxe
frauta
fama
prancha
deán
desmaiar
rima romaxe
fraile monxe
bacallau pirixel
funil xograr
forasteiro praia
gallardo ciprés

22. Orixe e formación do galego

23. Orixe e formación do galego
Do italiano: sobre todo durante o Renacemento
entraron palabras relacionadas coa arte, a música e
a literatura (folletín, tenor, fusa, terceto, piano,
cantata, romanza, arle-quín) e tamén coa
navegación e a vida militar: fragata, capitán,
sentinela, piloto, escopeta, etc.
Do inglés: club, filme, folclore, líder, test…
Do castelán: guerrilla, bocadillo, boquilla…
Do portugués: serve para recuperar o léxico no
galego..
Do catalán: bou, boliche, faena, fideo…
Do éuscaro: gabarra, ganzúa, boina…
Do alemán: feldespato, potasa, cinc…
Do ruso: tsar, bolchevique…
Do gaélico: crómlech

24. Orixe e formación do galego
Do bretón: menhir
Do caribe: tiburón, canoa, caníbal…
Do azteca: cacao, chocolate…
Do tupí: caucho…
Do maia: cigarro…
Do quechua: pampa, cóndor, alpaca…
Do aimará: coco…
Do algonquí: tobogán…
Do taíno: cacique, furacán, xíbaro, caimán…
Das linguas africanas: banana, cachimba, cola
Do xaponés: gueixa, quimono, samurai…
Do malaio: bambú…
Do hebreo: cábala…
Do sánscrito: catre, brahmana…
Do holandés: colza, foque…
Do noruegués: fiordo

25. FONTES
•Palabras no tempo
•Estrelecida vía
•Galipedia
•Presentación de Román Landín

26. IMAXES