Ho bieu chanh mot chu tinh

M t ch tình 1 www.hobieuchanh.com
1
t Ch Tình
Bi u hánh
I
CHÚA NH T, h c trò tr ng Chasseluop Laubat ra i ch i h t, duy có trò b ph t
i ch ng m i l m trò th y ngày thi ã c n r i, mu n h c ôn, nên còn l i trong tr ng mà
thôi.
Lúc tr a tr i m a dông trót m t gi ng h , me lá y sân, cát ch khô ch t.
c trò ng tr a th c d y vào l p h c bài cho n 4 gi chi u m i ra ngoài hàng t ng i ch i.
u này n m ba h c trò gi m nhau ng i trò chuy n, u n vài ba trò d t nhau i l i i qua.
Ph m Qu ng Giao tay c m cu n sách “Pháp v n b th ” ch n l n i l i m t góc v ng
, r i ng i d sách ra c. Tr i tuy ã d t m a, song gió th i ng n me o n o i, h lu ng gió
n thì n c ng trên cây xu ng, r i lá me c ng lát át r t theo. Qu ng Giao tính ki m
ch v ng h c cho d , nào dè d sách ra c ch a c m y hàng mà ngoài sân n c tuôn lá
ã m y l n, làm cho trò ta lãng trí c mà không nh chi h t.
Qu ng Giao cu n sách trên g i, tay trái thì è, còn tay m t thì ch ng c m, ng i ngó
ra ngoài sân, m t nhìn c nh v t tiu hiu, trí t ng ti n trình càng ái ng i. Ng i h i lâu, b ng
nghe sau l ng có ti ng gi y ng t, Qu ng Giao day l i th y trò Lê Bác Ái ch n i nhè nh ,
mi ng c i chúm chím, ng xâm xâm b c t i, ý mu n lén ch c cho gi t mình ch i. Bác
Ái th y Qu ng Giao day l i, không còn th ch c gh o c, m i c i l n r i gi t cu n sách
mà h i r ng:
- H c gi ng gì ây anh?
- c b y Pháp qu c v n h c ch i v y mà.
- Anh gi i quá! Tr i này mà c sách c ch . Tôi có tánh k , h tr i m a tôi bu n,
ch ng h khi nào tôi h c c.
- Tôi c ng v y, nãy gi em sách l i ng i ây ch có c c câu nào âu.
Bác Ái ng i k m t bên Qu ng Giao, tay l t sách lia l a, dòm ngó láo liên m t h i
p cu n sách l i m t bên nói v i Qu ng Giao r ng:
- B a nay còn có 4 tu n l n a m i t i ngày thi anh há?
- .
- Anh nh n ngày thi anh s hay không?
- S gi ng gì?
- Thi t, h c nh hai anh em mình ây i thi thì c ng ít s . Ng t ch ng thi có h c trò
y tr ng khác vào thi chung v i mình, b i v y tôi còn lo m t chút.
- Lo sao? H thi ph n h , mình thi ph n mình, h làm bài s m thì u, ch có
r i h b t m mình c hay sao mà lo.
- Không ph i! Tôi lo là lo h gi t th nh t, th nhì r i thì m t danh ti ng t i
Chasseloup mình ch .

2
- Thi thì ph i rán ch sao, mà tôi bi t tôi gi t th nh t không c âu.
- Sao v y?
- T i cái m ng tôi không có, h c thì h c ch không khi nào giành th nh t c âu.
- M ng là cái gì? Anh khéo nói thì thôi!
- V y ch anh không th y sao? M y n m h c trong l p có thua ai âu, mà m y l n thi
có l n nào tôi ng th nh t âu nào?
- T i anh tin t ng m ng v n quá nên xuôi x nh v y a. Ph i chi anh s t s ng, trong
trí c tính tranh th nh t hoài, thì t ph i c ch gì,
- H ! Anh nói h i Tây hoài! Con ng i ta ai l i không có m ng, v y ch k thi n m
ngoái anh Hà T n Phát h c gi i, ai c ng ch c nh u u, mà nh l i r t i, còn anh Nguy n
n C nh nh h c d mà l i cà lâm, ai c ng t ng nh r t, mà sao nh l i u?
- y là t i may r i ch m ng s gì. Anh Phát nh r t là vì lúc i thi toán r i nh t i
m mày m t, làm toán tr t h t, nên nh m i r t ch .
- À! nh gi i toán sao ch ng thi môn y nh t i t m mày m t, làm không c, v y
không ph i t i ph n s nh hay sao?
- Mình h c Tây mà nói s m ng nghe k quá!
- a! h c Tây là h c, ch cái óc c a mình là óc Vi t Nam làm sao mà i c.
- Anh nói nghe t c quá, nín không c. H c là cái gì? Con ng i i h c là c ý mu n
trí khôn cho r ng ng bi t ch nào là ch t t, ch nào là x u, s nào là s ph i, s nào là
qu y, u nào là u hay, u nào là u d , r i ch ng thành nh n ra xung t v i i,
mình kh i thua sút thiên h . Th tr c ông bà mình h c ch Tàu, sách Tàu thì chuyên d y l
ngh a, o c mà thôi, b i v y ông bà mình h c r i trí thâm nhi m l ngh a, o c n
thay i th y vi c chi có l i thì s phi ngh a nên không dám làm, b ai hi p áp thì s th t l
nên không dám c , vì v y, nên m i l i m i cho h giành h t, m i b ng i ta hi p áp b y
lâu nay ó. Anh ngh th coi, cái óc c a ng i mình nh v y không nên r a cho s ch r i s n
màu khác cho nó m i hay sao? B n chúng ta ây mau thoát kh i vòng c u h c r i chúng ta
c theo Pháp qu c giáo d c, Pháp h c m trí khôn mà l i giúp con ng i có ngh l c, có
cam m bi t t t bi t x u, bi t qu y ph i, ngh a là h h c thành r i r i thì con ng i có th
nh tranh l i quy n, có th i ãi v i ng lo i. H h c thì ph i hành, mình h c theo ch
Pháp thì ph i rán mà làm nh ng i Pháp, ngh a là c x , i ng, làm n, tính toán, suy
ngh , m i m i u ph i làm cho gi ng ng i Pháp m i c, ch anh h c ch Pháp mà anh
làm theo x a, c nói h i x a hoài, thì khó coi quá mà.
- Anh nói nghe hay thi t, mà tôi coi b n h c c a mình ây ch ng ph i có m t mình
anh nói nh v y âu, trong 10 ng i h t 9 ng i ã mu n làm theo ng i Pháp, ch không
mu n làm theo x a n a. Ph n tôi thì không ch u v y. Tôi c ng bi t c u h c t thì t , x a nay
ng i Nam ta c ng vì môn h c y mà ch m tr b c v n minh. Nh ng c u h c t thì t , ch
ng có ch hay, nh t là phong hóa có thua môn h c nào âu. Anh nói bây gi mình h c theo
Tây, mình ph i làm theo Tây, v y ch làm theo ng i Nam là b y l m sao? Mà anh tính làm
theo Tây, v y ch anh ã thông th o cách ng i Tây c x trong gia ình, h giao thi p cùng
xã h i, h suy tính lúc hành s làm sao không, mà anh dám i ngôn r ng anh làm nh h ! Ê!

3
ng có v y nà! Anh có gi i thì anh h c cho b ng trí, tài, ngh nghi p c a h i, còn cách c
thì mình ph i theo ng i Nam m i ph i ch .
- Anh làm theo ng i Nam anh làm, còn tôi làm theo Tây ch tôi không ch u cách c
c a mình âu.
- thôi, anh làm c anh làm, tôi s anh mu n làm con công, r i anh thành con
ng ng ch .
Qu ng Giao nói m y l i r i thò tay l y cu n sách, còn Bác Ái nghe nói nh v y li n
day l i xô Qu ng Giao ng trong vách t ng, r i c i nói r ng: “Anh kiêu ng o quá!”
Bác Ái b i c vài b c r i tr l i h i r ng:
- Này anh, anh tính thi u r i anh xin ra Hà N i h c thêm n a, hay là ra ki m vi c
làm?
- Theo ý tôi thì tôi mu n ch ng thi u r i tôi xin vào tr ng cao ng s ph m ngoài
Hà N i h c thêm ba n m n a ng sau tr v làm giáo s ít n m, i tr ng tu i tôi s xin thôi,
ra l p tr ng t d y h c. Nhà tôi tuy không giàu ch c ng n, tôi i h c n a thì c r i
ng t vì ông thân tôi ã khu t s m, ch tôi có ch ng ph i theo bên ch ng, còn bà thân tôi thì
u l m, nên tôi i ch c không c. Còn ph n anh, anh có tính i h c n a không?
- Tôi ch a nh t nh. Tôi mu n i h c n a mà ông thân, bà thân tôi l i không ch u
y, tính h tôi thi u thì c i v li n cho tôi, r i bi u i thi ký l c.
- Anh là con nhà giàu có, cha m song toàn, anh em l i ông o, anh nên i h c n a,
ch ra làm vi c s m làm gì.
- Tôi c ng ngh nh v y a. Tôi mu n i Tây quá, mà ng t bà thân tôi không ch u, l n
nào tôi nói tôi c ng b r y.
- Này, không cho i Tây, thôi i Hà N i.
- Ý tôi không mu n i h c Hà N i.
- Sao v y?
- Nh có h c thêm n a, thì h c m y môn bác v t, hóa h c hay là h c k ngh c x o
chi chi, ng sau có th giúp cho n c mình c ti n b v n minh, ch i h c Hà N i là h c
ng làm quan, h c nh v y có ích chi âu mà h c.
- N u anh có chí nh v y thì t t l m … Tôi bu n cho ph n tôi không có ti n nhi u, mà
i m góa con côi không th làm theo anh nói ó c, ch c là cái m ng tôi không ph i làm
th y giáo hay là thông ngôn ký l c r i.
- Anh c nói m ng s hoài! … Tôi nói ó là cái riêng c a tôi cho anh nghe ch i, ch
bi t ông bà thân tôi có “kh ng” cho ti n ng tôi i h c n a hay không. Theo bi u tôi i coi
hoài, k quá!
- Anh n m nay ã 20 tu i, tr ng r i. Bác bi u i coi v c ng là ph i, ch sao mà g i
ng k .
- Tôi th y cách ng i mình i c i v tôi ghét quá. Con trai v a m i l n lên, nghe nói
ch nào có con gái, nh m coi nhà có x ng v i nhà mình r i d t t i xin coi. Cô gái thay áo i
qu n ch y ra h i m t ti ng r i l t t ch y vô, không th y chú trai cho rõ coi en hay là tr ng,

4
th p hay là cao; mà chú trai ng i ngó th p th , c ng không th y cho rõ cô n . Coi r i i v .
Cha m c y mai n nói, hai bên b ng lòng, nh ngày làm l h i. Bên trai c ng v y mà bên
gái c ng v y, không bên nào ch u d coi tánh dâu r th nào mà c ng không h i coi dâu r nó
có th ng nhau hay là không, h cha m b ng lòng thì làm sui b ng. L h i xong r i, h ít
ngày cho chàng r qua bên v làm r m t l n. Làm r ngh a là qua d a góc ván t i ngày r i v
ch không ph i bu c làm r là c ý làm cho v ch ng g p nhau ng nói chuy n v i nhau cho
quen, ng gây cái ái tình tr c, ngõ h u ch ng c i v v ch ng ã th ng v , v ã th ng
ch ng, kh i trâu en trâu tr ng.
- Anh nói k quá! Con gái nó hay m c c , anh ch a c i mà bi u nó ra nói chuy n v i
anh, nó bi t nói chuy n gì?
- N u m c c thì có th ng nhau âu, còn nh th ng thì i nào có m c c , ngh a là
không th ng thì ng có ng, mà làm trai n u ng i ta không th ng mình thì c i v làm
gì?
- Th ng c i v th ng th ng s th ng, ch m i i nói mà anh bi u ph i th ng,
th ng làm sao c?
- Cái t là t i ó a. i c i v không c n th ng tr c, ai c ng nói c i v r i th ng
th ng s th ng, b i v y cho nên thu nay bi t bao nhiêu ng i c i v v không ng bao
lâu thì ã r i rã, k n tòa xin , ng i thì b v tr n ch ng, con trai g p v không v a lòng
bu n chí ki m mèo, con gái g p ch ng không p ý sanh tâm i n v ng. Ch chi con trai con
gái cho bi t tr c nhau ng cho nó d tánh n t nhau, r i n u nó th ng yêu trìu m n nhau,
nó quy t k t tóc tr m n m v i nhau r i. Ch ng y s i nói c i, thì làm sao mà có cu c chia
bâu r cánh nh tôi nói ó.
- Anh nói v y sao c. Con gái mà cho nó bi t tr c con trai thì còn gì ti t h nh. Có
th con gái h nó m i h t t c, trông g p trai thì li c m t a tình, ch con gái nên nó x n b n
ch n khuê phòng, ngoài t ng ong b m m c ai, nó gi trinh nh g ng trong, nh tuy t
tr ng anh làm sao mà khêu tình nó ng?
- D u nó i ngoài ng i n a, anh làm sao gh o cho nó th ng anh?
- Thi u gì cách.
- Gi i d ! Anh g p ng i ta i, anh theo ch c gh o ng i ta sao? Cách ó thô t c quá
nà! Con gái n u anh ch c nó, nó càng ghét anh, ch i nào mà nó th ng.
- Ch c gái có nhi u cách ch c, ch ph i có m t cách th gi ng dê ó hay sao.
- Tôi xin khuyên anh ng có theo Tây quá nh v y không c âu. N c nào có
phong t c n c y, cái l hôn nh n c a mình t t l m, anh có gi i c i l ng thì c i l ng tài
trí, ch ng có tính cách c i l ng hôn nh n, không nên âu anh. V y ch thu nay ông bà
mình c i h i nhau ó, m y th ng yêu nhau tr c, mà c ng “phu x ng ph tùy” v i
nhau n già ó sao.
- Ph i theo cách c i h i x a nay ó có c p v ch ng c ng v i nhau n già c
y, song v i nhau thì , mà không có chi là vui v h t. Có ng i c i v v v i nhau lâu
ngày ch y tháng có nhi u d p ch ng giúp v , ho c v nuôi ch ng, r i k t thành cái ngh a n ng
nhau không ành, ho c sanh con r i d u v ch ng có xích mích v i nhau c ng b qua, vì
th ng con nên ph i lây l t mà nuôi con. Xét l i thì các ôi v ch ng y i v i nhau là vì
cái tình ngh a nó ràng bu c, ho c vì s p con nó líu nhíu, nên ph i theo nhau, ch ch ng có

5
tình ái v i nhau chút nào h t, tôi không ch u v y âu, con trai con gái ph i th ng nhau tr c
i s c i, làm nh v y ngày sau m i kh i n n n.
- Ch c hay không?
- Sao l i không ch c.
- Nh bác ép anh ph i i coi v anh làm sao?
- Ép cái gì? Cha m tôi bi u tôi ph i c i v thì c. Mà c i v ph i cho tôi
thong th ng tôi l a, ch ép tôi ph i c i con Xoài, con Mít, tôi không th ng nó, mà tôi
ng không bi t nó có th ng tôi hay không thì tôi d ch u âu?
- Anh l a là l a làm sao?
- Tôi không c n giàu nghèo, không c n en tr ng, mi n tôi coi tánh n t i v i tôi
c, tôi d n u có lòng th ng tôi, mà b ng tôi c ng th ng n a, thì tôi i c i, ch nhà
giàu muôn h , nhan s c nh tiên i n a mà tôi không d c tánh n t, tôi không bi t nó
th ng tôi hay không, thì tôi không thèm âu.
- Thi t v y sao?
- Thi t ch .
Hai trò àm lu n m i bao nhiêu l i k nghe ng h gõ 5 gi , r i tr ng ngoài c a
ánh inh i nên ph i l t t ch y l ng s p hàng ng vô l p làm bài.

6
II
QU NG GIAO v i Bác Ái u sanh tr ng trong t nh Long Xuyên, hai trò ng m t
tu i v i nhau, mà i h c c ng m t l t, ch ng thi u b ng c p s h c c ng m t n m, r i vào
tr ng l n c ng ng i chung m t l p.
Qu ng Giao là con h ng ch Ph m V n Hi p làng Bình c. Trong nhà ch ng có
anh em, duy có m t ng i ch , tên là Ph m Th Qu g cho Tr n Phong L u ng làm phó
ng làng Bình Th y, thu c t nh C n Th , nhà giàu l n, làm h ng ch c b y tám n m r i
i vinh th ng Phó T ng. Qu ng Giao m i thi u vào tr ng l n, k cha mang b nh t c, c u
th y ch y thu c h t s c mà không m nh, au sáu b y tháng r i t tr n. Tuy H ng ch Hi p
ch t có l i cho v c n m t tòa ngói p, hai m u t th c cho m n m i n m c ng c
tám chín ch c ng và 40 m u ru ng h ng nh t, m i n m huê l i c ng c tám chín gi lúa,
bà ch nh ó nên kh i c c nh c, nh ng mà Qu ng Giao nh n m nhà m t mình qu nh
qu , ch thì gia th l n, con nh ông, lâu lâu v th m vài ngày, ch không v th ng, mà v
ng không lâu c, thì trong lòng áy náy, trông h c cho mau n m thi ra tr ng v nhà
h v i m già. Qu ng Giao nh tu i mà tánh hòa h n, dè d t, nói chuy n ho c ch i b i
i chúng b n thì mu n làm cho vui lòng ng i ta luôn luôn, b i vì th m ngh r ng i
mình làm cho ng i ta bu n chán có ích l i chi cho mình, thà mình ch u bu n cho ng i ta
vui, thì mình th y ng i ta nh mình mà vui, t nhiên mình càng vui th m h n ng i ta n a.
ã v y mà h ng ch Hi p là m t ng i ái m nho h c, khi còn nh ch a cho con n tr ng
c ch Tây, thì nhà có d y s ch Tàu, nh t là chi u chi u n c m r i thì th ng kêu con
i n m m t bên mà thu t truy n này, d n tích n , cho con nghe, r i th a d p y m i gi ng d
cang th ng l ngh a. Qu ng Giao nh có cha ân c n d y d nh v y, nên h c ch Tây thì
c, nh ng mà c ch tánh tình ch ng khác nào h c trò nho thu x a.
Còn Bác Ái là con H i ng Lê V n Th i Làng Long Ki n, v n nhà c phú, m i
m lúa ru ng góp c t i b n n m ch c ngàn thùng, cha m ã trên n m m i, nh ng mà
c hãy còn m nh m . Anh c là Lê H u Tâm m i lên ch c Cai T ng, c t nhà riêng trong
xóm, m i n m huê l i góp c ng trên m i ngàn thùng. Ch gái tên là Ba Thành thì có ch ng
Cù Lao Giêng, tuy ch ng có ch c có ph n nh ng c ng là con nhà giàu l n. M t a em
gái tên là Th Chí, m i c 14 tu i thì h c t i tr ng N h c ng Sài Gòn, còn m t a
em út, là em trai tên th ng C , m i 12 tu i thì hãy còn h c l p nhì t i tr ng s h c trong
nh. Bác Ái tánh tình cang tr c, ch i v i anh em b n h c h th y a nào qu y, thì nói qu y
ch không khi nào ch u nói lùa, mà g p a nào nghinh ngang ch i b i l n l t, thì ch ng
c h n hòi, ch ch ng h ch u nh n nh c. B i tánh nh v y nên b n h c ít a a, song
không a thì không thân thi t mà thôi, ch ch ng a nào dám khinh th . Bác Ái l i có t t háo
th ng, anh em b n ai c ng u ngó th y, mà cha m ho c vì lòng th ng con, ho c vì t ng
cái t t c a con, là t t t t, nên ch ng h la r y d t b n. Ch ng nh ng Bác Ái háo th ng là h c
trong l p ngày êm th ng lo l ng, không ch u d h n chúng b n mà thôi, th m chí cái
ng c ng mu n cho l n h n r ng c a ng i, qu n áo nón gi y m i m i u mu n cho p
n c a các trò h t th y.
Tánh tình c a Bác Ái khác h n tánh tình c a Qu ng Giao, mà c ch c a hai trò còn
khác nhau nhi u h n n a. Qu ng Giao nhu mì ch m rãi, chuy n áng nói m i nói, ch ph i
i m i c i, v i b u b n thì n nói ôn hòa, v i b c trên thì g i th a cung kính. Còn Bác Ái

7
thì nóng n y g n gàng, i ng nói c i, b t ch làm nh ng i Tây, ch ng khác m t m i.
Hai trò n t na, tánh tình tuy khác nhau, tuy ng i nói chuy n hay cãi l y v i nhau, tuy c hai
u ham h c nên tranh cao th p v i nhau, nh ng trong lòng v n th ng yêu trìu m n l n
nhau, m y n m trong tr ng lúc gi ch i ch ng h r i nhau, mà m y khi bãi tr ng l i c ng
th ng t i lui th m vi ng nhau n a.
Ng i ta nói “h c tài thi m ng”, có khi l i nói y c ng thi t, b i vì Qu ng Giao v i
Bác Ái h c trong l p thì h n chúng b n, mà n thi ra tr ng, Bác Ái u u, còn Qu ng
Giao l i u t i th tám.
Khi ch kh o x ng danh r i thì Bác Ái m ng r , nh y nhót, ch y ki m Qu ng Giao
m tay nói r ng:
- Tôi gi danh ti ng cho tr ng Chasseloup Laubat c tôi m ng quá, song anh l t
xu ng t i th tám, thi t là c.
Qu ng Giao chúm chím c i r i áp:
- Tôi th ng nói v i anh, t i cái m ng tôi nh v y, tôi ch ng c chi h t.
Bác Ái c ng c i.
- Anh c nói m ng s hoài! Tôi ch c anh không gi t th khoa c là vì anh h c gi i
mà thi u c tin. Ch chi m y tháng nay anh c tâm gi t th nh t, r i lúc thi anh v ng b ng
mà quy t u hoài, làm nh tôi v y, thì c th khoa v anh, ai vô mà giành c.
Qu ng Giao nghe nói tr môi, r i d t nhau i ch i.
Hai trò thi u, nhà cha m bà con ai nghe c ng u m ng. Qu ng Giao h c gi i mà
không chi m th khoa c, theo th ng tình ai c ng bu n, song trò ta ch ng h vì s u
th p mà u phi n, trong trí ngh th m r ng mình thi u r i t rày r nh rang mà h h v i m
già, ngh nh v y nên h n h vui m ng c ng nh ng i u th nhì v y.
Còn Bác Ái tánh siêng, trí sáng thi u th nh t thi t là áng công, ch không ph i
nh may m n mà h n ng i ta, song trò ta ch ng th a d p may, hay là tài gi i mà i tánh
kiêu c ng, ngh vì bi n h c th c mênh mông, mình m i l i c m t khúc, ch a t i âu, mà
dám t kiêu t c. Tuy v y mà Bác Ái c u u thì trong b ng c ng kh p kh i m ng
th m, m ng là vì mình c u cao, có l cha m th y mình h c siêng t s b ng lòng c p
ti n qua Pháp qu c h c n a.
Bác Ái v n nhà, cha m anh em th y u khen ng i, nói r ng ph n làm trai i h c
mà c nh v y thì cha m m i vinh hi n, anh em m i r ràng. Mà khen thì khen ch h
Bác Ái t ý mu n i qua Pháp h c thêm n a thì cha l ng thinh, ho c ki m chuy n khác mà
nói, còn m thì l c u, t ng h ng r i nói r ng: “ i Tây làm gì? Thi u r i, thôi i c i v
mà làm n. Nh có mu n i làm vi c quan thì i, b ng không thì nhà coi làm ru ng c ng
c. i Tây nghe nói ng xá xa xôi quá, d gì ó mà òi i”
Bác Ái dùng h t l i c t ngh a, cách h c th c theo i nay cho cha m nghe nói r ng:
- Bu i này là bu i v n qu c tranh c ng, trí tài khai phát, các n c trong hoàn c u
c nào c ng m nh, nh n qu n trong th gi i, dân t c nào c ng khéo khôn. N c Vi t Nam
mình b tài trí còn lu m nên th p th i thua chúng. Nay n u mu n n c tr nên giàu, dân tr
nên khôn, thì b n thanh niên ph i sang Pháp qu c mà h c tài ngh , ch h c s sài trong x ,

8
bi t nghe nói ti ng Lang sa r i lo toan c i v làm th y thì làm sao cho n c Vi t Nam thành
t n c v n minh c.
Bà H i ng Th i nghe con nói chuy n cao xa, không hi u chi h t, c i ng t mà áp
ng:
- Con khéo lo chuy n thiên h cho m t, mình lo ph n mình cho c m n thì thôi mà.
Bác Ái th y m không hi u ý mình, d u mình c t ngh a cho n ch ng nào i n a, m
ng không hi u c, nên không nói chuy n công ích n a, tính l y t l i mà gi ng d ho c
may m có xiêu lòng ch ng. Bác Ái m i nói r ng:
- Ch ng ph i con mu n lo giùm chuy n thiên h làm chi. Con nói ó là vi c chung y
ng có vi c riêng c a mình n a ch , vì h n c Vi t Nam c giàu, thì mình c ng c
ng nh , dân Vi t Nam c khôn thì mình c ng c vinh hi n, ch ph i con lo chuy n
thiên h làm chi, con t m t u này cho m nghe: m bi u con i c i v r i i làm
thông ngôn ký l c nh ng i ta. Ch ng ph i con dám trái ý m , song con ngh i này th y
thông th y ký nhi u quá, n u con làm thì có sang tr ng gì âu, mà l ng b ng m i tháng có
n n m ch c ng b c, làm sao mà nuôi con nuôi v . N u cha m cho con i Tây, con
c thêm n m b y n m n a, ch ng con tr v n u có v n thì con l p hãng buôn bán ho c n i
lò công ngh , m i n m huê l i bi t bao nhiêu, còn nh không có v n con xin làm quan, làm
quan tòa, hay là quan Bác v t, tùy theo cái tài h c c a con, nh v y thân con ã c cao
sang mà l ng b ng l i l n n a, xin cha m ngh th coi.
Bà H i ng l c u áp r ng:
- Con i Tây r i c i v m còn khó n a. Thôi con không mu n làm thông ngôn ký
c thì nhà làm ru ng. Cha con v i m thu nay làm n c c kh , nh tr i nên trong nhà
ng d dã chút nh, s nghi p này, r i sau anh em bây chia v i nhau mà n c ng , c n gì
ph i i Tây mà h c ng lãnh l ng cho l n.
Bác Ái nói r ng:
- B i con th y cha m d ti n nên con m i dám xin i h c n a, ch ph i thi u th n thì
con ki m th sinh nhai, ch âu dám èo bòng.
Bác Ái nói ã c n l i mà m không xiêu lòng thì bu n, nên ng i l ng thing không
mu n nói n a. Ông H i ng Th i ch ng ph i là ng i s v , song ông có tánh hay chi u
lòng v , v nói âu thì nghe theo ó, v mu n sao thì ph i làm theo v y, thành ra thu nay
i vi c trong nhà v qu n xu t u ình h t, ông ch ng h lo l ng n cho nh c lòng. Mà
bà v c ng không th a tánh ch ng nh v y mà l n l t, th y ch ng hay v a ý th ng rán làm
cho ch ng p mày n m t. Ông H i ng Th i n m nghe v con cãi l y v i nhau, bi t ý con
th t là r t cao, song không mu n cãi lòng v , nên nói phân hai r ng: “Con nó ch a mu n c i
, mà c ng không mu n i làm vi c quan, thì không nên ép nó làm chi. Còn m nó không
ch u cho con i Tây thì thôi, con nó âu dám cãi. Thôi, tôi tính nh v y, m nó nghe th
coi có c hay không. Tôi mu n cho nó i ra ngoài Hà N i vào tr ng Cao ng mà h c
thêm ít n m n a, nó h c xong r i nó v thì ã tr ng tu i, ch ng y c i v cho nó c ng v a,
nh mu n cho nó i làm vi c, thì ph i nó i Hà N i h c thêm ng sau này nó trên ng i
ta n l ng m i l n ch ”.

9
Bà H i ng nghe ch ng nói v y thì ch u. Còn Bác Ái tuy không dám cãi l i cha,
song theo than th xin i Tây, ch không ch u i Hà N i, nói r ng m y tr ng Cao ng ngoài
Hà N i là h c ng làm quan ch không ph i h c có tài ngh c nh ng i ngo i qu c.
Bác Ái quy t chí n u cha m không cho i Tây thì mình nhà làm ru ng, ch không ch u i
Hà N i h c, mà c ng không ch u làm th y thông th y ký chi h t. Bà H i ng th y con ch u
làm ru ng thì b ng m ng th m, bèn h i d làng này t ng kia coi ai có con gái ng n coi
t r i có i nói v cho nó.
Tr i mu n tr gió b c, s m s ng sa t lá, bu i chi u ráng tr i. Mùa m a g n
t, n c sông ã gi t l n l n. Mùa n ng g n sang, lúa s m ã chín lai rai, lúa mùa ã tr lác
ác. êm n canh khuya v ng v , trong nhà tôi t n ng h t, duy l i xóm còn m t hai nhà
th c giã g o, và d i sông m t lát nghe ti ng hát r rích c a m y ng i chèo ghe mà thôi. Bác
Ái n m im lìm trong g ng xem nh t trình, b ng nghe cha m th c d y nói chuy n v i nhau,
tính l a ngày t t d t con xu ng t Sét mà coi con gái ông Cai T ng c u nào ó.
Bác Ái li n buông t nh t trình, b c ra th a v i cha m r ng mình còn th ngây
ch ng nên lo v cho g p, mà nh c i v thì xin t ý mình kén ch n, ch v là m t ng i
n thân, ng hi n vinh, chia ho n n n v i mình, n u l a ch ng môn i h mà c i
theo nh th th ng, s e v ch ng không hi p ý nhau, không trìu m n nhau c, r i b
thì d dang, còn nh rán mà ch u thì nh c lòng c c trí mãn i, còn thêm kh n a. Bà H i
ng nghe con nói v y, tuy không c vui lòng, song ngh th m r ng, n u mình i c i v
ng cho nó e nó không ch u r i thì v ch ng c n ng khó lòng, nên m i ình s y không
tính t i n a.

10
III
BÁC ÁI tuy b cha m ng n c n i Tây không c, ph i ép chí nhà, nh ng mà
nhà c ng làm vui v nh th ng, c ng gi tánh tình nh c , ch không ph i nh tr ngang
ng nh, h bó bu c thì lòng phi n cha m , hay là nh a cùng trí, h th t v ng thì sanh
ch ng hoang àng xài phá. T ngày anh ta nh t nh nhà làm ru ng, thì ch ng ch i b i v i
ai h t, tr ra m y nhà trong vòng bà con anh em thì có t i lui m t ít l n, ch còn ng i d ng,
u tr c c a hay sau v n, anh ta c ng không ch u b c ch n n. Anh ta th ng xin
ti n m r i g i lên Sài Gòn mua b n n m th nh t báo mà xem và g i qua Tây mua sách,
nh t là mua m y b ti u thuy t hay dành mà c. Anh ta l i xin phép cha r i d n tr n m t
cái chái nhà phía trên làm th phòng, trong làm phòng ng thì m t cái g ng s t mùng
m g i m n u tinh khi t. Trên cái u g ng có m t cái t c m lai, ng qu n áo y d y,
nào là mát may b ng l a tr ng b n trong nhà, nào là Tây c b b ng v i xám, v i
vàng m c i b n chim ho c i th m ru ng, nào là tay c b b ng n tr ng ho c n màu
m c i ch ho c th m bà con. D a ch n g ng thì giày th : i trong nhà thì giày
m, giày da láng, dép Nh t B n, dép B c K , i ra ngoài thì giày th tr ng i n ng, th
vàng i ch i, th en i ru ng.
a c a phòng thì móc nón c ng nhi u th : th n i ban êm, th tr ng i che
ng. Trong phòng l i có m t cái bàn gõ m t c m th ch, r a m t g i u, và c ng có
t cái bàn nh v i m t cái gh ng i, khi n a êm th c d y chong èn c sách.
Trong phòng ng m c a b c ra thì g p th phòng. Chính gi a m t cái bàn vi t
ng cây giá t , trên bàn gi y, vi t, m c ch ng thi u món chi. Phía trong có m t cái t ki ng
ng sách, phía ngoài có m t cái k ch a nh t trình, bên tay m t thì gi ng m t t m màn l n
ng v i bông mà ng n cho phân bi t ng i vi t, ho c c sách, kh i ai ngó th y, còn bên
tay trái, d a vách t ng, thì có m t cái gh dài ng khi ng i m t thì n m mà c nh t trình
cho kh e. D a bên cái gh dài y có s n m t cái c a s , h m thì ngó ra v n th y hàng sa
bô chê tr ng xen theo m y hàng cau, trái m y nhánh là là g n sát t, d ng nhem thèm
tr nh ng cho nó r r m t i ngày ch i, ngó xa xa l i có hai cây s tr ng, bông tr giáp m y
u nhành mà không có m t lá.
Bác Ái mu n cho ch th phòng vui v nên có g i lên Sài Gòn mua b n t m tranh v
u, m t t m v m t tr i m c, m t t m v m t tr i l n, m t t m v êm v ng tr ng trong, còn
t t m v b sông cây c u nhàn thanh t nh, d i sông có m t ng i con trai v i m t nàng
n b i m t chi c thuy n nh d o ch i, trai li c gái r t h u tình, gái nhìn trai coi ph chí,
Bác Ái d n ch ng , ch ch i t n hao r t nhi u, song v ch ng ông H i ng vì c ng con, mà
i th y con bi t nghe l i, nên quy t làm cho vui lòng con, b i v y t n hao bao nhiêu c ng
ch ng ti c.
Bác Ái nhà thong th mu n ch i ch nào t ý, mu n ng gi nào tùy thích, cha m
ch ng h sai bi u chi h t. Tuy v y mà b i b n tánh k càng, s hành có tu n t ã quen r i,
nên phân ngày gi , khi h c khi ch i u có ch ng, ch không ph i không luông tu ng nh
y c u con nhà giàu có trong làng trong ru ng v y. S m mai h ng h 6 gi thì th c
y, khi thì n cháo, khi thì u ng s a bò, r i thì bi u b n chèo ghe l ng, b a thì ng i xu ng
i m t mình i th m ru ng. úng b a c m thì tr v , n c m r i nói chuy n ch i v i em út
trong nhà n ng bóng m i vào phòng ng tr a.

11
Hai gi chi u th c d y thì ng i t i th phòng xem nh t trình, ho c c sách cho n 4
gi r i tr i ã d u n ng, m i thay áo qu n r i i d c theo mé r ch Ông Ch ng hóng mát.
i v n c m r i thì v th phòng c sách cho n 10 gi khuya m i ng . Ngày th ng b a
nào c ng làm nh v y, duy có chúa nh t thì không i th m ru ng, l y súng hai lòng c a anh
là ông Cai T ng Tâm r i mang i b n chim, b n cò ch i.
Tá n th y Bác Ái nh l n m c h c hành ch ng h ngó n ru ng r y, nay l i c c c
lãnh ph n i coi ru ng, thì ai c ng c i th m , t ng r ng Bác Ái làm b ng i ch i cho
gi i khuây, ch có bi t cách gieo m , c y lúa, coi g t, gi chim ra làm sao mà sai khi n nông
phu c. Ch ng dè Bác Ái n âu c ng ch bi u h n hoi, th y ai tr thì r y la nói sao không
lo, th y lúa b ngoài ng thì sai ng i gìn gi b i v y cho nên tá n h t dám d duôi n a,
ai c ng u lo làm cho hoàn thành ph n s ng kh i ti ng qu r y. Mà ch ng ph i tá n
a ông H i ng th y Bác Ái xem xét k l ng nên em lòng kính s mà thôi, th m chí
ng ch c trong làng th y Bác Ái tuy ngôn t cang tr c, tuy c ch t do, song ch ng khi
nào th t l v i ai, mà nh t là th y con gái d u p cho m y i n a, c ng ch ng h gh o ch c,
thì ai ai c ng u kiêng n .
t bu i chi u gió rung cây mát m , song d y n c d y, Bác Ái trong phòng ng
thay i áo qu n ng i d o ch i cho tiêu khi n, b ng nghe phía chái d i có ti ng con gái
nói chuy n v i m mình, ti ng nói nghe l nh lót và d u dàng, khi n ng i vô ý c ng ph i l ng
tai, d u k eo s u c ng ph i nguôi d . Bác Ái l t t m c áo, tính b c ra coi ai mà nói ti ng
t v y. Trong th phòng v a m màn lên thì th y m ng ng i t i b ván phía chái d i
mà n tr u, tr c m t có m t d a quít, còn d a c a s thì có m t nàng con gái, ch ng 16,
17 tu i, m c áo nhi u tím, qu n lãnh en, c eo cây ki ng vàng ch m v i m t s i dây
chuy n, tay m t eo m t chi c vòng m t tre, tay trái eo m t chi c vàng ch m nhá, ng
ng i trên gh mây, m t tay thì trên b p v , còn m t tay thì ch ng trên bàn vuông. Bác Ái
a gài c áo v a xâm xâm i l i, nón n thì c p trong nách, c p m t thì ngó châm b n nàng
y, th y n c da ã tr ng mà nh áo tím d a thêm, l i nh hai trái tai có eo h t xoàn chi u
a, nên g ng m t nhìn sáng r .
Bác Ái i v a n u b ván ch Bà H i ng ng i, thì nàng n v a ng d y ch p
tay "Th a anh T …" ti ng nghe ng t ngào, mi ng nh hoa n . Bác Ái b ng không bi t là
ai, bà H i ng th y v y nói r ng: "Con không bi t nó hay sao? Con c a m ba con ó a"
Bác Ái l i li c nàng n r i h i m r ng:
- M ba nào?
Bà H i ng nói ti p r ng:
- M H ng s con tr n ch m ba nào! Con nó l n r i nó quên bà con láng ri ng
t !
Bác Ái nghe nói ch ng h ng, tr l i b gh gi a ng i r i nói r ng:
- Té ra là cô Hai ây sao? Lâu g p quá nên có nh âu.
Nàng n nói:
- Em xu ng th m cô d ng hoài, anh m c i h c nên ít hay g p.
Bác Ái h i:

12
- M ba trên nhà m nh em há?
Nàng n nói:
- Th a m nh … Má em nghe nói anh thi u thì m ng h t s c, x a rày tính xu ng
th m anh, mà m c nhà n chi c l n gi ng hoài ch a i c!
Bác Ái thò tay l y thu c t hút r i nói r ng:
- Tôi v h m nay g n hai tháng mà ch a lên th m m ba c, thi t là l i quá.
Nàng s Bác Ái t ng mình nói nh v y là c ý trách móc, nên li n áp r ng:
- Anh thi u m i v , bà con m ng ph i n th m anh ch nhà có sao âu mà anh
ph i n th m.
Nàng nói d t l i r i ngó Bác Ái mà c i. Bác Ái b ng nên nín thinh, nàng m i ti p
mà nói r ng:
- Hôm n em th y anh ng i ghe i âu ngang qua nhà em ó, mà có mang súng n a
y?
Bác Ái ngó ngay r i áp r ng:
- À ph i! Hôm tr c tôi có i b n qua phía tr n m t l n.
Bà H i ng chen vào nói r ng:
- Con Hai nó em cho m t d a quít ng ây, m ba m tr ng quít l n quá, con n
th coi ng t hay không?
Bác Ái ng d y l y m t trái l t n, r i khen n c nhi u mà l i ng t n a. n quít
xong r i Bác Ái m i th a m và ki u nàng n i ch i. Ra kh i c a ngõ, ng ng m ngh coi
ph i i lên hay i xu ng. Không bi t vì chi u b a tr c ã d o ch i phía d i r i nên b a nay
không mu n i xu ng n a, hay là vì ngh cô Hai m t lát s i v , n u i lên thì t s g p cô,
nên ng ng m ngh m t h i r i l i i lên phía trên. Bác Ái m t tay thì c m u thu c, còn
t tay thì út vô túi qu n tây, i ch m ch m trên b , d a mé r ch ông Ch ng, khi thì ng
coi tr nh t m l i ua, khi thì vác t li ng chim sâu nh y nhót trên cành quít.
Bác Ái i c khúc xa xa, t i m t cái c u ván b c ngang qua x o Ông Th c, bèn
ng trên c u mà ngó v trong ng, th y ng ru ng mênh mông, lúa có ch chín, có ch
còn ng tr r i gió chi u th i o t qua ng l i, xem ch ng khác nào nh v ng h ng chi u
t bi n, sóng d n th y canh vàng. u c u phía bên này có m y b i tre gió th i a trèo tr o
ng nh ai a võng bên tai, còn u c u phía bên kia có m t cái nhà lá xiêu v o, c a im
lìm ch ng khác chòi hoang mi u b .
Bác Ái nhìn c nh thú u nhàn, h p thanh phong mát m , trong lòng th th i, ngó vô
ng coi m y ng i làm ru ng b n b i v , b ng nghe có ti ng b c ng t li n day l i
thì th y cô cho quít h i nãy ã i g n t i. C u lót b ng hai t m ván xuôi, n u hai ng i tránh
nhau trên c u t ph i ng nhau, b i v y cho nên Bác Ái th y cô i g n t i li n i ri t qua u
u bên kia r i ng nép bên ng mà tránh.
Cô n qua c u r i ng ngay m t Bác Ái mà nói r ng:

13
- Anh i ch i t i trên này sao? B a nào có i phía trên này anh ghé nhà em ch i. Nhà
em g n ây, i t i m t chút n a thì t i.
Bác Ái nghe nói thì g t u, còn mi ng thì chúm chím c i.
Cô n nói:
- Thôi anh ó ch i. Th a anh em v . mà anh bi t nhà em hay không?
- Bi t ch ! Cô v xin th a giùm tôi kính l i th m m H ng nhé!
i hai ng i b i, cô n thì i lên, còn anh ta qua c u r i l n l n i v .
Cô này tên là Tr n Xuân Hoa, v n là con c a ông H ng s Tr n V n Th , nhà cách
nhà ông H i ng Th i ch ng m t ngàn th c Tây. Xuân Hoa ch ng có anh em chi h t. Khi
i c b y tu i thì cha ch t, lúc y trong nhà ti n b c không có d , duy có 12 m u ru ng,
i n m n u ra công mà làm thì té c ch ng m t ngàn gi lúa, còn nh cho ng i ta m n
góp có b n tr m gi mà thôi. Bà H ng s là m t ng i àn bà có h nh, ch ng ch t không
ành tái giá, c tâm th ti t mà nuôi con, ã v y mà bà l i gi i gi n trong vi c làm n, nên
ch ng ch t c a c i không bao nhiêu, mà trong m i n m bà làm ra c a thêm nhi u, bây gi
huê l i m i n m k n, b n n m ngàn gi lúa, còn nhà thì bà d nhà lá c r i bà c t l i m t
cái nhà ngói ba c n chái, vách g ch, c a cu n coi p l m.
Trong làng trong t ng, ng i có v ai c ng u phân bì trách v mình sao không gi i
c nh a bà H ng s Th , còn ng i góa v l mu n ch p t n i ch , tính th m h c i bà
ng s này thì ch c mau giàu. Tuy bên tai r n ti ng quy n gi ng kèn, ngoài ngõ ong qua
m l i, nh ng bà H ng s Th làm m t ng tai c, êm thì quy t chí d y con cho nó
bi t công dung ngôn h nh, ng ngày sau xu t giá nó hi u ngh a v ch ng, bi t o làm
dâu, ngày thì gia công coi b n cho nó siêng lo cày c y tr c b a, tính làm cho có c a l i cho
con, ng sau nó kh i nghèo nàn lam l .
Xuân Hoa nh m ch t chút, d y t l i, nên 17 tu i mà vá may, n u n ng, bánh
trái, thêu thùa, m i vi c trong nhà ch ng h thua sút ai, l i có nh ông Giáo H p là c giáo
làng g n nhà, ông d y giùm nên bi t c, bi t vi t ch qu c ng n a. Bà H ng s d y con
thi t là ân c n, nh ng mà vì b i bà là m t ng i trong ch n thôn quê, d y con thì ch d y
cho nó thông th o vi c gia ình thôi, ch không dè còn ph i t p cho nó quen cách giao ti p
i ng i ngoài n a, b i v y thu nay Xuân Hoa ch ng h có i ám c i, ám h i, mà c ng
ch a t ng ng i nói chuy n v i khách l . Trong nhà Bà H ng s l i còn c m nh t tôi t
không c nói n s Xuân Hoa l y ch ng, b i vì bà s con gái nghe nh ng l i nh v y, nó
t n t i. T i cách giáo d c nh v y, nên Xuân Hoa t i tu i ó, là tu i con gái nào th y trai
ng m c c , mà cô ta g p Bác Ái là m t chú trai p , tuy trong xóm mà không quen,
song nói c i c i ch ng chút chi b ng , coi c ng nh g p m t ng i thân hay là g p m t
ch em b n gái v y.

14
IV
C thanh niên tân h c ã t ng xem nh ng chuy n k duyên, ã có c nhi u bài
o ng , n lúc tu i c vài m i r i, thì ph n nhi u th y gái hay ng tình, n m êm t
ng. Có ng i c ng vì ái tình tràng tr lai láng trong lòng không ng n c nên ánh qu n
ánh áo r i i tìm hoa i nguy t, s m trong v n m n, t i núp c i ào, làm cho có khi ph i
i ngh a d danh, l m lúc ph i eo s u nu t th m.
Lê Bác Ái c ng là m t trai thanh niên ham c ti u thuy t, nh t là a c ti u thuy t
nói v ái tình, nh ng anh ta có m t cái ch ý khác h n các b n ng song, là anh ta c ti u
thuy t thì l a m y quy n c a i gia v n ch ng t mà thôi, ch không ch u xem nh ng
truy n gió tr ng thô t c.
Có l vì anh ta c ti u thuy t nhi u, nên ái tình c a anh ta l n l n n d p trong lòng,
i có êm n m m t mình v ng v , nghe chim kêu trên c i, nghe d gáy bên màn, thì b i h i
ng c, t t ng b n vàng. Mà có l nh anh c ti u thuy t thanh cao , nên ái tính c a anh
ta d n d p m c d u, song ch ng h tràn ra n ngoài r i ng âu v ng ó, nh nhi u ái tình
a b n thanh niên khác. y v y Bác Ái ch ng ph i là ch ng có ái tình, nh ng v ái tình anh
ta cao sâu nên v nhà ã m y tháng r i ch a ai th y m mi ng gh o nguy t trêu hoa m t l n
nào h t.
Chi u b a ó, Bác Ái tình c g p Xuân Hoa l i may m n c chuy n vãn, ã xem
th y rõ ràng môi son má ph n, t ng y u u, d ng ng i oan trang, mà l i còn c nghe
ti ng nói thanh nh h i n, gi ng c i êm nh n c ch y, nh ng mà anh ta l n b c tr v
nhà c ng không ý n, trông ra ch ng khác nào nh ã g p m y cô b n hàn lam l quanh
qu t trong làng.
Chi u n c m r i anh ta c ng vào th phòng c sách. Anh ta ng c quy n ti u
thuy t c a Honoré de Balzac t a là EuEugEugeennie Gradet. êm y anh ta c t i n
chàng Charles v i cô Eugenie d t nhau ra sau v n ng i núp d i nhánh cây mà h n hò vàng
á, thì anh ta trong lòng ng ng n r i l i châu mày, m i x p quy n ti u thuy t trên bàn, r i
m ngay gh dài, m t ngó ng n èn mà t t ng. Trong nhà ai n y u ng h t, anh ta n m
suy ngh m t h i lâu, nghe t b v ng v im lìm, m i th dài m t cái r i ng i d y i l i ng
a c a s mà ngó ra ngoài v n. Bóng tr ng r i m y nhành cây ch p chóa, ng n gió a
mùi bông s th m tho. Ng i ng b n vì tình, mà c nh l i gi c ng tình, b i v y nên Bác
Ái ch ng vui, l t t khép c a s r i t t èn i ng .
m m t nh m trót m t gi mà không ng , ban u m màng th y nàng Eugenie v i
chàng Charles ng k vai d i c i, thì th m tâm s v i nhau, r i nh n cô Xuân Hoa g p
i chi u thì l i h i h p trong lòng, mu n b qua t ng t i chuy n khác mà không b qua
c. Anh ta nh t t ng ng i, b ng cho n ti ng nói gi ng c i, nh cô ng i ch nào,
nh cô h i làm sao, mình áp l i làm sao, nh n c da cô tr ng, g ng m t cô tròn, nh ngón
tay cô dài, hàm r ng cô khít. Bác Ái t ng t ng nh ng chuy n h i chi u thì th y c ng nh
ng có tr c m t, nh ng mà nh v y, t ng nh v y, ch ch ng h có ng n c nh hoa
nguy t chút nào. Lòng ng n ngang trí lôn x n, t ng vi c này nh chuy n n , n 11 gi
khuya mòn m i r i m i ng quên.

15
ng ngày sau Bác Ái th c d y n cháo r i b i xu ng i th m ru ng nh th ng. Lên
i vàm x o Ông Th c anh ta ngó th y chi c c u ch mình ng ch i r i g p cô Xuân Hoa
i chi u hôm qua, thì trong trí l i b t g p cô ta, nên tính b a nào r nh s lên th m m
ng s ch i m t lát. G n t i vàm kinh Chà Và là ch i vô ru ng, anh ta ngó t i tr c ,
th y nhà bà H ng s Th ló nóc lòm. Anh ta mu n b i th ng lên ó, r i l i ngh th m
ng: "Bây gi n c ng c b i lên ó thêm m t, chi b ng mình vô th m ru ng r i b n v
c xuôi mình s lên ch i ch ng mu n gì" Ngh nh v y r i r vô kinh Chà và.
n tr a Bác Ái tr v , ra t i vàm kinh anh ta c ng mu n lên th m bà H ng s n a,
song m i v a day xu ng b i lên c vài gìâm r i anh ta l i ngh th m r ng: “Mình b n áo
qu n không c s ch, n u lên th m m mà y ph c nh v y thì khó coi, thôi b a khác s
th m không g p gì l m”. Ngh th m nh v y nên quày xu ng mà v .
Chi u l i Bác Ái c ng t m g i r i thay qu n áo s ch s i ch i. Khi trong th phòng
y nón b c ra anh ta tính b a nay anh i tr xu ng phía d i, mà ch ng ra n ngõ r i l i
i ý nên l n b c i lên phía trên nh hôm qua. Lên t i c u x o Ông Th c anh ta ng l ng
thinh ngó vô ng, nh ng n u có ai c ý coi thì m t lát anh ta day m t ngó lên phía trên m t
cái, d ng nh trông ch ng coi có ai trên ó i xu ng hay không v y. Anh ta ng m t h i
i th ng th ng i l n lên nhà, t i ngay vàm kinh Chà và thì ã th y nhà ba H ng s Th .
Anh ta móc ng h vàng trong túi ra coi, thì m i b n gi r i, nên men men i lên hoài, tính
th a d p này lên th m m H ng s ch i coi nhà c a d n d p th nào mà cha m mình
th ng hay ng i khen m là ng i vén khéo.
Bác Ái v a b c vô sân, ba con chó trong nhà ch y ra s a vang rân. Anh ta ng l i.
Xuân Hoa b c ra c a la chó r i chào h i và m i vô nhà. Xuân Hoa m i Bác Ái ng i r i nói
ng: “Anh T ng i ch i, má tôi m i i ra sau v n. tôi bi u ra m i má tôi vô”.
Xuân Hoa v a nói v a c i m t vui v , b g n gàng l m. Cô ta kêu a bi u ra sau
n m i m , r i day l i h u chuy n v i Bác Ái, ch ng có m t chút chi b ng h t. Bác Ái
ng i ngó cùng trong nhà coi d n d p th nào, mà ngó quanh ngó qu t r i thì c ng ngó l i
Xuân Hoa hoài. Bà H ng s b c vô m ng r h i th m l ng x ng r i bi u Xuân Hoa coi hái
quít, hái m n em cho Bác Ái n ch i. Xuân Hoa i xu ng nhà sau m t h i r i b ng lên m t
a quít v i m t d a m n trên bàn, ngay tr c m t Bác Ái v a c i v a nói r ng: “ ng
ru ng ch ng có vi c chi quí, v y m i anh n th ít trái cây tr ng trong v n”.
Bà H ng s l i ti p mà nói r ng:
- n ch i cháu. M n c a m tr ng tuy coi không c t t trái song n c nhi u là l i
ng t h n m n c a ng i ta l m.
Lúc Xuân Hoa b ng trái cây lên, Bác Ái ng i m t thì ngõ d a m n v i d a quít mà l i
th y luôn hai bàn tay c a Xuân Hoa tr ng trong, hai c m tay tròn vình. Anh ta n m t trái
quít và m t trái m n r i ki u ra v .
Bà H ng s nói r ng:
- Cháu t nh t i l n m c i h c nên theo ch búa quen r i, bây gi ng có l
bu n l m há? Cháu có bu n thì i lên trên này mà ch i. M vô tình quá, cháu v m y tháng
nay r i mà m ch a i th m c.

16
Bác Ái ra ngoài ng r i ngó ngoái l n vô nhà th y Xuân Hoa còn ng t i c a ngó
theo.
êm y Bác Ái n m th y Xuân Hoa ng tr c m t, nghe Xuân Hoa nói bên tai hoài,
c sách mà không hi u ngh a, nh m m t mà không hi u c.
Anh ta nh l i bà H ng s m i n m n nói r ng: “M n c a bà tuy coi không c t t
trái song n c nhi u là l i ng t h n m n c a ng i ta” thì anh ta nghi cho bà H ng s có ý
mu n nói xa nói g n mà khoe c h nh c a con, r i anh ta l i nh khi t giã ra v , Xuân Hoa
ng t i c a ngó theo thì anh ta l i nghi Xuân Hoa có ý gì v i mình ây ch ch ng không.
Tuy Bác Ái nh m y vi c y thì m ng th m, nh ng mà anh ta nghi mà thôi, ch ch a dám
ch c bà H ng s ã s n lòng mà Xuân Hoa ã chú ý.
Ông H i ng còn m t s ru ng n a trên làng Ki n An, n u i lên ó thì ph i
ngang nhà Xuân Hoa. Sáng b a sau Bác Ái không i th m ru ng trong kinh Chà và n a, l i
i xu ng i mà i lên ru ng Ki n An hoài, không vào kinh Chà và n a. H i ngang qua nhà
bà H ng s thì anh ta li c m t dòm ch ng coi có Xuân Hoa ng tr c c a hay không.
Ngày nào ngó th y Xuân Hoa thì vui v vô cùng, còn ngày nào không ngó th y thì v nhà n
không bi t ngon, n m không ng c. Có b a g p Xuân Hoa ng i gi t áo, ho c r a rau d a
mé sông thì anh ta l t t chào h i, r i v nhà ng không c, c n m tr n tr thao th c
hoài. n u không th y m t luôn hai b a thì chi u anh ta i ch i t i lên th ng nhà mà th m.
Ng i trong nhà n u ai có ý c ng u th y Bác Ái quy n luy n Xuân Hoa. ã v y mà
anh ta th ng khen ng i bà H ng s , l i h nói chuy n gì v i ai anh ta c ng ki m th mà
xen bà H ng s Th vô h t th y.
Có l bà H i ng hi u ý con và mu n th coi nó có tình ý gì v i Xuân Hoa hay
không, nên êm n bà ng ng i nói chuy n v i ch ng con, bà m i nói r ng:
- M H ng s có m t a con gái ích áng quá. Th ng ch ng nào g p v nh con
Xuân Hoa ó thi t là có ph c l m.
Bà li c m t dòm coi thì th y Bác Ái m c c , cúi m t xu ng gh không nói chi h t, mà
suy ngh l m.
Bà li n nói ti p r ng:
- Ái, con coi Xuân Hoa v a ý con hay không? N u con ch u má i nói cho.
Bà v a nói c a c i. Bác Ái ng d y i vô bu ng, v a i v a nói r ng:
- Th ng th ng v y ch . con d coi ý t nó th nào ã.
Cách ít ngày Bác Ái i ch i chi u, lên t i ngang v n chu i cai tu n B n may g p
Xuân Hoa trên i xu ng. Bác Ái v a ngó th y thì trong lòng h i h p, ng c nh y thình th ch,
tính th a ch v ng v này t tình dan díu c a mình r i d th coi cô n có ý gì v i mình
ch ng. Tính nh v y mà ch ng Xuân Hoa i t i thì ngh n ngào không nói c.
Xuân Hoa th y Bác Ái thì chúm chím c i và h i r ng:
- Th a anh T i ch i. Anh i ch i xa d há.
Bác Ái b ng , h i cô n i âu r i cô i tu t không t tình d ý chi h t.

17
Xuân Hoa i kh i r i, Bác Ái ng ngó theo t c gi n th m trong b ng, t c là vì mình
ch ng ph i a quê mùa d t nát mà sao g p m t cô gái nh v y l i h i h p nói không ra l i,
còn gi n là vì có c h i may m n ng cho mình t tình riêng c a mình v i cô ta, n u mình
cho cô ta i tu t r i thì bi t ngày nào m i có d p t t nh v y n a. Anh ta ng m c m t h i
i ngh r ng cô này c i xu ng ch c sau m t lát n a c c ng tr v , v y thì mình th th n
ây mà ch , ng b n v mình nói. Anh ta ng ch p tay sau ít ngó mông ra sông, s p ý l a
i ng ch Xuân Hoa tr lên, anh ta v a ngó th y thì trong lòng l i b i r i n a, quên h t
y l i ã ã l a. m y ý ã tính, nên ch ng cô ta i t i anh ta ch ng nói chi c, duy nói có
y ti ng n y mà thôi: “Cô Hai, cô ng l i tôi nói chuy n n y m t chút”.
Xuân Hoa ng l i r i c i h i r ng:
- Anh nói chuy n chi?
Bác Ái nói:
- Ch ng gi u chi cô, tôi th y cô tôi th ng quá.
Xuân Hoa nói:
- É ! Anh qu nà.
Nói r i Xuân Hoa b i, cách ít b c l i ngó l i và c i và nói r ng:
- B a nào có r nh lên nhà ch i nghe hôn anh T .
Bác Ái ng trân trân, n a h th n n a th m s u, nên l n b c tr v n c m r i rút
vô th phòng n m dàu dàu, không c sách mà c ng không nói chuy n v i ai h t. m y b a
sau anh ta không i th m ru ng n a, mà c ng không i ch i, c n m trong phòng tay c m
sách ho c nh t trình, mà trí thì suy ngh m y l i c a Xuân Hoa hoài ch không c c gì
t. Cha m th y c ch khác th ng, s con au nên h i th m, thì Bác Ái d i l i r ng nh c
u nên i ru ng không c.
Ngày Bác Ái m i g p Xuân Hoa m t l n u r i v n m êm nh t i cô ta, thì Bác Ái
không dè cu c h i ng thình lình nh v y mà k t thành m i ái tình trong lòng mình c.
Ngày qua êm l i l n l n anh ta c nh Xuân Hoa hoài, nh t là ban êm v ng v , n m trong
phòng m t bóng èn, thì lòng l i th ng hoài v ng trí l i hay t ng t , r i lúc i ru ng ho c
i ch i thì ý l i mu n ghé nhà bà H ng s ng th y m t Xuân Hoa n a, ch ng y anh ta
i bi t cô Xuân Hoa ã khêu l a lòng c a anh ta r i. Mà ch ng anh ta bi t nh v y thì l i
càng x n xang thao th c ch u không c, ngày nh êm, trong trí c t ng nh t i Xuân
Hoa, c trông mong cho g p Xuân Hoa, có khi l i c ph i chi ai xuôi khi n cho g p Xuân
Hoa vào ch n phòng riêng c a mình r i giao m t k vai mà d th tình nhau c ng nh chàng
Charles v i Eugénie trong quy n ti u thuy t Eugénie Grandet c a Honoré de Balzac v y. Có
êm anh ta suy ngh r i tính t thi t ni m riêng v i cha m ng xin cha m c y mai n nói
mà c i Xuân Hoa. Nh ng mà tính nh v y r i anh ta l i ngh mình th ng Xuân Hoa không
bi t cô ta có tình gì hay không, nên d c d c không dám h môi, mu n d coi nh ý hi p
tâm u r i s t bày v i cha m .
Bu i chi u n Bác Ái g p Xuân Hoa ngang v n chu i cai tu n B n phân t m y l i,
ó là có ý mu n m th lòng Xuân Hoa, ch ng dè Xuân Hoa i áp r t vô tình, làm cho
anh v th i chí, t ng cô ta không có tình chi v i mình h t. Anh ta quy t l p vùi tình ái cho

18
th nh th i mà ch khách ng tâm, nào dè làm quên ch ng nào l i càng nh thêm ch ng y,
lòng b t bu n, trí b t l ng, ng n ng dã d i nh ng i th t chí, nh k không h n. Anh ta
tính gi n Xuân Hoa mà gi n không ành, r i tính th ng Xuân Hoa mà th ng không ng.
i ni m n th anh ta m i bi t dây ái tình ã bu c anh ta vào cô Xuân Hoa ch t r i, ch c là
khó b t d t cho c. Anh ta ngh nh v y m i tính l p th khác d ý Xuân Hoa n a. Anh ta
ngh Xuân Hoa tu i còn nh mà l i tánh quê mùa, ch c là t i m c c nên không ch u t tình
dan díu. V y thì mình ph i gi ch c i xa không nhà n a coi Xuân Hoa hay vi c nh v y
có t s c bu n hay không. N u cô nghe mình i mà bu n thì lòng ã trìu m n mình r i, còn
nh nghe mà không bu n thì ch ng có ý chi v i mình h t.
a n Bác Ái g p Xuân Hoa li n nói r ng:
- Em Hai, em nhà m nh gi i nghe hôn.
Xuân Hoa m i nghe thì ch ng h ng nên h i r ng:
- Anh i âu?
Bác Ái làm m t bu n h t s c mà nói r ng:
- Qua i B c K !
Xuân Hoa ngó ngay mà h i n a r ng:
- Anh i chi v y?
Bác Ái nói:
- nhà bu n quá ch u không c, nên tính i h c thêm ít n m.
Xuân Hoa v a c i v a nói:
- T nh t i l n anh ch quen r i nên v ng anh ch u không c. Thôi anh i
nh gi i nhé.
Xuân Hoa nói m y l i r i ki u mà i ch ng t ý dan díu chi h t.
Bác Ái v nhà n m ngh th m, ch c là t i Xuân Hoa còn nh nên ch a k t c ái
tình, b i v y m i xin cha m cho i B c K ch i ít tháng ng do coi m y tr ng Cao ng
ngoài Hà N i d y d nh th nào, r i l a coi nên h c tr ng nào ng qua n m t i s xin h c.
cha m tin nh l i, nên c ng vui lòng cho Bác Ái i ch i.

19
V
Bác Ái ra i tính th m r ng mình nhà, Xuân Hoa th y m t hoài n n khó mà ch p
i ái tình cho c, có l cách m t m t ít lâu cô nh t i mình r i l n l n m i bi t th ng.
Ch ng mình v ch c cô ã i ý khác h n x a, mà ví d u cô còn h ng h nh c , thì mình s
gi ch c i c i v mà th b ng cô n a.
Bác Ái tính nh v y t ng là k hay, l i ch c h tr v thì cô m ng l m, nào dè ch
c K hai ba tháng, ch ng tr v t i nhà thì nghe nói Xuân Hoa ch ng ã i l h i r i, còn
có 20 ngày n a thì t i l c i. Bác Ái hay tin nh v y, thì khóc c ng l khóc, mà c i c ng l
i, ng ng n bàn hoàng ch ng khác nào nh nghe s m n bên tai, th y sóng d i tr c m t.
Anh ta h i s p nh trong nhà coi ai tính c i Xuân Hoa, thì chúng nói chàng r tên là Ph m
Qu ng Giao, con c a bà H ng ch Hi p bên làng Bình c. Bác Ái nghe tên Qu ng Giao
i càng t c gi n nhi u h n n a, t c gi n là vì mình th ng Xuân Hoa mà sao Xuân Hoa l i
ch ng chút oái hoài, còn gi n là gi n Qu ng Giao ch ng ngh tình ng song, thi u gì con
gái sao l i n t ch c a mình trìu m n.
Bác Ái vào phòng n m dàu dàu. Cha m th y con i ch i m y tháng, mà sao v l i có
c não s u, thì lo s nên theo h i th m. Anh ta d i r ng i ng xa m t m i, cha m t ng
thi t, nên cho anh an ngh không h i han n n a.
êm y anh ta ng i suy ngh , thì th c thi t là áng t c, song gi n ngh không nh m, vì
i mình mu n do cho ch c Xuân Hoa có ý hi p tâm u v i mình không nên m i hóa ra cu c
dang, l i y t i n i mình, ch Qu ng Giao nào có rõ tâm s c a mình âu mà mình trách.
Anh ta ngh nh v y r i l i ngh mình g n Xuân Hoa ã quen bi t nhau, l i t tình cùng v i
Xuân Hoa n a, mà Xuân Hoa không t d u chi yêu m n mình. Còn Qu ng Giao xa, thu
nay không nghe nói quen bi t Xuân Hoa có lý nào l i bi t Xuân Hoa th ng mà i nói. Hay là
p lúc mình v ng m t, hai àng nhà qua l i g p nhau, ng i u n l i, k a t nh, tr m
c th m yêu r i m i tính cu c tr m n m t tóc.
Bác Ái ngh n ó thì trong lòng m c l y làm khó ch u l m. Tuy ã bi t Qu ng
Giao không có l i gì, nh ng mà trong trí c gi n th m hoài c tìm ki m coi t i c nào mà trai
gái bi t nhau r i c y mai n nói. Anh ta suy xét h t s c, mà tìm không ra m i, n canh
khuya m i tính nh m m t ng , ng quên ph t n i s u, mà h nh m m t thì th y Xuân Hoa
i Qu ng Giao chung v i nhau m t nhà n ng i c i nói v i nhau anh ta l i càng thêm áo
não.
Sáng b a sau Bác Ái th c d y r a m t ch i u r i l i ng d a c a s , mi ng ng m
u thu c, m t ngó ra ngoài v n, th y m t c p chim trao tr o ng ng trên nhành r a
lông và l ng líu v i nhau, anh ta nh n danh ph n d dang thì l y làm phi n mu n h t s c.
Anh ta tr l i bàn ng i l y nh t trình coi mà không th y ch , c th y Qu ng Giao v i Xuân
Hoa hoài. Anh ta gi n m i l i gh n m, trong trí ngh th m r ng mình th ng yêu Xuân Hoa,
mu n v y duyên cang l , k t tóc tr m n m ch ng qua là mu n cho cô ta c tr n i h ng
nh an nhàn, n m mùi h nh phúc. Nay ông t bà nguy t l i xe dây ch khác, y là t i mình
ch ng có duyên n v i cô ta, v y mình c ng ch ng nên phi n Qu ng Giao tuy giàu ch ng
ng mình nh ng anh ta là trai h c gi i, l i tánh n t ôn hòa, n u Xuân Hoa k t duyên thì tr n
i ch c c ng không c c kh , thôi mình c ng nên m ng giùm cho cô ta. Mà hai ng i tính
t tóc xe t ây, v y ch ã bi t ý nhau tr c r i hay ch a, ã có th ng nhau không? Bác

20
Ái h i th m nh v y r i nh t i nh ng l i àm lu n v i nhau lúc còn t i tr ng thì anh ta
nghi Qu ng Giao i coi m t, ngó th y th p th r i c y mai i nói b ng, c ng nh trai trong
x a nay i c i v ó v y, ch không bao gi d ý d tình. Ví nh hai àng v v i nhau
may trên thu n d i hòa, thì ch ng nói chi, còn nh k trâu tr ng trâu en, thì ph n c a Xuân
Hoa là thân ph n áng kính áng yêu, m i ra th nào?
Bác Ái ngh t i ó, x n xang trong lòng ch u không c, nên n c m s m mai r i
y b n d n ghe ng i ch Long Xuyên, tính qua vi ng Qu ng Giao h i coi hai àng ã
bi t nhau ý hi p tâm u hay không mà dám tính chuy n tr m n m t tóc. Ghe v a ghé l i
n, Qu ng Giao ng i trong dòm ra th y l t t ch y ra m ng r r i m i vào nhà. Qu ng Giao
i n1
u n c trà ãi b n c giao. Bác Ái ngó quanh qu t r i h i:
- Bác i ch i âu v ng?
- , có ch hai tôi Bình Th y v , nên má tôi d t ch qua bên ch ng l a mua áo
mua vàng. Tôi nghe nói anh i ch i ngoài Hà N i m y tháng nay, anh v bao gi v y?
- Tôi m i v hôm qua.
- M y tháng nay tôi i qua bên bà gia tôi hoài, l n u tôi ghé th m anh, thì bác nói
anh i kh i, r i m y l n sau l n nào tôi c ng h i th m thì h nói anh ch a v , nên tôi không
ghé n a. May quá nay anh v r i, v y thì tôi xin m i tr c anh b a mùng m i tháng sau anh
làm n i ám c i giùm tôi nhé.
Bác Ái ng i th dài, ngó ra sân m t h i, coi b không oc vui, r i day vô h i r ng:
- Anh nói b a nào ám c i?
- Mùng m i tháng sau.
- c. Tôi v t i nhà nghe nói anh i h i con m H ng s , ã nh ngày c i r i,
thì tôi m ng giùm cho anh quá, nên l t t qua ây mà khánh h anh. N y, mà ai m ch cho
anh bi t anh i nói ó v y?
- Má tôi có bà con xa xa v i ông ch Tân b n. Cách m y tháng tr c ng i h u vi c
quan, có ghé th m má tôi. ng th y tôi ng m i h i th m tôi ã h a duyên n i nào hay ch a.
Má tôi nói có ý mu n nói v cho tôi, song ch a th y n i nào v a ý nên ch a tính. ng m i
m ch bên ó r i h n ngày cho tôi v i má tôi qua coi. Má tôi coi r i thì v a lòng l m, nên
y ông ch làm mai luôn cho d . Ch ng u2
chi anh, thi t tôi c ng ch a mu n c i v ng t
vì tôi th y má tôi ã già y u r i mà còn ph i xem xét m i vi c trong nhà, thì tôi th ng quá,
mà ý má tôi l i quy t nh ôi b n cho tôi s m, nên tôi không dám cãi. Theo ý tôi thì tôi tính
vi c làm n xong r i tôi s c i, mà má tôi không ch u, nói n m t i không h p tu i c a tôi sao
ó không bi t, nên nh c i trong n m nay cho r i.
Bác Ái nghe nói d t l i, ngó Qu ng Giao r i chúm chím c i áp r ng:
- Té ra anh i nói v c ng nh h .
- Nh h là sao?
1
ng i giúp vi c
2
gi u

21
- Ngh a là nghe m ch r i t i coi, r i c y mai i nói c i nh u, ch anh không bi t
anh có th ng àng gái hay không, mà anh c ng không hi u àng gái có th ng anh hay
không.
- i ! thu nay ng i ta làm sao, mình c làm nh v y, bi t sao là không th ng. Anh
nói theo phong t c bên Tây hoài ! Mình là Vi t Nam c làm theo Vi t Nam, mi n là xong
thì thôi.
- Anh nói k quá ! Vi c v ch ng là vi c tr ng, anh không dò trong lóng c, anh c i
li u nh v y tho ng nh v v i nhau ch v ch không có chút lòng nào th ng anh, thì anh
vui sao c còn nh anh không th ng ch anh t i ch , thì c ng là t i nghi p cho thân
ph n àn bà l m ch .
- H i gì mà s ! V ch ng th ng nhau th ng th ng m t ngày m t th ng ch . Còn
vi c nên h là t i ý tr i, mình bi t âu mà kén ch n l c l a cho m t.
Bác Ái nói chuy n v i Qu ng Giao m t h i, bi t ý Qu ng Giao ã c gi theo phong
c x a, c i v không c n ph i th ng tr c, n u l y ý mình ra cãi thì mích lòng ch không
ích gì, nên u ng n c r i li n t giã ra v . Anh ta xu ng ghe n m gác tay qua trán bu n b c
vô cùng, nh t i nét m t, dáng i, gi ng c i, ti ng nói c a Xuân Hoa thì coi trong th gian
này ch ng có ai bì k p. Thi t anh ta ch ng dám làm tr ng i vi c hôn nh n c a b n, nh ng
anh ta th m lo, không bi t v ch ng g p nhau l t l o nh v y, ngày sau Xuân Hoa có c
thong th t m thân hay không.
i bu i chi u nào Bác Ái c ng i d c theo b sông ch i nh tr c. b a nào lên t i
u c u hay là i ngang qua v n chu i cai tu n B n là m y ch g p Xuân Hoa, anh ta ng n
ng bu n b c, ban u vái th m cho g p Xuân Hoa, r i l i gi t mình, s r i g p m t nhau
ch ng bi t l y l i gì mà nói, nên l t t tr v nhà.
n ngày Qu ng Giao c i v , Bác Ái nh l i h a nên c ng qua i h giùm. H àng
trai qua nhà bà H ng s Th n u ng xong r i m i s a so n r c dâu v ng làm l hi p
n. Bác Ái ng i d a gh t i c a, dòm th y chàng r m c áo r ng xanh ng d a bàn th , còn
nàng dâu trong i ra, r i hai ng i k vai nhau mà bái m y bàn th , chàng r nét m t hân
hoan, nàng dâu mi ng c i chúm chím, hai ng i có v v a lòng c ý l m, làm cho anh ta
th t v ng l i thêm chán ngán tình i.
Bình c làm l hi p c n xong, nàng dâu thay i y xiêm ra coi ãi n thì b t ch
n gàng, ng i nh m l . Bác Ái dòm th y l c u nói th m trong trí r ng: “Cô này ch c ã
yêu anh Qu ng Giao l m nên v nhà ch ng m i vui v nh v y. Thôi c nh v y c ng may
cho hai àng, làm trai c v nh Xuân Hoa thì ph nguy n r i, mà làm gái có ch ng nh
Qu ng Giao c ng là i h nh. Mình nên m ng giùm cho hai àng là ng i mình yêu m n b y
nay”.
Tuy Bác Ái nói nh v y, mà i ám c i r i v nhà tâm th n dã d i, l ng ng l
, bi ng nói, bi ng c i, n không ngon n m không ng , c sách c ng không c, trong
trí c nh Xuân Hoa hoài.
Anh ta th m ngh Xuân Hoa ngày nay ã có ch ng r i, mà ch ng l i là b n thi t c a
mình, n u mình còn t t ng t i n a thì s qu y c a mình ch ng còn qu y nào h n, b i v y
cho nên anh ta tính làm l ch ng nào l i càng t ng t i ch ng y. Anh ta tính i nói v ng
gây m i tình m i th cho m i tình x a, nh ng n coi con ai c ng chê, ngó th y gái nào anh

22
ta c ng không ng tình, nên trót b n n m tháng ch a ng b ng ch nào, mà thân th anh ta
i g y mòn, tâm th n l i m m t n a. Cha m không rõ tâm s c a con, th y con khí s c kém
suy, lo tìm thu c r c th y, ch ch ng t m t l i chi, hay là tính m t ch c chi gi i cái tâm
nh c a con h t.
Bác Ái nh m nhà vào ra g p ng i, th y c nh, khó g m i s u riêng c, l i e m t
ngày kia g p m t Xuân Hoa thì càng khó ch u h n n a, nên xin v i cha m i Hà N i ng
vào tr ng Pháp lu t và chánh tr mà h c. Cha m th y con nhà bu n b c nên không n
ng n tr n a, tính cho con i ho c mu n i phong th cho con nó có th a chí r i vui v
nh ngày x a ch ng. Bác Ái t giã cha m anh em r i ch r ng ra i trong lòng t quy t:
Giang h khuây l ng ni m tâm s
èn sách v tan gi c m ng tình

23
VI
QU NG GIAO c i v xong r i g i n xin quan trên c p b ng làm giáo s d y t i
Long Xuyên cho g n g i m già ng th n hôn tr n o. Quan tr l i r ng t i tr ng Long
Xuyên không có khuy t giáo s , n u mu n c p b ng thì ph i ch u b i d y trên Sài Gòn,
ch ng nào Long Xuyên có khuy t thì s i v . Qu ng Giao tuy không mu n lìa m già i
làm n xa, song ngh nhà mình không ph i là nhà giàu, mình ã h c thành công r i mà ch ng
lo làm n thì ch c ch ng kh i th tình d ngh , nên bàn tính v i v và th a v i m r i ch u i,
i v nhà th cho mình ph c s m già.
Qu ng Giao i d y h c, Xuân Hoa nhà làm dâu hàng ngày u lo coi trong coi
ngoài, vui v luôn luôn. Tuy v y bà ch th y con dâu còn nh , phân lìa nhau t i nghi p
cho tr th , nên Qu ng Giao v a i d y h c c vài tháng thì bà g i th bi u m n ph d n
nhà ng r c Xuân Hoa lên cho v ch ng sum hi p. Qu ng Giao ti p c th l y làm áy
náy l m: t ng v nhà s u não nên m m i tính cho theo ho c là v c ng c c ng u nên
m i gi n l y khuyên nh v y. May lúc y có l c ngh ba ngày,Qu ng Giao l t t v
nhà ng h i l i coi vì sao m l i bi u d n ph .
Qu ng Giao v nhà th y v vui v nh th ng, mà m c ng th ng yêu nh c , ch
ch ng có chi l , m i n n n xin v nhà h h v i m già. Bà ch không ch u nói r ng: “V
ch ng con còn nh l m, m t a m t n i nh v y m không yên lòng. V y con ph i nghe
i m m n ph r i em v con theo ng nó n u c m n u n c và may áo may qu n cho
con, ph n m nhà ã có tôi t dùng, con ch ng nên lo làm cho cho c c”. Qu ng Giao
không dám cãi l i m , song c ng ch a nh t nh. V ch ng d t nhau qua Long Ki n th m bà
ng s , thu t chuy n m bi u d n nhà cho bà nghe, thì bà c ng vui lòng, l i m t l y 200
ng b c a cho con gái bi u nó v a l i cho ch ng ng lên s m c d n nhà cho t
.
Qu ng Giao th y hai m quy t ý c hai, nên c c ch ng ã ph i chi u lòng, tr lên Sài
Gòn ki m m n c m t c n ph ng Hàng Sao, có n c có èn, l i cao ráo s ch s
a. Anh ta mua bàn gh , s m t gi ng xong r i m i g i th v cho hai m hay. Bà sui trai
c th li n ng i ghe qua nhà bà sui gái, r i h n ngày hi p nhau a Xuân Hoa lên Sài Gòn.
Xuân Hoa có g i th cho ch ng hay tr c, nên ba ng i v a xu ng xe l a thì ã có Qu ng
Giao ch c tr c.
Hai bà sui th y nhà c a d n t t thì trong b ng m ng th m, ch i ít b a r i d t nhau
x , l i cho v ch ng Qu ng Giao m t a y t tên là th ng T , ng ph c s trong
nhà. Chúa nh t Xuân Hoa c y ch ng d t i xu ng ch B n Thành mua tô, mua chén, l i mua
i v may màn treo m y c a bu ng và treo m y c a s , v ch ng v i nhau nh bát
c y không xao không d n, v có làm chi coi trái ý thì ch ng l y l i ng t d u khuyên l n,
ch ng có ti ng chi không vui lòng thì v c ng dùng cách ôn hòa mà d t b n. Qu ng Giao i
y h c thì nhà v coi c m n c, có r nh thì may vá cho ch ng, còn Qu ng Giao i d y h c
thì thôi, ch h v nhà thì c c sách ho c coi nh t trình, ít hay i ch i l m. M t hay khi
nh n ngày r nh và tr i t t, v ch ng d t nhau vô v n thú hóng mát, ho c xu ng ch mua ,
ch ch ng h khi nào th y hai v ch ng i coi hát hay là i n c m trong m y nhà hàng bao
gi .

24
Ban êm ai i ngang qua nhà Qu ng Giao, n u li c m t dòm th vô c a thì th ng
th y ch ng n m trên gh c sách, v ng i trên ván may, ch ng h chuy n vãn chi h t. V
ch ng Qu ng Giao v i nhau b ngoài coi th t l t l o, ch ng h khi nào gi n tr ng, ch ng h
khi nào l l i, nh ng h b a nào v nóng l nh nh c u thì ch ng lo mua thu c r c th y, s n
sóc d ng nuôi k l ng l m. còn v thì lo t ng mi ng n v t u ng, coi t ôi v cái kh n
cho ch ng, ch ng ch u cho ch ng ph i nh c lòng v m y vi c y.
Qu ng Giao mu n v g n g i m , nên th ng làm n xin i v Long Xuyên, mà l n
nào quan trên c ng tr l i nói Long Xuyên không có khuy t th y giáo.
Có khi anh ta nh n tình x a ngh a c vi t th g i th m Bác Ái, và ch nhà r i m i
u bãi tr ng có v thì xin ghé l i nhà àm o ch i k o nh nhau. H Bác Ái c th thì
i âm li n, song trong th thì th m chung quanh anh ch mà thôi ch ch ng h khi nào h i
riêng vi c Xuân Hoa, mà c ng ch ng h h i th m coi ã có con hay ch a. l n l a ngày l n
tháng qua. V ch ng Qu ng Giao n n ná Sài Gòn trót 4 n m, ch a xin i c v Long
Xuyên, mà c ng ch a sanh c m t a con nào, còn Bác Ái ã thi u, c c p b ng làm
th a bi n, b i tùng s t i ph Toàn Quy n ngoài Hà N i mà c ng ch a ghé th m Qu ng
Giao l n nào. Ngày n Qu ng Giao nghe nói quan Toàn Quy n ngoài Hà N i vào Sài Gòn, có
m sáu th y theo tùng s , trong s y có Bác Ái n a. Qu ng Giao v nhà nói l i cho v
nghe, thì Xuân Hoa nói r ng: “D hôn ! B n n m nay tôi không g p m t nh, ph i chi nh
ghé nhà mình tôi th m nh m t chút”. Qu ng Giao có lòng th ng nh Bác Ái, trông cho
p m t nhau, nay l i nghe v c nh v y n a nên tính i ki m Bác Ái ng m i v nhà n
m nói chuy n ch i. Anh ta i h i th m m y b a mà không bi t Bác Ái t i âu, mu n vào
ph Toàn Quy n ki m, ng t vì lúc Bác Ái có t i v n phòng thì anh ta m c d y h c, mà h d y
mãn gi r i thì Bác Ái ã i m t nên ki m không g p c.
Chi u b a n , tr i trong gió mát, nh ng ng i làm vi c c ngày, mãn gi ai c ng
ch m ch m i b v nhà, h ng chút thanh phong. Tan h c r i Qu ng Giao th y tr i t t và l i
còn s m, nên l n b c i xu ng ng Catinat d o ch i m t h i r i l n qua ch B n Thành
. Anh ta th y ch t bán trái cây t i t t m i mua m t cân sá l v i m t cân h ng t i. Tr
ti n r i v a xách hai gói trái cây i, Qu ng Giao ch t th y Bác Ái ng i xe kéo ch y ngang
qua m t. Qu ng Giao m ng quýnh kêu lên om sòm. Bác Ái d ng xe l i, anh em b t tay nhau
ng r h t s c.
Qu ng Giao v vai Bác Ái, trách:
- Anh thi t t quá, m y n m nay tôi m i anh hoài, mà sao k bãi tr ng nào anh c ng
không ch ghé nhà tôi ch i v y.
- Xin l i anh, không ph i là tôi quên anh em ng t vì l n nào tôi v t i Sài Gòn thì c ng
t t v ri t d i nhà ng th m cha m tôi, r i ch ng khai tr ng h lên Sài Gòn thì tàu g n
ch y, b i v y nên không r nh i th m anh em c.
- H m nay tôi nghe anh v tôi ki m anh d quá, mà không g p. Nay may g p anh tôi
xin m i anh lên nhà tôi n c m r i nói chuy n ch i. i, i v i tôi, lên cho bi t nhà. N y, v
tôi nó nh c nh anh hoài h m nay nó c bi u tôi i ki m anh m i v nhà ng nó th m, k o
n n m n m nay nó không g p m t. i anh. Ê xe kéo, kêu giùm m t cái xe n a.
- Xin anh ng phi n, b a nay tôi ch a i c.

25
- Sao v y ?
- B i vì tôi m c h n l v i m y anh em, nhà anh ng Hàng Sao ph i không?
- Ph i.
- S m y ? Tôi quên r i !
- S 36.
- Tôi bi t nhà r i, thôi b a nào r nh r i tôi s lên th m anh ch .
- É ? c âu nào! Anh ph i i v i tôi bây gi . i mà, lên n c m nói chuy n ch i.
y n m nay không g p anh, v ch ng tôi nh c nh anh hoài.
- Thi t tôi m c h n l v i ng i ta r i.
- i ! Có h n v i h thì b a khác, b a nay anh ph i i v i tôi.
Qu ng Giao n m tay kéo ri t Bác Ái lên xe, r i anh ta c ng lên ng i m t cái, d t nhau
nhà. Xe v a ng ng ngay c a anh ta kêu v nói r ng: “Mình a, mình tôi ki m c anh Ái
tôi d t nh v ây nè”.
Xuân Hoa ng n m coi truy n, nghe ch ng kêu l t t chay ra b i u, mi ng chúm
chím c i, m t ngó Bác Ái mà chào r ng: “Th a anh T m i l i. H m nay tôi nghe th y nó
nói anh v tôi có lòng trông quá. M y n m nay anh m nh há”. Bác Ái g t u áp r ng:
“Th a tôi m nh”, r i day l i l y b c c c tr ti n xe. Qu ng Giao không cho, a hai gói trái
cây cho v c m, giành tr ti n luôn hai cái xe h t, r i m i d t nhau vô nhà.
Xuân Hoa lau bàn, quét gh , m i ng i và h i l ng x ng:
- M y n m nay l n nào th y nó vi t th th m anh, tôi c ng c n d n m i anh h có v
Sài Gòn thì ghé nhà ch i, mà anh không có ghé l n nào h t, b anh phi n hai v ch ng tôi sao
y ? À, nghe nói bây gi anh làm Th a Bi n trên ph Toàn Quy n ph i không ? H m nay
anh v trong này v y mà anh có v th m cô d ng d i nhà hay không?
Xuân Hoa h i câu nào, Bác Ái tr l i xuôi theo câu n y, song tr l i mà ch ng h ngó
t Xuân Hoa.
Qu ng Giao c t nón xong r i nói v i v :
- Nè, thôi mình coi bi u bày tr d n c m n, g n 7 gi r i, d n i r i v a n v a nói
chuy n c ng c mà.
Xuân Hoa nói:
- Lâu ngày m i g p, m c m ng nên h i th m l ng x ng r i quên l ng không nh n
ng gì h t ch .
Xuân Hoa nói r i li n quày quã xu ng nhà b p, h i a ch y i mua vài c p l p
ng, vài tr ng h t v t và mua m t chai r u chát tr ng v i hai xu n c á n a. N u n ng
xong r i m i d n lên bàn, Qu ng Giao m i Bác Ái ng i m t bên, còn v ch ng anh ta ng i
t bên.
Qu ng Giao rót r u m i Bác Ái u ng r i h i r ng:
- Sao ? M y n m nay anh i h c ngoài Hà N i có vi c chi l nói nghe ch i anh.

26
- Có vi c chi l âu.
- H c m t l p v i anh ó có ng i nào gi i lung hay không?
- Có ch .
- Ch c h gi i thì gi i v y ch i nào h n anh c?
- Ý ! Có hai ba ng i gi i l m, tôi h c không l i h .
- Anh nói ch i sao ch ? Tôi bi t s c anh, làm ngh gì thì thôi tôi không dám ch c,
ch i h c thì anh d thua ai âu.
- Tôi bu n nên tôi h c c m ch ng, mi n thi u thì thôi, tôi không thèm lo nh h i
Chasseloup v y n a.
- T i sao anh bu n?
- T i vi c nhà l n x n nên tôi bu n quá.
- À, mà tôi nh h i hai a còn trong tr ng anh có nói anh i h c n a thì anh s i
Tây, b ng không thì nhà làm ru ng r i sao anh l i xin i h c Hà N i ?
- H i ra tr ng r i tôi v nhà xin cha m cho tôi i Tây. Cha m tôi không ch u, tôi
tính không thèm làm thông ngôn, ký l c, nhà làm ru ng. Ch ng dè nhà bu n quá, ch u
không c, nên tôi ph i xin i Hà N i h c, y là b t c d ó mà thôi ch b ng tôi không
mu n chút nào h t.
- , có l anh không c chí nên m i h c thua ng i ta ch ! Mà hôm thi l y b ng t t
nghi p ó anh u s m y?
- u 10 ng i tôi ng s 4.
Xuân Hoa nghe nói, ngó Bác Ái c i, nói xen vô r ng:
- Anh th T mà u s b n thì ph i r i.
Hai ng i nghe m y l i th t thà nh v y thì c i ng t. Xuân Hoa c ng c i theo, r i
ng d a cá thu ngay tr c m t Bác Ái mà m i n, Bác Ái n v a h t chén c m. Xuân Hoa
thò tay l y chén s t thêm, r i h i Bác Ái r ng: “M y n m nay anh T ã có tính xe t k t tóc
i nào hay ch a?”
Bác Ái nghe h i, ngó Xuân Hoa th y m c áo bà ba l a tr ng, c tr ch, nên bày cái c
tr ng trong, m t không d i ph n mà n c da tr ng, gò má ng , l i eo bông tai h t th y
xoàn ch p nhoáng nên g ng m t sáng r nh hoa sen tr ng d i, c m tay tròn, ngón tay nh
i dài, c m a g p n coi th t p .
Bác Ái nghe ti ng h i nh v y r i th y s c ng i nh v y n a, nên chau mày m t,
t ngó xu ng bàn áp r ng:
- Vi c v ch ng tôi ch a tính t i.
- Sao v y? X a nay anh m c lo h c nên không c i v ngh c ng ph i, b i vì có v
i thì i h c b v nhà b v tôi nghi p thân ng i ta. Nay anh h c xong r i, ph i lo ôi
n làm n ch .

27
- Chuy n ó không g p gì l m.
- Có l anh chê n c Vi t Nam này không có con gái, nên anh không ch u c i v ch
gì, ph i v y không.
Qu ng Giao ngó v c i mà nói r ng:
- Mình không hi u tánh anh T . Không ph i nh chê n c Vi t Nam mình không có
con gái nào áng làm v nh, b i vì, con gái Vi t Nam bây gi tuy ham gi i ph n thoa son, a
câu tôm câu cá m c d u, song trong ng ru ng con nhà l ngh a c ng nhi u l m ch . Mà
ng không ph i con gái Vi t Nam chê nh, nên nh i nói v không c b i vì cô v i
ng nhà là b c c phú mà ngày nay nh n h c công thành danh to i r i, con gái nào th y
nh l i không ng lòng. Tôi hi u l m, nh ch a ch u c i v , là vì nh còn i ki m cho c
ng i nào mà nh d ý ã th ng nh r i nh c ng th ng tr c r i n a, nh m i ch u c i.
Ph i v y hay không anh T ? H i ó n bây gi anh ch a g p ng i nào th ng anh hay
sao?
Bác Ái nghe nói m y l i nh khêu chuy n c , nên trong lòng ã bu n th m mà l i
ng th n th m. Anh ta g ng g o c i b ng ly r u u ng, không tr i.
Qu ng Giao nói ti p:
- Tôi ã nói v i anh hoài, mình là ng i Vi t Nam ph i nói theo phong t c Vi t Nam.
Mu n ki m v mà i th ng nhau tr c r i s i nói sau, làm nh v y sao c. Anh nói
ng i mình c i v h i coi th p th r i v c y mai n nói nh u nh v y thì v ch ng
không th ng nhau. Anh coi hai v ch ng tôi ây, có th ng tr c v i nhau âu, mà k t tóc
i nhau m y n m nay, có xích mích v i nhau bao gi âu.
Bác Ái l c u r i ngó Xuân Hoa mà c i, ch không nói chi h t. Xuân Hoa nói r ng:
“Ý anh T tuy sái phong t c Vi t Nam thi t, song tôi ngh c ng có ch ph i l m ch ”.
Qu ng Giao ngó v r i áp r ng:
- Cha ch ! Mình c ng mu n làm theo Tây n a sao? Không c âu, theo ý tôi ng i
Vi t Nam ta có mu n t p làm theo ng i Tây, thì t p tài ngh , t p trí th c, hay là t p vi c gì
a c ng c h t, duy gia ình phong t c c a mình thì không nên i.
Bác Ái ng i l ng tinh không cãi l y chi h t, còn Xuân Hoa th y ý ch ng nh v y c ng
ch ng ngh ch lu n, nên Qu ng Giao b qua vi c ó nói qua vi c khác. n c m r i Bác Ái
mu n t giã ra v song v ch ng Qu ng Giao theo c m hoài nên ph i rán nói chuy n ch i
i 11 gi khuya m i v c.
Lúc a ra c a, Xuân Hoa h i Bác Ái:
- T h i hôm n bây gi mà tôi quên h i th m n a ch ! Anh T v trong này nhà
nào âu?
- Tôi sau dinh Toàn Quy n.
- Anh v trong này r i luôn hay tr ra Hà N i n a.
- D i nhà bi u tôi nh n d p này xin tr v ng ch Nam k , song tôi không mu n nên
ch ng m t tháng r i tôi tr ra B c.
Qu ng Giao ti p nói:

28
- Anh sau dinh coi b b t ti n quá. Thôi anh d n ra u v i tôi ây.
- Cám n, tôi tr ng c ng ti n l m.
- T ý anh. Ban êm hay là chúa nh t anh có r nh ra n c m và nói chuy n ch i, nghe
hôn anh. Anh ng ng i gì h t, tôi v i anh ch ph i ai ó sao mà ng i. Nh ra ch i nhé.
Bác Ái r i t giã v ch ng Qu ng Giao lên xe kéo mà i. Xuân Hoa tr vô nhà v a
nói v i ch ng r ng: “Anh ó, tôi không g p nh ã b n n m nay r i, mà coi nh c ng v y,
không khác h n h i tr c lúc nào h t”. Qu ng Giao nói:
nh m h n h i tr c ch !”, r i óng c a t t èn i ng .
ngày Lê Bác Ái b u t c vì tình, nh m nhà khó khuây l ng c, nên ph i ép
mình i B c h c, anh ta th ng d n lòng ng có nh n Xuân Hoa n a, mà anh làm l ng
ch ng nào trong trí l i càng nh ch ng n y. ôi l n anh ta c th c a Qu ng Giao g i
th m, anh ta n ng không c cho n n m b y ngày, vào ra th th n, n m ng i x n xang
hoài. Anh t ng t ng trong trí có l lúc này Qu ng Giao v i Xuân Hoa ang ng i nói
chuy n v i nhau, ng i yêu vì n t, k say vì tình, r i anh ta b t l nh lòng, xót d .
Bác Ái th y kh i tình Xuân Hoa ã gây trong lòng mình d u làm th nào c ng khó tan
rã c, mà ngày nay Xuân Hoa ã có ch ng r i, l i ch ng là m t ng i b n thi t c a mình,
u mình còn l u luy n t t ng n a, thì mình ch ng ph i mang l i v i anh em, b i v y anh
ta nh t nh không ch u g p v ch ng Qu ng Giao, thà mình ành ch u au n riêng m t
mình, ch không mu n cho nh danh ph m ngh a. b i anh ta ngh nh v y nên trong ba
m h c, m i l n bãi tr ng, h v Sài Gòn thì v i vã v ri t Long Xuyên, ch không dám trì
n kinh thành, mà ch ng thi u r i l i c ng xin c p b ng giúp vi c luôn ngoài Hà N i
ng kh i g p m t Xuân Hoa.
Tính nh v y ngh r t ph i, mà làm c nh v y thi t là hay. Nào dè tr i ã gây cho
Bác Ái m t m i tình, r i l i còn mu n cho Bác Ái ph i l y v m i tình y n a, nên m i khi n
cho quan trên b Bác Ái vào Sài Gòn.
Bác Ái s g p Qu ng Giao, nên n Sài Gòn ã trót tu n mà không dám i th m anh
em, l i c ng không mu n i ch i. Chi u b a n th y tr i t t nên m i ng i xe kéo tính ch y
t vòng h ng gió r i v ng nào dè v a xu ng t i ch B n Thành c r i g p Qu ng Giao, t
ch i h t s c mà không c, nên ph i theo Qu ng Giao v nhà n c m. Trong lúc n c m nói
chuy n, Bác Ái ch ng h dám ngó m t Xuân Hoa, n ch ng t giã v ch ng Qu ng Giao v ,
i d c ng Bác Ái l i nói th m trong b ng b ng s b t c d mình ph i n m t l n mà
thôi, t rày s p lên mình ch ng nên tr l i ó n a.
êm y Bác Ái v n m thao th c ng không c, ban u xét c nh gia ình Qu ng
Giao, th y v ch ng hòa thu n thì m ng giùm cho thân ph n Xuân Hoa, r i l n l n l i nh
n c m tay, nét m t c a Xuân Hoa, thì b p l a tình ngày x a ã ngu i l nh m y n m r i,
nay coi d ng nh mu n nhen nhúm ng cháy ph ng lên l i. Anh ta l i nh m y l i Xuân
Hoa nói nh t là nh Xuân Hoa hi p ý v i mình, mu n cho trai gái ph i th ng tr c v i nhau
i s c i thì anh ta phát nghi trong lòng, không bi t Xuân Hoa nói nh v y là t i v ch ng
không thu n nhau nên ngày nay n n n hay là t i ngày tr c cô ta c ng có tình v i mình mà
vì mình không ch u b c t i nên m i d dang duyên n . Anh ta ngh k l i thì không l Xuân
Hoa n n n, b i vì Qu ng Giao có nói v ch ng anh ta nào có th ng tr c âu mà m y n m
nay ch ng h xích mích, th thì Xuân Hoa có c chi phi n hà. Ch c cô nói nh v y là có ý

29
ti c vì ngày tr c cô c ng có tình v i mình n u mình b c t i thì ngày nay cô l i còn vui v
n là g p Qu ng Giao n a. Bác Ái ngh nh v y thì t c gi n l m, nh ng vi c ã l r i, d u
có ti c c ng không ích gì, nên tính làm l ng cho xong.
y b a sau Bác Ái c ng c d n th m trong trí ng có ra nhà Qu ng Giao n a. Mà
n thì d n ch trong lòng khoan khoái mu n i hoài. n chúa nh t anh ngh mình ra nhà
Qu ng Giao ch ng h i gì, mi n mình ng tính chuy n chi qu y thì thôi, nên thay i áo qu n
i kêu xe kéo lên ng Hàng Sao. Bác Ái b c vô, v ch ng Qu ng Giao ti p chào vui v
m, nh t là Xuân Hoa l ng x ng lích xích, sai tr ch y i mua thu c v n s n, r i l i bi u i
mua n thêm mà ãi khách, ngoài m t vui c i, trong lòng h n h , coi khác h n ngày
th ng b i ph n. L i 4 gi chi u Qu ng Giao r Bác Ái i vô v n thú h ng mát. Bác Ái
ch u i, Qu ng Giao bi u v thay i áo qu n r i ba ng i d t nhau i b vô v n thú.
a vô t i v n thì th y nam thanh n tú d p d u, ng i d t v con ng coi chim r a
lông, k cùng v i b u b n ng i trên b ng ng m c nh. Xuân Hoa khoan thai i tr c, còn
Qu ng Giao và Bác Ái th ng th ng theo sau: Trên u nhành gió ánh lá lung lay, d i m t
t c nhu m màu xanh m t. Xuân Hoa l n l n i t b c, khi ch cây mà h i, khi ngó thú
mà c i, khi ng t a b h mà so s c v i hoa sen, khi ng i trong nhà mát mà suy tình cùng
nh v t. Bác Ái i theo, ngoài m t tuy vui c i mà trong lòng nh dao c t, kh là vì ni m
riêng c a mình thì mình bi t ch không c t cùng ai. i ch i t i n m gi r i, m t tr i ã
chen l n, m i d t nhau tr v . Lúc i ngang qua m t tòa nhà cao, tr c c a có xây thang
c lên và t b c a óng kín mít, Xuân Hoa h i th m coi nhà y là nhà c a ai. Qu ng Giao
áp r ng:
- Nhà ó là nhà kín a.
- Sao kêu là nhà kín ?
- B i vì h àn bà vào ó r i thì ng i th gian không c th y m t n a.
- àn bà vô ó làm chi.
- àn bà ng i nào ho c th t chí v vi c v ch ng, ho c nào n th cu c, mu n i tu
ng không bi t n vi c th gian n a, thì h vào ó mà . H h vào ó r i thì không ra
c mà c ng không ai n th m vi ng c.
Xuân Hoa nghe nói thì chúm chím c i r i thì nói r ng:
àn bà th t chí thì ch có ch này t th , còn nh àn ông th t chí không bi t có
ch nào cho h tu hay không há?
Qu ng Giao l c u áp r ng:
- Không có, àn ông mu n i tu thì ho c v chùa ph t, ho c vô nhà dòng, mà trong hai
cách y d u tu theo cách nào ng i ng i th gian c ng còn th y m t c h t.
Xuân Hoa c i r i nói r ng:
- Té ra àn ông ch ng chán i r i mu n lánh thiên h n c ng khó h n àn bà l m.
Bác Ái vùng nói nh m t mình r ng:
- V y ch ng i ta t v n không c hay sao ?
Xuân Hoa nghe nói li n day l i ngó Bác Ái, th y anh ta m t bu n xo nên h i r ng:
- Anh nói chi ó, anh T ?

30
- Không, tôi có nói chi âu.
Ba ng i d t nhau v nhà, Qu ng Giao c m Bác Ái l i n c m nói chuy n t i 10 gi
i m i ch u cho Bác Ái v .
y v sau Bác Ái h n m nhà thì dàu dàu hoài, mà d u i ch i ch nào vui cho m y
i n a anh ta c ng không bi t h ng, duy có lên nhà Qu ng Giao thì anh ta m i vui mà thôi.
Anh em g n g i nhau c vài tu n, Bác Ái d coi v ch ng Qu ng Giao v i nhau tuy
không dan díu, song thi t hòa thu n l m. Anh ta th y v y càng m ng giùm cho thân phân
Xuân Hoa. Anh ta ngh r ng mình yêu m n Xuân Hoa là yêu tr m m n th m, Xuân Hoa
không bi t, Qu ng Giao c ng không dè, nay Xuân Hoa v i Qu ng Giao ã k t ngh a tr m
m v i nhau, mình ch ng nên m c u chi n a. Song s não n c a mình duy có m t
Xuân Hoa thì mình m i gi i khuây c, v y thì c ng nên lân la n ch i ng ch a cái tâm
nh c a mình l n l n, mi n là mình ng ph m ngh a thì thôi, ch t i lui ch i, ãi nhau
nh anh em, có chi âu mà ng i.
Bác Ái ngh nh v y, mà b a sau ra ch i Qu ng Giao l i khuyên hãy xin tr v ng ch
Nam K ng g n g i cha m anh em n a, nên Bác Ái xiêu lòng r i làm n xin thuyên b v
Nam K . Bác Ái c gi y b v giúp vi c t i dinh quan Th ng th . Qu ng Giao m ng r
t s c, xúi m n ph g n ng anh em t i lui ch i cho ti n. Bác Ái nghe l i m n m t c n
ph ng Legrand de la Liraye, ch ng d n h c h . T y v sau hai ng i không r i nhau,
êm nào Bác Ái không t i nhà Qu ng Giao thì Qu ng Giao i l i. Còn Xuân Hoa coi b vui
h n x a b i ph n. H th y Bác Ái t i nhà thì ni m n h t s c, l i m i êm th ng s m s n
n, ho c n u chè th ng, ho c n u cháo gà, ng anh em nói chuy n ch i khuya r i gi i lao.
Có khi Xuân Hoa lãnh nay áo mát giùm cho Bác Ái, có khi Bác Ái ra nhà hàng mua giùm
cho Xuân Hoa, có khi Bác Ái n ch i, Qu ng Giao không có nhà, song c ng chà l t ng i
ch i giây lát, có khi Qu ng Giao n m c sách, cho Bác Ái thu t chuy n Tây cho Xuân
Hoa nghe.
Ba ng i ãi nhau tình r t n ng, ngh a r t dày. Tuy Bác Ái h t bu n, h t th m trong
lòng, song ch ng h khi nào có t l i chi ch ng ngay, ho c có l p ý chi ch ng t t.

31
VII
Anh em g n nhau l i yêu nhau nh v y, ai c ng t ng ngày càng dài ngh a càng m n,
nào dè Qu ng Giao thu nay không ch u i ch i, mà ch ng có Bác Ái v g n c ba tháng
i thì anh ta sanh tâm hay i ch i êm l m. Ban u hai ba êm anh ta m i i ch i m t l n,
mà có i thì ch ng 11 gi ho c 12 gi khuya thì v , l n l n m i êm m i i, có êm cho t i
hai ba gi , nh t là t i th b y th ng i t i sáng bét.Bác Ái l i ch i hai ba l n không g p
Qu ng Giao nhà thì bu n chí nên không mu n l i n a. Còn Xuân Hoa th y ch ng hay b
nhà i ch i thì bu n th m, song vì s ch ng phi n nên ban u c gi b làm vui không dám
nói. L n l n th y ch ng i th ng quá, s mê hoa nguy t mà ánh cang th ng, ho c sa
m b c bài mà b i suy gia s n, nên m i nh to than th d t b n ch ng. Thi t, h Xuân Hoa
y l i oan chánh khuyên l n, thì coi b Qu ng Giao có s c n n n, mà cách ch ng vài b a
sau l i c ng c i ch i nh c .
Có b a Qu ng Giao d y h c 5 gi ra i m t cho t i sáng r i i d y luôn n tr a b a
sau m i v nhà n c m, vóc mình g y, m t vàng o. Xuân Hoa bu n r u h t s c không l i chi
can gián n a, ch êm khuya ng i trong phòng ngó ng n èn tàn r i au lòng t i l y mà thôi.
Cô mu n vi t th g i v m ru t v i m ch ng t h t n th m m i s u cho hai m nghe, mà
cô ngh hai m nhà, ng i th ng r , k th ng con, n u mình em cái tin ch ng lành mà
vào nhà thì hai m ch c ch ng kh i lo l ng sanh b nh ho n, b i v y cô ta gi m n n m
y l n mà ch a dám vi t.
êm n l i 7 gi , tr ng m c d i hàng cây, sao sáng r , ngoài ng xa mã ch y r n
n, Xuân Hoa ng i n c m m t mình gi t l y chan canh, kh i s u ngh n c , n không ngon,
nu t không c, nên ch ng a ngó ra ngoài ng, th y nhi u th y d t v con th ng th ng
i ch i, ch ng ngó v mà c i, v ngó ch ng mà nói, cô ta nh ph n mình tiu hiu qu nh qu ,
có ch ng mà nh k góa ch ng, thì t c t i trong lòng ch u không n i m i d y a là th ng
, b ng mâm c m d p r i i m i th y Bác Ái l i ng cô h i th m.
Bác Ái nghe m i, ch ng bi t có chuy n chi, nên l t t thay áo i qu n r i i ri t l i.
a b c vô ngó th y Xuân Hoa ng i chòm h m t i c a, m t mày dã d i, u c chôm
bôm, thì anh ta l y làm au n trong lòng, nên d ng b c r i mu n th i lui, d ng nh nhát
c vô cái c nh bi th m là cái c nh d làm cho mình ng tình r i r i thì khó d n lòng gi
ti ng cho c.
Xuân Hoa v a ngó th y Bác Ái li n ng d y chào h i, m i vô nhà. Bác Ái kéo gh
ng i, tay v n thu c, m t ngó ra c a s . Xuân Hoa ng i bên ván, d a c a bu ng, tay lau n c
t, mu n nói mà nói không ra l i. Bác Ái không l ng i l ng thinh loài, nên g ng g o h i
ng:
- Anh i ch i hoài, b a nay c ng không v n a sao?
- H n m t tháng nay có êm nào nhà âu.
- Thi t, tôi th y nh ham ch i nh v y tôi c ng bu n quá. Tuy m y tháng nay tôi th y
nh i ch i hoài, không có nhà, nên tôi không l i, song h tôi g p nh thì tôi th ng can

32
gián d t b n nh luôn. Tôi bi t nh h i còn i h c thì tánh nh úng n l m, ch ng h khi
nào ch u ch i nh ng vi c qu y quá. Ai dè ngày nay nh la i tánh nh v y.
- Th y c i tôi v n v i nhau ã g n n m n m nay, th y có ch u ch i b i nh ng i
ta âu. Không bi t t i sao mà ngày nay th y l i sanh tâm i ý nh v y. Ph i tôi dè có ch ng
mà nh v y thì thà tôi m t mình tôi nuôi má tôi còn vui h n.
Xuân Hoa nói t i ó r i ng i khóc r m r c. Bác Ái ng lòng ch u không c, m i
ki m chuy n khác mà h i r ng:
- Ch kêu tôi l i ây có chuy n chi hay không?
- Anh T c ng bi t, tôi t này ch ng có bà con anh em chi h t, b i v y cho nên
y tháng nay ch ng tôi ch i b i, tôi ch ng bi t c y ai can gián giùm. Tôi mu n vi t th cho
hai má hay, mà tôi s làm bu n hai bà già, nên tôi không dám vi t. Nay tôi ngh anh T v i
th y nó thu nay th ng nhau l m, nên tôi n i cho m i anh T l i ây c y canh T làm n
ch u khó khuyên l n giùm ch ng tôi, n u nh anh T làm th nào ch ng tôi b tánh ch i b i
c, thì n y d u ngàn n m tôi c ng ch ng dám quên.
Tôi v i nh tình th ng nhau nh anh em ru t, không ph i i có l i ch c y tôi m i
khuyên. M y tháng nay tôi th ng d t b n nh hoài, t i nói nh không nghe nên tôi không
bi t li u làm sao. Mà thôi, nay ch nói v y, tôi rán khuyên l n nh coi nh có ng lòng c i
tà quy chánh hay không.
- Xin anh T rán giùm cho em, d u khuyên c hay là không, em ch ng dám quên
n anh âu.
- Thôi ch ng bu n mà sanh b nh, th ng th ng tôi s li u. Tôi t ng m t ngày
t ti ng, nói hoài có l nh c ng ph i xiêu lòng ch .
Bác Ái t giã Xuân Hoa ra v . Xuân Hoa t c chút tâm s m i l ng b t m ch s u,
nên êm y ng yên, ít bu n r u h n m y êm tr c.
y b a sau h chi u Bác Ái n c m r i, thì i ch i mà ki m Qu ng Giao. Có khi g p
i nhà hàng có b a g p t i khách s n, có lúc th y ch i nhà b u b n, có êm th y ngh u
ngh n ngoài ng g p ch nào Bác Ái c ng dùng l i ngon ng t, l y l thi t h n mà gián can,
có b a Qu ng Giao coi b n n n nên i theo Bác Ái v nhà, có b a l i coi b bu n r u nên
ki m chuy n nói cho xuôi r i giã t i m t.
Bác Ái can gián h t s c mà coi b Qu ng Giao không s a n t chút nào, c cà rà n i t
m, x n b n l i l u xanh, gi t l y c a v p không th m n can tr ng, l i khuyên c a
n hi n không nhi m vào trí óc. Bác Ái th y v y càng bu n ý, l i càng th ng thân ph n
Xuân Hoa, ti c óa hoa t i sao l i cho úa xàu, phi n ng i có ng c sao không bi t trau
gi i cho xinh p.
êm n l i 8 gi r i, Bác Ái n m trên gh hút thu c,tay c m m t quy n ti u thuy t,
a mu n d ra xem, b ng th y th ng T là a c a Qu ng Giao, b c vào th a r ng:
"B m ông, cô tôi bi u tôi l i m i ông l i nhà ng h i th m m t chuy n c n kíp l m".
Bác Ái ng i d y ngó tên gia d ch y mà h i r ng:
- Th y m y b a nay có nhà không?

33
- Th a không.
- V y ch cô vui hay là bu n?
- Th a bu n. H i chi u cô tôi n c m r i kêu xe kéo i âu không bi t, cho n 7 gi
i m i v , mà b gi n lung l m. Nãy gi cô tôi ng i vi t gi ng gì dài quá không bi t, r i
i sai tôi ch y l i m i ông ây.
Bác Ái nghe nói d t l i th dài ra m t cái r i bi u r ng:
- Mày v tr c i, m t lát n a tao l i a.
Th ng T ra v , Bác Ái b c vô bu ng thay áo i qu n r i i nón i li n. Bác Ái
c vô nhà th y Xuân Hoa ng ng i trên ván, m t có s c gi n, ch không ph i bu n nh
tr c. Bác Ái v a kéo gh ng i v a h i:
- Ch kêu tôi có chuy n chi v y?
- Anh T ôi, thi t t c tôi quá.
- Sao v y?
y tháng nay tuy ch ng tôi nó không ngh n tôi nên nó ch i b i, song tôi c ng
ráng gi cho tròn o v , b i v y cho nên tôi th ng hay l y l i ngon ng t mà khuyên l n,
ch không dám nói m t ti ng nào n ng n . Ch ng dè ch ng tôi nó không bi t nghe l i ph i,
nên l i tôi nói c ng nh n c lá môn. Tôi ngh tôi gi n, nên tôi m i tính tôi làm r y m t
n, ho c may ch ng tôi nó có t n ch ng. H i t i tôi kêu xe kéo tôi i ki m, trong b ng tôi
tính h g p thì tôi kéo l ng em v , n u m c c ánh tôi, thì tôi la mã tà ng h b t nó cho
nó bi t ch ng. Xe tôi ch y ngang V nh L c khách l u, tôi th y ch ng tôi ng ng i n c m
i hai th y nào ó không bi t mà l i có hai con n a.
- Úy sao ch bi t ó là ? Không bi t ch ng hai cô ó là v c a hai th y n ch .
- Không, tôi bi u xe i ch m ch m qua l i hai ba l n tôi coi k l m mà. Th ánh
ch n mày, c o tóc con, môi thoa son, má gi i ph n, ng i nói chuy n c i ng nghiêng ng
ng a ó mà v ai.
- y, bây gi ph n nhi u ng i ta trang m lung l m, ch không ph i u t nh
i x mình v y âu.
- Không! Tôi bi t, ó là thi t mà, ch không ph i ng i t t âu. Tôi gi n
quá tôi mu n vô tôi ánh nó coi ch ng tôi nó làm sao? Nh ng mà tôi ngh l i n u tôi r y rà
ch c là ch ng tôi mang x u v i anh em b n, b i v y nên tôi không n b c vô, mà th y v y
i b qua c ng c b ng, nên tôi ch y v nãy gi tôi vi t cho ch ng tôi m t b c th ây. Anh
c ng nh anh em ru t trong nhà nên tôi ch ng gi u gi m mà làm gì, trong th tôi nói g t
m, n u ch ng tôi còn ngh ngh a v ch ng thì c th này ph i v li n r i ch a b tánh c
i, thì d u m y tháng nay qu y v i tôi bao nhiêu tôi c ng b h t, còn nh ch ng tôi nói r ng
duyên n ã h t r i, thì c ng ph i t cho tôi bi t, ng tôi lo ph n tôi, ch có ch ng mà nh
góa ch ng, thì c c thân tôi nhi u quá. H i nãy tôi tính sai s p trong nhà c m th xu ng
a cho ch ng tôi, song tôi ngh a nó kh d i, h trao th r i thì thôi, ch không bi t nói
ti ng chi cho ch ng tôi t nh ng , nên tôi m i sai m i anh T làm n em giùm b c th này
cho ch ng tôi, anh là ng i thân thi t v i ch ng tôi, n u ch ng tôi c th r i anh th a d p

34
nói giùm vô ít ti ng ch c ch ng tôi xiêu lòng v li n. Anh T li u coi i giùm cho em có c
hay không?
- i thì i, song tôi li u tôi i c ng không ích gì, b i vì m y tháng nay tôi nói hoài nh
ng tr tr , có nhút nhích chút nào âu.
Bác Ái l y b c th b túi r i t giã. Xuân Hoa h i tr kêu xe kéo r i nói v i Bác Ái
ng: "Ch ng tôi ch c bây gi còn t i V nh L c Khách l u. Anh T có xu ng ó thì g p.
anh nói giùm d u c hay không c c ng v ghé cho hay, nghe hôn anh T . Tôi nhà tôi
th c tôi ch a".
Bác Ái th y Xuân Hoa b c ph n ch ng nào, trong lòng l i càng th ng tr m ti c th m
ch ng y. Tuy anh ta ch ng có ý trông Xuân Hoa gi n ch ng, d t ngh a cang th ng r i anh
ta th a m i tình thân b y lâu mà ch p n i làm cho hóa ra m i tình ái, nh ng mà ng i xe i
c ng ngh càng thêm gi n Qu ng Giao, ng i sao không bi t th ng l c ti c h ng,
ng i sao n cho vàng phai ng c c. Anh ta l i nh m y l i Xuân Hoa nói: "Nh ch ng
tôi nói duyên n ã h t r i thì c ng ph i t cho tôi bi t ng tôi lo li u thân ph n tôi" Li u
làm sao?
Xe ch y ngang nhà th , ng h chín gi r i, ti ng chuông boòng boong làm
cho Bác Ái t nh gi c chiêm bao mà nh t i vi c nh n gian. Anh ta nh mình t ng qu y thì
th m, nên gi c ch y mau mau ng c tìm Qu ng Giao trao th r i an i. xu ng t i khách
n không th y ai n u ng chi h t, duy có m y th ng b i ng d p gh lau bàn, Bác Ái b c
vô h i th m thì h nói Qu ng Giao ã m n cái phòng s 8 trên l u và ng n ca v i
hai th y và hai cô nào ó.
Bác Ái lên c n a thang l u, nghe trong cái phòng có ti ng n ca inh i. Anh ta i
nh nh , lên t i c a phòng th y hai th y m c qu n tây, áo s mi ng n m trên b ván, m t
ng i ng v n ng hút kê èn cho m t ng i hút có m t cô m c áo l a tr ng, qu n l a
tr ng, ng i trên ván kh y n tranh, có m t cô n a, m c áo tím qu n lãnh en ng ng i trên
gh mà ca, còn Qu ng Giao ng i m t bên ch ng tay d a bàn ngó mà c i. Bác Ái i qua r i
i l i m t l n n a, Qu ng Giao ngó th y li n ng d y ch y ra h i r ng:
- B a nay tôi b t c anh r i. Anh c ng i nhà ng n a sao. Thôi vô ây ch i v i tôi.
Qu ng Giao n m tay kéo, Bác Ái ch i c ng trì l i không vô, nói r ng:
- Tôi ki m anh có chuy n riêng, ch ph i tôi ch i hay sao? Anh ch u phi n b c xê ra
ngoài ng tôi nói chuy n riêng m t chút.
Qu ng Giao nghe nói thì châu mày m t, buông tay Bác Ái ra, r i hai ng i th ng
th ng i l i ng d a c a s ngó xu ng ng không nói chi h t. trong phòng hai cô c ng
thôi n ca và nói chuy n rì r m, ch ng bi t nói gì Bác Ái li c coi th y Qu ng Giao có s c
bu n bèn nói nh r ng: "Anh thi t là t quá! M y tháng nay tôi vì tình anh em th ng can
gián anh mà sao anh không nghe l i c i ch i hoài b ch nhà tiu hiu m t mình t i nghi p
t s c v y? Ch ng gi u chi anh, h i nãy ch i ki m ch th y anh ng i n u ng v i m y cô
âu không bi t, mà ch gi n quá nên v vi t th r i m n tôi c m xu ng ây cho anh. Bác Ái
thò tay vào túi l y th a cho Qu ng Giao và nói ti p:"Anh coi th i r i v v i tôi, k o ch
nhà trông. V bu n r u nh v y mà anh không th ng cho ành hay sao?"

35
Qu ng Giao l y b c th , th dài m t cái, r i i l i g n èn xé ra c. Bác Ái ng
ch ng tay d a c a s ngó theo, th y Qu ng Giao v a xem th v a a n c m t. c th r i
p k l ng b vô túi coi b trong trí suy ngh lung l m. Bác Ái th y Qu ng Giao ng
m xúc, tính th a d p y nói ri t vô ng cho Qu ng Giao v , nên b c l i v vai mà r ng:
i anh. i v v i tôi. T i nghi p ch l m mà. Ch nhà bu n quá, mà anh n vui cho ành
hay sao?"
Qu ng Giao day l i nhìn Bác Ái, d ng nh ng i m i t nh m ng, r i c i mà nói
ng:" , thôi anh vô ây ch tôi m t chút r i tôi v v i".
Qu ng Giao li n n m tay kéo ri t Bác Ái vô phòng. Bác Ái mu n làm v a lòng Qu ng
Giao nên i theo, không d c d c n a. V a b c vô phòng Qu ng Giao li n nói l n lên
ng:"Ông này là Th a Bi n Ái anh em b n thi t c a tôi. a, sao l i thôi n ca nh v y? Cô
y, cô n i ng cho cô T c ca m t ch p n a nghe ch i ch ". Hai th y n m hút thu c
th y Bác Ái, l m c m ng i d y mà chào. Hai cô n c ng ng d y chào Bác Ái, r i k lo làm
thu c phi n, ng i lo lên dây n. Bác Ái kéo gh ng i d a bên Qu ng Giao, mùi thu c phi n
bay th m ngát, s c ba ào b o tr c m t, ng m c nh trông ng i r i trong d b i h i, th m
ngh c nh thú nh v y hèn chi x a nay nhi u ng i nát c a h nhà không hay, gi m giá nh
danh không ti c. Ti ng n nghe r r d ng nh n th m u ng s u, r i l i ti ng ca nghe bi ai
làm cho ng tình c m xúc n a. D u ng i i chí mà l c b c vào l i này, thì tâm chí c ng
tiêu mòn, hu ng chi là b c thanh niên, th y cu c vui ch i c ng nh châu ch u th y ng n èn,
th thì làm sao kh i cháy mày nám m t.
Qu ng Giao l y r u c nhát rót r i m i Bác Ái u ng, còn hai th y kia c theo m i
hút thu c hoài. Bác Ái t ch i không ch u u ng mà c ng không ch u hút. Bác Ái th y Qu ng
Giao l n l n càng thêm h ng chí, ch không bu n nh h i nãy n a thì ngó Qu ng Giao mà
nháy m t, có ý thúc Qu ng Giao v . Qu ng Giao ã không tính t i s v l i c theo m n tr n
i hai cô n hoài. Bác Ái th y v y bèn ng d y n m tay Qu ng Giao nói r ng:"Tôi xin l i
i hai th y và hai cô, anh tôi b a nay có vi c nhà c n kíp l m, nên ch i không c. V y
xin cho anh tôi ki u, khi khác r i s ch i lâu". Qu ng Giao l c u nói r ng: "Không,
không, tôi không có chuy n gì c n kíp h t. Hai cô c n ca cho tôi nghe i. Tôi không v
âu".
Bác Ái nghe nói ch ng h ng li n h i r ng:
- a, v y ch h i nãy anh h a v i tôi làm sao?
- Không, tôi không v âu.
- Anh thi t t quá!
- Thôi, nh anh không vui lòng ch i v i tôi thì anh v i.
- Tôi mu n anh v v i tôi ch .
- Tôi v không c.
- Sao v y?
- T i tôi v không c, tôi có bi t sao âu mà nói.
Bác Ái nghe nói, ng ch c l i l c u. Qu ng Giao li c Bác Ái mà nói r ng: "Ch c
anh v anh ghé nhà tôi ch ? N y, xin anh làm n nói giùm v i v tôi r ng tôi không v c,

36
ý nó mu n tính th nào thì nó tính. Tôi v nó càng bu n, ch ích gì âu…Anh làm n nói
giùm m t chút nhé".
Bác Ái ngh mình ã nói c n l i mà Qu ng Giao không nghe, d u n a c ng không
ích gì, nên t giã mà v m t mình.

37
VIII
a nay, ng i ta th ng nói àn bà hay l t lòng mà l i hay thù v t. Cái lý thuy t y
ngh th t là úng l m. Ai có ý quan sát tánh c a àn bà thì c ng u bi t r ng àn bà ph n
nhi u d u g p ch ng ngang tàng thô t c, m mi ng ra thì m ng nhi c, v n nhà thì la r y,
coi thân ph n v nh rác nh r m, nh ng ch v d u có phi n hà thì trách móc chút nh thôi,
ch ch ng h khi nào sanh lòng oán gi n, n u ch ng d ng t vài ti ng thì cái lòng phi n hà s
tan h t rã h t, ch ng còn gi n h n chi n a. Trong ch n gia ình d u ch ng có qu y v i v
n ch ng nào i n a, v c ng không câu ch p, song ph i gi m t u này cho toàn v n, là
ng có làm cho v sanh lòng ghen, b i vì v mà ghen thì ân ngh a bao nhiêu c ng ph i h t,
i ái tình ngày tr c n ng n bao nhiêu thì ác c m t y càng d d i b y nhiêu.
Xuân Hoa d u chân ch t thi t thà cho m y i n a, c ng là m t ng i àn bà, b i v y
tánh c ng ch ng khác gì nh ng àn bà khác. Trót m y tr ng ch ng sanh tâm phóng t , i ch i
v n m l u vong nhà, tuy là phi n mu n nên có h i gi n ch ng, song n u Qu ng Giao v
nói m t vài ti ng phôi pha, ch c cô c ng i lòng bu n mà làm vui lòng c. Ng t Qu ng
Giao h v n nhà thì bu n mà thôi, ch không nói ti ng chi cho vui lòng v , mà h i t i l i
cho v dòm th y cái b c tình c a mình n a, b i v y Xuân Hoa ch ng nh ng là gi n mà l i
thêm thù thêm oán n a.
Bác Ái lãnh th ra i r i, Xuân Hoa n m ng i không yên c ra ngóng vào trông, tính
ch ng v thì tác s c mà trách m t l n cho ch ng bi t cái thói b c tình c a àn ông là cái
thói àn bà h n h t. êm khuya l n l n, ngoài ng thiên h c ng ít hay lai vãng. Cô ng i
tr c c a ch h th y d ng xe kéo xa xa thì nghi là ch ng v , nên trong lòng h i h p, ng
y mà ngó, ch ng xe ch y t i, th y không ph i ch ng thì tr vô, m t mày bu n xo.
ng h gõ 11 gi . Xuân Hoa nghe xe kéo d ng ngoài c a, ng c m t ngó ra, th y có
t mình Bác Ái i vô, thì cô bi t ch ng không ch u v , song c ng g ng m i Bác Ái ng i
i h i r ng: "Anh T có g p th y nó hay không?" Bác Ái g t u r i l y thu c ra hút, không
nói chi h t. Xuân Hoa ng i bên ván ã bu n l i gi n nên không mu n h i n a. Bác Ái th ng
th ng thu t h t c ch c a Qu ng Giao l i cho Xuân Hoa nghe, nói không sót m t l i, thu t
không quên m t m y.
Xuân Hoa nghe h t u uôi r i th ra nói r ng:
- Anh T ngh ó mà coi, tôi ã nh n nh c h t s c mà ch ng tôi nó không bi t ngh , y
là t i nó ch không ph i t i tôi. V y xin anh T làm n t giùm tôi m t lá n ng tôi v
Long Xuyên tôi xin , ch ng tôi nó không th ng tôi n a, tôi ây làm gì.
Bác Ái nghe Xuân Hoa ch ng thì bi n s c, trong lòng b i r i, nên ng i l ng thinh,
suy ngh m t h i r i can r ng:
- Ch nóng gi n ch tính nh v y sao ph i. o v ch ng là o tr ng, d u nh có qu y
thì c ng còn có cha m hai bên phân x ch ch gi n mà ch i ki n xin , không cho m
ng và bác b n hay, ch c hay là trách ch l m. Mà ng i ngoài dòm vô h c ng c i ch
a. ng có làm nh v y không nên âu.
Xuân Hoa áp r ng:

Ho bieu chanh mot chu tinh

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (19)

Viewers also liked

Viewers also liked (8)

Similar to Ho bieu chanh mot chu tinh

Similar to Ho bieu chanh mot chu tinh (17)

Ho bieu chanh mot chu tinh