Ho bieu chanh hai vo

Hai V 1 www.hobieuchanh.com

Hai V
Bi u Chánh

I
n ây, m t khách giang h trót m y m i n m bôn ba g i b c kh p non sông,
tình c tr l i ngu n Kh ng T c, nhìn c nh c , nh ng i x a b ng c m h ng nên
ngâm m t bài thi th t ngôn bát cú, t phong c nh Gò Công có hai câu tr ng nh v y:
n Qui ph ng ph t h n v n v t
Vàm Láng ào sóng c nh tranh.
Ch c có nhi u anh ch em b n ph ng ch a bi t S n Qui là cái gì âu.
n Qui là m t gi ng cát trong t nh Gò Công.
Vùng Gò Công n m d a mé bi n, nên th p th i sình l y, nh ng có m y cái gi ng cát
i lên ngang d c, gi a nh ng cánh ng ru ng vui v , v i màu lúa h t xanh r i vàng,
ng th ng m t m c d u phía trên hay phía d i.
Nh ng gi ng Tháp, gi ng Tre, gi ng Nâu, gi ng Cát, gi ng G ng, gi ng Trôm,
gi ng Ông Huê, gi ng S n Qui, gi ng nào c ng có tr i qua nh ng giai n th ng tr m,
ng c th cu c ghi d u l ch s ho c hùng hào, ho c xán l n.
Gi ng S n Qui là trung tâm khai hóa trong vùng Kh ng T c, nguyên là cái lò nung
úc nhân tài giúp chúa Nguy n trung h ng h i cu i th k 18.
Thi t nh v y, gi ng S n Qui u trong vô t i mé sông Gò Công, còn u ngoài
ng con ng quan l Gò Công lên Ch L n. Hi n gi du khách n ó thì th y dân c
th a th t, nhà c a x r , ch còn ph th v i m y ngôi m c a quí t c Ph m ng, là
ng ai thích c a vua T c, v n kh kh ch ng ch i mà ch u ng v i tu nguy t, ch
nh ng r y c i xanh t i, nh ng ám b p ngon ng t, là nh ng ngu n l i c a ng i
trong gi ng, thì không còn n a.
Nhìn c nh S n Qui suy s p bây gi , ai c ng ph i ch nh lòng nh nh n v t v vang
a S n Qui ngày tr c.
i gi a th k 19, sau khi Tri u chúa Nguy n Hu c n m ch quy n th ng tr
vùng t Vi t Nam n y thì phân ranh chia m y tr n, m i tr n chia m y o, r i t
quan cai tr , cho nhân dân t Qu ng Bình tr vô c em gia quy n n khai c l p
nghi p.
Vùng Gò Công h i ó g i là Ki n Hòa o thu c v tr n nh T ng, là M Tho
bây gi .
Ph m ng X ng m t nhà h c uyên thâm, g c H ng Trà thu c vùng Hu
bây gi , ch gia quy n vào Nam, ch n gi ng S n Qui trong o Ki n Hòa làm ch nh
.C t cây c t nhà và qui dân v chung quanh c . n a phì nhiêu, trên gi ng c i
rau b p u th nào c ng d tr ng, d i ru ng thì lúa c y ám nào ám n y c ng xanh
t. Nh n dân th y v y bèn t t p v ó làm n, gây cho S n Qui m t th i phong phú
th nh v ng.


Ph m ng X ng th y v y m i m tr ng d y h c. Ng i g n k xa hay vi c
y thì l n l t n xin th giáo, vì o h c c a c Ph m v a uyên thâm v a ho t bát, nên
môn c a c ng i nào c ng nên danh. Thu y ng i ta kính m n c nên k l n ng i
nh u g i c là Ki n Hòa Tiên Sanh .
Ch ng qua i, con c a c là Ph m ng Long n i nghi p mà d y h c.
Thinh danh Ki n Hòa Tiên Sanh càng l ng l y h n i tr c b i vì c Ph m ng
Long ào t o môn c nhi u ng i r t hi n t, nh ba c Võ V n L ng, Nguy n
n Hi u, M c V n Tô. Khi c Hoài Qu c Công Võ Tánh n gi ng Tre chiêu binh kh i
ngh a, ba c ra giúp làm phó t ng c l c, sau giúp chúa Nguy n l p c i công.
Nguy n Hoài Qu nh thi u khóa Tân H i (1791) m u t i Gia nh c ng là
môn c a c Ph m ng Long, sau làm quan lên t i nh ng ch c Ngh An Hi p tr n,
Thanh Hóa Hi p tr n, Thanh Hóa n phu o, B c Thành Binh Tào ch ng m t c
ng Chánh Tr Khanh.
Mà công l n h n h t c a c Ph m ng Long là công c d y ng i con c a c , là
Ph m ng H ng, khóa Bính Thìn (1796) thi u th khoa, c sung vào b Tham
u chúa Nguy n Ánh, luôn luôn theo chúa ra chinh ph t àng ngoài.
Cu c i nh ã xong, chúa Nguy n Ánh lên ngôi c u ng x ng hi u Gia Long, thì
Ph m ng H ng làm i th n t i Tri u ình Hu . n n m 1813 c c th ng ch c
Th ng Th B L , và c ng i a v y luôn cho t i khi c th t l c, là n m 1825, v i
vua Minh M ng.
m 1824 vua Minh M ng ã có n p con gái c a c vào ti m làm v ông cung
Thái t . N m 1841, ông cung lên ngôi x ng hi u là Thi u Tr , thì con gái c Ph m
ng H ng lên ngôi Hoàng H u.
m 1847 vua Thi u Tr b ng, Hoàng thái t n i ngôi x ng hi u T c, m i
phong cho m là con c a c Ph m ng H ng, ch c T D Hoàng thái h u.
Vua T c l i truy phong:
1. C Ph m ng H ng t c c qu c công
2. C Ph m Long t c Ph c An H u
3. C Ph m ng X ng t c Bình Thành Bá
4. C Ph m ng Thiên t c M Khánh T
5. C Ph m ng Khoa t c Trung Thu n, i phu
Ph th l p t i gi ng S n Qui là l p th 5 v n y, có 11 ngôi m c a Ph m T c
m phía sau ph th .
y v y h i th k 19 gi ng S n Qui n i danh và h ng th nh là nh v n h c uyên
thâm c a Ph m t c, c ng nh gi ng Tre n m g n ó n i danh là nh tài oanh li t c a c
Hoài Qu c Công Võ Tánh; ngày nay t i ó v n còn n th .
Nh hai tr ng h p ó, sau còn nh c Tr ng Công nh n núp theo m y gi ng
mà kháng chi n v i binh i Pháp khi n c Pháp m i chi m tr vùng Gò Công, nên Gò
Công m i c ti ng a linh nh n ki t".
Ng i nh t mà ki t?
Hay là t nh ng i mà linh?


Hai v n y ai mu n phân gi i th nào tùy ý.
khi c Ph m ng H ng thi u i làm quan, thì c Ph m ng Long m t là vì
già y u, hai là vì th y lo n Tây S n ép bu c h ng thanh niên c ng tráng ai c ng ph i lo
giúp n c d p lo n, không th ng i yên mà h c c n a, nên c thôi d y o h c,
cho môn trong gi ng d y tr em ng u l n l n v y thôi.
n n a th k 19, có ông Ph m Chí Hi n, nhà gi ng S n Qui thu c miêu du c a
Ph m T c ngày tr c, ông m tr ng d y o h c l i, ý mu n k chí cho ti n nh n. Môn
g n xa n xin th giáo v i ông c vài ch c ng i, c th y u m n cán, quy t i
ng khoa c .
Trong ám môn này, ông Ph m Chí Hi n nh n th y có c u Lê H u Hào, g c
xóm Tre, h c l c tr i h n h t. Ông t hy v ng vào tài h c c a c u, tin ch c khoa thi s p
i c u s g i b c thang mây.
Nào dè n u n m T c th 12 là n m 1859, th y trò l i nghe tin binh thuy n
Pháp qu c vào c a C n Gi b n phá nh ng pháo ài c a Vi t Nam óng dài theo mé
sông, d ng nh mu n quy t ý mu n ti n vào mà ánh thành Gia nh.
Nghe tin y ông Ph m Chí Hi n bàn lu n v i môn ; th y trò u không an trong
lòng. Có vài c u nóng n y xin i nghe tin t c.
Cách ít ngày có t c a quan T ng c Gia nh g i t i Gò Công lúc ó g i là
Huy n Tân Hòa, cho hay quân i Pháp ã chi m thành Gia nh và khuyên nhân dân
ng tráng hãy n t nh xin u quân mà tiêu tr gi c ngo i xâm.
Th y bu n r u v n n n c, trò b i r i v ph n làm trai, th y trò bàn tính v i nhau
i nh óng c a tr ng, ai v nhà n y, ng lo s p t vi c nhà r i ra hi n thân c u
c.


II
Lê H u Hào, môn cao l n h n h t c a ông Ph m Chí Hi n S n Qui, n m nay
u ã c 24 tu i, vóc cao l n, s c kh e m nh.
u là con c a ông Lê H u Thu n, nhà xóm Tre, g n mé sông Bao Ng c.
Ông Lê H u Thu n, tu i ã n l c tu n, góa v m y n m nay, ch có m t ng i
con trai là Lê H u Hào ó mà thôi. H i còn trai ông có h c lem nhem ít n m, nên ông
mang cái thành ki n cho trong t dân duy có b c "S " là quí h n h t, s trên các nông,
công, th ng.
Khi H u Hào l n lên ông th y con có chí ham h c, ông m i nong n cho con n
c ng i thi làm ông tú, ông c , mà may v t lên t i b c ông C ng, ông Nghè ng
làm quan, r i ng ông i tr c, võng bà theo sau , làm cho tông môn r ràng trong làng
xóm. Nuôi cái m ng ó ông không ch u t p cho con bi t làm ru ng ng ngày sau k
nghi p nhà nông cho ông. Ông cho con h c v i th y trong làng m y n m; ch ng
c nghe gi ng T th , Ng Kinh r i ông m i cho vào gi ng S n Qui th giáo v i ông
Ph m Chí Hi n, th m ngh r ng vùng Kh ng T c ph i h c v i th y S n Qui m i
hi n t c.
y n m con i h c, ông nhà c m c i cùng ng i cháu trong h là T C u, lo
cày c y vài m u t c a ông phá r ng làm ru ng phía R ch Nh l y lúa mà n. T
u ã 40 tu i, thu nay có tính nh kh t khùng, nên không có v con, c v i ông Lê
u Thu n là cháu h c ng nh ng i gia d ch, ng nh h t c m manh áo, ch không
công mà òi ti n m n.
Ông Lê H u Thu n không giàu mà c ng không nghèo. Ông trong m t nhà lá 3
n s ch s , phía sau có m t cái nhà nh n u n, ông có nuôi v t nuôi heo, l i có m t
chi c ghe nh u trong x o phía sau hè, ghe y dùng ra mé sông Bao Ng c câu cá,
i tôm mà n m i ngày m i b a.
Hôm ó m t tr i v a x bóng. T C u i th m ru ng m i c y xong cách 3 b a
tr c. Ông Lê H u Thu n nhà tính n u c m s m ng T C u v có s n mà n r i
c ròng chèo ghe ra sông cái, gi ng câu mà ki m cá. Ông m i tính ch ch a làm, b ng
th y con là Lê H u Hào, vai mang gói l n t n i vô sân.
u Thu n b c ra sân m ng con và h i: Con v th m nhà ph i hôn? Chuy n n y
con tính ch i bao lâu mà mang gói lùm xùm d v y?
u Hào b c vô nhà, nghiêng vai cho sút cái gói sách v qu n áo, mùng, gói trên
ván r i ngó cha ch m rãi nói:
- Có gi c nên th y bi u ngh h c xem coi th i cu c bi n chuy n th nào r i s
hay.
- a! Gi c âu? Sao nhà ây không nghe nói?
- Cách m i b a r i có ng i Vàm Láng lên S n Qui th m bà con. H nói r ng
có m y ng i bên Lý Nh n ch v con qua bên mình mà lánh n n, b i vì có tàu
a Pháp ch binh vào c a C n Gi b n pháo ài phòng ng c a mình. Gi c
ng m nh m vào Nhà Bè.
- Còn binh lính c a mình âu? Sao các quan không xua ra mà ch ng c ?


- Có l c ng có ch ng c , nh ng binh lính mình th y u nên ch ng c không n i,
i v y hôm qua có tin quan Huy n c t c a quan T nh cho hay gi c ã h
thành Gia nh r i.
- Tr i i! Thành Gia nh m t thì còn gì n a mà k .
- i v y quan trên bi u ph i khuyên dân c ng tráng nên s a so n ra i lính ng
p gi c mà c u qu c gia lâm nguy. Th y con nghe nh v y m i b o chúng con
ngh h c ng v thu x p vi c nhà lo c u dân c u n c.
- Ph i v y ch sao. Gi c ã phá l y t thành r i, còn h c gì c n a. Lúc thái
bình thì y m võ tu v n, c n bác lo n ph i y m v n tu võ. Th i ng khoa m c
a con h t k r i, ph i cha dè nh v y, thì m y n m tr c cha cho con vô gi ng
Tre mà h c võ ngh thì h p th i h n.
- Gi c tình c âu nó t i mà lo gây h a, làm sao mình bi t tr c c mà li u.
- Anh em b n h c c a con con h tính làm sao?
- Có ng i quy t v làm n em n huy n xin cho i lính ng ánh gi c. Mà
ph n ông thì nói v th a cha m hay coi cha m nh l nào. M y anh ã có
coi b ã b i r i.
- y ng i có v có con h du d là ph i. i ánh gi c có ph i nh i ch i hay
sao. R i có b nào b v con cho ai nuôi. Ph n con ch a có v , con tính i hay
không?
- Con còn phân vân, ch a nh t nh. Con tính v h i cha ây.
- Làm trai m t bên vai mang n n c, m t bên n a mang n nhà. Hai vai u
mang n ng. Thôi, chi u r i, n u c m n r i s tính.
Ông Thu n i vô trong tính nhúm l a ng n u c m.
u Hào xách gói em trên cái gi ng d a vách là ch h c u v nhà thì c u ng
ó.
C u i th m ru ng v , qu n áo t mem, d ng cây tre ngoài c a, b c vô th y
Hào thì m ng h i l ng x ng.
Ông Thu n nhà sau nghe có ti ng T C u nói chuy n thì ông b c ra h i ám
a h i khuya có làm ám ru ng m i c y sau ó, lúa n i nhi u hay không. T C u nói
có n i chút nh, anh ã gi m l i r i.
Ông Thu n bi u T C u vô thay áo qu n khô r i coi ch m l a n u c m n s m,
ng n c ròng i gi ng câu ki m cá n.
Nghe con nói chuy n gi c giã nãy gi ông lo trong trí, nên T C u i vô trong r i
thì ông leo lên võng mà n m. Ông a c t k t m t h i r i ông nói v i con:
- Tuy con ch a có v con, song con còn m t mình cha già. ó c ng là m t gánh
ng. ã bi t làm trai thì ph i tr n n c. Nh ng ng i ta có n m ba anh em
ch ng nói làm chi. Cha có m t mình con. N u con i lính, r i b thây n i ch n sa
tr ng, cha già nhà g p khi n y u bi t c y ai nuôi d ng. Hu ng chi thu
nay, con chuyên ngh v n, không quen nghi p võ, con ánh gi c làm sao cho
c.
- Con c ng ngh nh v y. Ng t ngo i bang giày p giang san c a mình, chi m t
ai c a mình mà làm ch , b t ng i mình làm tôi m i, làm trai ai c ng ph i ra
chi n u, li u thân b o th n c nhà. N u con s ch t nên vi n l n y l n , rúc
trong nhà, làm nh v y con h th n quá.


- ng i ta ch t cho mình s ng mà an h ng vui s ng thì x u h ch sao. H
ã khinh b , mà h còn ch i r a, ch u làm sao c.
- c trong tr ng con h c gi i h n chúng b n c a con h t th y. N u chúng b n
a con u hi n thân c u dân c u n c, thì con không th nào co u rút c
nhà c.
- y ch sao. Ng i ta làm sao con ph i làm theo ng i ta. Con tr n tránh thì
ng i ta coi con ra gì. Mà chuy n gi c giã thì m i nghe phong phanh ch ch a có
gì ch c ch n. i ít ngày coi có l nh quan trên d y làm sao r i s hay.
- các t nh u có v binh s n. Binh y ã luy n t p thành th c. Có l quan trên s
gom binh y mà ánh tr c. Ch ng nào th ng không n i gi c r i m i kêu lính
thêm.
- . Con nói ph i a. ánh gi c ph i dùng binh thi n chi n kìa, ch kêu h c trò v i
dân cày r i a g m ao súng ng bi u ra tr n, h có hi u gì âu mà ánh. V y
chuy n n y không g p âu. Con ng lo. i coi có l nh gì r i s hay.
n c m chi u r i T C u xu ng thuy n i gi ng câu.
Chuy n gi c giã c r o r c trong lòng ông Thu n hoài. Ông n m ng i không yên.
Th y tr i còn s m ông m i i d o xóm ch i, i ki m m y ng i thân thi t ng thông tin
có gi c, r i bàn lu n th i cu c và dò coi ý ng i trong xóm li u ph i i phó cách nào.
Ông i ch i t i n a canh m t ông m i v .
u Hào nhà, n m trên võng a trèo tr o, m t ngó th p èn d u leo lét t
trên b ván g n ó, trí t l v s u quân xu t tr n ng gi n c c u dân.
Ông Thu n x ng x m b c vô. Hào l t t l i ván mà ng i, nh ng võng cho cha
m. C u h i:
- h i chi u t i gi cha i ch i nhà nào?
- i ch i ng nhà Phó Tha. Có m y ng i trong xóm t u l i ó. Cha nói gi c
Pháp ã h thành Gia nh r i, ai n y u ch ng h ng.
- nghe nói có gi c coi b h s hay không cha?
- Không, h nói gi c n thì mình ánh ch s gì. Binh ngo i xâm t i ây h có
bi t ng i n c b c ch nào âu. Mình t nghi binh, g t h vào Truông Cóc
ây, mình vây mà gi t h t, không còn m t con .
- Gi c ánh trên Gia nh ch ph i ánh t i x mình ây hay sao. Ng i ta ng
n dùng binh lính tr n, thì có l mình ph i lên ó mà ti p tay ch .
- nói làm quan bình th ng lên võng xu ng dù, có gi c thì ph i c m th ng lên
ng a mà ánh gi c. Làm dân ch nào lo gi ch n y. âu âu c ng có dân. Gi c
ánh trên Gia nh thì dân tr n ch ng c . N u gom h t dân d i n y em lên
tr n, r i gi c xu ng t i ây m i l y ai mà ng n c n. àn ông i h t, b àn bà
con gái nhà, gi c t i nó tung hoành b t h t trâu bò, heo chó, gà v t, r i nó còn
t nhà xúc lúa n a m i làm sao. Cha d ý bà con trong xóm thì ai c ng h ng hái
không s gi c, h có gi c thì ánh. Nh ng h không mu n h ng trai tr c ng
tráng nh con ph i b làng xóm i gìn gi ch khác. u c n nh t bây gi là nhà
nào c ng m n th rèn làm binh khí cho s n, r i dân xóm nào gi xóm n y, h có
gi c t i thì hi p nhau mà ch ng c .
- Binh s bây gi h có súng u th ng, có t i súng th n công n a, ch có ph i
ánh v i dao búa hay là mác thong âu cha.


- Oái! Ng i ta nói b n súng châm ngòi, b n ch m xì, ch t chóc gì mà s . Tay c m
dao búa, ta l n t i, ta ch t ch t h t.
u Hào nói chuy n v i cha thì hi u ý ng i trong xóm không mu n cho h ng trai
tr c ng tráng n t nh tình nguy n u quân ánh gi c.
lu n y làm cho chàng yên lòng mà n m nhà, ch coi th i cu c bi n chuy n th
nào r i s quy t nh. Chàng óng c a r i cha con d p èn i ng .


III

Thu ó, xóm Tre n y là m t xóm dân c trù m t h n h t trong Huy n Tân Hòa.
Nhà trong xóm k t i vài tr m, mà nhà nào n u không giàu thì n, ch không nghèo
m.
d xóm Tre dân s ông, sinh ho t d , y là nh v trí có nhi u b thu n l i h n
xóm khác. Tr c xóm có sông B o Ng c tôm cá không thi u gì. D c theo mé sông là
a m c ám nào ám n y dây b t, n lá ó mà l p nhà, kh i i âu xa cho m t công.
Có nhi u r ch và x o t ngoài sông cái âm vô xóm giúp cho ghe ra vô r t d .
Còn phía sau xóm thì ru ng t ã khai kh n lâu n m r i, h cày c y thì ch c có
lúa, kh i lo th t mùa ói rách. H t ru ng thì t i r ng, cái gi ng r ng Truông Cóc cây c i
không bi t làm gì cho h t. Ng i ta nh ó mà có c t, có cây c t nhà, l i thêm có c i mà
ch m.
i phía R ch Nh , gò Xoài g n ó, h n tháng 11, tháng ch p n c m n d i
sông Bao Ng c tràn lên ru ng, ch ng n c gi t ru ng khô, mu i ng cùng trên m t
t. Ng i ta xúc mu i ó gánh v n u ng l c l i mà dùng, kh i xu t ti n mua hay là
gánh lúa i i.
Dân xóm Tre ng vui v v i c nh i m no yên t nh thình lình nghe ông Thu n
nói chuy n Tàu Pháp ch binh do c a C n gi và h thành Gia nh, thì ai n y tuy mi ng
nói c ng, song trong b ng có h i lo.
Sáng b a sau ng i trong xóm chuy n mi ng nói v i nhau trong m t lát thì t u
xóm n cu i xóm ai c ng hay tin có gi c trên Gia nh. Ông Bá h C m u xóm,
phía g n ng cái, ông c ng hay n a. Ông là ng i giàu có h n h t, nên ông lo nhi u
n ng i khác.
Ông Hà V n C m gi i có ngh phá r ng m ru ng, ch ông không có n h c. Mà
ông nh ngh riêng c a ông nên m i n m ông có lúa ch a y l m. Quan t nh Gia nh
không có lúa g o cho binh lính n, bèn t t cho quan huy n Tân Hòa d y ph i c y nhà
nông trong huy n giúp lúa. Ông Hà V n C m hi n cho nhà n c 5.000 gi . Nh cái
ngh a c y quan t nh m i ch y t v Tri u r i vua m i ban cho ông C m t c Bá h .
Ông chi m m t mi ng t r ng l n, tr c có sân, sau có v n, ông tr ng tre chung
quanh cu c ông . Nhà l n c t ba c n hai chái n m gi a, phía sau thì nhà b p v i chu ng
heo, chu ng v t. Hai bên chái ông k m hai l m lúa r ng l n ch a n lúa muôn. Còn
hai bên sân thì có chu ng ng a v i chu ng trâu, ng a có m t con, còn trâu n m t ch c
i.
Ông Bá h Hà V n C m n m nay c 52 tu i, còn bà v là Hu nh Th H u tu i
i 49. V ch ng kh e m nh, nhà c a kinh dinh, tôi t r n r , làm ch c tr m m u t,
trên ru ng có trâu, d i b n có thuy n. Tuy v ch ng d t nát, song tánh tình ch n chánh,
n hi n lành, có m t con trai l n là Hà V n K , 25 tu i, ã có v con, trong nhà ph
giúp v i cha m trong công vi c ru ng r y. V ch ng còn có thêm m t a con gái tên
Hà Th Quyên m i 22 tu i, ch a có ch ng.


Nhà ông Lê H u Thu n u xóm phía trong, còn nhà ông Bá h C m u xóm
phía ngoài, b i v y nh ng ng i vùng trong mu n ra ng cái ng i vô phía S n
Qui và vô huy n l , u ph i i ngang qua tr c c a nhà ông Bá H .
Ông Bá h C m giàu mà t. Ông nh n th y cái d t c a cha con ông làm cho nhà
ông l m khi b thi t thòi, b i v y khi cô Quyên là con gái ông l n lên, ông th m tính ch n
ng i hay ch mà g cô, không c n giàu hay nghèo, mi n có chàng r hay ch ng nó
coi giùm gi y t ho c nó thay m t vào ra ch n công ng cho ông kh i c c lòng b c trí.
Ông th y trong xóm có chàng Lê H u Hào, con c a ông Thu n, tánh n t àng
hoàng, ông l i nghe chàng có danh h c gi i, chàng là môn cao nh t c a ông Nhiêu
Hi n trong S n Qui. T n m ngoái ông ã mu n m i ông Thu n ra nhà ng ông nói
chuy n làm sui, nh ng vì ông nghe Hào ng ch m chú h c ng n m t i i thi, ông s
nói không c l i, nên ông ch a dám m mi ng.
Bu i s m mai n y Phó Tha nh n d p i th m ru ng ghé nhà ông Bá h C m nói
cho ông hay c u Hào, là con ông Thu n, h c trong S n Qui, c u m i mang gói tr v
nói gi c Pháp ã kh i ánh x ta và ã t thành Gia nh r i, v y c th y nhân dân
ph i s p t vi c nhà ng i lính mà gi gìn t n c.
Ông Bá h nhà có c m ti n, l i có m t con trai ng tu i c ng tráng, nghe có
gi c thì ông lo s . Ông bi u v con lo c m n c cho ông n s m, ng ông vô nhà ông
Thu n h i th m vi c gi c giã cho rõ ràng.
Cha con ông Thu n n c m s m m i v a r i thì th y ông Bá h vác dù l n t n i
vô sân. Cha con ông vui v ti p chào m i khách vào nhà. Hào kêu T C u bi u lo tr u
c.
Ông Bá h gi n d , bi u ng lo tr u n c chi h t, ông h i th m vi c gi c giã mà
thôi. C u Hào m i thu t l i cho ông hay m y chuy n c u ã nghe trong S n Qui, chuy n
ch c ch n có gi c nên ông Nhiêu Hi n m i thôi d y cho h c trò v lo làm ph n s con
dân c a t n c.
Ông Bá h nghe rõ r i ông m i nói v i Hào:
- Nghe nói c u ng i h c rút ng i thi. Mà n u có gi c l n x n nh v y thì thi
gi ng gì c.
- Qua sang n m trong Gia nh m i có khoa thi. N u gi c d p c mau, thì có l
thi c. Còn n u gi c kéo dài cù nh y thì khóa thi t i ây ch c ph i ình l i.
- u không h c n a. Bây gi tr v ây c u tính làm vi c gì?
- coi ph i i lính hay không. N u không i lính thì ti p h c ôn sách v mà ch
th i v n.
Ông Thu n ti p nói:
- Hôm qua th ng Hào v nói làm trai, h có gi c thì ai c ng ph i i ra i lính ng
p gi c gi n c c u dân. Tôi ngh thu nay t nh nào nhà n c c ng có s n
nh ng i v binh. Có gi c thì gom binh lính lão luy n ó mà xua ra tr n, ch dân
làng có t p rèn chi âu mà bi t ánh gi c. Hu ng chi tôi già mà có m t mình nó,
i thu nay nó h c ch , ch có bi t võ ngh âu mà i lính. V y nó c nhà mà
c ôn, ch ng nào có l nh quan trên d y làm sao r i s hay.
Ông Bá h c ng có con trai, ông nghe nh v y ông r t hài lòng, nên ông nói:


- i anh phân nghe c l m. Tôi c ng có m t th ng con trai chen ngo n nh
anh. N u tôi cho nó i lính thì tôi c t tay, còn làm vi c gì c.
Ông Thu n ti p nói:
- i hôm tôi l i ch i ng nhà chú Phó Tha, g p anh em trong xóm có bàn lu n
i nhau v chuy n i lính. Ai c ng nói t nh nào huy n nào c ng có dân h t
th y. Gi c ánh ch nào thì dân ch ó ph i ch ng c . N u thi u s thì em v
binh ch khác t i ti p s c. Gi c ánh trên Gia nh, n u trai tráng c a mình ây
u ph i lên tr n h t, ch ng gi c tràn t i x mình m i l y ai mà c ch. Ph i có
ng i nhà ng luy n t p mà gi làng ch .
Ông Bá h càng thêm khoái chí nên ông nói:
- Anh em nói nh v y thì úng quá. Tôi ph c ngay. Trong n c có gi c c th y
th n dân ph i lo c u n c c u dân, t p chinh chi n ngoài, t p phòng b trong,
ra tr n ng i c y cày, m i có c m g o nuôi nhau mà ánh gi c ch .
Ông Thu n nói:
- Anh em tính bây gi trong xóm mình ây m i nhà u ph i m n th rèn làm
dao mác cho s n khi h u s mình có binh khí mà ra tr n.
- Ai bày k ó th t là hay. Ph i lo tr c nh v y m i c. Anh bi u anh em s m
binh khí i. Ai không có ti n thì nói cho tôi bi t tôi s ti p s c cho.
- Cha ch , mà có binh khí r i con em nó không bi t cách dùng thì có ích gì âu.
- Anh h i th m coi ch nào có th y d y ngh võ anh r c v ây mà nuôi d y
bà con anh em trong xóm. Tôi lãnh tôi nuôi cho. Tôi ch u ti n công cho th y n a.
ng lo s ti n b c.
- c v y thì t t. tôi bàn l i v i anh em.
- , anh tính i. Ph i làm cho g p. Có th y d y ngh võ thì tôi cho con tôi, anh cho
con anh c ng luy n t p nh h . C u Hào h c nho gi i. C u t p ngh võ, c u c i
r ic u ây c m u i binh xóm tre c a mình c mà. Này, tôi m i anh
i anh Phó Tha x mát qua nhà tôi nh u nh t r i anh em mình bàn tính chuy n
ó l i cho k ng b t u th c hành cho s m.
- c. X tôi ra.
- i s m m i anh Phó Tha i th m ru ng, bây gi ch c anh ch a v t i. tôi v
tôi ghé tôi m i nh n v i v con nh. n x anh i ngang c a anh kêu nh i v i
anh.
- c. X mát tôi s d t nh ra.
Bá h C m t giã xách dù i v . Cha con ông Thu n a khách ra c a. Ông Bá h
ng l i nói: "C u Hào nhà có bu n thì ra ngoài tôi nói chuy n ch i. C u mu n ra
ch ng nào c ng c h t. Tôi ít i âu".
Hào g c u áp l . Ông Bá h gi ng dù che i v .
n x ông Thu n s a so n i ra nhà ông Bá h . Ông h i Hào mu n i theo ch i
hay không, Hào nói Hào ít u ng r u nên xin phép b a khác r i Hào s i th m.
Ông Thu n d n con chi u nhà n c m, ng ch ông, r i ông i.
Hào l y m t quy n sách em l i võng n m c.


Con heo qu n ngoài sân i vô, ng t i c a kêu ch ch ít ti ng r i co giò n m
ph ch xu ng ó, m t lim nhim, uôi ngúc ngo c.
i m t lát Ông Thu n m i tr v t i. Ông b c vô nhà có con chó vàng ch y theo
ngo t uôi m ng.
Hào h i ông n c m hay ch a, thì ông c i áp:
- Còn n gì c n a mà con h i. Ông Bá h ãi m t ti c quá xá, m i m t mình
cha v i chú Phó Tha, mà ông làm m t con v t l i k m thêm m t con gà n a, làm
n no mu n n t b ng.
- Nhà có c m ti n, không m y khi m i khách nên xài l n m t l n, có h i gì. L i v t
gà nuôi trong nhà s n, có mua chát gì mà s t n ti n.
- Con có bi t t i sao mà b a nay ông bày ti c nh v y hay không? ng nghe có
gi c ng s , nên ng trút h bao ra. Nhà ng có ti n lúa nhi u, n u gi c t i bà con
trong xóm b ch y vô r ng mà tr n h t thì gi c ráp vác ti n xúc lúa ráo, ng còn
gì mà giàu n a.
- Ông m i cha v i chú Phó Tha mà ng ãi r i ng tính làm sao?
- Ông tính nhi u chuy n ng l m con à. ng tính chuy n l i ích chung trong làng
trong xóm, mà c ng ích l i riêng cho ng luôn cho nhà mình n a.
- Sao mà ích l i riêng cho nhà mình?
- Ây, th ng th ng cha nói cho con nghe. Ông Bá h nói n u có gi c n ây bà
con trong xóm ph i u c t u l ng mà chi n v i gi c m t tr n cho chúng nó
bi t danh ng i xóm tre n y. Mà mu n chi n u cho c th ng, thì ngay bây gi
ph i:
Th nh t: ki m r c m t ông th y ngh võ thi t gi i rèn t p àn ông con trai
trong xóm cho bi t cách chi n u. Nuôi và tr ti n công cho th y d y võ thì ông
Bá h bao h t, ng i trong xóm kh i lo kho ng ó.
Th nhì: ki m r c m t anh th rèn v trong xóm ng n i lò rèn mác thong, i
ao, n ao, ch a ba, dùng làm binh khí, ai có s t có thép thì em l i lò ng
th rèn cho. Ai có ti n thì tr ti n công cho th . Ai không có ti n thì ông Bá h
giúp cho.
Th ba: vô r ng n cây em v ch t ra làm n c mà ch n m y n o i vô xóm, t
ch c canh phòng th cho ch c ch n, h nghe ng g n xóm thì ngày êm ph i
ph i c t ng i canh ch ng. n cây thì l y ghe c a ông mà ch , ch nào không
có r ch cho ghe vô thì ông cho m n trâu v i xe mà kéo v .
- Ông Bá h tính m y vi c ó thì hay quá. Có gi c thì ph i làm nh v y m i c,
ch gi c t i b ch y h t thì gi c d n h t r i t nhà càng kh . Thà ch t cho
bi t m t dân Vi t Nam n y c ng có khí hùng dõng, d u không h n thì c ng b ng
, ch có thua âu. Ông Bá h tính nh v y r i cha v i chú Phó Tha ch u hay
không?
- Ch u l m ch . Chú Phó Tha nói chú có quen v i m t th y ngh võ trong gi ng
Tháp, ngày mai b n thân chú vô ó chú c y ra ây mà d y trai trong xóm. Còn
th rèn thì trên vàm sông Tra có chú th Phi rèn bén l m. Ông Bá h nói
ng c y th ng Hai Ch b i xu ng lên nói chuy n v i chú. Nh chú ch u xu ng
ây mà rèn binh khí cho mình s cho ghe l n lên r c chú và ch lò v ây cho
chú làm.


- Còn n cây làm n c mà ch n m y n o vô xóm, bi t sai ai? Bi u h i làm h
ch u hay không? Mình có quy n gì mà ép h ?
- Cái ó khó m t chút, b i v y ông Bá h c y hai cha con mình. Ông nói trong
xóm có m t mình con h c gi i, ai c ng v con. Ông c y cha, ngày mai cha con
mình i t u xóm n cu i xóm m i h t m i nhà cho m t ng i thay m t sáng
t t u trên sân Bá h . Con ng ra nói chuy n gi c giã r i c t ngh a các cách
mình s p t phòng th cho m i ng i bi t. R i ó con l t s biên tên h và tu i
t th y àn ông con trai t 18 tu i s p lên trong xóm, ng bi t s c ng tráng
là bao nhiêu, s lão h ng c bao nhiêu. Nhân d p ó ông Bá h m i cho ai n y
bi t ph n ông mu n giúp cho bà con trong xóm nên ông lãnh nuôi th y d y ngh
võ và ai không s c s m binh khí thì ông ti p giúp cho. Còn vi c n cây l p
th ng phòng th , thì ông s cho tôi t i n cây li n làm g ng. Ông s
khuyên bà con trong xóm ai c y r i nên r nh rang thì ra công i n cây em v
làm l i ích chung. Cha ã h a l i v i ông r i. Sáng mai cha s sai T C u i
i bà con trong xóm tr a m t t u l i sân ông Bá h ng nghe bàn vi c công
ích.
- c. L p s ki m m àn ông con trai thì con giúp cho. C t ngh a v s l i
ích c a vi c phòng th trong xóm thì con c ng nói c. Mà theo l i cha nói n y
gi , thì con th y vi c tính làm ó có l i chung trong xóm và l i riêng cho nhà ông
Bá h , ch có l i riêng gì cho nhà mình âu.
- Có. Cái l i c a mình cha ch a nói t i. Bây gi cha nói cho con nghe. Hòi
chi u n u ng mà bàn tính cu c phòng gi c giã xong r i, ông Bá h m i nói
thu nay ng th y con nhà nghèo mà ham h c ng th ng. ng có tính s g con
gái c a ng cho con. Con Quyên n m nay ã 22 tu i r i. Bây gi có gi c giã con
c không c n a, còn cu c thi c thì không bi t ch ng nào m i m khóa thi
c. Con v nhà c sách ch không bi t làm vi c gì. V y ng h i nh cha
ng lòng thì ng g con Quyên cho con. ng th ng ng g nên ng không òi
v t chi h t.
- ng nói nh v y cha ch u hay không?
- Cha th y ông Bá h thi t tình, cha ngh con Quyên d coi l i có h nh, l i thêm có
chú Phó Tha c ri t, chú nói con v i con Quyên x ng ôi v a l a l m, b i v y
cha h a l i v i ông Bá h r i.
Thu nay ng i Vi t ch m h c ch nho, không bi t ch Pháp, ho c ch Anh ho c
ch Huê k nh bây gi , mà sách nho thì không có d y cái thuy t t do k t hôn. Trong
gia ình b c x u do phong hóa c truy n. Vi c c i v g ch ng thu c quy n cha
nh, d u trai d u gái c ng v y, cha m nh âu thì ph i ch u ó, không c phép
cãi.
u Hào nghe cha nói ã h a c i con gái ông Bá h C m cho chàng thì chàng
châu mày nh ng không dám cãi ch nói:
- Ch chi con bi t b a nay ông Bá h m i cha n u ng ng nói chuy n g con gái,
thì con th a tr c v i cha khoan nh n l i c a ng.
- Sao v y?
- Vi c gi c giã không bi t nó bi n chuy n th nào. N u con ph i i lính, thì có v
thêm m t m i lo cho con n a.


- Ai c ng nói con không có i lính âu mà lo. Mà dù con có ra giúp n c i n a,
thì v nhà càng có ích ch âu có h i. Cha suy ngh k r i cha m i nh n l i.
Con vào làm r nhà ông thì con vinh vang ch có nh c nhã chi âu. Vi c thi c
coi th h t trông mong, mà con c ng c i v c ch giàu sang, v y c ng có
ph c. Còn m t u n y n a mình bây gi ch có hai cha con, không còn thân
c nào h t. Th ng C u là cháu h , nh ng nó khùng kh u không áng k . i gi c
giã ví nh con ph i em thân ra giúp n c, cha ã 60 tu i r i, cha nhà m t
mình, khi m a gió thì t t l a t i èn cha bi t c y nh ai. C i v cho con, d u có
nào ít n a c ng có c con dâu nhà h h v i cha. L i làm sui v i ông Bá
là ng i có c m ti n, nh ng con ph i i lính, cha nhà r i cha có ch t, thì có
ông sui s chôn c t giùm, ch không l làm ng .
- Cha ngh nh v y thì ph i l m. Nh ng vi c gi c giã lôi thôi ây không hi u th
cu c s xoay cách nào. V y con xin cha ch u l i v i ông Bá h thì ch u, nh ng
ph i ch m ch m mà xem th cu c, ch không nên nài c i g p. N u nh gi c yên
mau, thì n m t i s có khoa thi. Con c n ph i r nh trí mà h c, ch ng con thi
i s c i. Còn n u nh gi c tràn lan kh p trong xóm, thì c ng con r nh ng
lo, b n ph n làm trai, ch ng nào gi c xong r i s hay.
- Con mu n nh v y thì c. b a nào cha nói chuy n l i v i ông Bá h . N u
ng mu n g con thì cha xin b tr u cau, c ng nh c m hàng rào th a v y thôi,
i th i cu c thu n ti n r i s làm l thân nghinh.
Bàn tính xong r i cha con m i gài c a t t èn i ng .


IV

Nhân dân trong ngu n Kh ng T c, tr c kia nh Ki n Hòa tiên sanh S n Qui
ti p nhau m y i mà gieo r c o thu n túy trong các xóm làng, r i l i còn nh Hoài
Qu c công Võ Tánh treo g ng anh d ng sáng ng i gi ng Tre n a, b i v y àn ông
ng nh àn bà, ng i già c ng nh ng i tr , c th y u m n t n c, yêu gi ng nòi,
bi t ham ngh a nhân, dám li u sanh m ng c u dân gi n c. Tr c g p n i lo n Tây
n, ng i em ngh v n, k em nghi p võ giúp cho tri u ình bình lo n ph c h ng.
Nay nghe có gi c ngo i xâm, l i càng thêm h ng hái oàn k t làm m t kh i m nh m
ch ng v i gi c.
Nhân dân s n có ý chí nh v y, nên công cu c s p t phòng th xóm Tre c
ti n hành r t d dàng.
Ông Thu n sai T C u i m i nhóm t i sân ông Bá h C m thì m i nhà u có ch
nhà ho c àn ông ho c àn bà n d mà nghe nói chuy n. Ông Bá h , Ông Thu n v i
Phó Tha làm u cu c h i hi p này, nh ng bi u Lê H u Hào thay m t báo tin cho bà con
trong xóm hay binh i pháp ã chi m thành Gia nh. C t a nghe tin thì xao xuy n,
Hào nh n ng i ta xúc ng m i bày t các cách c a ng i tr ng th ng trong xóm
tính s p t b o th sanh m ng và tài s n chung v i nhau. Ai n y u b ng lòng góp s c
vào cu c công ích ó, không có m t ng i nào th i thác.
Hào ã có d b gi y, vi t, m c s n sàng, li n h i t ng nhà mà biên tên tu i àn
ông. Biên r i m l i thì c:
58 ng i c ng tráng t 18 tu i n 40 tu i.
47 ng i t 41 t i 60 tu i,
12 ng i già t 61 tu i s p lên.
n 20 ng i àn ông r nh rang nên tình nguy n i n cây làm n c. Còn t p
luy n võ ngh và t rèn binh khí thì ai c ng ch u h t.
Cu c nhóm xong r i ng i trong xóm r ra mà v . Ông Bá h m i riêng Phó Tha
i hai cha con Ông Thu n l i dùng c m v i ông ng s p t vi c công.
Hai Ch lên vàm sông Tra th ng thuy t v i th rèn Phi thì chú th ch u d n
xu ng ng rèn binh khí. Ông Bá h ki m m t ch t tr ng, bi u b n trong nhà n
cây lá mà c t cái tr i làm lò rèn. Trong ít b a tr i c t xong, ông cho ng i chèo ghe
lên r c th Phi và ch c xu ng, r i kh i công rèn binh khí li n.
Tr n Khoan là th y ngh võ gi ng Tháp ã có h a h n v i chú Phó Tha nên úng
ngày h n th y c ng lên t i. Phó Tha d t l i gi i thi u v i ông Bá h thì ông ti p r c mà
nuôi trong nhà. Ông d t i l a m t cái sân l n gi a xóm làm võ tr ng. M y ng i
trai tr trong xóm ráp l i d y c , ban t cho b ng th ng, r i b t u t p d t.
Cây n trong r ng ch v thì h ng ng i 41 tu i s p lên lãnh lo c a khúc mà óng
c ho c c m rào, ch n các n o vô xóm.
Ai c ng ph i t p võ ngh h t th y, nh ng ngoài vi c ó m i ng i còn ph i có ph n
riêng h có r nh vi c nhà thì ph i giúp công vào ra phòng th .


Lê H u Hào làm nh th ký trong xóm, tuy v y c ng ph i t p võ nh ng i ta,
song kh i làm công vi c n ng n c c nh c. Nh ng mà m i ngày chàng ph i i m t vòng
xem xét m i vi c, xem t p võ, xem rèn , xem óng n c r i i luôn ra nhà ông Bá h
ng cho ông hay coi có vi c chi tr c tr hay không.
Ông Bá h th y t t c anh em l n nh trong xóm u xuôi thu n theo ý ông, ai c ng
n tâm giúp công s c vào cu c phòng th thì ông l y u hài lòng. Ông mu n làm cho
trong xóm hi u ng lúc g p n n dân ách n c ph i coi nhau nh con m t nhà, ph i
giúp nhau, ng nghi k nhau, b i v y ông nh xu t ti n mà tr ti n công cho th rèn
binh khí, ông không cho ai tr ti n h t. Ông l i rao cho trong xóm bi t, ai thi u lúa n thì
n nói v i ông mà m n mà qua mùa g t s tr l i cho ông ch ng c n ph i i mua t n
ti n.
Ng i trong xóm hay ông Bá h có lòng t thi n nh v y l i càng c m m n ông
n n a, càng lo gi gìn ti n lúa c a ông ng mà nh , không còn nói c a h c a mình gì
t.
Th y công vi c phòng th ti n hành m nh m , ông Bá h m i nh c ông Thu n v
cu c hôn nh n c a hai tr . Ông Thu n nói r ng Hào c ông Bá h chi u c thì Hào
mang n vô cùng. Ng t trong lúc n c ng có gi c, không bi t tình hình bi n i ra
th nào. Hào nghi ng i s i lính. B i v y Hào xin ông Bá h hu n c i h i trong ít
tháng, ch xem coi gi c có t thì s trình bày l c i.
Ông Bá h nói:
- Cháu s c i g p, r i có nó b òi i lính nó b v nhà, v nó bu n. Tôi hi u ý
nó r i, nó s nh v y c ng ph i. Thà ch a thành v ch ng thì thôi, ch thành v
ch ng r i mà ph i phân r t nhiên hai a bu n r u, th ng nh nhau. H tôi nói
thì không bao gi tôi nu t l i. Tôi nói tôi g con Quyên cho cháu Hào, thì bao gi
Quyên c ng là v c a cháu Hào, ch không c làm v ai khác.
Nh ng mu n cho hai bên ng nghi ng u chi h t, l i làm cho ng i ngoài
hay bi t ng ng có dòm ngó con Quyên n a, mình ch n b a nào nh m ngày
t, tôi m i ít ng i khách n nhà tôi, anh c ng m i vài ng i khách i cùng anh
và Hào n nhà tôi là l "b tr u cau". Tôi n u ít mâm c m mà cúng cho Hào l i
ra m t ông bà ng cho chòm xóm h hay t ngày ó hai a nó c g i anh em
mình là cha, r i ít tháng h t gi c, ho c ra giêng g t lúa r i, tr i khô ráo mình s
làm l c i.
Ông Thu n ch u.
Cách m i b a sau cha con Ông Thu n v n kh n en, m c áo dài i v i v ch ng
Phó Tha và v ch ng ông B y Hi p n nhà ông Bá h làm l "b tr u cau".
Ông Bá h ã có m i Tr n Khoan, là th y ngh võ, m i khách vài c p n a, ã ng i
n trong nhà. Trên bàn th ông bà thì cúng ã xong, nhang èn ã t .
àng trai b ng tr u cau n. Chàng r làm l ông bà cha m , r i ng i trong nhà
nc ãi khách n u ng.
t ngày ó Lê H u Hào là r c a ông Bá h Hà V n C m. Hà Th Quyên là dâu
a ông Lê H u Thu n. Trong xóm tr già u hay h t th y.


Ngày l n tháng qua, lúa tr r i n lúa chín, nhân dân xóm Tre luy n t p võ ngh
t h ng hái nh ng không th y gi c giã gì h t, mà c ng không g p c ng i mi t Gia
nh xu ng ng h i th m.
n t i T t, ng i trong xóm ban ngày u ph i ra ru ng g t lúa ch t p võ ban
êm mà thôi nên c ng không thao luy n c.
Rào gi u chung quanh xóm ã hoàn thành ch c ch n r i.
Th rèn Phi rèn binh khí dùng, nên xin cho ghe chú v sông Tra n T t.
Ra giêng lúa ch còn m t vài ám tr mu n, ch ng ã g t s ch h t r i. Ông Bá
m n m t ng i lên Gia inh d thám tình hình chi n s th nào ng cho Hào làm
c i v i cô Quyên cho r i.
Ng i tr tu i nhút nhát không dám i.
Ông Thu n quy t lãnh s m ng i d thám tin t c. Ông Bá h bi u d n m t chi c
ghe nh 2 chèo cho 10 quan ti n v i g o mu i ba ng i n trong 10 ngày và l a hai
ông già còn s c kh e chèo cho Ông Thu n i.
Ông Thu n i ã 6 ngày mà ch a th y v . Ông Bá h v i Phó Tha b t u ngóng
trông, l i có ý lo.
Qua ngày th 7 ghe Ông Thu n v t i. Ông nói ghe ông lên t i C n Giu c b binh
lính huy n Tr ng Bình tra xét không cho i. Ông ph i ó h t m t ngày m t êm.
Ch ng ng i ta cho i ông m i vô vàm R ch Cát. B c n n a. Ông ph i tr l i h i th m
ng sá. Nh có m y nhà r ch ch ch ng, ông m i dò theo x o nh l t c vào R ch
Ong. Nh ng t i ng ba R ch a thì có n c a mình óng ó, h c n l i không cho i
i n a. Ông Thu n l i day ghe tr l i, th y có nhà d a mé ông m i u l i cho hai
ng i chèo ngh , còn ông lên b ki m th h i th m tin t c. May g p c m t ông già
th o vi c, ông m i cho hay r ng quân i Pháp v n còn chi m thành Gia nh nh ng
không bi t s bao nhiêu. Mà cách hai ngày tr c có m t oàn tàu kéo neo ch y tr ra
phía Nhà Bè, không bi t i âu. H i binh lính c a quân ta ã có giáp tr n v i ch l n nào
ch a, thì ông già nói binh ta t các t nh l n l t kéo v m y tháng nay thì óng bao
chung quanh thành, ng n R ch Cát, chùa Cây Mai, Phú Th , Chí Hòa, ch nào c ng
có. Binh Pháp i thám d tình hình, h ló ra kh i thành thì b quân ta vây ánh, nên rút
trong thành không dám ra n a. Không bi t t ng gi c bi t quan dân ta rút binh các t nh
em v ây thì các t nh u b tr ng nên 2 b a tr c h cho tàu i ó là ch binh i ánh
chi m thêm m y t nh khác hay không.
Ông Bá h cùng m y ng i l n trong xóm và c u Hào, nh t là c u Hào nghe tin
sau chót ó thì ai c ng lo ng i, ngh oàn tàu lui ra Nhà Bè ó s chia nhau m t t p
xu ng Vàm Tu n r i do sông Bao Ng c vào ánh huy n Tân Hòa v i ph Tân An, còn
t t p ra Vàm Sáng r i do ng C a Ti u vào ánh nh T ng, Long H .
Bây gi ai n y u lo g t cu c phòng th l i, d n m y nhà tr c a ra sông Bao
Ng c ph i coi ch ng tàu, h ngó th y tàu thì ph i n i mõ ng cho trong xóm hay bi t.
Còn ban êm thì c t ng i thay phiên mà canh ch ng ng báo ng.
Ông Bá h m c lo vi c n y nên ông ph i t m d p ám c i c a cô Quyên l i, ông
không nh c t i n a.


Còn Ông Thu n t b a i d tin t c v nói l i, thì ông th y con ông có s c bu n lo,
ông ngh có l nó h c gi i, nó nh n th y tình hình chi n cu c có ch nào nguy bi n hay
sao nên nó m i lo nh v y. Ông th y r i ông c ng không mu n tính c i v g p cho con.
Cách 2 b a sau, l i m t tr i ng u thì có Lý Quang Minh, m t b n h c c a Lê
u Hào nhà gi ng S n Qui, ra h i th m nhà ông Thu n ng ki m Hào nói chuy n.
Cha con ông Thu n có nhà. Hào th y b n l t t b c ra c a ti p m ng, d t vô
gi i thi u cho cha bi t. Ông Thu n bi t Minh c ng là h c trò c a ông Nhiêu Hi n nh
con mình, ông ni m n m i ng i, kêu T C u bi u nhúm l a n u giùm m t n i c m cho
khách n vì khách xa ph i i s m, nên ra t i ây ch c khách ã ói r i.
Hào h i th m s c kh e c a th y, ti c r ng nhà có m t cha m t con, l i g p lúc ly
lo n trong xóm ng i ta giao cho s p t vi c phòng th , nên v h n n a n m r i, nh ng
không vô S n Qui c mà th m th y th m b n.
Ông Thu n nghi Minh ra ki m Hào ph i có vi c chi c n kíp, ch không l i ch i,
i v y ông h i:
- Cháu tr ng g n huy n l , cháu có nghe tin gi c giã hay sao không cháu?
- Th a bác, vi c ch c ph i dây d a lâu l m. Anh em chúng tôi h c, mong thi khóa
m nay. Mà th i cu c bi n ng nh v y thì ch c không có thi r i. Trong
huy n mình ây thì êm. Nh ng mi t trên s p có i s r i.
- , anh em trong xóm c y tôi i lên Gia nh nghe tin t c. Tôi v 2 b a rày. Tôi
lên t i R ch Ong r i b n c n, nên không th i sâu vô n a c. Nh ng tôi ã
nghe ch c binh i Pháp còn chi m thành Gia nh, b binh mình bao vây 4 m t
nên không dám ra. Th mà cách m y b a tr c ây có m t oàn tàu gi c kéo i
ra h ng Nhà Bè. Tôi nghi chúng b mình vây tr n, chúng bi t các t nh h t
lính, r i chúng lén ch binh xu ng ánh chi m mi t d i.
- Th a bác. Bác ch a nghe huy n mình có u chi lo s . L i quan huy n l i có
p t cu c phòng th h n hoi. T i Vàm S n Qui, Vàn Gò G a u có xây n
y ch c ch n. Ngày êm có quân lính canh gi . Tàu gi c không th vô c.
- u có v y thì b t lo. xóm n y dân s hi p nhau t ch c cu c phòng th àng
hoàng l m. Bà con trong S n Qui c lo phòng th hay không?
- Th a, c ng có lo. Ch nào c ng ph i v y.
- Nghe cháu nói chuy n nãy gi tôi v a lòng l m. Làm con dân trong n c, h có
gi c thì già tr chung lo giúp n c c u dân ch sao. xóm n y h ng trai tr m y
tháng nay t p luy n võ ngh d l m. Ai c ng h ng hái gi t gi c t i ây s sanh
m t tr n cho chúng bi t m t.
- Th a, cháu m i nghe hi n gi ng mình ng s p t mà ánh trên Gia nh
ng i gi c và kh c ph c thành trì l i.
- y h ? Ch ng nào m i ánh ? Hôm lên tr n tôi có nghe gom binh các t nh v
nhi u l m, nh ng có ông mà c vây ngoài xa. Còn ch gì n a mà không ch u
hãm thành không bi t.
- Th a bác có chuy n nh v y, cháu nói rõ bác v i anh Hào hay. S là cách
y b a tr c quan Huy n có g i t m i th y c a m y cháu vô nói chuy n.
Th y cháu v nói r ng có quan trên t nh xu ng huy n cho hay r ng tri u ình s p
phái vài v i th n vào Nam c m binh ánh i gi c. Có l nh d y c Tôn
Th t Hi p ph i góp v cho s muôn binh i quan tri u vào r i s khai chi n.


Binh c a mình thì không s thi u, hi n gi gom c h n tám ngàn r i. Trong
t tháng s s .
- Có nghe nói có kêu hàng trai tr c a mình i lính hay không?
- Th a, không. Có l mi t d i còn s n lính nhi u. Nh ng gom binh lính v ông
quá thì ph i lo c m g o ng nuôi lính, lo c t tr i cho lính . ã v y mà còn c n
dùng ng i bi t ch ng l p b s t ng s m i i, vi t phi u truy n l nh
a c p ch huy, vi t t thôi thúc các huy n các ph n p l ng th c. Lính thì ít
bi t ch l i m c lo tâpj luy n. Quan thì m c lo u khi n, không r nh mà lo n
sách gi y t .
- Ch c bây gi quan trên òi m y ng i có h c nh cháu, nh th ng Hào, nh p
ng u quân ph i hôn?
- Th a ph i. Chính vì v y, nên quan trên phái ng i xu ng huy n m i m y ông
Nhiêu d y h c mà c y gom h c trò l i r i quan hu ên cho ghe a lên Gia nh
mà giúp công trong cu c kháng chi n.
Ông Thu n ng n ng .
Hào c i và nói:
- a rày con th ng nói v i cha th nào con c ng ph i b kêu i lính. Thi t qu
nh v y th y hôn cha?
Ông Thu n l ng thinh.
Minh nói v i Hào:
- Mình i lính mà làm vi c gi y, ch không ph i ra tr n.
- u ra tr n c ng không s gì. Th y bi u anh em trong tr ng ph i i h t hay là
th y l a ng i mà thôi?
- Quan trên c y i h t. Tr ng nào c ng v y.
- Ng i ta i thì mình ph i i v i ng i ta. Giúp n c mà mình tr n tránh ai coi
mình ra gì. Ai i cho m y anh em khác hay?
- Tr a hôm qua th y v m n ng i trong xóm i kêu, d n chi u mai ph i t i ng
sáng m t th y d t vô huy n. Anh em khác g n, giòng cát, giòng Nàu v i S n
Qui nên h ã hay r i. Có m t mình anh xa nên th y c y tôi ra cho anh hay
ng s a so n r chi u mai vô cho t i.
C u b ng mâm c m lên gi a ván. Cha con ông Thu n ân c n m i Minh ng i
n. Ông Thu n h i Minh:
- Cháu có v con hay ch a?
- Th a cháu có v m i sanh m t a con c 4 tháng.
- Cha m còn s ng toàn hay không?
- Th a, cháu còn có bà m già, may cháu có ng i ch không ch u l y ch ng, nên
cháu i thì ch cháu v i v cháu nhà v i bà già cháu.
- Có v y c ng kh . Ph n th ng Hào tôi có hai cha con. H nó i thì tôi nhà
tr tr i m t mình. Tôi nói v cho nó r i, nh ng mà s i lính r i b ng i ta,
nên nó d c d c ch a ch u c i. Tuy v y mà không h i gì l m. Th ng Hào i thì
tôi nhà có chòm xóm. D u có b nào ng i ta không b tôi.
- Th a, bác tuy già nh ng s c kh e c ng còn .
- Ph i tôi còn m nh.


Ông Thu n khuyên khách n c m cho no r i nhà nói chuy n ch i v i Hào, ông
i xóm m t lát. Ông bi u Hào s a so n r i sáng mai d y s m i v i nhau. i li n bây gi
Minh m t. Mà vô S n Qui ban êm không ích gì.
Minh n u ng r i, Hào tr i chi u, anh em n m àm lu n v chi n cu c v i nhau. C
hai u hi u ngh a v c a h ng trai tr là c u dân gi n c, b i v y ng i s p lìa cha già,
ng i s p t m y u v i v nh con th mà i tr n non sông, nh ng c hai u lo ng i
vi c gia ình ch ph n mình d u r i hay may c ng không bu n không s gì h t.
n x m t lát ông Thu n tr v th y hai tr n m nói chuy n thì ông h i con có s a
so n hành lý ng khuya i hay ch a. Hào nói gói vài cái qu n v i vài cái áo mà ôm
theo v y thôi, ch có hành lý gì âu mà s a so n.
Ông Thu n nói:
- i n y cha có i th ng ra ngoài ông Bá h cha cho ng hay có l nh òi nên
khuya nay con ph i vô S n Qui ng hi p v i anh em b n h c mà lên Gia nh.
- Ông già v con hay con i ng có t ý bu n hay không cha?
- Bu n thì ng không bu n, vì ng hi u quan trên c n dùng h ng hay ch , con có
c thì con ph i i, l i i v i chúng b n ch ph i i m t mình con hay sao mà
bu n. Nh ng ông ti c con i r i trong xóm không có ng i làm s sách t , b t
ti n có ch ó mà thôi. Mà tr c khi i con ra t bi t cha m v con m t chút cho
l ch .
- Con ph i t giã r i m i i c. Vì khuya ph i i s m cho mát, thôi con ra nói
li n bây gi ng khuya con kh i ghé. Anh Minh n m ây mà ngh nghe hôn. Tôi
i m t chút r i tôi v .
Hào vô trong thay áo r i i li n.
ch ng ông Bá h C m ng ng i trong nhà bàn lu n v s l nh òi r i lính,
ng th y Hào x ng x m i vô sân. Hà V n Ký, là con trai l n c a ông Bá h , ng coi
cho b n xúc lúa ngoài sân b ng vô vô l m, c u c ng ngó th y Hào vô nên c ng ón
mà h i:
- i nãy nghe bác nói có l nh òi d ng i lính ph i hôn?
- Ph i.
- Ch ng nào d ng i?
- Khuya nay vô S n Qui hi p v i anh em b n ng quan huy n cho cho ghe i m t
t.
- Tôi l n h n d ng có m t tu i. Không bi t h òi t i tôi hay không?
- Ch c không có âu anh Hai. Nghe nói lính có s n r i ch không ph i thi u s nên
òi thêm n a. Quan trên òi anh em tôi, ây là òi t i bi t ch ng làm vi c
gi y.
- u nh v y thì tôi b t lo.
Anh v v i em r cùng nhau i vô nhà.
Hào b c l i xá cha m v và chúc cha m v nhà m nh gi i ng khuya chàng
i giúp n c.
Ông Bá h nói:


- H i tr a anh ra cho hay có l nh òi con nh p ng . Con i thì trong xóm thi u
ng i bi t ch , nên có ch b t ti n. Nh ng có gi c, nhà n c c n dùng con v vi c gì,
ph n con làm trai con ph i vâng l nh không nên t ch i. V y con hãy yên lòng mà ra giúp
c. Anh nhà v i bà con trong xóm, nên con kh i lo.
Còn vi c v , cha v i m ã nh g cho con r i, ã có n tr u u ng r u c a con,
thì d u n c nhà có h u s con ch a c i k p, bao gi cha v i m c ng coi con Quyên là
c a con; ch ng nào con tr v thì làm l c i, không m t âu. Con ra t giã cha m
ng khuya con i n chi n tr ng mà giúp n c. Con có mu n giáp m t v con ng
con nói ít ti ng mà t bi t nó hay không?
Hào nói:
- Th a, n u cha v i m cho phép con nói v i v con ít l i ng con i, thì con i
n cha m l m.
Bà Bá h bi u Hai K vô trong kêu Quyên.
Quyên theo Hai K ra, b cô b ng
Bà Bá h nói:
- Quyên b c l i g n ây con. Ch ng con ra t giã ng khuya nay nó i lính. Cha
con bi u kêu con ra cho nó nói chuy n m t chút, r i v s a so n ng khuya nó
i.
Hào ngó ngay Quyên mà nói:
- Ph n anh còn có m t chút cha già. Hôm nay vì ph n s nên anh ph i b cha già
mà i. Tuy anh v i em ch a chánh th c ph i hi p v ch ng song ã gá l i, d u
không tình c ng là ngh a. V y anh trân tr ng g i cha già l i cho em. N u em s n
lòng ch m nom giùm anh, thì n y không bao gi anh dám quên. Anh mu n nói
i em bao nhiêu ó mà thôi. Anh c u chúc cho em nhà an vui và m nh kh e.
Quyên c ng ngó ngay Hào mà áp r ng:
- Em xin anh an lòng mà giúp n c, ng lo vi c nhà. Em chúc anh lo ph n s
vuông tròn, tan gi c cho mau ng tr v k o cha già trong i.
Bà Bá h c i. Bà nói v i Hai K :
- Nghe nói có ng i khác S n Qui ra kêu nó, khách ch trong nhà ng khuya
i v i nhau. K bi u b y tr b t m t c p v t xách vô tr ng, r i con n ch i v i
em m t êm r i khuya nó i.
Ông Bá h nói:
- nó tính nh v y ph i l m. Nãy gi tôi tính bi u nó v m i anh sui v i khách
i h t ra nhà mình n c m ch i. Nh ng tôi ngh khách l ra ây ng i ta không
vui, còn ph n nó thì nó ph i nói chuy n v i anh sui m t êm ng cha con d n dò
nhau, b i v y tôi không m i. V y K em v t vô tr ng làm th t ng cho anh em
n v i nhau m t b a là ph i.
v i Quyên i ra sau bi u ng i nhà b t v t.
Ông Bá h m r n xe l y hai nén b c a cho Hào mà nói:


- Con i xa n x l quê ng i mà n u có vi c c n dùng ti n thì không bi t ai mà
n. V y con l y vài nén b c ây mà em theo phòng khi b t tr c mà g c.
Hào không mu n th lãnh. Nh ng v ch ng ông Bá h nài ép quá nên chàng h t
dám t .
Hai K tr ra nói v i cha m r ng chàng có sai m t ng i xách v t em tr c vô
tr ng r i luôn ng ph v i T C u mà làm v t.
Ông Bá h bi u Hào thôi i v ng ch i v i khách k o khách bu n.
Hào m i chúc th c u an chon cha m v m t l n n a r i i v , có anh v i theo
ch i.
Ông Thu n th y nhà sui sai em vô m t c p v t m p làm ti c ti n hành Hào, ông
bèn l i xóm ki m m t b u r u và ghé m i Phó Tha l i n u ng cho vui.
Bu i c m chi u ó tuy là bu i c m ly bi t, song nh có khách S n Qui, l i có Hai
b i Phó Tha n a, b i v y cha con ông Thu n vui v quên bu n. n g n r i b a có
thêm ông Bá h vô ch i n a làm cho ông Thu n r t vui lòng, con i lính giúp n c c ng
không b n r n chút nào h t.
Ch i n qua u canh hai, cha con ông Bá h v i Phó Tha t l i chúc may m n
cho Hòa v i Minh r i v , nói cho hai c u ngh ng i ng khuya d y s m mà i.
n u canh n m, ông Thu n kêu T C u d y n u m t n i c m cho Hào v i Minh
n, r i h ng sáng ông theo a hai c u ra kh i xóm. i ngang nhà ông Bá h , Hào dòm
th y cha m v v i Hai K và cô Quyên ng ng t i c a ngõ mà ch . Chàng ph i
ng b c mà t bi t m t l n n a r i ông Thu n l i ó, cho Hòa mang gói v i Minh
ra ng cái.
y ng i ng t i c a ông Bá h mà ngó theo, tr i l m ch a sáng, lòng c m
xúc ng m ngùi.


V

Lê H u Hào i r i thì cu c s p t nghình ch xóm Tre có mòi l i l n l n.
Binh khí ã rèn r i, nên th Phi v Vàm sông Tra n T t không th y tr xu ng
a.
Tr n Khoan, là th y d y ngh võ, c ng v gi ng Tháp t hôm T t r i m i tháng tr
lên d t h c trò ôi ba ngày mà thôi ch không lâu.
Hàng trai tráng thì không có th y kèm thúc, l i còn m c b n vi c ru ng r y, nên t p
võ c ng dãi ãi, ch có t p ban êm mà thôi.
Chí nghinh ch xóm Tre suy gi m nh v y không ph i t i lòng dân mòn m i.
Ng i làm u trong xóm v n còn h ng hái hoài. Ng i ta không còn ho t ng nh n m
tr c n a, y là vì cu c phòng th s p t xong, nh t là nh có d p Hào b òi nh p ng
tùng chinh, ng i ta c hay binh ta c muôn ng vây ch t quân i Pháp trong thành
Gia nh, nên gi c không th quy ng c mà ph i lo.
Nhân dân xóm Tre ti p t c s ng m t chu i ngày bình an thanh t nh trót c n m, n
mùa m a theo cày c y l th ng, lóng nghe binh i c a ta ng xây d ng i n t i
Chí Hòa, t quân phòng th h n hoi t ng n R ch Cát vòng qua t i vùng GòV p. Tin y
giúp cho ng i ta càng v ng b ng h n n a.
Trong xóm ch có m t mình ông Thu n có con ra giúp n c mà thôi, không nhà
nào c cái vinh h nh ó, vì v y nên c xóm u kiên n ông, làm cho ông thêm h nh
di n nh là ng i có công l n v i dân v i n c.
ch ng ông Bá h C m ã có lòng th ng m n Hào, l i ngh ai n y u c no
m vui s ng, ch có m t mình Hào ph i vùi thân n i chi n tr ng, có l l i ph i ch u
a no b a ói,ch u n ng n m s ng, thì t i nghi p cho ph n c a r . Bà Bá h nh Hào
lúc t giã ra i có l i g i g m cha già cho v , nên bà th ng nh c cô Quyên ph i vô th m
ông Thu n cho ch n ngh a cha con.
Cô Quyên không quên l i cô ã h a v i Hào mà l i còn nghe m nh c nh n a, b i
y cô s t s ng i th m cha ch ng, th ng ôi ba ngày cô vô m t l n, có món ngon v t l
cô em vô hi n cho ông Thu n n. B a nào cô vô mà T C u m c i câu hay i ra ru ng
thì cô l y ch i quét nhà, d n d p trong b p cho s ch s . Cô th ng h i ông Thu n n u có
qu n áo rách thì a cho cô em v cô vá, n u có mua v i may m i thì cô lãnh c t
may giùm.
Tuy ch a có l c i, song cô Quyên ph c d ch nhà ch ng c ng nh nàng dâu ã
i r i, cha ch ng nàng dâu ti p xúc v i nhau c n m, tình ngh a cha con càng thêm
n n ng s thân thi t ôi bên càng lâu càng thêm ch t ch .
Mùa g t t i n a, mà chi n cu c v n ch a có tin t c gì. Ng i xóm Tre lo ch lúa
sân, r i p mà ví giành nuôi s ng.
Ông Thu n có T C u giúp s c nên mùa n y ông có c 50 gi lúa trong nhà. Nhà
có s n lúa g o, sông có nhi u cá tôm, i s ng c a ông c th nh th i, ch còn trông
cho mau h t gi c cho con v , ng c i v r i ti p t c ra công sách èn mà ch khoa c .


a h t mùa khô, thình lình có tin n xóm Tre nói r ng binh ta ã th t i n Chí
Hòa, sau m t cu c quy t chi n kéo dài t i m y ngày êm. Hai bên u b t n th t n ng
, nh ng gi c l i nh có súng nhi u và i bác th n công m nh quá b n nát n l y c a
ta h t. Binh ta không có ch n ng d a mà kháng c t nhiên ph i , m t ph n ph i qua
sông B n Nghé th i lui v h ng Biên Hòa, nh ng ph n l n thì tán lo n ch y v mé Ba
m B n L c.
Tin b t t ng y làm ch n ng c xóm Tre. Nhân dân xao xuy n h i nhau bây gi
ph i làm sao. Ông Bá h s dân tán m ngã lòng mà gây thêm tai h a, bèn cho m i ông
Thu n v i Phó Tha mà ra nh k t n th i.
Ông Thu n nói:
- Binh gi c ch c ông l i có súng nhi u nên trên Gia nh quan ta có c muôn
binh mà ch ng gi i n không n i n ph i . Mình xóm Tre k h t
già tr ch có m t tr m, l i c m dao mác, ch không có súng. Tình th nh
y n u gi c n ây làm sao mà ch ng c cho n i binh gi c c ng có l ôi
ba tr m, mà xu ng ây ch c gi c s i tàu. Xóm mình n m sát mé sông cái,
u gi c d i tàu s súng vào xóm thì mình ch t h t, ch t vô l i, vì có
c xáp g n mà âm chém gi c c âu. Không ph i tôi nhát mà ki m k
cho anh em trong xóm ngã lòng, i gi c t i mà ta bái qu mà xin u gi c.
m nay tôi ã 62 tu i r i d u có ch t c ng nên cái m . Mà ch t v i t
c thì vinh d quá, ch t nh v y áng ch t l m ch . Ng t cái ch t vô ích
tôi không ch u. Ph i làm sao ánh vùi v i gi c, ph i gi t gi c cho cr i
u có ch t tôi c ng vui lòng.
Ông Bá h v i Phó Tha ng khen ông Thu n nói ph i, nh ng không tìm ra k cho
dân trong xóm xáp l i v i gi c mà ánh, song kh i b súng n.
Ông Thu n m i nói:
- Tôi mu n bàn k n y: n u hay tàu gi c vô sông Bao Ng c thì h t th y nh ng
àn bà con nít cùng h ng già c ph i ch y h t vô trong r ng r i t n mác tr n. Còn
p trai tr c ng tráng thì th i vô Truông Cóc mà mai ph c hai bên truông. N u
gi c ánh huy n mình t nhiên chúng ph i lên ây r i do ng Truông Cóc mà
kéo binh vô huy n l . Chúng phân binh i qua Truông thì dân mai ph c ó
xông ra mà ánh. Chúng b kích thình lình t nhiên ph i lo n hàng ng . Mình
th a th ng mà gi t t ng t p. Làm nh v y ch c ch n gi c s i b i.
Ai n y u cho chi n l c ó là hay nh t, nên quy t áp d ng mà tr gi c.
Nh ng mà ông Bá h suy ngh r i h i ông Thu n:
- Mình ph i vô r ng vô Truông h t r i nhà c a lúa thóc Trâu, bò b hay sao?
- ó không h i gì.
- gi c t quá ch .
- Mình l i ó c ng không gi n i, mà còn ph i ch t vô l i n a.
Ông Bá h d d không ành b nhà c a nh ng ông không tìm ra k nào khác
gi c a mà kh i ch t, b i v y ông ph i l ng thinh mà ch u.
Bây gi ph i c t ng i thay phiên nhau mà canh ch ng tàu luôn ngày êm, h th y
tàu thì ánh mõ cho hay ng kéo nhau vô r ng vô Truông.


Canh c tháng mà không th y tàu bè chi h t, dân canh t nhiên vãi ãi. M t b a,
lúc g n sáng có hai chi c tàu ch y vô mà ng i canh ng quên không hay. Ch ng tàu
ch y kh i xóm Tre r i có ng i th c d y s m th y m i la lên. Nh ng ngh tàu không
ng ng mà b nên không cho ng i canh ánh m báo ng. Tuy v y mà nghe s o s c
trong xóm ai c ng hay h t, nh ng hay r i kéo nhau ra mé sông ngó 2 chi c tàu v n ch y
luôn b i v y không có ng i nào tính rút vô r ng.
Ngày ó dân trong xóm Tre c d m n m d m b y mà bàn lu n, không ra ru ng,
không i câu, song c ng không nghe có vi c chi h t.
Cách hai ngày m i hay hai chi c tàu ó ch binh Pháp vào Vàm sông Tra và chi m
huy n l Gò Công. Lính óng m y n Gò G a và S n Qui không ch ng c , nên gi c
không có b n m t phát súng.
Nhân dân xóm Tre nghe nh v y t c quá, ti c gi c không b xóm mình ng
gây ra tr n Truông Cóc cho gi c ghi nh ph i ch t s ng m i t ngu n Kh ng T c
c.
Tuy v y mà b t u m i ng i chán n n. Mà trong ít ngày sau càng chán n n h n
a, và l n l t nghe huy n C n Gu c b gi c chi m r i ph Tân An c ng m t n a, sau
t l i hay ph nh T ng c ng không còn.
Ông Bá h ng i khanh tay r u r t i ngày. Ông Thu n v i Phó Tha b c t c mà au,
c không bi t Tri u ình âu, quan quy n làm vi c gì cho ngo i bang h ng hách
hoành hành mà chi m t t thành nh vào nhà không ch .
Ông Thu n còn au kh v n i con; i n ã th t th , i binh ã tan hoang mà
Hào âu sao không th y tr v , còn s ng xót mà t n l c theo ám i binh l p th
ph c thù hay là ch n sa tr ng ã ng g c, ph i thây chi n s .
Cô Quyên vô th m cha ch ng th y ông bu n r u l i b nh ho n, cô ph i lo c m cháu
cho ông. Ông Thu n th y dâu, ông càng thêm nh con. M c d u Quyên ki m l i an i
cách, cô c ng không làm cho ông nguôi c.
a nào T C u c ng ph i ra ru ng ho c i câu, Quyên không n cho cha ch ng
nh mà n m hiu qu nh m t mình, nên cô th a cho cha m hay r i m i ngày cô vô mà
n sóc giúp ông Thu n.
Ông Bá h hay ông Thu n b nh ông l t t vô th m, r i v sai ng i nhà i ki m
thu c cho ông Thu n u ng. Phó Tha l i th m ông Thu n th ng th ng, ki m l i an i
cho ông b t bu n và ch y thu c giùm cho ông u ng.
Ông Thu n au c tháng, nh dâu ch m nom s n sóc và nh b n tìm ki m thu c
men, nên ông ã h t nóng l nh nh c u. Nh ng vì tu i l n, l i hôi c m tanh cá n u ng
không c, nên ông gi m s c r t nhi u. Ông ã m mà bây gi c p m t c a ông l i .
Anh em trong xóm i ki m thu c m t cho ông x c con m t. Thi t nh có thu c nên h t
n và b t . Nh ng nhãn quang c a ông càng b a càng thêm lu l , ban ngày mà ông
th y m m nh ban êm, ai vô nhà ông không nhìn m t c, ph i nói ra ti ng ông m i
bi t; còn n b a n cô Quyên ph i ng i g p cá b vào chén cho ông n, vì ông không
th y mà n m t mình c.
ó là m t n i lo l ng và c c nh c thêm cho cô Quyên n a, th mà cô không bu n,
không than, c m t m c ch m nuôi cha ch ng, m c d u ch a c i mà l i b t tin t c.


Ông Bá h nghe trong R ch B ng có m t th y thu c tr con m t. Ông c y ng i
chèo ghe vô r c th y ra coi mà cho thu c. Th y v ch c p m t ông Thu n mà coi r i nói
mây kéo g n bít con ng i, trong ít tháng n a mây kéo giáp r i ông Thu n không còn
phân bi t ngày êm gì n a c. Bây gi ph i làm sao có thu c x c tan ám mây ó m i
th y. Ng t th y không bi t thu c ó, nên th y không dám lãnh mà tr .
Th thì ông Thu n ph i ành ch u mang t t ui, không bi t êm ngày, h t th y tr i
t, ch không làm sao c.
Mà cô Quyên c ng ph i ành ch u mang c c nh c lo ph c d ch m t cha ch ng mù
quáng, v n l i h a v i ng i ch ng ch a c i mà cha m ã nh hôn, d u c c nh c
n ch ng nào cô c ng ph i cam lòng, không c phép l ng l l i o.


VI

t b a cô Quyên n u c m r i d n cho cha ch ng n. Cô ng i bên chan canh g p
cá cho ông.
Ông Thu n than:
- i n th t th , binh ta v tan. Binh i Pháp tràn ra chi m tr h t m y t nh, vi c
ã lâu r i, mà th ng Hào b t tin. Cha ngh nó ã ch t r i, không còn gì mà trông
a.
- Tuy i binh th t tr n, song c ng còn t t p âu ó, ch không l ch t h t. Con
ch c anh Hào còn theo m y t p binh ó nên v ch a c ch không ch t âu
cha.
- u không ch t thì nó v , ch theo ám tàn binh làm chi n a.
- Con nh n m tr c có ng i b n h c c a anh Hào trong S n Qui ra kêu anh i
i ng i ó. V y cha cho con ki m ng i c y vô S n Qui h i th m coi ng i
n h c c a anh Hào ó ã v hay ch a.
- , ph i có ai r nh c y vô S n Qui h i th m coi. Ng i ó tên Minh. Lý Quang
Minh.
- Xin cha cho con li u.
i l i cô Quyên v nhà nói v i ông Bá h r ng ông Thu n mu n c y ng i vô S n
Qui ki m ng i b n h c c a Hào coi v hay ch a. Nh ng ng i y v r i h i hay Hào
con hay m t mà không th y v .
Ông Bá h s c nh nên ông nói:
- , ph i à. T n m ngoái t i gi cha quên l ng chuy n ó. cha c y ng i i
i th m coi. ây có th ng K v i anh Phó Tha bi t c u Lý Quang Minh. N m
u ra kêu Hào i, thì hai ng i n y có n u ng v i c u. Bây gi vô h i th m Hào
thì tr c h t nên ki m nhà ông Nhiêu Hi n mà h i coi môn c a ông u có i
lên Gia nh c ng nh Hào, v y mà có ng i nào ã v r i, anh nào ch a v . C u
Minh S n Qui n u c u v r i t nhiên ông hay, mình xin ông ch giùm nhà r i
mình l i ó mà h i. i h i th m th ng Hào, cha còn mu n h i th m vi c khác
a. Th ng K kh l m, nó không bi t nói chuy n, v y mai cha nói v i anh
Phó Tha có r nh i giùm c hay không. nh i thì r nh h n.
a sau ông Bá h c y Phó Tha vô S n Qui h i th m. Phó Tha ch u i. Hai ng i
t nhau l i th m ông Thu n.
Ông Thu n nghe Phó Tha ch u i vô S n Qui h i th m coi Hào còn s ng hay ã
ch t mà b t tin, ông có b ng m ng, mà ông còn c n d n Phó Tha n u c u Minh v r i thì
i chuy n Hào và luôn d p h i coi t i sao binh ta óng c muôn mà l i th t i n, ai
m binh gi i quá nh v y, bây gi có tính kháng c n a, hay là b xuôi cho m t n c.
Ông còn d n ghé th m ông Nhiêu Hi n và h i coi ông có nghe tin t c gì v chi n cu c
hay không, cho ông bi t ngoài n y bà con mình nóng n y t c gi n l m.
Phó Tha i m t b a r i v ghé nhà ông Bá h mà nói có g p ông Nhiêu Hi n v i
u Minh. C u Minh nói n m ó lên t i i n r i quan sai c t m i ng i theo m t i
óng riêng nên anh em không g p nhau c, b i v y không bi t Hào còn s ng hay m t.


u Minh có thu t chuy n m t i n. Còn ông Nhiêu Hi n thì ông có cho bi t m t tin
t quan h , bà con trong xóm c n ph i bàn tính v i nhau.
Ông Bá h nói Phó Tha i S n Qui thì ông Thu n n m nhà tin trông con. V y ông
vô li n qua nói chuy n cho ông nghe r i có bàn vi c gì th i bàn v i ng luôn th .
Ông Bá h v i Phó Tha d t nhau i vô nhà ông Thu n. V a t i c a th y cô Quyên
ng ó. Ông bi u con n u c m g p ng d n cho Phó Tha n, vì i ng xa ch c ói
ng.
Ông Thu n nghe nói chuy n thì bi t hai ng i b n thân, nên lòm còm ng i d y,
i hai b n l i ng i g n ng cho ông biét tin t c c a Hào m t chút.
Bây gi Phó Tha m i nói rõ:
- Vô t i S n Qui tôi h i th m r i tôi i ngay l i nhà ông Nhiêu Hi n mà nói
chuy n. Ông Nhiêu nói môn c a ông ã v b n r i, m y ng i v u có n
th m ông, c u Minh v m y tháng nay c u au r r , còn n m sáu ng i không có
n th m ông, trong s ó có c u Hào, nên ông ch c ch a v t i. R i ó ông sai
ng i nhà i kêu c u Minh l i ng tôi h i th m cho rành. C u Minh còn au nên
m và mét xanh. C u th y tôi thì c u bi t li n c u h i Hào ã v hay ch a, tôi nói
vì Hào b t tin nên tôi m i vô ki m c u mà h i th m ây. C u Minh nói c u v
c m y tháng r i, c u mu n ra xóm Tre ki m th m Hào mà vì c u c b nh hoài
nên i không c, c u m i nói chuy n cho tôi nghe n m ó m i lên t i Chí Hòa,
n óng dài t Gò V p vô t i R ch Cát. Quan trên phân phát cho anh em m i
ng i m t i ng coi s sách và vi t gi y t ch không ph i chung v i nhau,
i v y anh em không g p nhau n a c. C u không dè Hào ch a v , c u không
hi u t i sao v y. Gi c t n công t t c các n luôn m t l t, ánh t i m y ngày,
súng l n súng nh u ánh d l m, nh ng vì súng c a mình ít quá, l i b n ch m,
nên ch u không n i. Binh lính c a mình b súng c a ch b n nà, mà mình không
tr a c thì t c gi n nên có nhi u ch b n xông ra ánh ráp lá cà ngh vì
trong n hay d i hào b n c ng ch t thà xông ra ánh gi t cho c gi c d u
có ch t c ng mát ru t. T i nh v y t ng s hai bên ch t nhi u.
Ông Thu n ch n mà nói:
- Th ng Hào nhà tôi có t p võ thu t. ánh cách ó ch c nó tham chi n nên ph i t
tr n. Chú ngh coi ph i v y hay không chú Phó?
- Anh nói phóng ch ng ch làm sao mà dám ch c.
- Chú có h i c u Minh ông quan nào c m binh mà th t b i n ó hay không?
- u Minh nói c u nghe c Kinh L c s Nguy n Tri Ph ng c l nh tri u ình
vô làm chánh t ng có cho c Ph m Th Hi n theo làm tham tán hai c vô
hi p v i c Tôn Th t H p, r i l p i n và c m binh ch ng v i gi c. C u nghe
nói nh v y ch không th y m t m y c l n ó c.
- th t b i i n thì m y c l n ó tính ch u thua hay sao mà gi c hoành
hành em binh i chi m cùng h t v y?
- u Minh nói c ng có nghe ông Nguy n Duy, là em c a c Nguy n Tri Ph ng
tr n, còn hai c kia thì b th ng, nh ng c Nguy n Tri Ph ng thì b th ng
nh nên tr v Hu , còn c Ph m Th Hi n b th ng n ng nên ch y lên t nh Biên
Hòa r i c m t.


Ông Bá h th dài mà nói:
- m binh ít n a c ng ph i xông lên l t n v i t ng s nh v y m i c, ch
xu t tr n mình xúi binh lính ti n d ng ch t, còn mình n núp sau xa, coi mòi
không xong thì th i lui r i ch y tr n. Cái ó ng i ta phi n l m, còn h i nãy anh
Phó nói ông Nhiêu Hi n có cho hay tin gì ó. Bây gi có anh sui tôi ây, v y anh
nói luôn nghe coi th .
Phó Tha m i nói:
- Ông Nhiêu hay tôi xóm Tre vô th m tin t c c a cháu Hào, thì ông ni m n d
m. Ông h i ng i nhà n u c m cho tôi n. Ông nói n m tr c ông nghe cháu
Hào vô thu t chuy n nhân dân xóm Tre ng t ch c cu c phòng th nghinh
ch, thì ông khen l m, khen bà con mình nhi t b o tâm c u qu c c u dân. Ông
nghe tri u ình b t l c thua tr n Chí Hòa r i e r ng không dám tính chuy n
kháng chi n ánh i gi c, nên lo n n n v i quan Pháp mà ngh hòa, thà xu t
ti n chu c m y t nh ã m t và ch u t n phí cho quân i Pháp ch không dám
ch ng c n a. H ng s phu c a mình u h t th y b t bình, b i v y có nhi u anh
hùng ngh a s không thèm k t i tri u ình n a, h v n ng khuyên dân theo h
ng ánh i binh Pháp mà l y t n c l i. Có ông Qu n nh ng chiêu
nhân dân trên vùng R ch Lá ã c m y ngàn, nay mai gì ây s ki m
xu ng ánh úp Gò Công ng i binh Pháp kh i x . Ông Nhiêu nói binh Pháp
óng trong huy n mình ch ng 100 ch không có nhi u. Binh c a Qu n nh kéo
xu ng quét s ch d nh ch i. Mà h binh Pháp thua thì ch c h ch y ra phía Bao
Ng ec ng ki m thuy n mà v C n Gu c go c Gia nh. V y xóm Tre n u
nghe binh ta ánh úp Gò Công thì trai trong xóm, ã có t p luy n s n r i h t th y
u vô Truông Cóc mai ph c, ch tàn binh c a Pháp ch y ngang qua thì ánh mà
t h t. Ông Nhiêu c ng s p t cho dân S n Qui ch n phía trong mà ánh tr c;
ón t ch ng nh v y thì binh Pháp không l t kh i. Ông Nhiêu c n d n nh v y.
Ông bi u tôi nói l i nh v y cho bà con trong xóm hay ng s p t tr c mà r a
cái nh c th t b i giùm cho m y ông trên Chí Hòa n m tr c.
Ông Thu n nghe nói vi c mai ph c t i Truông Cóc ng b t gi c gi ng nh k c a
ông bày h i n m ngoái, thì ông c chí, ông quên vi c b t tin c a con ông, mà ông c ng
quên c p m t ã mù quáng h t i âu c n a. Ông v ván mà nói l n:
- p may ã n cho dân xóm Tre mình r i. Mình nên cám n ông Nhiêu Hi n
cho mình cái tin y. Thi t nghe tin n y tôi mu n xé mây mà tôi i.
Cô Quyên b ng ra m t mâm c m có tôm có cá h t. Cô trên ván mà m i ông
Phó Tha n. Cô h i ông Thu n nh ói thì n thêm v i ông Phó Tha, vì h i sáng n c m
m quá. Ông Thu n nói c nghe tin c a ông Nhiêu cho, ông m ng quá, nên ông no.
Ông ti p v i ông Bá h mà m i Phó Tha n, xin n cho no r i bàn t i vi c ph c kích
Truông Cóc.
Ông Bá h nói:
- Theo l i ông Nhiêu nói, thì ch a bi t ch c b a nào ông Qu n nh em binh
ánh úp Gò Công. Không l mình b t dân trong xóm m i ngày ph i vô Truông
Cóc mà ch c h hoài cho c. Ph i cho dân làm n ch . Còn cái n y n a
ch lâu quá mà không th y gì h t, dân mòn chí, r i t i vi c t nhiên gi m h ng


hái. V y tôi tính nh v y: ngày mai cho ng i i thuy n rao cho bà con trong
xóm t 18 n 45 tu i hay r ng s p có gi c i qua Truông Cóc nh ng ch a bi t
ch c i qua ngày nào. Nh ng ng i trong h ng tu i ó ph i s a so n binh khí
cho s n. Ch ng tôi bi t ch c ngày nào, gi nào ph i mai ph c thì tôi ánh mõ.
nghe mõ thì t u h t sân tôi, tay c m binh khí h n hoi, r i có ng i d t vô
Truông Cóc.
Ông Thu n nói:
- Ph i có th ng Hào v , nó lo vi c n y cho mình thì ti n quá.
Ông Bá h nói:
- tôi sai th ng K nó i truy n rao trong xóm hay. Ch ng i mai ph c tôi bi u
nó d t dân i c ng c, ch t i già mình l m c m không l làng mà làm
y vi c nh v y c. Còn vi c mu n bi t ch c b a nào gi c s ch y qua
Truông Cóc, cái ó khó m t chút. Ch chi có th ng Hào thì ti n nhi u. Bây gi
không có nó tôi mu n c y anh Phó ngh ch n m t b a r i i giùm m t l n n a.
Phó Tha h i:
- Ông Bá h mu n tôi i âu? Mai tôi i c mà. Có m t m i gì âu mà ngh .
- Anh ã quen v i ông Nhiêu r i. Tôi mu n ngày mai anh ngh m t b a r i sáng
t anh ch u khó tr vô S n Qui n a. Anh thay m t cho anh em l n nh xóm
Tre mà cám n ông Nhiêu cho mình tin quan h ó. Anh cho ông bi t bà con
mình s n sàng ph c kích t i Truông Cóc, y theo l i ông d n, song mình ph i bi t
ch c b a nào s có gi c ch y ngang qua ó ng mình mai ph c. V y anh em
mình xin ông làm h n h ông Qu n nh huy ng ngh a binh kh c ph c Gò
Công thì ông m n ng i ch y ra xóm Tre báo tin cho mình hay li n, ng mình
gom dân mai ph c Truông Cóc. Ti n m n ó h ng i báo tin ra ây thì tôi tr .
Tôi không cho ông t n hao. c nh v y thì ti n cho mình l m.
- c mà. Tôi s tr vô S n Qui n a cho. Sáng m t tôi i.
Ông Thu n nói:
- u s mà c p m t tôi h t th y ng, bu c tôi ph i ng i m t ch thi t t c quá.
Nh ng tôi i ph c kích không c, thì tôi s bi u th ng T C u i th cho tôi.
Phó Tha n c m r i. Ba ông bàn tính m t h i n a, r i ông Bá h v i Phó Tha t giã
ch nhà mà v .
Ông Bá h sai con Hai K i kh p xóm mà truy n hu n l nh cho dân hay theo ý c a
cha nh. Ai c ng h ng hái làm ph n s ng tr n non sông, không ai th i thác.
Phó Tha tr v S n Qui nói chuy n v i ông Nhiêu Hi n. Ông Nhiêu h a h ông
hay tin ông Qu n nh huy ng ngh a binh thì ông s sai ng i ra xóm Tre báo ng
li n.
Thi t qu cách m i ngày sau. Qu n nh vùng R ch Lá em binh vây b t Thiên
Huy là tên ph n qu c d t binh lính b t gi t Huy n To i, là m t chi n s ái qu c ng
chiêu m ngh a dõng ng ch ng v i gi c xâm l ng. Qu n nh em Thiên h Huy ra
tr c ình làng m b ng Huy cúng t vong linh Huy n To i, r i làm l t c và d t h n


hai ngàn ngh a binh c tr ng àng hoàng, mác dao sáng ng i, r n r kéo xu ng Gò Công,
quy t t chi n v i gi c m t tr n.
binh Pháp chi m gi Gò Công có h n m t tr m, ch không ông, thình lình hay
binh ngh a dõng ông quá, phân làm hai cánh kéo t i hùng hào r n r thì m t tinh th n.
Tuy có súng song s binh ít quá, s gi c bao vây r i xung phong ánh xáp lá cà không
th c n i, b i v y quan ch huy truy n l nh ht i lui ra phía Bao Ng c ng sai ng i
Gia Ð nh báo ngay và xin binh ti p vi n. Ð o binh pháp ra t i S n Qui b ngh a binh
mai ph c t i ó ánh m t tr n làm cho rã làm hai t p. T p xu ng gi ng Tháp b dân ó
ánh làm t n th ng h t m t m còn l p i ra Truông Cóc, thì b dân xóm Tre xông ra
vây ánh m t tr n n a, làm cho binh gi c hao h t phân n a.
truông Cóc gi c th t n ng là vì gi c không bi t ng sá, còn r ng thì r m r p
hoang vu; d i ch n thì t sình l y l i hút u g i, còn trên thì cây xàng x u day tr
không c. Dân ta quen bi t ch n núp r i lui t i l làng làm cho binh ch không bi t
âu mà b n, nên có súng mà ph i thua mác thong ch a nh n.
Hai bên r t nhau ánh t i t i, r ng r m h t th y nhau, dân xóm Tre m i hú hí kêu
nhau, ra v , g n n a canh m t m i t i nhà ông Bá h .
Ông Bá h v i Phó Tha nhà ch tin t c ã có d y ng i nhà làm th t m t con heo
mà n u c m s n cho quân. Ngh a binh v t ng t p, ai v tr c thì n tr c, ai v sau
thì n sau. Ông Bá h v i Phó Tha nghe tin xóm Tre i th ng thì vui m ng h t s c.
Qua canh hai không còn ai v n a, m i ki m m l i thì thi u hai ng i T C u
i tên Giác, là con trai c a Hai Ch , hai ng i ó không có v . Ai c ng lo ng i, s hai
ng i ã t tr n còn s ã v r i có 7 ng i b th ng, nh ng có hai ng i b n ng, m t
ng i b n t i b p v và m t ng i b âm t i cánh tay, còn n m ng i b th ng nh
không áng k gì. Ai c ng nói bên ch ch t và b th ng ít l m c ng ba ch c ng i.
Ông Bá h bi u thân nh n m y ng i b th ng em b nh nh n v ud ng,
ông h a s giúp ti n cho u ng thu c.
n u ng r i chi n s ai c ng rã ra ai v nhà n y. Phó Tha c ng v , nói s i th ng
i báo tin cho ông Thu n m ng. Còn T C u v i Giác không v thì anh em nói sáng
i s i ki m.
n sáng ông Bá h vô nhà Ông Thu n mà phân u v s T C u không v .
Ông Thu n nói:
- Tôi nuôi th ng C u t nh n gi , vì nó khùng kh u nên tôi th ng l m. N u r i
nó t tr n thì thôi. Mà ch t vì n c thù vinh quang quá có gì âu mà bu n.
t lát Phó Tha l i n a. Ông nói v i hai ông b n r ng Hai Ch v i m t ng i n a
gi d ng ti u phu ã l p th vào r ng ng ki m tên Giác và T C u. Ông có d n hai
ng i ph i c n th n vì binh gi c êm nay có l còn l n qu n trong r ng. N u mình vô ý
t ph i b chúng b t.
Thi t qu g n n a bu i. Hai Ch v i ng i b n hào h n ch y v nói gi c còn n núp
trong r ng. Khi hai ng i vô g n t i mé r ng, thì gi c trong b n súng ra, nên hai ng i
ph i ch y thôi, l i m i kh i b n. Ai n y u khuyên ng vô r ng n a, nên coi ch ng
gi c i h t r i s hay.


Cách ba ngày sau xóm Tre ng i ta th y có m t chi c tàu l n v i c ch c tàu nh
u t i Vàm R ch Nh . n tr a ch có ba chi c l i còn bao nhiêu thì ch y luôn v phía
sông Tra.
Dân xóm Tre lo s gi c kêu binh ti p vi n ng ph n công xóm mình nên ai n y lao
nhao, mu n ch n t i s l y ghe a h ng già và gi i àn bà con nít i ki m m y r ch
nh mà n núp. Té ra n x chi u có ng i rình coi thì th y binh lính dìu d t nhau i
xu ng tàu r i t i ba chi c tàu u t i Vàm R ch Nh kéo neo ch y lên phía sông Tra n a.
Bây gi ng i ta m i oán ch c oàn tàu ch y qua ba chi c l i t i R ch Nh
ng tom góp tàn binh th t tr n hôm n mà ch i, còn bao nhiêu thì vô ánh chi m Gò
Công l i.
Th t v y, b a sau ông Nhiêu Hi n cho ng i S n Qui ra thông tin cho xóm Tre
hay vi n binh Pháp i kh c ph c Gò Công. Chúng b n súng th n công nà quá, ngh a binh
a quan l n Tr ng Công nh không th ch ng c n i, nên ph i rút lui, m t ph n ch y
xu ng phía C u Mu ng, còn m t ph n vào n núp trong m y ám lá i tr d c theo
mé sông c a Ti u.
Ông Bá h v i Phó Tha nghe tin y thì bu n nh ng ch c gi c ã b gi ng r ng
Truông Cóc r i, m i dân xóm Tre vào ki m T C u v i tên Giác. Dân ru ng ki m c
ngày, g p thây ch t r i rác n vài ch c, nh ng thây nào c ng r c rã không nhìn c.
Ông Bá h c ng nh Ông Thu n v i Phó Tha oán ch c tên C u v i tên Giác ã t
tr n. Ông Bá h hi n hai con heo cho anh em làm th t cúng chi n s v qu c vong thân,
i n u ng v i nhau m t b a. Ông cho v ch ng Hai Ch 200 quan ti n, giúp m y ng i
th ng m i ng i 10 quan ti n ng mua thu c u ng.
m nay không có T C u n a, cô Quyên ph i luôn ngày êm t i nhà cha ch ng
ng ch m nom giúp ông.
Cúng T C u v i tên Giác xong r i t i l i ông Bá h C m vô th m ông Thu n, i
ngang nhà Phó Tha, ông kêu Phó Tha i v i ông.
Vô t i nhà Ông Thu n, tr c m t Phó Tha v i cô Quyên, ông Bá h nói:
- Bà con xóm Tre n y ã làm tròn ph n s con dân i v i c cây t n c. V y
ng là vinh. R t ti c có hai nhà b h i, anh sui ây v i Hai Ch . Mà anh sui b
i nhi u h n, vì m t a cháu t tr n l i thêm m t th ng con c ng ra giúp n c
mà m y n m nay bi t tích không bi t m t hay còn. ã v y mà anh còn ch u mù
quáng n a. Thi t là kh !
Ông Thu n ng lòng nên r i n c m t mà áp:
- Con v i cháu tôi hi n thân ng c u dân c u n c. D u hai a thi t ch t i
a, tôi c ng không than phi n. Ng c thu nay tôi nh th ng C u nó giúp tôi
làm ru ng m i có lúa mà nuôi s ng. Nay nó ch t mà tôi l i t i h t hai con m t,
cái ó m i thi t là kh . M y b a rày tôi mu n ch t i cho ph t yên thân.
- Anh ng th i chí. Ch t làm chi? Ph i s ng ng nghe th cu c thay i cách
nào ch . T b a th ng tr n Truông Cóc mà T C u không có v v i anh em
trong xóm thì tôi ã có ngh n vi c nhà c a anh r i. Tôi tin n u T C u ch t
thi t, thì tôi s ki m m t ng i khác v v i anh ng giúp anh trong vi c ru ng


ng. Còn vi c trong nhà thì v ch ng tôi ã quy t nh con Quyên trong
y luôn ng nó s n sóc lo c m n c cho anh. Vì th i cu c b i r i nên v
ch ng nó ch a có l c i. Nh ng m t l i ã giao k t, thì tr m n m không c
quên. B nào con Quyên c ng là dâu c a anh. ã v y ngày Hào i, con Quyên
có h a v i Hào nó s nhà thay th ch m nom nuôi d ng anh, d u Hào nó ch t
i n a, con Quyên c ng ph i gi cho v n l i h a.
- Anh tính nh v y thì t i nghi p cho con Quyên l m. Nhà tôi b tai n n, nó can c
gì mà ph i chung ch u v i cha con tôi. Tôi ch c th ng Hào ã ch t r i. H m nay
tôi có ý nh i gi c giã yên r i tôi s m i anh vô ng bàn tính vi c v ch ng
a th ng Hào. Nay s n d p anh nói ra, l i may có chú Phó l i ây n a, v y anh
em mình nên nói cho d t chuy n.
y n m tr c tôi m nh kh e, con Quyên ra vô giúp vi c trong nhà tôi chút
nh ch ng nói làm chi. T ngày tôi có b nh r i l i t i h t hai con m t thì con
Quyên ph i c c kh v i tôi không bi t ch ng nào. Tôi ngh t i ph n nó thì tôi
khó ch u h t s c. Ch ng m i b tr u cau ch ch a c i, l i ch ng còn hay m t
không bi t c, mà ph i nuôi cha ch ng già c ui mù, ph i lo manh qu n t m
áo, ph i lo ph i chi u gi t m n, ph i g p t ng mi ng cá, múc t mi ng canh lo
nuôi cho tôi s ng. Con Quyên nó m c n h i nào âu, mà bây gi nó ph i tr
? Nó có ch u n ngh a gì âu mà bây gi nó ph i áp ngh a n n? Vì tôi
ngh nh v y nên tôi không mu n cho nó mang chung tai h a v i cha con tôi.
Tôi b tai h a mà tôi kéo nó vô n a thì m t công bình, tôi mang t i ác. y v y
m nay tôi mu n m i anh sui vô nhà tôi mà h i vi c hôn nhân, xin anh sui g
con Quyên cho ng i khác ng nó sung s ng t m thân. Th ng Hào ã ch t r i,
nó không còn âu mà ch i.
Ông Thu n nói nh v y r i ông khóc.
Ông Bá h v i Phó Tha nhìn nhau b i r i không ki m c l i mà khuyên ông b n.
Cô Quyên b c l i g n cha ch ng ch m nói:
- Th a cha, con có c c kh chi âu mà cha nói con c c kh . Còn n ngh a thì có
ch sao cha l i nói không có. Anh Hào ã hi n thân c u dân c u n c. ó là
t i ân i ngh a i v i t t c m i ng i. Ph n con tuy gái song c ng là m t
ng i c a t n c. Con ph i n n ó, áp ngh a ó, con có c phép làm l
âu. Hu ng chi con có h a l i nuôi cha th cho anh Hào, con quên làm sao
c. nh ra tr n dãi n ng d m s ng, vùi thân trong khói l a. Mà nh không
than. Con nhà n u c m gi t áo cho cha có gì âu mà c c. Cha nói anh Hào
ch t r i. Có tin nào ch c ch n âu mà cha qu quy t nh v y. D u ph i ch nh
cho t i b c u r ng r ng con c ng ch ch . Cha m ã nh r i. Không bao gi
con thay lòng i d . D u cho anh Hào thi t ch t i n a, con c ng th ti t v i
anh mãn i. Con nuôi cha, ch ng nào cha tr m tu i già thì con tr v nhà ph ng
cha m con. Hai bên cha m u nh con là v c a Lê H u Hào, thì ki p n y
con quy t gi b n ph n làm v c a anh Hào, ch ng nào con ch t con em b n
ph n y theo, ng xu ng âm ph n u c g p anh Hào thì con kh i h .
Ông Thu n nghe dâu nói nh ng l i trung h u nh v y thì ông xúc ng c c m.
Ông càng khóc l n h n n a ch không cãi c.


Ông Bá h ngó Phó Tha, ông a n c m t. Ông nói: Con Quyên nói nh v y thì
ph i l m. V y anh sui an lòng, ng bu n, ng lo chi h t.
Ông Bá h day l i nói v i Quyên:
- Sáng mai con v gói h t áo qu n em xu ng ây luôn mà nuôi anh sui. Con ph i
n tâm v i anh sui nh nuôi cha ru t v y, cha s ki m và c y m t ng i tr ng
tu i và siêng n ng c ng nh T C u lo ru ng n ng và câu tôm cá mà n m i
a.
Phó Tha ti p nói v i ông Thu n:
- Ông Bá h tính nh v y thì xong. Anh lo ti p d ng s c kh e, ch ng bu n
u chi h t. Bà con xóm Tre này không ai b anh âu.
Ông Thu n b u b o t l i c m n.
Ông Bá h v i Phó Tha nói bà con m t xóm c n nguy ph i lo giúp nhau. ó là
ph n s c a con ng i m t gi ng, m t dòng s ng chung trong t n c.
Hai ng i t mà v .
Cô Quyên quét gi ng gi chi u r i d t cha ch ng i ngh .
Cô gài c a t t èn vô trong n m, nghe ti ng gà trong xóm ti p nhau mà gáy, t u
trong ra t i u ngoài.


VII

Trong vài n m ti p ó, nhân dân vùng Gò Công t Ch G o xu ng Vàm Láng
ng nh t Bao Ng c vô C a Ti u, già tr u s ng trong kho ng i khi m ng, khi
, khi gi n, khi bu n.
Binh i Pháp nh có súng l n súng nh , nên chi m l i a u. Nh ng ngh a quân
a c Tr ng Công nh có nh ng v c binh àng hoàng là các c c Là, c L a,
c Tòng gây c m tình gi a dân gian nên phân binh t n mác trong xóm trong làng, nay
n ch n y, mai n ch khác khu y phá kh p n i, không cho ng i Pháp bình yên mà
p t cu c cai tr c. Binh Pháp r n r kéo i t o thanh thì b dân chúng g t g m cho
t vào m y ph c kích ng lâm nguy th h i. T c gi n t nhà c a, gi t th ng dân,
thì gây nên oán h n ch không gì.
Tr ng Công nh v i c Tòng, c L a, c Là gây n i lo cho binh i
xâm l ng trót m y n m, làm cho nhi u chi n tr ng nh C t C , Lá T i Tr i, Vàm Láng,
Gia Thu n, Gi ng Tháp, S n Qui, Truông Cóc n i danh trong l ch s .
Sau ng i c m binh Pháp dùng âm m u xu t b c mua lòng ph n qu c c a i T n,
i Ngôn, chúng ch ch n núp c a c Tr ng. Binh Pháp n vây ch t, c Tr ng
không th thoát thân, c ph i dùng dao mà t sát cho toàn danh qu c s .
Nhân dân hay tin y u r i l y.
Ngh a binh rút chí tan rã. B t ng cho gi c b t, nh ng c th y 18 ng i ch u
n ch t, ch không ch u u hàng.
Hu nh Công T n c phong ch c lãnh binh c th ng B c u b i tinh, l i
c nh p t ch theo dân Pháp.
Trong kho ng ó nhân dân xóm Tre ch có n m b y tên c ng tráng nh p theo
ngh a binh c a c Tr ng, còn bao nhiêu thì lo làm ru ng làm v n và lo b t tôm b t cá
ng nuôi s ng. Ch lóng nghe tin t c, nghe ngh a binh th ng thì m ng r , còn nghe th t
thì than van v y thôi.
Ông Thu n tuy t i hai con m t song ông mò i trong nhà c, l i nh có cô Quyên
vô luôn mà lo c m n c cho ông Thu n, nên duy trì s c kh e c a ông không n n i
suy gi m cho l m. M i vi c trong nhà có cô Quyên lo l ng h t c ng nh con gái c a ông.
Cha ch ng v i nàng dâu thu n th o cùng nhau, ch ng khác nào cha con ru t th t.
Còn vi c ngoài ng thì ông Bá h ã có c y chú H i v chung v i ông ng lo
cày c y cùng n c i i câu. Chú H i g n 50 tu i mà không có v con. Chú làm chung
n chung c ng nh anh em trong nhà, nh c y nhau giúp nhau, ng s ng ng kh
i nhau. Chú nhâm nh , vui v , siêng n ng, m nh d n. Chú th y ông Thu n t t nguy n
nên chú chi u chu ng, th y cô Quyên quy t th ngh a nên chú m n yêu, b i v y trong
nhà m m hi p hòa, trên d y d i vâng l i, d i làm trên v a ý.
ngày Lê H u Hào ra i n nay ã g n 6 n m, không ai nghe tin t c chi h t.
Ông Thu n ã m n chí i ch , ông k ch c con ông ã ch t trong tr n Chí Hòa,
nên ông không nh c nh t i con n a. Ông Bá h c ng nh bà con trong xóm, ai c t i

Ho bieu chanh hai vo

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

Similar to Ho bieu chanh hai vo

Similar to Ho bieu chanh hai vo (20)

More from Kelsi Luist

More from Kelsi Luist (12)

Ho bieu chanh hai vo