Ho bieu chanh cu kinh

K nh 1 www.hobieuchanh.com

K nh
Bi u Chánh

I

i Châu Thành Ô Môn, có m t cái r ch nh b t u ch góc nhà th ng t vô
làng Ô Môn, r i ch y th ng qua mi n Ba Se ng ng n r ch C n Th quanh co lò lên t i
ó.
Cái r ch nh này ng i ta kêu là r ch Cái T c, có l là t i ng i Ô Môn nh
ng n c y mà i t t qua Ba Se, C u Nhi m, Phong n c, kh i ph i i vòng ngã
n Th xa xôi cách tr .
ch Cái T c ã ti n l i cho s giao thông mà l i p v phong c nh n a. Hai
bên r ch v n t c th ch m u, nhà c a liên ti p, h n lúc n c l n y thì nh ng th o
c nh n c mà c sum sê, r i ph i hi p nhau che tàn mà y n c, nên v ra cái
c tranh t t t i vui v , gây nên cái không khí mát m u nhàn.
Bên mé r ch, phía tay m t, l i có p m t con ng làng r ng rãi cao ráo: d c
theo ng tr ng hai hàng d a b , g c ngay hàng mà ng n gie ra r ch, m y kho ng tr ng
i tr ng xen nh ng mít, dâu, nh t là tr ng u , cây nào c ng lùn th p mà có trái eo
y c , vói tay hái c, ch ng c n ph i leo trèo.
Ngó ra con ng này, cách Châu Thành Ô Môn ch ng vài tr m th c, có m t tòa
nhà nguy nga, n n úc á, c a cu n g ch, t ng tr ng toát, nóc lòm, tr c nhà có m t
cái sân l n ch a ki ng v t t t t i, bông hoa màu s c còn hai bên và phía sau nhà, thì
n t c s n s r m r p. Ng i ta trông th y c nh này thì t nhiên bi t ó là ch c a
t ng i phong l u mà phú túc.
Thi t nh v y, tòa nhà nguy nga v i s v n th ch m u này thu c c a ông Huy n
Hàm Tân, ng i có ru ng t nhi u, có danh d l n, mà l i c ng c làng dân kính
n.
Ti t tháng giêng, m t bu i chi u, tuy tr i còn n ng, song nh m t tr i ã s p
xu ng d i ng n cây sau v n, nên i phía tr c sân ã mát. Ông Huy n v i bà Huy n
i ra v n hoa, ông c m cái kéo mà h t t s a nhánh cho nh ng c p kim quít, c n
th ng, qu nh mai, bùm s m tr ng trong nh ng ch u l n, còn bà thì i vòng theo m y b i
ng và m y li p hu mà coi ch ng cho hai a gia d ch t i bông.
Ông Huy n Tân m i 45 tu i, hình vóc dong dãy, g ng m t ôn hòa.
Bà Huy n ã c 38 tu i r i, ã có ba m t con, nh ng nh bà có s n s c p
thiên nhiên, l i nh bà thong th trí, ch ng có bu n lo v s chi h t, nên dung m o c a bà
n còn tu n tú, v t i c a bà v n còn y , ng i l t ng bà ch a t i ba m i xuân.
Ông Huy n ng lum khum nh m cây hu nh mai mà u n nhánh, bà Huy n b c
i g n bà nói:
- Ng i mua nhà c a Xã Nh n mu n d n v hay sao, mà nghe b y tr nói t
m m i t i gi có ng i lo quét d n ng.


- V y h ?... H mua t nhiên h d n d p mà ch sao.
- Hôm qua Tòa u giá phát mãi, ông không thèm tranh mà mua, h mua u ng
quá.
- Mình mua làm chi, bà?
- t giáp ranh v i t mình, mua ng m v n mình r ng thêm n a.
- Có vài ba công t, nhi u nh i gì ó. V n mình g n hai m u, m c s c mà
tr ng, m r ng thêm n a mà chi?
- Ông nói k quá. t r ng thêm ch ng nào càng quý ch ng thêm ch ng n y, có
i chi âu mà s .
- Mình có m t a con trai, s v n c a mình ây ã r i c n gì ph i lo m
ng thêm n a.
- Còn hai a con gái n a chi?
- i! th con gái, h g nó l y ch ng thì nó theo ch ng, nó có v i mình âu mà
mình ph i lo cho nó.
Hai ông bà ng nói chuy n t i ó thì có m t chú lính h m h b c vô c a ngõ.
Ông Huy n ng ngay mà ngó, bà Huy n c ng ngó, i nghe coi chú lính n nói
chuy n gì.
Chú lính chào hai ông bà r i th a r ng:
- B m ông, quan l n tính 5 gi chi u này i v i bà l n vô th m ông bà, song quan
n s ông bà i kh i, nên d y cháu vô h i tr c coi có ông bà nhà hay không.
Ông Huy n li n áp:
- Xin chú v b m v i quan l n r ng có v ch ng tôi nhà và v ch ng tôi s n
lòng ti p quan l n bà l n.
Chú lính t giã r i xây l ng tr ra ng.
Bà Huy n nói v i ch ng:
- Thôi, ông vô nhà ng s a so n ti p khách.
- Còn s m mà, m i b n gi . Tôi m c áo dài, b t kh n en thì xong, có s a so n chi
âu.
- tôi sai b y tr i mua n c á ng lát n a ãi r u.
- C ng bi u nó n u n c sôi ng ch trà, nghe.
- N c sôi thì có s n... Cha ch , quan Ch qu n i l i, tôi ch a k p i th m bà
n, nay quan l n bà l n n th m mình tr c nh v y, tôi ái ng i quá.
- Ph n tôi thì hôm qua quan l n n lãnh vi c, tôi có hi p v i n ch trong qu n
mà y t ki n quan l n r i. Theo l thì bà ph i n th m bà l n tr c r i bà l n s th m tr
i.
- Quan l n v i bà l n m i l i t i hôm qua. Tôi tính ít b a d n c xong r i
tôi s i th m. Tôi không dè bà l n l i i th m tôi tr c.
- Ng i l n mà i th m tr c là t lòng h c . V y lát n a bà ph i cám n, r i bà
xin l i v s bà ch a k p i th m.
- Ng i ta nói quan l n ây là con c a ông H ng s Kinh trên Th t N t h i
tr c, ph i hay không v y ông?


- Tôi c ng nghe nói nh v y, song không bi t ch c. Lát n a quan l n bà l n vô, bà
ng có h i vi c ó nghe hôn. H i nh v y sai l ngh a l m.
- Tôi bi t mà.
Bà Huy n tr vô nhà sai gia d ch a i mua n c á, a lau bàn gh , a r a
chén r a ly, s p t s n sàng ng ti p khách. Cách m t h i ông Huy n c ng vô r a m t
a tay, thay i qu n áo.
Cô Túy, là con gái c a ông Huy n bà Huy n, n m nay cô ã c 17 tu i, h i nh
cô h c t i tr ng Ô Môn, thi u b ng s h c r i cô lên Sài Gòn h c thêm vài n m. Vì
ông Huy n bà Huy n c ng không mu n cho cô i xa n a, nên n m ngoái b t cô v nhà,
mà c ng ch a ch u g cô l y ch ng.
Trong nhà l i còn cô Huyên, 20 tu i, cháu kêu ông Huy n b ng chú ru t, vì cha
khu t s m m Sa éc thì nghèo, nên ông Huy n em v nuôi ng ch i v i con gái
ông cho có b n.
Nghe nói s có khách thì cô Túy v i cô Huyên l ng x ng lo giúp v i bà Huy n mà
p t cu c ti p khách, song cô Huyên thì lo giúp thi t, còn cô Túy lo son ph n và lo áo
qu n nhi u h n.
úng 5 gi chi u, quan Ch qu n là quan Ph Quy n và bà l n vô t i, có m t chú
u i theo ch ng.
Ông Huy n bà Huy n ra ngoài c a mà ti p chào và r c vô nhà. Cô Túy v i cô
Huyên ng trong, ch ng khách vô, hai cô c ng cúi u chào l .
Ch nhà m i khách i th ng vô b sa lông l n phía trong mà ng i, r i hai cô
ng trà ãi khách.
Bà Huy n nói v i bà Ch qu n:
- Tôi ch a k p i th m bà l n, mà bà vô n th m v ch ng tôi tr c, thi t tôi có
i nhi u l m.
- V i ng i ta thì v ch ng tôi ph i gi gìn cho h p l ngh a, ch ông Huy n v i
bà Huy n thì v ch ng tôi i th m tr c c ng không h i chi h t. Xin bà Huy n ng ái
ng i. Hai cô ây là con c a bà Huy n ph i hôn?
- B m, con nh là con, còn con l n là cháu kêu ông Huy n tôi b ng chú.
Quan Ch qu n li n h i ông Huy n:
- Ông Huy n có c m y c u m y cô h t th y?
- B m, tôi có 3 a con, m t trai hai gái. Th ng con trai l n c a tôi, 21 tu i, thi
u Th toán, quan trên m i c p b ng cho nó làm vi c t i Sài Gòn ch ng vài tháng nay.
Con Túy ây là con k ó, n m nay 17 tu i. Còn a con út, tên Ng , 10 tu i, còn h c t i
tr ng Ô Môn.
- C u l n làm Th toán trên Sài Gòn ó tên chi?
- B m, nó tên Thanh.
- Có v r i hay ch a?
- B m, ch a có v . V ch ng tôi ng lo ki m ch nh ôi b n cho nó, song
ki m ch a c.
- Còn cô ba ây, ông Huy n ã h a n i nào hay ch a?


- B m, ch a. Nó còn nh , lo cho anh nó r i s hay.
Em Ng , là con út ông Huy n, i h c v , nó v a b c lên th m, nó ngó th y trong
nhà có khách nên th i lui mà i vòng vô ngã sau. Bà Ch qu n ngó th y, li n bi u kêu nó
ra cho bà bi t m t. Em Ng ph i ra chào khách.
Cô Túy v i cô Huyên coi cho ng i b ng ly và r u ra ng ãi khách.
Quan Ch qu n cãi r ng:
- Tôi xin khai thi t, v ch ng tôi không bi t u ng r u. Xin ông Huy n bà Huy n
bãi r u i, dùng trà mà thôi.
Mu n làm v a lòng khách, nên ông Huy n ph i d y b ng r u vô.
Quan Ch qu n thình lình h i ông Huy n:
- Ông Huy n có l bi t tôi ch ?
- B m. Tôi xin l i ... Tôi không ... nh .
- Cách m i hai n m tr c, tôi có xu ng nhà ông Huy n m t l n.
- Lâu quá, nên tôi quên.
- Tôi là con c a ông H ng s Kinh h i tr c trên Th t N t ây. Hôm qua ông
iv im yv n ch n th m tôi. Tôi ngó th y thì tôi nh ông li n. Nh ng vì hôm qua
không có gi nhi u, nên tôi không h i th m ông bà c. B a nay r nh, v ch ng tôi m i
vô th m ông bà.
- B m, hôm có gi y i quan l n l i ây, thì tôi có nghe nói quan l n là con c a
anh H ng s . Nghe nói v y tôi có lòng m ng, song không bi t tin y có thi t hay không,
nên tôi không dám h i. c Kh ng t d y v o hi u, ngài có nói r ng:"L p thân hành
o d ng danh h u th , d hi n ph m u, hi u chi chung dã". Quan l n h c thành tài
i ra tr dân, giúp n c, làm r ràng cho cha m nh v y thì quan l n tr n th o v i cha
l m. Tôi l y làm m ng cho quan l n. Ch H ng s n m nay ã tr ng tu i r i, ch
còn trên Th t N t hay là theo quan l n?
- Má tôi m t, ã mãn tang hôm tháng ch p.
- a! V y hay sao?... Ch m t tôi không hay chút nào h t.
- Khi tôi h c xong r i, tôi ra giúp vi c v i Nhà n c, thì tôi em má tôi theo ng
con g n nhau. H i n m kia, tôi tùng s t i Sài Gòn. Má tôi có b nh r i m t tr n.
- Thi t tôi không hay. Tôi v i anh H ng s h i tr c là b n nho h c v i nhau,
nên tôi th ng nh l m. Ch ng may nh khu t s m, làm cho tình b ng h u d t i. T ng
là ch H ng s c s ng, té ra ch c ng m t n a. i s còn m t, thi t không bi t
sao mà li u tr c c.
- Tôi làm nên thì cha m ã khu t h t, không còn mà chung h ng chút phú quí
i tôi. H tôi ngh n ch ó thì tôi t i ph n l m.
- Ng i có hi u, d u làm vi c gì, d u ng i a v nào, c ng không quên công n
a cha m . Quan l n c cao sang, mà quan l n bi t ti c không còn cha m ng
chung h ng v i quan l n là ng i có hi u. S còn m t là t i m ng tr i nh, tôi t ng
quan l n ch ng nên bu n l m. Ngày nay quan l n làm nên, tuy không còn cha m mà
nuôi d ng, song quan l n l p c thân danh làm cho vong linh c a cha m cr
ràng, r i ngày êm quan l n còn bi t suy ân ni m ngh a n a, ó c ng là m t cách tr th o


cho ng sanh thành, ch ng l a là ph i nuôi d ng. y v y tôi xin quan l n nên vui, ch
ch ng nên bu n.
- H i tôi còn nh , ông thân tôi th ng d n tôi h b c ch n vào ng i thì
ph i l y câu này mà nh tâm: "Tri m ng, thu n th i, thanh thiên". Tôi v n nh l i d n
y hoài, nh v y mà tôi b t bu n c chút nh. Thi t, tôi i v i vong linh cha m tôi,
thì tôi bu n mà thôi, ch tôi kh i h . Tuy v y mà tôi ngh tôi l p c thân danh, làm r
ràng chút ít cho vong linh c a cha m ây, ph n nhi u là nh có lòng qu ng i c a ông
Huy n bà Huy n giúp tôi h i tr c, nên tôi m i l p thân c. n ngh a y tôi h ng nh
hoài, ch ng bao gi tôi quên; b i v y n Ô Môn t hôm qua, thì tôi trông có chút gi
nh ng v ch ng tôi n th m ông Huy n bà Huy n mà t lòng còn nh n x a.
- Xin l i quan l n, có n gì âu mà quan l n ph i t .
- Sao l i không n? Ch còn i sao n a m i g i là n c? Ngày ông thân tôi
t, trong nhà không còn m t ng ti n. Có m i m u t thì ông thân tôi ã c cho ông
Huy n, mà còn m c n riêng c a bà Huy n m y tr m ng b c n a. Trong nhà má tôi thì
u i, l i ph i nuôi m t b y con th . Tôi là l n, mà tôi ng h c n a ch ng, làm sao
giúp má tôi. H i ó tôi ch c tôi ph i thôi h c. Còn ti n âu mà h c n a, mà i h c thì
làm sao má tôi có c m mà nuôi s p em tôi. Lúc y gia c nh c a tôi kh n kh bu n th m
t s c. C nh y x y ra cách m i m y n m tr c, mà n ngày nay tôi v n còn th y t
rõ tr c m t tôi hoài. Tôi còn nh , m t bu i s m m i, tr i m a lâm râm, má tôi d t tôi
xu ng Ô Môn mà th m ông Huy n bà Huy n. Trong lòng m con tôi ch a chan s u não
ng nh c nh tr i m a lâm râm ó v y. Má tôi xin v i ông Huy n cho m con tôi n
mãi m i m u t ng tr luôn s n thi u bà Huy n cho thanh th a, ch không th nào
mà tr s n y cho n i. Ông Huy n bà Huy n theo an i má tôi, c m m con tôi n
m, r i ông l y b ng khoán ru ng, bà l y gi y n mà a h t l i cho má tôi, ông bà cho
ru ng l i ng má tôi làm mà nuôi em tôi và cho luôn h t n n n kh i tr . Ai mà có lòng
qu ng i n nh v y? n ó còn n nào l n h n?
Quan Ch qu n nói t i ó r i ng lòng nên ngài a n c m t, không nói c
a, làm cho bà Ch qu n và ông Huy n bà Huy n c ng c m xúc.
Mu n i cái không khí bu n b c y ra vui v m t chút nên ông Huy n áp:
- Tôi v i anh H ng s h i tr c là b n ng o. T i cái m ng nh không c
làm giàu, nên nh làm vi c gì c ng th t b i h t th i. H i nh sanh ti n thì tôi giúp nh
chút nh, ch có ph i cho vay t n chi âu. Ch ng may nh khu t thì thôi, n u v
ch ng tôi làm theo ý ch H ng s thì còn gì tình ngh a anh em, mà ch H ng s làm
sao nuôi con cho c. Vi c v ch ng tôi làm ó là vi c th ng tình, ng i bi t u ai
ng ph i làm nh v y, có l chi âu. Ch ng c n quan l n ph i h mình mà t n.
- Ng i làm n d u không mu n nh cái n c a mình làm, mà ng i ch u n
không c phép quên cái n mình ch u. Tôi nh ông thân tôi h i tr c hay nói:"B t suy
ân, vô d b o th t ". Tôi th n ông Huy n bà Huy n, mà tôi không thèm nh , thì làm
sao tôi nên c. Hu ng chi nh có ông Huy n bà Huy n tr ru ng h y n , má tôi m i
có th nuôi s ng s p em tôi, tôi m i có th h c n thành chung r i c làm quan ây.
y v y mà tôi l p c thân danh mà tr th o cho cha m là nh n ông Huy n bà Huy n


giúp cho tôi ó. n ngh a y ch ng bao gi tôi quên c. Vì v y nên i l i ây v
ch ng tôi l t t n mà cám n ông Huy n bà Huy n.
- N u thi t nh vi c nh m n c a v ch ng tôi làm n m tr c mà quan l n m i
c tr n th o v i cha m , thì v ch ng tôi vui trong lòng l m. S vui y là cái ph n
th ng x ng áng c a Tr i ban cho v ch ng tôi r i, quan l n kh i ph i nh c lòng nh
i vi c y n a.
- L i khiêm nh ng y càng làm cho tôi kính m n ông Huy n nhi u h n n a. Tôi
n ây, b n tâm c a tôi có hai m c ích: th nh t n ng cám n, th nhì n ng
i vi c này: tôi làm quan, tôi ph i gi thái nào mà tr dân cho hi p v i o th o thân
a tôi, mà c ng hi p v i ngh a v c a ng dân chi ph m u và cho v n toàn cái trách
nh m c a Nhà n c phó thác cho tôi ? Vì ông thân tôi khu t s m nên tôi không ch p
th cái gia ình giáo d c cho nhi u. Ông Huy n là b n ng o c a ông thân tôi, nên tôi
tr ng c ng nh thân sanh tôi v y. Tôi xin ông làm n ch giáo giùm cái ng ph i cho
tôi i ng kh i th t hi u v i k sanh thành tôi, kh i trái v i ngh a v c a tôi và kh i l i
i trách nh m c a Nhà n c vì tin c y nên phú thác cho tôi .
Ông Huy n Tân thu nay ch a t ng nghe ai v n k v m t câu chuy n quan h mà
i cao th ng nh v y, b i v y ông nghe quan Ch qu n nói d t l i r i thì ông ng n
ng , không bi t ph i áp th nào cho x ng v i ý t c a ng i h i. Ông ng i suy ngh ,
c nh l i c a Tr ng Cung i áp v i Kh ng phu t trong sách Lu n Ng , ông h i ý
i áp v i quan Ch qu n:
- Theo ý tôi, quan l n tr dân, quan l n thi t hành 5 ch này: “C k nh nhi hành
giãn”; thì có l quan l n kh i l i v i ngh a v , mà c ng kh i l i v i trách nh m.
- C k nh nhi hành giãn ngh a là sao ?
- Ngh a là lúc bình th ng, i v i quan l n thì quan l n ph i th n tr ng dè d t,
ng trái v i l ng tâm, r i n lúc hành chánh, i v i nhân dân, thì quan l n ph i
qu ng i d dàng, ng câu ch p vi c nh .
- Tôi r t c m n ông Huy n. Tôi s dùng câu ông d y tôi ó mà làm bi u hi n
tr dân.
- Tôi xin quan l n hãy xét l i. Tôi thu c phái c u h c. Tôi s e ý và l i c a tôi
không hi p th i ch ng ?
- L i o c thì hi p th i luôn luôn, d u i t n hóa n b c nào i n a c ng
không b o c c. Tôi tin ch c nh v y.
- Quan l n làm quan mà quan l n tôn tr ng o c thì quý báu bi t ch ng nào.
- Ông quan nào c ng ph i v y, ch nào ph i m t mình tôi hay sao mà ông khen.
u không l y o c mà tr dân thì làm sao c ng i ta kêu là “dân chi ph m u”.
- B m, quan l n nói ph i l m.
Lúc y cô Túy ra b ng chén em vô trong mà rót trà nóng m i châm thêm vô
bình. Bà Ch qu n t ý mu n i xem trong nhà. Bà Huy n li n m i bà l n i vô trong.
Quan ch qu n ngó cô Túy r i h i ông Huy n :
- Sao ông không cho cô em ây i h c ?


- Tôi ít con, nên má nó c ng nó l m, không ch i r i nó ra. Nó h c tr ng Ô Môn,
i n m kia thi u b ng s h c r i có lên Sài Gòn h c vài n m, má nó nh nên b t nó
nhà, không cho i h c n a. tôi ngh con gái h c chút nh bi t thì thôi, h c nhi u mà
không i làm vi c thì không dùng chi h t, b i v y tôi c ng xuôi theo, không ép nó i h c
thêm.
- nhà mà không có công vi c chi h t, thì có l cô em bu n ch .
- Nó c ti u thuy t và nh t trình t i ngày, có không âu.
- Theo ý tôi thì nên cho cô em i h c h n là cho c ti u thuy t.
- Nó mê ti u thuy t l m, quy n nào h xu t b n thì nó có h t th y. Hai n m nay nó
mua mà c r i dành y m t t .
- Không t t. Con gái không nên c ti u thuy t. Mà có c thì ph i l a th nào
hi p luân lý s cho c, b i vì ti u thuy t i nay xen l n nhi u b t i phong b i t c thái
quá. n bà con gái mà c nh ng b dâm th y thì ph i lo n trí não, a tánh tình.
- V y hay sao ? Tôi không dè. tôi bi u nó ng có c n a.
- Xin ông ph i c n l u tâm v vi c y: Có con, nh t là con gái, ph i l a sách mà
cho nó c, ch ng nên nó c thong th .
- C m n quan l n.
Bà Ch qu n i xem nhà c a r i bà tr ra phòng khách. Tr i g n t i nên quan Ch
qu n t giã mà v , h a khi nao r nh s vô nói chuy n ch i lâu h n.
Ông Huy n bà Huy n a khách ra t i ngoài c a r i m i t bi t nhau. Ch ng i
tr vô, ông Huy n n i v i bà:
- Anh H ng s Kinh sanh con c nh v y thi t là có ph c, mà dân x này có
c quan ch qu n ó thi t là có ph c l m.


II
Cách m i ngày sau.
t bu i chi u, ông Huy n Hàm Tân thay i y ph c, s a so n ra ngoài ng i
ám cúng th n C u an d i làng Tân Th i v i quan Ch qu n. Bà Huy n m t l y
cái kh n en a cho ông r i nói:
- Ng i mua nhà c a Xã Nh n ã v m y b a rày.
- Ph i tôi ngó th y… Bà c nói cái nhà ó hoài. Ti c làm chi không bi t.
- U ng l m ch , tôi ti c hoài, h ít ngày r i coi nh h mu n bán thì tôi mua
i, d u m c h n ôi ba tr m tôi c ng mua.
- Mua làm chi không bi t.
- Tôi mua r i tôi d cái nhà ng m r ng v n c a mình qua phía ó.
- Ch chi tôi dè bà mu n quá nh vây thì hôm tr c tôi u giá mà mua cho.
- Tôi có nói, t i ông làm l , nên tôi không dám c n a.
- Có l ng i mua ó không lâu âu ?
- Nhà v n s mà v v n thì bu n quá, lâu sao c.
- , nghe H ng qu n nói ng i ó vi t ti u thuy t hay l m.
- H !… vi t ti u thuy t hay ?… Ông nào v y kìa ?… Con Túy nó bi t tên m y
ti u thuy t gia h t th y, h nói tên thì nó bi t li n.
- Nghe nói tên Chí Cao, Chí Th p gì ó không bi t.
Cô Túy trong bu ng l t t b c ra nói :
- Té ra ng i mua nhà Xã Nh n ó là ông Chí Cao hay sao ? Ông Chí Cao là ti u
thuy t gia tr danh a ba. Ông vi t c g n 10 b ti u thuy t, b nào c ng thâm thúy
c s c. Con xem nh ng tác ph m “M t óa hoa h ng”, “D i bóng tr ng thanh”,
“Nh n b n H ng Nga”, c a ông, con ph c tài ông l m. c ông v g n nhà thì quí hóa
bi t ch ng nào.
Ông Huy n ng ngó con trân trân , i con nói d t r i ông m i nói :
- Con thích ti u thuy t d ! Tính ham c sách là tánh t t. Nh ng mà ph i l a sách
mà c, ch ng nên c nh ng dâm th . Ba mu n con mua sách luân lý mà c, ch ng
có c ti u ti u thuy t n a.
- Sách luân lý c bu n quá, con nít có ch u c âu.
- Bu n mà có ích. Vui mà h tánh n t, thì vui làm chi.
Bà Huy n v i t i cô Túy không dám cãi.
Ông Huy n t v con mà i ra dinh qu n.
Bà Huy n chúm chím c i mà nói v i cô Túy
- Té ra ng i m i d n v ó là Chí Cao.
- Quy n “Nh n b n H ng Nga” con m i c cho má nghe b a h m ó, má nh
hay không má ?
- Nh
- Hay l m, ph i hôn ?
- , hay.


-Tác gi t c nh t tình, dùng u v n giéo gi t, khi n cho ng i c có khi ph i
bàng hoàng r i m m ng, có khi ph i suy ngh r i b i h i. Ti u thuy t nh v y mà ba
chê ch .
- Ba con theo x a, t nhiên không a sách i nay con ng có khen ti u thuy t
tr c m t ba con n a.
- con l a nh ng tác ph m c a ông Chí Cao con riêng ng con c l i. Các
ti u thuy t bây gi con thích v n c a Chí Cao h n h t…
Cô Túy ngó ra ngoài tr c r i kêu bà Huy n mà nói:
- Má, ai i vô kìa.. ph i ông chí Cao ó hay không ?
Bà Huy n ngó ra, th y m t ng i trai tráng ngoài c a ngõ ch m h m i vô sân,
u ch i láng nhu t, mình m c m t b túc so may thi t khéo, nút gài th ng b ng, túi
trên d t m t cái kh n l a mùi khói nhang ló ra ngoài m t góc. Ng i y v a i v a
ngó hoa ki ng hai bên, b hân hoan, m t sáng s a. Khoan thai b c lên th m, b không
ng chút nào h t, ng i y i ngay vô c a gi a, th y bà Huy n v i cô Túy trong nhà
ng chong m t ngó mình, thì d ng l i cúi chào r t có duyên mà trúng l , r i chúm
chím c i và nói :
- Tôi là v n s Chí Cao, m i d n v nhà m t bên ây vì s th t l xã giao, nên l t
t n xin ra m t quan Huy n bà Huy n ng tr c d ng câu ph c th , sau k t ni m
lân c n.
Nghe x ng Chí Cao thì bà Huy n cô Túy u m ng, bà m ng vì có d p ch i
th m mi ng t, cô m ng vì c bi t m t ti u thuy t gia mình a, b i v y hai m con
u vui v cúi u áp l . Bà Huy n li n m i Chí Cao vô nhà và nói:
- Ông m i n th m l n th nh t mà r i quá, ông Huy n tôi không có nhà, m i i
ra ngoài dinh ng i làm cúng ình v i quan l n.
Chí Cao c i mà áp:
- R i thi t, nh ng mà quan huy n i kh i, song có bà nhà, thì s r i c a tôi ch
i n a ph n mà thôi, ch ch a n n i r i hoàn toàn.
Vì theo i nay cái l nam n giao ti p ã n i r ng ra nhi u, l i c ng vì bà Huy n
mu n làm quen ng h i th m mi ng t, b i v y bà m i Chí Cao ng i t i phòng khách
phía ngoài r i d y cô Túy bi u gia d ch em n c và thu c mà ãi khách.
Bà Huy n b c qua ng i t i b ván ngang ó và h i :
- Ông mua cái nhà c a Xã Nh n ó hay là ông m n ?
- Th a tôi mua, u giá mua gi a tòa.
- Ông là v n s mà ông mua v n ông sao c.
- Th a, tôi chán cái thú thành th r i, ch n r n quá không th suy ngh ng n y
ra m t t t ng gì h t. Tôi mua v n v ây, ch tâm c a tôi là tìm ch n thanh t nh
n m c sách, ng i suy t ng, r i vi t ti u thuy t mà c ng hi n cho ng bào.
- Tôi ch c ây bu n ông không lâu ng.
- Xin l i v i bà, tôi ã quy t chí lánh ch vui, tìm ch bu n; n u ch này bu n,
theo nh bà nói thì tôi thích l m ch .
- Ông mua v nhà v t h t th y bao nhiêu ?


- Th a, k luôn v s phí h t th y h n 600, mà tôi còn ph i t n ti n s a nhà n a.
Ng i ta nói tôi mua m c. Th a bà, theo ý bà thì m c hay r ?
- M c m t chút, b i vì t ít, mà cái nhà l i c .
- D u m c tôi c ng ph i vui b i vì tr c nhà có r ch, chung quanh có v n, cái
nh êm m trù m t ó nó có th trau d i tâm h n, n n úc t t ng cho tôi vi t ti u
thuy t c thì thôi. ã v y mà tôi còn c g n m t bên bà v i quan Huy n thì ch
a tôi càng quý l m v y.
- Ông ây ng vi t ti u thuy t mà thôi ch không tính làm vi c chi khác n a
hay sao ?
- Th a bà, nhà v n s thì ch bi t vi t v n, vi t có m t m i thì n m lim dim mà m
ng ch có bi t vi c chi khác âu mà làm.
Cô Túy nãy gi ng i phía sau bà Huy n mà nghe nói chuy n, bây gi cô m i xen
vô mà h i Chí Cao.
- Th a ông, nh ng tác ph m c a ông ã xu t b n r i ó, ông xu t v n in mà bán,
hay là ông nh ng b n quy n cho h xu t b n.
- Tôi có m t mình, ngày nh êm c c m c i ng i vi t hoài, không có gi mà lo
vi c chi khác. Mình vi t ti u thuy t nh t là tên mình c công chúng yêu m n, n u
mình ra ti n xu t b n mà bán thì có l i nhi u. Ng t vì v n s không có cái óc th ng gia,
nên bán sách b t ti n nhi u b l m. T i nh v y nên tôi ph i bu c lòng nh ng l i b n
quy n cho n quán h xu t b n.
- Th a, ti u thuy t c a ông quy n nào c ng c công chúng hoan nghinh nhi t
li t. Ông nh ng l i b n quy n cho ng i ta xu t b n, thì h l i nhi u l m.
- Th a cô, tôi d bi t vi c ó, nh ng mà bi t làm sao bây gi ?
- Ông nh ng quy n cho h xu t b n nh v y, m i tác ph m h tr cho ông bao
nhiêu ti n ?
- Không có giá nh t nh, ho c 500, ho c 300, tùy theo tác ph m dài hay v n.
Theo l i cô h i tôi ó, thì tôi ch c cô có c ti u thuy t c a tôi.
- Th a ph i. Các tác ph m c a ông, em có mua mà c h t.
- Mua nhà v ây, tôi không dè ã có s n m t c gi r t xinh p m t bên tôi
ch . Tôi l y làm hân h nh l m.
- Trong ch Ô Môn n y, c gi c a ông nhi u l m ch không ph i có mình em
âu.
- N u v y thì cái hân h nh c a tôi càng l n h n n a. c ti u thuy t c a tôi, cô
thích b nào h n h t ?
- B nào em c ng thích h t th y.
- C m n cô.
Chí Cao l y làm c chí, song th m ngh m i n làm quen l n u n u mình c
nói ti u thuy t hoài, thì e s ng i ta chê trách mình ham khoe khoang, b i v y chàng tr
mái mà h i bà Huy n :
- Th a bà, không bi t quan Huy n có c m y cô m y c u ?


- Tôi có 3 a con mà thôi, th ng l n làm vi c trên Sài Gòn, v i con này và m t
a gái nh n a còn i h c.
- c nh v y thi t là có ph c. Giàu có sang tr ng, mà l i có con trai con gái
không thi u chi h t.
- Ông có c m y ng i con ?
- Th a bà, tôi ch a có v .
- Ông ã tr ng tu i r i, sao không ki m ôi b n nh ng i ta.
- Th a bà, nhà v n s th ng trí m m ng cái p, cái cao; n u c i v thì t
nhiên ph i c i ng i gi ng nh trí mình t ng t ng v y m i c. T i nh v y ó nên
khó ki m v m t chút.
- Ông kén l a quá nh v y thì làm sao mà có v cho c. i này s không có
ng i nh cô Thanh Xuân trong ti u thuy t “Nh n b n H ng Nga” ó âu.
- Xin bà cho phép tôi cãi l i bà m i nói ó. Trong ch n thâm s n thì có á v i cây
mà thôi. Tuy v y mà n u ng i ta gia công tìm ki m, thì ng i ta c ng l m c nhi u
c ng c quí vô giá. y v y ch n d ng gian này có l nào l i không có ng i p
mà cao th ng nh cô Thanh Xuân. Tôi v n tin ch c ph i có, b i v y tôi c b n lòng mà
tìm hoài, tìm cho c cô Thanh Xuân tôi m i ph d .
- Tôi s ông tìm th t công tìm không g p âu.
- D u mình không có duyên mà g p c, mà mình có chí tìm ki m, thì lúc mình
nuôi cái hy v ng s tìm c vui v trong c nh m m ng.
Bà Huy n không mu n kéo câu chuy n ra dài thêm n a, nên bà không áp l i.
Chí Cao l i không mu n v , nên chàng h i bà.
- Té ra bà c ng có c ti u thuy t c a tôi nên bà m i bi t cô Thanh Xuân ?
- Con nh nó có mua, nên khi nào r nh thì tôi xem ch i, ch không có gi mà c
t.
- Xin bà ch u khó c cho các tác ph m c a tôi, thì bà m i th u hi u tâm h n
a tác gi c.
Bà Huy n quy t d t câu chuy n nên bà day l i phía sau mà nói nh v i cô Túy,
khuyên cô i vô trong bi u gia d ch lo d n c m. Cô Túy i r i, bà Huy n li n ng d y
mà nói v i Chí Cao:
- Ông qua th m v ch ng tôi, tôi r t c m n. ông Huy n tôi v r i s tôi th a
i cho ông Huy n tôi hay, ng b a nào r nh ông Huy n tôi s tr l .
Chí Cao còn mu n ng i lâu n a, song th y c ch r i nghe câu nói c a ch nhà
nh v y, thì hi u ng i ta t ý mu n mình i v , b i v y chàng th ng th ng ng v y và
nói :
- Thôi, b a nào có quan Huy n nhà r i tôi s qua n a ng làm quen v i
ngài. Tôi g n, hai nhà qua l i àm lu n ch i, ch c là vui l m.
Chí Cao v a nói v a i l n ra c a. Bà Huy n c ng i theo, ý mu n a khách,
song bà i xa xa,
Chí Cao ngó bà v a c i v a nói nho nh :
- Có l bà quên tôi, ch tôi bi t bà t h i bà còn xuân xanh, ch a có ch ng.


Bà Huy n ch ng h ng.
Chí Cao nói ti p:
- Tôi là con c a th y giáo Sum, h i còn nh chúng ta m t dãy ph v i nhau d i
n Th , bà nh hôn?
Bà Huy n t nh táo áp.
- Tôi bi t th y giáo. Còn ông thì tôi quên.
Chí Cao nói:
- Lúc bà l y ch ng, thì tôi m i m i hai m i ba tu i. Tuy lúc y tôi còn con nít,
nh ng mà tôi ã bi t m n n t na m th m c a bà, bi t yêu cái v p thiên nhiên c a bà
… ã h n 20 n m r i, mà cái v p y v n còn y nguyên, ch a phai l i chút nào h t.
Nghe m y l i y, bà Huy n v a m c c , v a t c gi n, bà mu n m ng a vô l
ng r n d y nó v sau, nh ng vì s làm v l mang ti ng mà gây bu n cho ch ng, nên
bà d n lòng mà nói:
- Ông i v i.
Chí Cao c c i chúm chím mà nói ti p:
- Bà là cô Thanh Xuân c a tôi t trong quy n ti u thuy t “Nh n b n H ng Nga
ó”.
Bà Huy n xây l ng tr vô, phi n gi n cành hông au s c m t.


III

Cách m t tháng sau.
Ông Huy n Hàm Tân ti p c th c a con trai l n, là th toán Thình, cho hay
ng ã m n c ph mà d n ch yên r i và m i cha m lên ch i v i mình ít b a.
Lúc y ông Huy n ã thâu góp lúa ru ng em v l m xong r i h t, nên ông thong
th không b n vi c gì. ã v y mà m y b a rày em Ng nh c r ng n ng không c,
làm cho ông khó ch u, mu n em nó i Sàigon ng ki m c t tr b nh cho nó.
Ti p c th cu Th toán Thình, hai ông bà m i bàn tính cô Túy v i cô
Huyên nhà coi nhà, còn hai ông bà d t em Ng lên Sài Gòn, ng tr c ki m th y tr
nh cho con gái nh , sau coi b con trai l n n nh th nào. Tính nh v y mà ch a
nh ngày i, k cô Huyên c th c a m cho hay r ng m au nhi u, cô lo s nên xin
i chú thím cho phép cô v Sa éc mà th m m ít ngày.
Ông Huy n l y làm b i r i, không l không cho cô Huyên v Sa éc; mà n u cho
cô i thì có ai nhà coi nhà v i cô Túy ng v ch ng ông i Sài Gòn.
Hai ông bà tính t i tinh lui r i ông nh t nh cho cô Huyên v Sa éc li n, còn i
Sài Gòn thì bà Huy n v i cô Túy d t em Ng i, ông nhà coi nhà. Bà Huy n không
ch u nh v y, bà mu n ông i v i bà ng coi nhà c a con trai thi u v t gì thì mua s m
cho con. Cô Túy thì cô không mu n i Sài Gòn, cô khuyên cha m i, cô h a nhà coi
nhà m t mình c, vì trong nhà có gia d ch ông nên cô không s tr m o.
Nghe v con nói nh v y, ông Huy n bèn xuôi theo. Ông cho m i H ng qu n
i, ng i trong t ông, l i nhà mà d n coi giùm nhà c a cho ông, r i cô Huyên i Sa
éc b a tr c, thì sang b a sau ông i Sài Gòn v i bà và em Ng .
Cô Túy nhà m t mình, tuy cô c quy n u khi n gia d ch n b n n m
ng i, song cô m t cái không khí th ng h p th thu nay, vào ra qu nh hiu, không có
cha m , không có ch em mà nói chuy n, b i v y cô bu n xo, c n m suy ngh v n v ,
suy ngh r i l y ti u thuy t mà c.
Chi u b a y, lúc m t tr i l n xu ng phía sau v n, ng n gió ch ng th i hiu hiu
mát m , cô Túy c ti u thuy t và suy ngh c ngày, tâm h n l , tinh th n m m t, cô
bèn ra v n hoa tr c nhà i qua i l i mà xem hoa gi i trí. Ng n gió h t hiu làm cho
lòng cô th th i, hoa h ng ua n làm cho tình c m c a cô ch a chan. Th y b i h ng
n c a ngõ có tr m t óa hoa th t l n, cô bèn l n b c k óa hoa vào m i mà h i, m t
cô v i óa hoa chi u nhau, m t thì p và hoa c ng xinh.
Thình lình nghe có ti ng giày i ngoài ng; cô l t t ng d y thì th y Chí Cao
a i t i c a ngõ r i ng l i cúi u chào cô c i và nói :
- Tôi chào cô... Cô có cái v n hoa p quá, ã p mà còn gây c nh nên thi
a. Bên nhà, tôi không có cái c nh nh v y, b i v y h m nay h tôi vi t ti u thuy t m t
i thì tôi i qua i l i ngoài tr c ây, r i tôi lén dòm vô v n c a cô, ng gây m i
m tình cao th ng cho câu v n c a tôi c hoàn toàn tao nhã. Xin cô nh n cái lòng
yêu m n ti u thuy t c a tôi mà tha th cho tôi cái l i xem tr m ngôi v n y nh ng hoa
t t i, ki ng thanh l ch này.


Cô Túy g p khách tình c thì b i r i, mà còn nghe m y l i lãng m n y n a thì cô
càng b i r i thêm; cô ki m không ra câu mà áp, ch ngó ch ng vô phía trong nhà r i
chúm chím c i mà thôi.
Chí Cao nói ti p:
- Nh cái v n hoa xinh p nên th c a cô ây mà tác ph m tôi ng vi t h m
nay có l s c c s c h n các tác ph m tr c. Tôi h a h tác ph m m i này mà xu t
n r i, thì tôi d ng li n cho cô m t quy n ra u h t, t lòng c m t th nh tình chi u
n u v n c a tôi.
Vì trí ng n ngang nh ng c m t ng v ti u thuy t c a Chí Cao, b i v y nghe t i
chuy n ng vi t ti u thuy t, thì cô không th làm l c. Cô ngó vô phía trong nhà
t l n n a r i l n l n h i khách :
- Ông ng vi t quy n ti u thuy t gì ó?
- Tôi ng vi t m t quy n di m tình ti u thuy t, ký c cái th i k tôi d n bút
nghiêng v ch n thanh t nh mà p này.
- Quy n m i ó ông nhãn nh th nào?
- « t b u phong nguy t» ............ Nhãn nh v y, c nghe có h i du d ng
lãng m n d .!
- Ph i, lãng m n mà l i m m ng, m m ng h n quy n «Nh n b n H ng Nga»
th p b i.
- Tôi t ng không th h n quy n "Nh n b n H ng Nga" c.
- Cô thích quy n ti u thuy t ó l m hay sao?
- Quy n ó tôi thích nh t h t.
- Tôi không dè .... N u v y thì may l m .... mà n u cô bi t thích quy n "Nh n b n
ng Nga" thì b " t b u phong nguy t" này cô s thích nhi u h n n a.
- Không ch c.
- Tôi ch c l m. Cô mu n c tr c hay không?
- Ông nói ông ng vi t mà.
- Ph i, tôi ng vi t. Tôi vi t m i c phân n a, nh ng mà n i n u c ng
làm cho cô ph i công nh n quy n m i này thâm thúy h n quy n "Nh n b n H ng
Nga". N u cô không ch u tin, thì xin cô d i gót qua th phòng tôi r i tôi c cho cô nghe.
Qua ban êm thì ti n h n. êm nào tôi c ng vi t t i 12 gi r i tôi m i ngh .
Cô Túy chúm chím c i, ch không ch u áp v i l i c a Chí Cao m i ó. Cô l
ng m t chút r i nói :
- T i sao mà quy n ti u thuy t ông ng vi t ó ông l i nhãn là "M t b u
phong nguy t"?
- Nghe c r i cô s th y ý ngh a m y ch y, tôi không mu n di n gi i. Tôi ch
nói qu quy t v n t t r ng nhãn y thích hi p v i c nh mà tôi ng mê say ây l m.
Con B ng là a hàng ngày a r c em Ng i h c, nó trong nhà x m x m i
ra, tính m i cô Túy vô n c m. V a th y d ng nó, thì cô Túy l t t cúi u chào Chí
Cao r i xây l ng i tr vô.
Chí Cao ng ngó theo và h i v i :


- V y mà tôi c phép nuôi hy v ng s có d p ti p r c cô t i th phòng c a tôi
hay không?
Cô Túy day l i chúm chím c i, r i cô i th ng vô nhà, ch không ch u tr l i.
Chí Cao th ng th ng i v và i và ngó ngoái l i v n hoa ôi ba l n.
ch ng ông Huy n Hàm Tân i Sài Gòn tính ch i v i con vài b a mà thôi, té
ra lên t i ó, c t coi r ng em Ng , ông nh h t hai cái r ng h , r i bi u m i ngày ph i
tr l i cho ông trám và b t, l i ph i i luôn luôn cho tám b a m i c. ã v y mà
Th toán Thình còn c theo n n n xin cha m ch i lâu lâu. Vì v y nên v ch ng ông
Huy n ph i trên Sài Gòn n 11 b a m i v c.
Khi hai ông bà v t i nhà thì th y cô Túy n m trong mùng tóc bùi nhùi, m t lim
dim, mà l i p m n lên t i c .
Bà Huy n c ng con, th y con nh v y thì lo s , l t t gi mùng lên, t tay lên
trán con và h i :
- Con au sao ó con ?
Cô Túy l c u và áp nh nh :
- Con nh c u chóng m t ch không có sao.
Bà Huy n th y trán con không nóng, mà l i có r n m hôi thì bà b t lo, song bà
i ti p :
- Con au m y b a r i?
- M i au ây.
- Con có bi u bày tr r c th y thu c coi m ch cho con u ng thu c hay không?
- Không.
- Con d i quá ! nhà au mà không ch u r c th y u ng thu c ch . má cho
i ông l ng y ngoài nhà th ng vô coi m ch cho con nghe.
- Thôi, má. Con nh c u chóng m t chút nh, không có sao âu mà s . ng
c th y th t công.
Bà Huy n ra ngoài cho ông hay. Ông Huy n vô phòng th m con, ông t ý mu n
c th y thu c, mà cô Túy c ng không ch u, c xin cha m ng lo ch y thu c r c
th y.
Bà Huy n xu ng nhà sau, th y con B ng thì h i :
- Cô Hai v Sa éc ch a tr qua hay sao ?
- Th a, ch a.
- Còn cô ba au t hôm nào t i nay ?
- Th a m i au t chi u hôm kia.
- Nó có i âu b n ng gió hay không?
- Th a, không. T b a ông bà i cho t i b a nay cô ba c nhà hoài, ch không
có i âu h t. M y b a u, cô n c m coi sách, t i cô ng s m, cô vui v nh th ng.
Cô b t u au t chi u b a hôm kia, cô n m mi t trong phòng, không ra ngoài ch i n a.
- T hôm au n nay nó có n c m cháo gì hay không?
- Th a, chi u hôm kia cô n có m t mi ng và c m, r i nói chóng m t n không
c. T i l i con có khu y m t ly s a cho cô u ng. Tr n ngày hôm qua cô bi u n u cháo


cho cô n, ch không n c m. Mà n cháo thì m i l n cô húp có m t chén, ch không n
nhi u. H i s m m i này cô u ng s a, r i h i tr a cô có n n a chén cháo.
- au b nh gì mà k quá v y không bi t.
- Cô ba nói cô chóng m t nên ng i không c, c n m hoài.
- nhà có khách nào t i hay không?
- Th a, không. Ch c h hay ông bà i kh i nên không ai t i ... Có ông H ng
qu n m i b a u có ghé h i th m có vi c chi hay không r i ng i.
n chi u, ng i nhà d n c m cho ông Huy n bà Huy n và em Ng n. Bà Huy n
vô phòng bi u cô Túy ráng ra n c m. Cô l c u nói chóng m t n không c và xin
bi u con B ng khu y cho cô m t ly s a mà thôi.
ng qu n T i l i m ng ông Huy n bà Huy n v , h i th m b n c a Th toán
Thình và h i th m em Ng h t nh c r ng hay không. H ng qu n th m ch i m t lát r i
i, k cô Huyên bên Sa éc v t i. Ông Huy n bà Huy n h i th m ch dâu au. Cô
Huyên nói ã m nh r i, i ra i vô c nh th ng, n c m c ng ã bi t ngon.
i b a y khí tr i nóng n c, bà Huy n ra ngoài ng i cái b ng trong v n hoa
ng mát. Bà kêu cô Huyên ra ng i v i bà ng bà h i th m b n c a ch dâu bên Sa
éc. Hai ng i ng nói chuy n, s t nhiên bên nhà Chí Cao có ti ng hai ng i c i l n,
mà ti ng m t ng i là ti ng n bà.
Lúc y con B ng ng b ng n c trà em ra cho bà Huy n u ng. Bà bèn h i nó :
- Nghe nói ông Chí Cao không có v mà sao nãy gi l i nghe có ti ng n bà nói
n b n?
- Th a bà, có m t ng i n bà l m i l i ó ba b a rày. Con nghe anh b i nói
ng i àn bà y là v c a ông ó, song con không bi t ph i nh v y hay không. Mà m y
a rày con nghe hai ng i c r y l n v i nhau hoài.
- Ng i ta v g n l n x n quá. H r y rà v i nhau hoài, mình ch u sao c.
Ch chi hôm tr c ông mày u giá mua mi ng t ó thì xong bi t ch ng nào.
Cô Huyên v i con B ng không hi u vi c ó, nên không dám nói ti ng chi h t.
Tr a b a sau, bà Huy n v i cô Huyên ng ng i trong phòng c a cô Túy mà ép
cô ph i ráng n m t chút c m. Con B ng vô ch cô Túy n r i ng b ng mâm c m ra.
Thình lình nó nói v i bà Huy n :
- Ng i n bà ó ã xách gi i r i.
Bà Huy n ch ng h ng h i:
- Ng i n bà nào?
- Ng i n bà l i nhà ông gì bên này ây, h i hôm bà nghe r y l n ó.
- A, i h i nào?
- Th a m i xách gi i t c thì ây.
- Sao mày bi t?
- Th a bà h i nãy con xu ng mé sông con th y rõ ràng.
- i âu thì i h t cho r nh !


Nãy gi cô Túy ch m chú nghe l i con B ng nói. Cô ráng n h t chén c m r i
bi u con B ng b ng mâm ra và d n nó múc m t thau n c em vô phòng cho cô r a m t.
Cô l i c y cô Huyên g giùm tóc cho cô, r i cô i soi ki ng mà b i u t t .
Bà Huy n th y con b a nay n c m c, l i r a m t, g u nh th ng, thì bà
ng th m, ch c b nh c a con g n h t, nên không tính t i vi c r c th y thu c n a.
Bu i chi u cô Túy ra ngoài mà n c m v i cha m , ch không òi n riêng trong
phòng mà c ng không than nh c u chóng m t n a. C ch y càng làm cho ông Huy n
bà Huy n an lòng thêm. Song n c m r i cô c ng tr v phòng, mà l i còn kêu cô Huyên
i em Ng vô ch i v i cô.
Tr i t i l n l n. Trong nhà ã t èn. Con B ng b ng vô phòng cô Túy m t cái
èn t ng nh mà trên bàn, ch cô th ng c sách.
Cô Túy n m trên gi ng, cô kêu em Ng bi u lên n m m t bên cô, r i cô ôm nó
mà hun.
Cô Huyên ng i l i bàn vi t, th y có quy n ti u thuy t “Nh n b n H ng Nga”
n g n cái èn, cô bèn v i tay mà l y r i gi ra mà xem.
Cô Túy ngó th y, cô li n nói:
- Ch m t c t giùm quy n ti u thuy t ó m t chút, ch Huyên.
- qua xem m t chút r i qua c t.
- Xem làm chi? Ch ã có c r i mà?
- Qua th y em c ng ã c m y l n r i, mà sao em c ng còn l y ra mà c hoài?
- Bây gi em ghét l m. Có l em s t nh ng ti u thuy t c a em mua dành
trong t m y n m nay ó.
- Sao v y?
- H m nay em suy ngh m y l i c a ba em nói hôm n em m i hi u m y l i y
thi t là úng n. Nên c sách luân lý ch ng c ti u thuy t. Em nh t nh coi
ch ng và c m tuy t em Ng , em quy t không cho nó r t i ti u tuy t nào h t.
- Ti u thuy t có th d , mà c ng có th hay, có th không nên c, mà c ng có
th c n ph i c. Mình l a th hay, th có ích, th duy trì luân lý mình c thì có h i chi
âu.
- Bi t làm sao mà l a ... B a nay sao em bu n ng s m. Thôi ch d t em Ng v
phòng ch mà ng i.
Cô Huyên v i em Ng b c ra kh i phòng thì cô Túy b mùng xu ng r i t t èn.


IV

Qua ngày sau.
i t ng sáng mà tr c nhà Chí cao t u l i ông d y d y; th y H ng qu n làng
Th i Th nh v i th y i n Ô Môn u có m t t i ó.
Ông Huy n Hàm tân hay s náo nhi t y, ông m i ra tr c c a mà xem. Ông nghe
có ti ng H ng qu n ông bèn sai gia d ch ra h i coi có vi c gì, thì m i hay Chí Cao b
âm ch t n m gi a m t v ng máu trong nhà, g n bàn vi t. Nghe nh v y c nhà ông
Huy n u lao nhao ra ng tr c sân mà h i th m, duy có cô Túy v n còn n m ng im
lìm trong phòng.
án m ng này phát giác nh v y :
ng qu n T i, là chánh H ng qu n làng Th i Th nh, trong t c a ông
Huy n, nhà phía tay m t, còn nhà Chí Cao phía tay trái. H i 5 gi khuya này. H ng
qu n T i còn ng , thì có m t ng i kêu c a mà báo cáo, nói có v án m ng. H ng qu n
th c d y h i s , m i hay ti u thuy t gia Chí Cao b âm ch t và ng i báo cáo ó là tên
Qu n, b i c a Chí Cao.
ng qu n l t t r a m t b n áo r i i li n l i nhà Chí Cao. Khi b c vô hàng
ba, thì th y c a gi a có m t cánh m hé, còn hai c a hai bên thì óng ch t. Kéo cánh c a
y mà b c vô nhà, thì th y Chí Cao n m d i g ch, d a bên bàn vi t, n m nghiêng, tay
trái phía d i l i s p ra sau l ng, có m t con dao r c gi y b ng s t, xi kên tr ng, nh n mà
dài g n hai gang, ghim ngay tr c ng c. ng i b âm ch t ã lâu r i, mình m c m t b
pijama b ng l a tr ng có vi n en, áo qu n phía d i g ch máu nhu m lòm, có nhi u
ch ã khô r i.
Cái gh ng i vi t thì v n còn nguyên yên ch th ng, duy có m t cái gh
khác ng l n n m g n bàn vi t. Trên bàn vi t thì cái èn t ng v n còn cháy. Bình m c
thì m nút, có m t cây vi t v i m t cái ng h eo tay b ng vàng g n ó. Bên tay
t có m t ch ng sách s p ngay th ng. Bên tay trái có m t cái kh n mu xoa l a xanh
m t i góc bàn. Gi a bàn thì có 3 t gi y vi t r i n m xéo xéo, ch không ngay.
ng qu n i xem cái c a sau và m y c a s thì cái nào c ng óng ch t; còn hai
c t bàn vi t và t áo, t r u thì cái nào c ng còn khóa, không có d u c y. H ng
qu n l i bi u tên Qu n, là b i c a Chí Cao, i v i mình mà xem xét cùng trong mà coi có
t món chi hay không. Tên Qu n coi r i không m t v t chi h t. Nó l i nói thêm r ng
th ng b a nó th y ch nó m h c t bàn vi t phía tay m t mà l y ti n a cho nó i
ch . Có l ti n b c trong t y. H ng qu n coi k l i m t l n n a, thì h c t y v n
khóa ch t.
ng qu n l y làm l , không hi u Chí Cao b gi t b i c gì.
Lúc y th y i v i chú Cai n Ô Môn hay tin nên ã vô t i. H ng qu n c y
chú Cai tr ra dinh qu n ch ch ng nào quan Ch qu n th c d y thì báo dùm v án m ng
này cho quan l n hay và c y th y i gìn gi tr t t , ng cho dân s tràn vô nhà. S p
t xong r i, H ng qu n m i l y vi t m c và gi y em l i cái bàn n c n nhà bên kia
mà l p vi b ng.


ng qu n biên s mình khám nghi m t thi và s mình xem xét trong nhà, m i
kho n u nói rành r r i m i l y khai tên Qu n.
Tên Qu n khai nh v y :
"Tôi tên là Nguy n V n Qu n, 21 tu i sanh t i làng Tân An, t nh C n Th , cha
" là Nguy n V n Qui ch t, m là Lê Th M c ng ch t, tôi làm ngh b i, n u n và
n d p trong nhà. Tôi vào giúp vi c cho ông Chí Cao ã c 2 tháng 1 b a r i.
êm h i hôm, sau khi n c m t i tôi r a chén và d n d p xong r i g n 8 gi , tôi
i xin phép ch tôi ng qua vàm Ba Rích coi hát Ti u ch i. Vì hát hay vì có anh em
m coi hát t i h ng ông tôi m i v . Khi v t i nhà ch tôi, tôi th y c a gi a m hé,
i có èn t trong nhà, tôi t ng ch tôi ã th c d y, nên tính vô lãnh ti n ng m t lát
a i ch . Ch ng dè l i c a ng ngoài dòm vô tôi th y ch tôi n m co d i t, máu
ch y áo qu n, tôi kinh hãi không dám vô, li n ch y i báo cáo v i th y H ng
qu n.th y h ng qu n i v i tôi tr l i nhà, thì thi t qu ch tôi b âm ch t. L i thi t tôi
khai ngay, b ng khai gian thì tôi ch u t i".
ng qu n biên l i khai y, suy ngh m t chút, r i h i thêm :
- Anh khai anh xin phép v i ch anh mà i coi hát Ti u h i g n 8 gi t i. V y ch
i anh i ó, trong nhà có ai hay không?
- B m, không. Trong nhà duy có m t mình ch tôi v i tôi mà thôi. H i tôi i coi
hát thì ch tôi ng i qua i l i ngoài sân mà h ng gió.
- Th ng th ng anh th y có ai hay t i nhà nói chuy n ch i v i ch anh hay
không?
- B m, không. Ch tôi d n v ây ã c m t tháng m y r i, ch ng bao gi có
c m t ng i khách nào h t. Hôm m i d n v thì có qua nhà quan Huy n g n ây mà
th m m t l n mà thôi, ch c ng ch ng có i âu n a.
Anh nói ch ng có r c m t ng i khách nào h t. Mà theo tôi bi t thì luôn m y
a tr c ây trong nhà có m t ng i n bà. Sao anh dám khai gian nh v y?
- B m th y H ng qu n, tôi quên. Ph i, cách ba b n b a tr c, có v c c a ch
tôi n th m, ba b a r i v .
- V ngày nào gi nào?
- B m i hôm qua, i l i m t gi tr a.
- i âu, anh bi t hôn?
- B m, hôm qua, khi ng i n bà y xách cái gi i c m t lát r i ch tôi bi u
tôi theo nom coi ng i y i âu. Tôi th y l i 2 gi tr a lên xe h i ò hi u ào Châu i
n Th .
- Anh bi t ng i n bà y tên gì h gì hay không?
- B m, không. H i tôi vào nhà v i ch tôi, thì ch tôi m t c n ph d i C n
Th có m t mình. Cách vài tu n ch tôi d n v nhà này thì tôi i theo có m t mình ch
không có ng i n bà y. Ng i y m i lên cách ây 4 b a rày r i i h i tr a hôm qua
ó.
- Sao anh bi t ng i y là v c c a ch anh?


- B m, hai ng i r y l n v i nhau, tôi lóng tai nghe nên tôi hi u h i tr c ch tôi
có làm b n v i ng i y.
- Còn anh nói h i hôm anh i coi hát Ti u t 8 gi t i n h ng sáng anh m i v .
Anh bên Ba Rích sáng êm anh không bu n ng hay sao?
- B m, có anh em ch i nên không bu n ng .
- Anh em là ai?
- B m, anh Canh là b i c a ông th y thu c v i anh Huê là cu ly bên tr ng h c.
- Anh g p hai anh y h i nào?
- B m, tôi qua t i Ba Rích thì tôi g p li n.
- Hai ng i y ch i v i anh luôn t i sáng hay sao?
- B m, ph i. Hai ng i ch i v i tôi t i sáng, ch ng v c ng i chung v i tôi m t
ghe.
ng qu n b c ra ngoài, nói nh v i th y i mà c y sai lính i òi tên Canh
i tên Huê và ón xe ào Châu d i C n Th lên mà òi s p ph v i l ng mình h i
luôn th . Ch ng tr vô nhà, H ng qu n xét mình tên Qu n và bi u nó d t i ch ch nó
qu n áo cho mình coi. H ng qu n xét h t, mà không tìm ra m t d u chi áng
nghi.
i 7 gi quan Ch qu n vô t i, H ng qu n ti p r c và ch m i vi c cho ngài
xem xét, r i a t vi b ng ng l p cho ngài coi tr c.Quan Ch qu n xét các vi c u
y nh l i biên trong vi b ng. Ngài bèn d y ph i t thi n m yên, ng d i i v t chi
trong nhà h t, và ph i l p vi b ng ri t r i em n p cho ngài ánh dây thép cho quan Bi n
Lý.
Quan Ch qu n v r i, thì lính d t tên Huê v i tên Canh vô t i.
ng qu n li n d y m t chú H ng tu n d t tên Qu n vô trong bu ng r i ó
mà coi ch ng nó, ng cho nó i âu. Tên Qu n i r i th y m i kêu tên Canh vô mà h i :
- H i hôm anh làm vi c gì âu?
- B m th y H ng qu n, h i hôm tôi i coi hát Ti u bên Ba Rích.
- Th a d p hát ti u, thiên h qui t u ông o, r i ai i âu c ng nói i coi hát ti u,
bi t làm sao mà xét s th t gi cho c.
- B m, thi t tôi i coi hát Ti u. Tôi i tôi có r tên Huê, là cu ly tr ng h c i v i
tôi. N u th y không tin thì t y h i tên Huê th coi.
- i h i nào?
- B m, tôi r tên Huê i h i 7 gi r i t i. Hai anh em tôi ch i sáng êm bên Ba
Rích t i vãn hát m i v .
- i coi hát, anh có g p ai quen hay không?
- B m, tôi g p ng i quen nhi u l m, m t h t.
- Anh có g p tên Qu n là b i c a ông Chí cao, ng i b ám sát n m kia hay
không?
Tên Canh ngó t thi thì bi n s c s H ng qu n nghi mình có nhúng tay trong v
án m ng, nên ng d d m t chút r i m i áp:
- B m th y H ng qu n, tôi có g p tên Qu n.


- Anh quen v i tên Qu n nhi u hay không?
- B m, không. Tên Qu n ây h n m t tháng nay, tôi bi t m t mà thôi, ch tôi
không quen. H i hôm tôi i coi hát v i tên Huê. Tên Huê quen v i Qu n; hai ng i g p
i nhau, ng nói chuy n m t h i, nh n d p y tôi và tên Qu n m i làm quen v i nhau.
- Anh g p tên Qu n h i m y gi ?
- B m, h i ó ch ng 10 gi .
- Anh g p tên Qu n r i nó i theo anh mà coi hát luôn cho t i sáng, hay là g p
ng nói chuy n m t chút r i phân r nhau, m nh ai n y i ch i riêng.
- B m, ng coi hát v i nhau m t chút r i tôi v i tên Huê g p tên H a ngoài Th i
An nó m i hai anh em tôi i u ng n c. Hai anh em tôi i theo tên H a. Tên Qu n không
quen nên không i. L i 3 gi khuya hai anh em tôi m i g p tên Qu n l i. Tên Qu n r hai
anh em tôi i n cháo. Ba a chúng tôi i n u ng ch i t i vãn hát r i ki m ghe qua
sông mà v v i nhau m t l t.
- H i 3 gi khuya, anh g p tên Qu n l n th nhì ó, anh th y nó có m c qu n áo
nh h i u hôm hay là nó thay qu n áo khác?
Tên Canh ng suy ngh r i nói :
- B m, tôi không nh .
ng qu n ngó ngay tên Canh v i c p m t r t nghiêm ngh và nói :
- Anh ph i nh ... Không lý m i êm hôm này mà anh quên c. Vi c này quan
l m. n u anh không ch u khai thì ng i ta s nghi anh không mu n khai thi t, ch
không ph i anh không nh .
- B m th y tôi b t ý v ch ó, ch không ph i tôi không ch u khai.
- Anh không nh tên Qu n m c tr ng hay là en n a sao?
- B m, tôi nh nh m c tr ng, u hôm c ng v y mà khuya c ng v y.
- Anh bi t ký tên hay không?
- B m tôi không bi t vi t.
ng qu n c l i khai c a tên Canh l i cho nó nghe, bu c nó ph i làm d u tay
phía sau, r i d y nó l i m t góc nhà mà ng i riêng m t mình.
Th y kêu tên Huê, là cu ly tr ng h c vào. Th y mu n làm cho nó s , nên nó
c vào vô thì th y ch t thi mà h i nó :
- Anh bi t ng i này hay không?
- B m, không.
- Thi t anh không bi t hay sao?
- B m tôi có nghe nói ng mua nhà v ây h n m t tháng nay, song tôi không có
th y m t ng l n nào.
- Anh không bi t ng mà sao anh quen v i tên Qu n là b i c a ng?
- B m, tên Qu n i ch th ng hay g p tôi nên quen.
- ng tên là Chí cao vi t ti u thuy t hay l m.
- D tôi m i nghe nói h i nãy.
- , mà anh bi t ai âm ng ch t ó hay không?
- B m cái ó làm sao tôi bi t c.


ng qu n li c m t ngó tên Huê thì nó ng t nhiên, không có s c lo s chút
nào h t. Th y m i d y nó khai coi h i hôm nó i coi hát Ti u v i ai, i gi nào n gi
nào m i v , g p tên Qu n h i nào.
Tên Huê khai y nh l i khai c a tên Canh h i 7 gi r i t i, l i 10 gi m i g p tên
Qu n, ng coi hát v i nhau m t lúc r i nó nói v i tên Canh i theo tên H a u ng n c;
tên Qu n không có i theo, n 3 gi khuya m i g p tên Qu n n a, r nhau i n u ng
i g n sáng vãn hát nó v i tên Huê và tên Qu n m i ki m ghe qua sông mà v v i nhau
t l t.
ng qu n h i v y ch t u hôm n khuya tên Qu n m c có m t th áo qu n
hay là g p l n th nhì nó thay khác. C ng nh tên Canh, tên Huê khai nó không ý
i s ó; song nó nh nó g p hai l n u th y tên Qu n m c tr ng, mà không bi t tên
Qu n có thay hay không.
Tên Huê khai bi t ch , nên H ng qu n c l i khai c a nó l i cho nó nghe, bi u
nó ký tên sau, r i ch ch tên Canh ng i mà d y nó l i ng i ó.
ng qu n xem l i khai c a tên Qu n h i nãy l i, r i kêu H ng tu n mà bi u
t tên Qu n tr ra ngoài. Th y ngó tên Qu n mà nói:
- L i khai c a anh h i nãy có vài kho ng không khai úng s thi t. Anh khai anh
i coi hát Ti u h i 8 gi t i, qua t i Ba Rích thì anh g p tên Canh v i tên Huê, thì hai
ng i u khai nh nhau, h nói h g p anh h i l i 10 gi . ây qua Ba Rích, d u anh
c ki m ghe qua sông i n a thì m t n a gi ng h là nhi u. y v y mà qua t i Ba
Rích l i m t gi r i ng h r i anh m i g p tên Canh và tên Huê, ch không ph i g p
li n. Còn kho ng này n a: anh khai r ng anh coi hát ch i v i tên Canh tên Huê, vãn hát
ba ng i m i v m t l t v i nhau. Không ph i nh v y. Tên Canh và tên Huê ng khai
p anh l i 10 gi , ng chung v i nhau m t lát r i hai ng i y i u ng n c, phân r
i anh n 3 gi khuya m i g p anh l i. V y thì t 10 gi n 3 gi khuya, trong cái
kho ng 5 gi ng h ó anh i âu?
Tên Qu n b i r i m t chút r i m i áp :
- B m th y H ng qu n, tôi ó coi hát ch không có i âu h t.
- Trong th i gian y có ai th y anh luôn luôn t i Ba Rích hay không?
- B m, có l ai c ng ngó th y tôi h t th y, ng t vì tôi l , nên tôi không bi t ai mà
khai ng h làm ch ng cho tôi.
ng qu n ng i suy ngh , r i kêu tên Canh v i tên Huê l i g n ch tên Qu n mà
i ph i h i hôm tên Qu n m c b qu n áo ng m c trong mình ó hay không. Tên
Canh v i tên Huê nói ph i, song l i nói không c qu quy t.
Th y i cho H ng qu n hay r ng chi c xe h i ò hi u ào Châu ã lên t i và
lính ã có òi s p ph v i l vô r i.
ng qu n li n cho s p ph v i l vô nhà r i h i v y ch h i hôm qua, chuy n
xe xu ng h i 2 gi chi u, ph i t i ch Ô Môn có ng i n bà xách lên xe mà i C n
Th hay không. S p ph v i l u nói tr a hôm qua có n 3 ng i n bà ch Ô
Môn i C n Th . H ng qu n d y tên Qu n ch coi ng i n bà nhà Chí Cao ra i ó


c gì. Tên Qu n nói ng i y m c qu n nhi u tr ng c , áo xuy n en, u choàng
kh n l a tr ng, ch n mang gu c, tay xách m t cái gi mây. Tên l xe li n áp :
- Ph i, tôi nh có ng i n bà y i xe tôi h i tr a hôm qua. Ng i y s c m t
coi bu n hiu, xu ng t i C n Th r i xách gi mà i, song tôi không bi t i âu.
ng qu n cám n s p ph v i tên l xe ào Châu r i cho hai ng i i. Th y
y th y i v i H ng tu n và Phó h ng qu n canh gi nhà Chí Cao, r i th y c m t
vi b ng v i các l i khai em ra dinh qu n mà n p cho quan Ch qu n. Th y c ng có d t
tên Qu n, tên Canh và tên Huê theo ng cho quan Ch qu n nh t.
Quan Ch qu n c h t h s r i ngài vi t m t t dây thép mà ánh cho quan Bi n
Lý hay và xin quan Bi n Lý li u nh v t thi. Ngài d y H ng qu n em g i tên Qu n,
tên Huê, tên Canh ng nhà vi c làng i l nh quan Bi n Lý tr l i r i s hay.
Cách ch ng m t gi sau, quan Ch qu n ti p c dây thép c a quan Bi n Lý tr
i. Quan bi n Lý cho hay r ng 2 gi r i chi u ngài s lên t i v i quan Th m Án và
ngài xin truy n tr c cho quan Th y thu c Ô Môn hay ng gi y có m t t i qu n hi p
i ngài mà khám nghi m t thi.
Quan Ch qu n li n cho H ng qu n hay, ngày d y ph i ghé qua nhà quan Th y
thu c mà m i và ngài d n tr c 2 gi r i H ng qu n ph i có m t t i nhà Chí Cao v i
tên Qu n, tên Canh, tên Huê mà h u quan Bi n Lý.


V

Thi t úng 2 gi r i chi u, quan Bi n Lý v i quan Th m Án ng i xe h i lên t i
qu n, có m t quan L c s v i m t th y Thông ngôn i theo hai ngài.
Quan Ch qu n hi p v i quan Th y thu c mà ti p r c các quan và m i vào dinh
qu n. Trong lúc các quan u ng la ve mà gi i khát, thì quan Ch qu n trình h s v v án
ng cho quan Bi n lý v i quan Th m Án xem và ngài tóm thu t các u ngài v i
ng qu n ã khám xét bu i s m m i, cùng các l i khai c a m y ng i có can h ho c
tr c ti p, ho c gián ti p, v i i c a k b gi t, duy có ng i n bà mà tên Qu n khai là
c a Chí Cao thì ã i xu ng C n Th b a tr c, nên không th òi h i và l y kh u
cung c.
Thu t m i u r i quan Ch qu n m i m i quan Bi n Lý, quan Th m Án cùng
các quan có m t i h t vô nhà Chí Cao. n n i quan Ch qu n bèn trình di n H ng
qu n T i v i 3 ng i ch ng cho quan Bi n Lý bi t.
Quan Bi n Lý và quan Th m Án xem cách và ch t thi n m, xem c a n o, xem
cùng trong nhà t tr c ra sau, không b sót m t ch nào h t. Quan Th m Án còn ra
ng tr c sau và ngó m y nhà hai bên và ngó qua phía bên kia r ch. Ngài l i d y ngài
Thông ngôn h i tên Qu n coi ban êm nó ng ch nào. Tên Qu n b m r ng nó ng d i
nhà b p và d t quan Th m Án i mà ch ch nó ng cho ngài xem.
Khám xét xong r i, quan Bi n Lý v i quan Th m Án nh t di n d y H ng qu n
coi ch t thi em qua nhà xác bên nhà th ng, nh t di n làm t gi y phái quan Th y
thu c Ô Môn m t thi.
Các quan s a so n i h t qua nhà th ng ng ch ng ki n cho Th y thu c m .
Lúc ra kh i c a, quan Ch qu n s c nh cái kh n mu xoa l a xanh n m t i góc bàn vi t.
h i s m m i ngài ã ý nghi cái kh n y có l là m t tang v t có th giúp cu c u
tra c k t qu , n u b m t thì th t l i nhi u, b i v y ngài tr vô nhà l y cái kh n mà
nhét vào túi qu n r i m i i theo các quan.
Tr c khi m t thi, quan Th y thu c rút con dao r c gi y ghim ngay tr c ng c
Chí Cao ó mà trao cho H ng qu n gìn gi . Xét k b ngoài t thi thì th y n i cánh tay
t có hai ng r m máu nh d u móng tay quào, t i b p tay y có b n d u
gi ng nh d u r ng c n. ch ng m mà xét b trong th y rõ ràng con dao r c gi y âm
ngang qua trái tim, còn các t ng ph khác thì t t nh th ng, ng i b gi t không có b nh
chi h t.
Quan Th y thu c t v i quan Bi n Lý và quan Th m Án r ng theo cu c m này
thì th y ng i b gi t ch b con dao r c gi y âm th ng trái tim nên ch t li n, l n dao
âm xéo t d i lên trên, t thi ng mà b âm, ch không ph i ng i. Còn xét máu trong
thi thì có l n n nh n ch t l i 12 gi , ho c 12 gi r i khuya.
Quan Th y thu c ng nói chuy n thì có hai ng i àn bà mu n xông vào nhà
, m t ng i than khóc om sòm, lính v i h ng qu n ph i n m cánh tay mà c n l i.
Quan Bi n Lý ngó th y, ngài m i ra l nh cho phép ng i n bà than khóc ó vào ng


i coi mu n vi c chi. Ng i n bà y vào r i ng i b p ngay tr c m t quan Bi n Lý và
khóc và l y và th a.
- B m quan l n, tôi là Ngô Th L nh, v c a Chí Cao. Cách m y b a tr c tôi có
lên Ô Môn th m ch ng tôi. Tôi m i tr xu ng C n Th h i tr a hôm qua. H i tan ch tôi
nghe ng i ta nói ch ng tôi b âm ch t. Nghe nh v y tôi kinh hãi, nên l t t ng i xe
i ò mà lên ây ... Té ra thi t ch ng tôi b âm ch t ... Cúi xin quan l n tra xét ng b t
mà b tù a sát nh n cho oan h n c a ch ng tôi kh i t c và xin quan l n cho phép tôi
lãnh xác c a ch ng tôi em v mà chôn c t cho m cúng.
Quan Bi n Lý nói v i quan ch qu n r ng có Th l nh n ây thì kh i ph i th t
công s C nh sát tìm ki m mà tra v n. Ngài bi u th y Thông ngôn h i Th L nh :
- Cô xu ng C n Th t h i tr a hôm qua n nay cô nhà nào?
- B m quan l n, tôi u t i nhà ch T Thanh có i theo tôi kia.
- T i sao mà cô c hay tin ch ng cô b gi t?
- B m quan l n, bu i s m m i này ch T Thanh ng i bán rau c i ngoài ch , ch
nghe ng i ta nói ch ng tôi trên Ô Môn b âm ch t. G n 11 gi , tan ch , ch v nói
vi c y l i cho tôi hay r i hai ch em tôi ra b n xe ò ki m xe mà lên ây.
- Cô làm b n v i Chí Cao mà có hôn thú theo phép hay không?
- B m quan l n, không có hôn thú.
- Cô bi t Chí Cao có cha m anh em âu hay không?
- B m quan l n, cha m ch ng tôi khu t s m, còn ch ng tôi thì không có anh em
chi h t.
- Quan Bi n lý v i quan Th m Án bàn lu n cùng quan Ch qu n, ngh vì Th L nh
tuy khai làm b n v i Chí Cao không có hôn thú song bây gi mình không bi t thân nh n
a Chí Cao là ai, v y thì c ng nên cho phép Th L nh lãnh xác v chôn c t và cho phép
m cái nhà y i ch ng nào có ai ra tranh tr r i s hay. Còn v cu c u tra án m ng
thì chi u các l i khai c a tên Qu n, tên Canh và tên Huê, mình có th nghi tên Qu n chút
nh, ch không có b ng c gì rõ ràng. C n ph i tra h i d d m nhi u ngày có l m i tìm
ra manh m i mà b t ph m nh n c. Quan Ch qu n t i ch , t nhiên d d m d h n
ng i khác.
Vì bán tính nh v y nên quan Bi n Lý kêu H ng qu n mà d y ph i cho phép
Ngô Th L nh lãnh t thi em v nhà Chí Cao mà lo cu c t ng táng, kêu Th L nh mà d y
ph i t m n i nhà Chí Cao ng cho quan Ch qu n tra v n. Ngài d n quan Th y thu c
l p vi b ng m t thi r i thì n p ngay cho quan Ch qu n ng quan Ch qu n ính
theo h s mà g i xu ng cho ngài. Sau r t ngài d n quan Ch qu n ch ng nào l y kh u
cung m i ng i r i và có vi b ng c a quan Th y thu c, thì làm t b m mà g i h s
cho ngài, song c ng c d d m u tra ti p hoài, rán tìm cho c ph m nh n.
Truy n l nh xong r i quan Bi n Lý li n lên xe h i mà v v i quan Th m Án, quan
c s và th y Thông ngôn.
Quan Ch qu n d n Ngô Th L nh không c i âu, h chôn c t ch ng xong thì
ph i n qu n mà h u li n.


Ngài bi u H ng qu n th h t tên Canh, tên Huê và tên Qu n, song d n chúng nó
không c i ra kh i ch Ô Môn, b i vì ngài s tra h i chúng nó l i.
t i qu n ngài li n kêu riêng th y i mà d n ph i c t lính theo coi ch ng tên
Qu n luôn luôn ng d d m cách c ng c a nó coi có u chi áng nghi hay không.


VI

Vì Ngô Th L nh nghèo, ph n thì v ch ng không có hôn thú nên s lu t hình
không dám c y t c a Chí Cao mà ki m b c ti n, l i c ng vì Chí Cao mua nhà v Ô
Môn m i h n m t tháng và không giao thi p v i ai, nên không có ng i quy n th c n
phân u và u bái, b i v y Th L nh ph i li u c m g p m m, t n li m ch ng thì làm
ck n s . Xin t và m n ào huy t xong r i, tr a b a sau i chôn, thì ch có Th
nh, ch T Thanh, tên Qu n v i H ng qu n i theo linh c u mà thôi.
tv ns ng xuân xanh tráng ki n, l i vi t ti u thuy t c ng i ta hoan
nghênh nhi t li t, mà thình lình b âm ch t m t cách r t g m ghê, r i lúc t ng chung cái
linh c u l nh l o không ai oái hoài, nh ng ng i có chút lòng o c ai trông vào cái
hoàn c nh này c ng ch ng kh i ng m ngùi v cu c danh l i, suy ngh cho n o ti n trình.
i thiên m ng nh nh v y, nên Chí Cao ph i ch u nh v y.
i nh n qu nên Chí Cao m i ph i nh v y; có nh n th nào ó, nên m i có qu
th này ây.
ó là hai câu c a b c trí th c Ô Môn ngh lu n v i nhau hai b a rày, ph i
Kh ng thì theo cái thuy t thiên m ng, ph i Thích thì theo cái thuy t nh n qu .
Cái thuy t nào trúng ? ... sau r i s bi t.
Trong lúc dân làng khiêng Chí Cao i chôn thì th y i vào h u quan Ch qu n
mà phúc b m v v quan Ch qu n phú thác. Th y th a r ng tên Qu n c th ra thì nó
bình t nh nh th ng, ch không th y nó vui m ng. Nó li n qua nhà th ng mà khiêng
xác c a Chí Cao v nhà. V t i ó nó không có nói chuy n v i Th L nh, mà n t i nó
i gói h t áo qu n c a nó em l i nhà vi c mà g i cho th ng xuyên. Nó x r trong
nhà hoài t n li m có nó mà cúng qu y c ng có nó, không bu n lung, mà c ng không h n
. Còn Th L nh thì cô khóc hoài, b bu n r u nhi u, mà i v i tên Qu n, thì không
th y cô t d u thân thi t chút nào h t.
Quan Ch qu n nghe phúc th m nh v y, ngài suy ngh m t chút, r i h i th y i:
- Theo l i các th y m i b m v i tôi ó, thì ch c tên Qu n không có gi t ch nó,
mà c ng ch c nó không có a ý v i Th L nh mà làm vi c ó ph i hôn?
- B m quan l n, tôi d d m th nào thì tôi b m ngay cho quan l n li u nh, ch
tôi có dám ch c vi c chi âu. Song tôi ngh b n sát nh n chúng nó khôn lanh l m. Nhi u
khi trong lòng chúng nó gian mà ngoài m t chúng nó làm ngay, khó cho mình hi u th u.
Tên Qu n khai v i th y H ng qu n r ng Th L nh n nhà Chí Cao 3 b a, v ch ng
có r y rà v i nhau, Th L nh gi n ch ng r i ho c m n tên Qu n gi t, ho c cho ti n bi u
tên Qu n ki m c i kh i ng ng i khác gi t. Bây gi Th L nh v i tên Qu n g p nhau,
ph i làm b làm l l ng ng kh i ng i ta nghi, bi t ch ng âu.
- Tôi ngó k m t tên Qu n và m t Th L nh. Hai ng i y không có trí mà l p thái
t i x o n nh v y c. H ng bình dân nh hai ng i ó, n u h ph m t i sát nh n,
th y thây c a ng i h gi t thì h xanh m t xanh mày, ch có âu t nh táo nh tên
Qu n và ai bi nh Th L nh. Tuy v y mà th y c ng ph i c d d m hoài. H nghe ho c


th y u chi kh nghi, thì báo li n cho tôi bi t. Còn ngoài dân gian, th y có nghe h nói
y th nào hay không ?
- B m quan l n, ngoài ch ng i ta bàn lu n vi c này lung l m, i ch nào c ng
u nghe h nói; mà ng i thì cho s m ng Chí Cao ph i ch t nh v y, k thì b o Chí
Cao n làm sao ó nên m i ph i b âm, ch h không có nói t i a sát nh n, h
không có ý nghi cho ai làm vi c tàn ác ó.
- Thôi, tôi c m n th y. Th y rán d n a .Th y coi ch ng h làm ám ma xong
i, thì òi Th L nh v i tên Qu n n h u tôi. Nghe nói ch T Thanh, ch còn trên này
mà giúp Th L nh chôn ch ng. Tôi mu n h i mà l y kh u cung ng i y tr c h t, ng
sau kh i th t công g i trát òi.
Bu i chi u, Th L nh, ch T Thanh và tên Qu n u n qu n mà h u.
Quan ch qu n d y b p h u kêu T Thanh vô tr c m t mình. Ngài bi t tên h ,
tu i, ngh nghi p và ch xong r i ngài m i h i :
- Ch bà con làm sao v i cô Ngô Th L nh ?
- B m quan l n, ch em quen, ch không có bà con.
- Ch có quen v i Chí Cao hay không ?
- B m c ng quen.
- Quen t bao gi ?
- B m quan l n, cách ây m y n m tr c tôi lên Sài Gòn ki m công vi c làm n.
Tôi nghèo l i b v , không bi t âu mà n ng d a ; may g p ông Chí Cao là ng i ng
ng, ng cho tôi u. T i v y tôi m i quen v i v ch ng ng.
- Ch u t i nhà Chí Cao t n m nào t i n m nào ? ch nh hay không ?
- B m ch ng 6 n m nay. Tôi ó h n m t n m r i tr v C n Th .
- T i sao mà bây gi cô L nh l i v i ch ?
- B m quan l n, không có . Cách sáu b y b a tr c, cô L nh trên Sài Gòn cô
xu ng C n Th mà ki m ông Chí Cao. Cô g p tôi ngoài ch ; tôi m i cô v nhà. Tôi i
i th m giùm m i hay ông Chí Cao mua nhà v trên này. Cô L nh lên Ô Môn ki m
ch ng. Cô i ba b n b a r i tr l i nhà tôi và khóc và nói ch ng cô không t ng n cô
a, nên không ch u cho cô trong nhà. Cô n n n xin tôi cho cô u ít ngày ng ki m
ch may m n; nh ki m không c công vi c thì cô s tr v Sài Gòn. Cô m i tr l i
nhà tôi h i x b a tr c k sáng b a sau tôi i bán ngoài ch , tôi nghe nói ông Chí Cao
âm ch t, v nhà tôi nói l i cho cô hay, r i ch em tôi d t nhau lên ây.
- B a cô L nh tr l i nhà ch ó, cô t i h i gi nào ?
- B m, h i ó m t tr i ã x chi u, l i 3 gi ho c ba r i .
- Cô có t l i chi oán ch ng hay không ?
- B m, cô phi n l m. Mà tôi ngh phi n c ng ph i; b i vì v ch ng h i nghèo thì
m hút v i nhau, may sau c khá thì chung h ng v i nhau, ch có ti n b c nhi u,
c danh d l n r i b v , thì làm sao mà v không phi n c.
- Ph i Tào khang chi thê b t kh h ng. B n ti n chi giao b t kh vong. Câu
sách y g m luân lý v o phu ph và o b ng h u. Ch ng làm trái v i luân lý y
thì v phi n áng l m.


- B i v y tôi nghe tôi c ng phi n.
- Mà cô L nh tr l i nhà ch r i cô có i ki m ch ng may m n hay ch a ?
- B m, ch a. Cô m i n C n Th m t l n, không bi t ti m may ch nào, mà c ng
không quen ai. Tôi tính chi u b a sau r nh tôi s d t cô i ki m ch mà may, té ra
sáng b a sau hay tin Chí Cao ch t ó.
- H bu n thì ng i ta hay i ch i ng gi i khuây. Có l cô L nh có i ch i ch .
- B m, không. Cô luôn t i nhà tôi, ch không có i âu h t
- Cô L nh tính ki m ch may m n mà nuôi mi ng, t c th cô không có ti n b c.
y ch ti n âu mà cô làm ám ma cho ch ng ?
- B m quan l n, cô nói ch ng cô i cô mà cho cô c hai ch c ng b c. Nh
ti n y nên m i làm ám ma c. Cô thi u ít ng, tôi có cho m n.
- Tôi c m n ch . Xin ch ra ngoài ng i.
- B m quan l n, tôi v C n Th c hay ch a ? Tôi i t hôm qua n nay b
buôn bán h t.
- Ch ch m t chút n a r i ch s v c.
Quan ch qu n d y kêu cô L nh vô. Cô khai tên là Ngô Th L nh, 30 tu i, làm
ngh may m i, quê quán Sài Gòn. Quan ch qu n biên r i ngài h i cô ;
- Hôm b a cô ng i xe h i mà tr xu ng nhà ch T Thanh, i d c ng cô có g p
ai quen hay không ?
- B m quan l n, tôi không g p ai quen h t.
- Cô có nói chuy n ch ng xô i cho ai nghe hay không?
- B m không. Xu ng t i C n Th r i tôi m i thu t vi c nhà c a tôi cho ch T
Thanh nghe, ch i d c ng g p ng i ta l ho c, nên tôi không có nói chuy n gì h t.
Cô ã khai cô làm v ch ng v i Chí Cao mà không có hôn thú. V y ch vì v n h i
nào mà làm b n v i nhau, r i t i sao h i Chí Cao v Ô Môn cô không i theo, m t
tháng sau r i m i n ki m ? Cô khai cho thi t và khai cho rõ ràng ng tôi bi t gia o
a Chí Cao ho c may tôi m i tìm a sát nh n c.
- B m quan l n, xin quan l n cho phép tôi khai u uôi cho rõ. Cách m i
m tr c, lúc y tôi m i 20 tu i, thì tôi may m n t i m t ti m may ng H u
trên Sài Gòn. ch ng c a tôi là Chí Cao, l n h n tôi 2 tu i, ng làm phóng s viên
cho m t t báo qu c âm c ng trên Sài Gòn. Hai a tôi th ng nhau r i k t ngh a v
ch ng ch không có c i h i chi h t, ch ng tôi làm báo l ng m i tháng ba ch c ng.
Tôi may m n ti n công m i tháng c 12 ng. v ch ng m n m t c n ph c bên
Khánh H i. Vì ngh nghi p bu c ch ng tôi ph i n m c t t , giao thi p v i anh em, nên
tôi ph i ti n t n h t s c, ph i nh n n nh n m c, lo cho ch ng. Làm b n v i nhau c
4 n m, l ng ch ng tôi lên c 50; mà tôi l i sanh m t a con gái, m c nuôi con, nên
không i may c n a. Tôi nhà, chòm xóm có m n may v i thì tôi may chút nh
mà ki m ti n v y thôi. S c c kh v n c eo theo tôi hoài. N m con tôi c 3 tu i thì
tôi có b nh, l i trong nhà thi u tr c h t sau li u không th nuôi con c, tôi m i em
con nh mà g i cho dì tôi Gò V p nuôi dùm. L n l n ch ng tôi t p vi t ti u thuy t mà
ng báo. Làm luôn hai ph n vi c, ã vi t bài lu n mà còn vi t ti u thuy t n a, nên s


ng ã lên t i b c tr m. Mà vi t ti u thuy t l i ph i n i r ng s giao thi p thêm ra n a,
nên ph i n xài t n hao nhi u h n. Vì giao thi p r ng nên ch ng tôi ph i i n u ng ch i
i v i anh em hoài, có nhi u khi i n n m ba b a m i v nhà m t l n. C n m chèo
queo nhà m t mình hoài, tôi bu n l i nh con, nên tôi ki m ti m i may l i gi i khuây.
Ch ng tôi l i càng ít v nhà h n n a. Sau tôi hay ch ng tôi không k nhà c a là vì có
mèo chó cùng h t, nay th m con này, mai i xem hát v i con kia, ch không ph i i ch i
i anh em. M t b a tôi i ki m, tôi g p ch ng tôi ng ng i trong nhà hàng mà n c m
i m t cô nào ó tôi không bi t. N c ghen không th d n c nên tôi có m ng cô n
và nói n ng ch ng tôi ôi l i. Ch ng tôi nói không bi t tôi là ai bi u tôi ph i i ra kh i
nhà hàng l p t c, b ng không s kêu lính b t tôi. M y l i b t ngh a y làm tôi chán ngán
t s c. Tuy tôi nghèo hèn, song tôi c ng có cái nh n ph m c a tôi. Ch ng tôi ã quên
ngh a tào khang, không t ng n tôi n a, thì tôi còn k tình v ch ng n a làm chi. Tôi
phi n nên b i v li n. T y v sau, thi t ch ng tôi không thèm bi t n tôi và con tôi
a. Tôi d p nhà và xin v i ch ti m cho luôn t i ti m mà may. M y n m nay tuy lòng
tôi bu n vi c nhà, song thân tôi c thong th . Cách 4 tháng tr c tôi au m t tr n lung
quá, u ng thu c h t ti n mà b nh không th y gi m. Tôi ph i vào nhà th ng Ch R y mà
m. Hôm tháng tr c tôi h t b nh, quan Th y cho ra nhà th ng. Trong túi không m t
ng ti n, tôi ph i tr v ti m mà xin may l i.
Ng t vì trong mình còn y u quá, h ng i lâu mà may thì m t r i c p m t hào
quang không th may c. M t b a tôi g p ng i anh em b n v i ch ng tôi h i tr c.
Ng i th y tôi m xanh thì h i tôi. Tôi k vi c tôi au, r i luôn d p tôi t n i kh c a tôi
a. Ng i y nói ch ng tôi n i danh ti u thuy t gia, ti n b c không thi u gì, ã b ngh
vi t báo tr v C n Th g n m t n m nay, bây gi không vi t ti u thuy t mà bán.
Ng i khuyên tôi nên xu ng C n Th mà v i ch ng tôi và ng i cho tôi 5 ng b c mà
i xe. Con ng i mà g p c n cùng kh áo r i thì khó gi thanh cao c. Tôi l y 5
ng b c r i lên xe h i i xu ng C n Th , tính ki m ch ng tôi mà n n n xin nh ngh a
tình x a, cho tôi mà nh h t c m hoàn thu c trong lúc ng y u. T i C n Th may
tôi g p ch T Thanh, là ng i tôi có làm n cho u trong nhà h i tr c. Ch không
quên ngh a c , m ng r m i tôi v nhà, r i i h i th m giùm cho tôi coi ch ng tôi bây
gi âu, nh v y tôi m i hay ch ng tôi mua t v trên này.
Tôi lên ki m c nhà, m i khóc mà n n n v i ch ng tôi, xin ni m chút tình x a
ngh a c , nh t là vì chút con th c u tôi lúc nghèo ng t, cho tôi mà nh h t c m d .
Thân tôi m y u, l i tôi nh nhen, l i nh c t i con mà không làm cho ch ng tôi ng lòng
th ng xót c. Ch ng tôi nói h n r ng không c n con, không còn tình ngh a gì n a, tôi
không c phép t i nhà làm nh c lòng c c trí. N n n không c tôi c l nh u, n
a n tuy không m i mà tôi c ng l y chén a lên n i. Ch ng tôi th y c ch c a tôi
nh v y thì n i gi n nên la r y xua i tôi. i thì i, tôi c ng c hoài không ch u
i, th m ngh gi n ít b a r i thôi, ch không l gi n hoài. Té ra c vài b a, th y rõ ý
ch ng tôi thi t ghét và khinh tôi, tôi li u làm c l n a vô ích, nên t i l i tôi m i ch ra
cái thói en b c, cái óc thô b , h c sang quên hèn, c giàu quên nghèo c a ch ng


tôi cho ch ng tôi bi t, ng sáng b a sau tôi i, thà tôi ch t b ch t b i, ch tôi không
thèm g n v i ng i b t l ng b t ngh a nh v y.
Tôi m ng nhi c n ng n , tôi t ý khinh b , coi b ch ng tôi bi t h th n, m i
xu ng gi ng nói êm ái r ng vì chán ngán cu c i, không mu n g n g i v i ai n a h t,
nên mua v n ng tr n m t mình cho yên trí mà vi t ti u thuy t. N u tôi thì r n
trí vi t không c ch không ph i quên tình c ngh a x a. V y sáng mai s cho tôi
ti n ng v Sài Gòn u ng thu c r i lâu lâu s g i ti n mà cho thêm ng tôi xài và nuôi
con. Tôi nói h n không thèm ng ti n c a ng i b t nh n b t ngh a. Ch ng tôi l i càng
xu ng n c ki m l i d u ng t mà an i tôi. Sáng b a sau l y 20 ng b c mà a cho tôi
và bi u tôi n c m s m m i r i s i chuy n xe tr a. Tôi bi t ch ng tôi là m, li u
làm d không c, nên ph i làm hi n mà i tôi, ch không ph i th ng yêu gì ó,
ng t vì trong c n ng y u túng r i, m t ng b c quý b ng m t tr m ng, nên c c
ch ng ã tôi ph i a tay mà l y 20 ng b c y, n c m s m m i r i m i i xe tr a
mà tr xu ng C n Th . Tôi vô nhà ch T Thanh mà thu t ch ng b c b o cho ch nghe
i xin ch cho u ng ki m ch may m n l y ti n nuôi thân.
Cô L nh ng khai vi c v ch ng c a cô, b r t thành thi t, l i r t trung h u, mà ý
không ph i th p hèn hay kh d i. Cô h n ch ng, cô khinh ch ng, ch không có thù oán.
Quan Ch qu n ng i l ng thinh mà nghe, c cho cô nói thong th , song ngài xét
l i nói, ngó t nét m t ng th u áo tâm h n c a cô. Ch ng cô khai d t r i ngài m i
i:
- Trong m y ngày g n ây cô l i nhà ch ng cô ó, cô có nghe tên Qu n nói ti ng
chi oán h n ch ng cô hay không?
- B m không. Mà trong m y b a ó tôi bu n r i c n m dàu dàu hoài, tôi không
có nói chuy n v i nó, nên không hi u nó có oán hay không.
- Cô có bi t ng i nào ho c giao tình v i ch ng cô r i ch ng cô ph r y, ho c có
vi c chi khác mà b t bình v i ch ng cô nên k t thù oán hay không?
- B m quan l n, tôi xa ch ng tôi ã 3 n m r i. T y n nay tôi m i giáp m t v i
ch ng tôi b a hôm ó, b i v y cái kho ng i c a ch ng tôi trong 3 n m sau ây tôi
không hi u chi h t.
- Trong m y b a cô l i nhà ch ng cô ó, cô có nghe l i nói chi, ho c th y c ch
nào làm cho cô ph i nghi ch ng cô có tình v i k khác ch ng?
- B m quan l n thi t tôi không có nghe th y chi h t.
Quan Ch qu n bi u cô L nh ra ngoài ng i ch và kêu ch T Thanh cho hay r ng
ch v c.
Ngài cho kêu tên Qu n vào mà d y nó khai coi êm Chí Cao b âm ch t ó nó
làm vi c gì âu. Tên Qu n c ng khai y nh l i nó ã khai v i H ng qu n.
Quan Ch qu n bèn h i nó :
- Trong m y b a cô L nh t i ch anh ó, anh có nghe cô t l i chi thù oán ch
anh hay không?
- B m, không. Cô không có nói chuy n v i con.
- T i sao v y?


- B m quan l n, con không hi u. Mà con th y cô bu n quá, nên con c ng không
dám nói t i cô.
- V y ch anh có nghe ai thù oán v i ch anh hay không?
- B m, không.
- Anh có bi t ch anh có t tình v i ai không hay không?
- B m, con không bi t. Con v i ch con m i 2 tháng nay, nên con không hi u s
ó.
- Tôi nghi anh không nói thi t, ch không ph i anh không hi u. Ng i ta nói m y
ông v n s a tình l m. Ông Chí Cao vi t ti u thuy t có danh, ch c ông ph i a tình nh
n s khác. Ông v trên này h n m t tháng nay, có n bà hay cô gái nào n th m
ông hay không?
- B m quan l n, con không th y.
- Có ng i àn ông nào n th m hay không?
- B m không.
- Ông có i ch i ch nào hay không?
- B m quan l n. Hôm m i v vài b a, ng có qua th m quan Huy n m t bên ó
t l n r i thôi, con không th y ng i âu n a. ng c ng i hoài t i bàn vi t, ban êm
ng nh ban ngày. M t hai khi chi u mát ng m i ra tr c l i lên i xu ng d a mé
ch mà ch i v y thôi.
- Áo qu n kh n v c a ch anh ai gi t?
- B m quan l n, mát và kh n v thì con gi t.
- Quan Ch qu n li n kéo h c t bàn vi t ra mà l y m t cái kh n mu xoa l a xanh
a cho tên Qu n và h i :
- M y tháng nay anh có gi t cái kh n này l n nào hay không?
- B m, không.
- Anh ph i coi l i cho k , ng tr l i g p.
- B m, ch con không có kh n mu xoa l a. Hai tháng nay con không có gi t cái
kh n l a nào h t.
- Có l cái kh n này nhét túi trên, nên có d âu mà ph i gi t?
- B m quan l n, cái ó con không hi u. Song con dám ch c r ng con m i th y cái
kh n này l n th nh t.
- Anh ng sau nhà b p, v y mà có khi nào ban êm anh nghe ch anh nói chuy n
trên nhà l n hay không?
- B m, con ng mê l m, ph n thì nhà b p cách xa nhà l n, b i v y d u có nói
chuy n ch c con c ng không hay, tr ra khi nào la l n, nh hôm cô L nh lên ó, thì con
i nghe.
- Ch anh g t gao, có ánh ch i anh hay không?
- B m, không. Ch con d l m.
Quan Ch qu n cho phép Th l nh và tên Qu n v , song ngài d n sáng b a sau
ph i tr lên h u n a.


Ngài d y b p h u i òi H ng qu n v i th y i mà h i coi có ra manh m i chi
hay không. Hai th y ch a d ra.
Quan th y thu c em t vi b ng m t thi mà n p cho quan Ch qu n. H s ã có
dù khai báo gi y t , duy khi m khuy t có m t u là không bi t sát nh n là ai.
i l i quan Ch qu n xét h s . Ngài s c nh còn thi u l i khai c a ng i g n
nhà. Chí Cao h n ai h t là ông Huy n Hàm Tân.
i không tìm ra a sát nh n ngài l y làm b c t c, nên ch ng nh t i ông Huy n
Hàm Tân thì ngài v i vã c t gi y t r i kêu m t chú b p i v i ngài vô nhà ông Huy n,
tính vô h i th m coi ông Huy n có bi t s chi l ho c có nghi cho ai không.


VII

trong v n ng i ta th ng hay ng s m. Th mà êm y, ng h ã gõ 9 gi
i, song nhà ông Huy n Hàm Tân còn t èn m ng sông sáng tr ng.
Hai b a rày cô Túy nh c u chóng m t l i, cô c n m trong phòng hoài, không
ch u ra ngoài. êm y cô c ng n m im lìm trong phòng m t mình, không bi t cô còn
th c hay ã ng . Còn cô Huyên v i em Ng thì v a m i d t nhau i ngh .
Ông Huy n bà Huy n ng n m ch i trên b ván phía tr c, thình lình có ti ng
ng i ta kêu b i ngoài c a ngõ mà bi u m c a. Gia d ch nghe kêu l t t ch y ra
ngoài, còn ông Huy n bà Huy n thì ng i d y i l i c a gi a ng lóng nghe coi có vi c
chi.
a ngõ m ra, nh có èn chói ra sân nên th y quan Ch qu n ngoài ng i
vô, sau l ng có chú b p theo h u.
Ông Huy n v i vã b c xu ng th m ti p khách r i m i vào nhà. Ông l y cái áo
dài mà m c cho l . Bà Huy n chào quan l n, m i quan l n ng i, r i kêu gia d ch bi u
lo trà n c.
Quan Ch Qu n nói v i ông Huy n :
- ã khuya r i mà tôi còn n làm r n ông Huy n bà Huy n, xin ông bà tha l i.
- B m quan l n, có l i chi âu. Quan l n n th m v ch ng tôi m ng l m ch .
- H i ra i, tôi s ông ã ngh r i.
- B m, tôi th c khuya, th ng th ng n 10 gi tôi m i ngh .
- Tôi vô ây ch ý mu n h i th m ông Huy n m t vi c. y là vi c Chí Cao b
âm ch t.
- B m, v y quan l n tra xét ã xong ch a?
- R i mà c ng nh ch a, b i vì không bi t k sát nh n là ai nên ph i tìm hoài.
- Té ra tra không ra m i?
- Không. Tôi cho ng i d d m thi t k , b n thân tôi tra h i m y ng i tôi nghi,
song không d c, tra không ra. Tôi mu n xin ông Huy n cho tôi bi t coi h m nay ông
có nghe thiên h x m xì u chi v v án m ng ó hay không.
- B m quan l n h m nay trong xóm ng i ta bàn lu n v y lung l m, song không
ai hi u t i sao Chí Cao b âm và c ng không ai hi u a âm ó là ai.Tôi có ý, mu n
lóng nghe cho bi t, song không có nghe s chi l .Nghe nói quan l n d y giam tên b i thì
ng nó là a sát nh n, té ra chi u l i quan l n cho nó v . Không có nghi cho nó hay
sao?
- Có ch nghi, mà c ng có ch không nghi c. M t mình nó trong nhà v i
ch ; êm y nó i coi hát Ti u, ch nó b âm trong lúc 12 gi t i 12 gi r i. Nó không
có ai ch ng th y nó ám hát t 10 gi t i 3 gi . ó là nh ng ch nó làm cho mình nghi
c. mà t gi t ch b i c gì? Ho c oán nên mu n tr thù, ho c mu n t ti n b c.
Không ai nghe nó th t l i chi oán ch . Nó không có v l i m i có vài tháng. Còn tài v t


thì còn y nguyên trong nhà, không m t món chi h t, n cái ng h vàng trên trên
bàn vi t mà c ng còn ó. y là nh ng ch làm cho mình không nghi c.
- V này thi t là bí m t.
- Bí m t l m. Tôi nghi Chí Cao có gi y t gì quan h nên ng i ta gi t mà t
gi y t y. Mà các h c t u khóa ch t, không có d u c y. Tôi coi trên bàn vi t thì có
t x p ti u thuy t ng vi t, ch không có gi y t chi h t. Ch ng g i h s xu ng cho
quan Bi n Lý tôi s xin phép v i ngài mà c y các t ng ki m coi có th t , ho c có v t
chi có th d t ng cho tôi tìm ra k sát nh n hay không. êm Chí Cao b gi t ó, ông
huy n bà Huy n hay là ng i trong nhà có nghe ti ng nói chuy n, ho c ti ng cãi l y,
ho c ti ng la l i bên phía ó hay không?
- B m, không. Tôi c ng v y mà h t th y m y ng i trong nhà c ng v y, êm y
không có nghe ti ng chi h t. n sáng ngó th y làng xóm xôn xao, h i th m m i hay.
Ch êm tr c v ch ng Chí Cao cãi l y v i nhau, nhà tôi nghe rõ ràng.
- Chí Cao v g n ông Huy n ã h n m t tháng r i, v y ch ông Huy n bà
Huy n có bi t tánh n t ng i ra th nào hay không?
- Hôm m i v ó ng i có qua nhà tôi th m m t l n, song không có tôi nhà.
Ch ng v , tôi nghe nói l i, tôi mu n i th m tr l , thì n bà tôi c n, nói ng i ó không
ng áng, không nên làm quen, r i tôi không th m; b i v y g n nhau ã h n m t tháng
i, mà tôi ngó th y xa xa v y thôi, ch ch a có d p nói chuy n.
- Bà huy n có khi nào nghe ng i ó r y la a hay không?
Nãy gi bà Huy n ng i bên b ván ngang ó mà nghe nói chuy n. Ch ng nghe
quan Ch qu n h i, bà m i v i vã áp:
- B m quan l n, tôi không có nghe r y la a l n nào, mà m y a nhà ây
ng không có nói s y cho tôi hay.
- Thi t là khó ! Thái c a Chí Cao cách ây 3 n m tr c thì tôi c bi t rõ.
Còn tánh tình c a ng i ó lúc sau này, tôi dòm vô thì t i en, tôi không th y chi h t.
Ng i v ây không thèm giao thi p v i làng xóm, nên có ai bi t b c x ho c tâm
tánh th nào âu.
- Chí Cao có qua nhà tôi mà th m m t l n. B a ó ông Huy n tôi m c i ám
cúng ình v i quan l n. Tôi mu n d coi nh ch u bán mi ng v n l i thì tôi mua, nên
tôi ti p r c. Ng i nói chuy n v i tôi m t lát thì tôi bi t ng i ó r t hi m nghèo cho n
bà con gái. Ng i có cái v n nói thi t là hay, song hay theo i nay, ngh a là gi ng nói
déo d t lãng m n, b ng m t ng nói m t ng , nói ng g t g m ho c khêu tình d c c a
ng i ta, câu nói l mà ý ngh a th t là b t chánh. M i n th m l n u ng làm
quen, mà dám t ý mu n ch c gh o t i tôi l n. T i nh v y ó nên tôi không mu n ông
Huy n tôi tr l . Ng i nh v y làm quen không ích gì.
Quan Ch qu n nghe nh v y thì ngài ng i l ng thinh mà suy ngh .
Ông Huy n chau mày h i v :
- Ng i nh v y mà sao h nói vi t ti u thuy t hay l m?
- Hay theo i nay, hay v thói gian x o m àng, hay v i ng i không k can
th ng luân lý.


- B y b quá ! Ph i làm sao m i c, ch h ng ng i nh v y vi t sách cho
nh n dân c, thì h phong t c còn gì !
Quan Ch qu n c i mà áp v i ông Huy n :
- Phong t c c a mình ã h r i, bây gi ng i ta có tr ng tình ch ng v , ngh a cha
con, ng i ta có k ngh a nh n liêm s gì n a âu. T i phong t c suy b i nh v y, nên
ng i nh Chí Cao vi t ti u thuy t m i c thiên h hoan nghênh ó ch .
- Ph i làm th nào, ch n u nh v y thì h i l n l m. Tôi t ng các viên quan
An Nam v i các v dân bi u ph i h t lòng t cáo s t i t y cho quan trên hay ng quan
trên li u nh ph ng ch c mà c u n n luân lý cho dân An Nam m i c.
- Xin ông Huy n hãy an tâm. Chánh ph ã dòm th y n n phong hóa c a n c nhà
suy b i nhi u l m, nên ng tìm ph ng ch c ch n h ng l i. S c n là u thi t
u c a cu c dân sanh. Gia t c là n n t ng c a xã h i. T qu c là tinh th n c a n c nhà.
Nh n dân không bi t ham c n lao thì s sanh ho t làm sao mà kh i kh n kh . N u lo phá
ho i gia t c, c làm cho con h t kính cha, v h t tr ng ch ng, anh h t th ng em, thì làm
sao xã h i c v ng b n và có tr t t . N u m i ng i u lo riêng thân mình c sung
ng mà thôi, không bi t t ch c là gì, thì làm sao n c Nhà c c ng th nh. i
Pháp Qu c Tr ng quy t tr các s t i t y, nên ã l y m y ch : C n lao, gia t c và T
qu c mà làm nghi bi u trong n c, Chánh ph c a x mình s n lòng th ng dân, ã lo
cho dân no m, mà c ng lo cho dân r ng trí th c, bi t l ngh a n a.
Nay Chánh ph quy t thi hành h n hòi các ch ngh a c a Qu c Tr ng tuyên b ,
th thì chúng ta nên an lòng mà tin c y n i Chánh ph , chúng ta ch ng nên th i chí.
- B m quan l n, n u Chánh ph ý giùm thì lo gì không tr t c. Hi n nay s
i t c a mình nó tràn lan cùng h t, t trong gia ình ra t i ngoài xã h i. Trong nhà
tr ng thì h c trò không bi t cung kính mang n th y, mà c ng kh , có nhi u th y không
bi t kính tr ng cái thiên ch c giáo d c, coi môn là k n p l ng cho mình xài mà thôi.
Trong gia ình thì v không bi t kính tr ng ch ng, mà nhi u ông ch ng c ng không bi t
th ng yêu v ; con không bi t n sanh thành d ng d c, mà nhi u cha m c ng không
n d y d con; anh không bi t th ng em, mà em c ng không bi t kính tr ng anh, còn
xã h i thì quá l m, m i ng i u i theo m t ch ngh a này: "Ki m ti n cho nhi u
ng n xài cho ng a nguê sung s ng" ki m ti n mà không a c n lao, dùng ph ng
ch c t t x u gì c ng c, mi n là c ng ti n là thôi, không k nh n ngh a, không
liêm s , không k danh d .
- Nh ng l i ông Huy n nói ó thì úng v i s thi t. Mùi phong hóa c a mình h t
th m, n n luân lý c a mình h t p r i. Tôi nghe b c th ng l u trí th c Tây Nam ng
hi p nhau mà tr các m i t ông m i ch ra ó, mà Chánh ph c ng ã l u tâm r i n a.
y chúng ta c ng ph i v ng lòng mà ch . Mà gi i quy t cái v n ch n h ng phong
hóa thì h t th y chúng ta ph i t n tâm giúp s c v i Chánh ph và b c th ng l u trí th c
i c, ch không nên làm l . Chúng ta trong làng trong xóm, chúng ta chung l n
i nh n dân, chúng ta ph i khuyên b o dân cho chúng bi t ng ph i mà i, bi t n o
qu y mà tránh, chúng ta ph i rèn t p cho chúng nó bi t l ngh a liêm s , bi t ham c n lao,

Ho bieu chanh cu kinh

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (19)

Viewers also liked

Viewers also liked (17)

Similar to Ho bieu chanh cu kinh

Similar to Ho bieu chanh cu kinh (11)

More from Kelsi Luist

More from Kelsi Luist (9)

Ho bieu chanh cu kinh