LGL 1ºBacharelato

1. O GALEGO
NOS
SÉCULOS
ESCUROS
O inicio da decadencia na IM e os séc. XVI e
XVII. 500 anos de conflito lingüístico.
Do séc. XVI ao
séc. XVIII

2. O INICIO DA DECADENCIA
Por que, entón, Afonso X escr

3. O INICIO DA DECADENCIA
1. Decadencia da Escola Trobadoresca (segunda metade do séc. XIV)
"Houbo un tempo", escribía o marqués de Santillana no século XV, na súa
Carta proemio ao condestable don Pedro de Portugal, "en que todos os
poetas destas terras, fosen casteláns, andaluces ou de Estremadura,
compoñían as súas obras en lingua galega ou portuguesa".
CAUSACAUSA
SS
DESAPARICIÓN DO MECENADO DOS REIS E
DOS NOBRES QUE PROTEXÍAN A
TROBADORES E XOGRARES
DIFUSIÓN DUNHA NOVA POESÍA DE
INFLUENCIA ITALIANA
CONSOLIDACIÓN DOS ESTADOS DE
CASTELA E PORTUGAL
NACEMENTO DA BURGUESÍA, CON OUTROS
GUSTOS LITERARIOS E OUTRA
CONCEPCIÓN DA VIDA

4. O INICIO DA DECADENCIA
2. Guerra entre Pedro de Borgoña e Henrique de Trastamara (1366-1369)
PRIMEIRA SUBSTITUCIÓN NOBILIAR
INTRODUCIÓN DO CASTELÁN
COMO LINGUA DO PODER
CONSECUENCIAS

5. O INICIO DA DECADENCIA
INTERVENCIÓN DE CASTELA E SOMETEMENTO DA
PEQUENA NOBREZA
CONSECUENCIAS
3. Fracaso das revoltas antinobiliarias dos Irmandiños (séc. XV)
ELIMINACIÓN POLÍTICA DA INCIPIENTE BURGUESÍA
EXPLOTACIÓN DAS CLASES POPULARES

6. O INICIO DA DECADENCIA
División da nobreza galega: eclesiástica (apoiou a
Isabel, con Fonseca á cabeza) e laica (apoiou a Xoana)
CONSECUENCIAS
Represión dos nobres que apoiaran ao bando
perdedor: Pardo de Cela, Pedro Madruga…
SEGUNDA SUBSTITUCIÓN NOBILIAR
4. Loita entre Isabel, a Católica, e Xoana, a Beltranexa, pola coroa de
Castela (1480)
Doma e castración do Reino de Galiza (J. Zurita)
REFORMA DOS MOSTEIROS, QUE PASARON A
DEPENDER DE CASTELA
IMPLANTACIÓN DE NOVAS INSTITUCIÓNS DE GOBERNO
CapitaníaCapitanía
XeralXeral
SantaSanta
IrmandadeIrmandade
Tribunal daTribunal da
InquisiciónInquisición
RealReal
AudienciaAudiencia
Xunta doXunta do
ReinoReino

7. O INICIO DA DECADENCIA
CONSECUENCIAS
Galiza fica cada vez máis lonxe dos centros de poder.
Decaen as peregrinacións a Compostela.
Introdución progresiva da cultura castelá en Galiza.
Progresiva perda da identidade política de Galiza.
5. Distanciamento cada vez maior de Portugal, que inicia un imperio
ultramarino (1500, chegada a Brasil)

8. A DECADENCIA DOS SÉCULOS
ESCUROS
CONSECUENCIAS
EMIGRACIÓN (a Castela, a Portugal e a América)
PERDA DE POBOACIÓN, POLA EMIGRACIÓN E POLAS
LEVAS PARA PARTICIPAR NAS GUERRAS DA COROA DE
CASTELA
6. Nacemento dun novo grupo social no séc. XVI, a fidalguía, integrada
pola baixa nobreza ou por burgueses que serven de intermediarios nos
arrendamentos.
CONSECUENCIAS
CENTRALISMO
7. Instauración da monarquía borbónica e nacemento da nación estado
española, no séc.XVIII. Triunfo do Absolutismo e Despotismo ilustrado.
RACIONALISMO ILUSTRACIÓN
ENSINO EN CASTELÁNMARXINACIÓN DE GALIZA
Máis emigración
Ilustrados que comezan a
reclamar dignidade para
Galiza e para os galegos.

9. CONSECUENCIAS
SOCIOLINGÜÍSTICAS
ACTITUDEACTITUDE
ANTIGALEGAANTIGALEGA
Como consecuencia da dominación, da marxinación
política, da masiva emigración, da extrema pobreza en
que vivían moitos galegos, nacerá no resto da Península
unha imaxe do galego como pobo torpe, bruto, mísero,
atrasado, inculto… E Galiza será contemplada como
unha terra inhóspita, improdutiva e desagradábel,
sepultada polas néboas e a chuvia.
Con un cuerto de turrón
y con agua y con gragea,
goza un Píramo barata
Cualquier Tisbe Gallega (…)
(Clara referencia ás criadas galegas,
das cales os satíricos ríanse delas
por sucias e estúpidas)
Quevedo
"Gallegos. Gente non sancta.
Esto el vulgo que los nobles
es de lo mejor de España".
Lope de Vega
Galicia, nunca fértil de poetas
mas si de casas nobles
ilustres capitanes y letrados
Hay gallega, rolliza como un nabo
entre puerca y mujer, que baja al río
y lava más gualdrapas que un esclavo
cantando como un carro en el estío".
"No le faltará una moza gallega
que le quite los zapatos,
que aunque tiene las tetas grandes,
es ya cerrada de años,
y como vuesa merced no cierre la bolsa,
no haya miedo que cierre los brazos".
Quixote
de
Avellaneda
Oh montañas de Galicia
Cuya, por decir verdad
Hermosura es suciedad,
Cuya maleza es malicia
Tal, que ninguno codicia
Besar estrellas pudiendo,
Antes os quedais haciendo
Desiguales horizontes;
Al fin, gallegos y montes,
Nadie dirá que os ofendo.
Pálido sol en cielo encapotado,
Mozas rollizas de altos coloseos,
Tetas de vacas, piernas de correos,
Suelo menos barrido que regado.
Campo de tojos todo matorrado,
Berzas gigantes, pulgas filisteos,
Platos de cairo, búcaros pigmeos,
Toscos trajes y estilo mal limado.
Papas de millo en concas de madera,
Cuestas que suben a la ardiente
esfera,
Valles profundos, ásperos collados.
Casas de paja con techos ahumados,
Pan de borona lleno de tiricia,
Esto es, en suma, el Reino de Galicia.
Luís de
Góngora

10. CONSECUENCIAS
SOCIOLINGÜÍSTICAS
CONFLITO
LINGÜÍSTICO
ACTITUDE
ANTIGALEGA
Como consecuencia da dominación, da marxinación
política, da masiva emigración, da extrema pobreza en
que vivían moitos galegos, nacerá no resto da Península
unha imaxe do galego como pobo torpe, bruto, mísero,
atrasado, inculto… E Galiza será contemplada como
unha terra inhóspita, improdutiva e desagradábel,
sepultada polas néboas e a chuvia.
O 95% da poboación galega segue a ser monolingüe en
galego. Pero a minoría situada no poder é monolingüe en
castelán. Polo que iníciase neste momento o proceso de
castelanización desde as capas máis altas da sociedade
cara ás máis baixas. Provocando unha situación de
diglosia e o inicio da substitución lingüística.
• O galego non se conformou como lingua de
Estado ao quedar Galiza baixo a dependencia
da coroa de Castela.
•O galego deixou de empregarse na redacción
de documentos notariais (o derradeiro
conservado en galego é de 1554)
•O galego seguiu sendo a lingua maioritaria de
Galiza (o 95% da poboación era monolingüe en
galego), pero foi considerada de clase baixa
pois o castelán entrara polo poder, era a lingua
que traían consigo as novas clases dirixentes.
•Desde o séc. XVI a Igrexa Católico adoptou o
castelán para a homilía, para a catequese e para
o ensino.
•A recén nacida Universidade de Compostela
(1495) pasou do uso do latín ao uso do castelán.
•O galego non participou do acopio de léxico
greco-latino favorecido polo Renacemento e o
Barroco.
•O galego non tivo gramaticas nin dicionarios.
Non acadou unha variedade estándar, de norma
común.
•O galego, ao carecer dun modelo culto de
referencia, comeza a izarse de castelanismos,
especialmente nos seus topónimos e
antropónimos
Todo o anterior provocou a
castelanización e a vulgarización da
lingua. Como resultado disto, nace o auto-
odio, un sentimento estendido pola
sociedade que empeza a crer que o galego
é unha lingua inferior, inadecuada para
certas funcións.
As consecuencias estámolas a vivir hoxe.
Podemos comprobalo só con ollar, ou
mellor, escoitar ao noso redor….
CONFLITO
LINGÜÍSTICO
DIGLOSIA
SUBSTITUCIÓN
LINGÜÍSTICA
CASTRAPO

11. Aportacións posteriores,
tras a consolidación do galego como lingua
escrita

12. Aportacións posteriores ao léxico
galego
Do italiano: sobre todo durante o Renacemento
entraron palabras relacionadas coa arte, a música e
a literatura (folletín, tenor, fusa, terceto, piano,
cantata, romanza, arle-quín) e tamén coa
navegación e a vida militar: fragata, capitán,
sentinela, piloto, escopeta, etc.
Do inglés: club, filme, folclore, líder, test…
Do castelán: guerrilla, bocadillo, boquilla…
Do portugués: serve para recuperar o léxico no
galego...
Do catalán: bou, boliche, faena, fideo…
Do éuscaro: gabarra, ganzúa, boina…
Do alemán: feldespato, potasa, cinc…
Do ruso: tsar, bolchevique…
Do gaélico: crómlech

13. Do bretón: menhir
Do caribe: tiburón, canoa, caníbal…
Do azteca: cacao, chocolate…
Do tupí: caucho…
Do maia: cigarro…
Do quechua: pampa, cóndor, alpaca…
Do aimará: coco…
Do algonquí: tobogán…
Do taíno: cacique, furacán, xíbaro, caimán…
Das linguas africanas: banana, cachimba, cola
Do xaponés: gueixa, quimono, samurai…
Do malaio: bambú…
Do hebreo: cábala…
Do sánscrito: catre, brahmana…
Do holandés: colza, foque…
Do noruegués: fiordo
Aportacións posteriores ao léxico
galego

14. FONTES
• Lingua galega: normalidade e conflito.
X. R. Freixeiro Mato. (Laiovento, 97).
• Páxina web “wikipedia” (“galipedia”):
• O reino de Galiza
• O galego na Idade Media
• Os Séculos Escuros
• Libro de apoio (Consorcio Editorial)