1. สามัคคีเภทคาฉันท์

2. โดย
น.ส.อรัญญา อังศุวิริยะ
น.ส.อลงกรณ์ เหง้าละคร

3. โตฎก ฉันท์ ๑๒
ประลุฤกษมุหต
ุ ทินอุตดมไกร
รณรงควิชย
ั ยะดิถศภยาม
ี ุ
ถอดความ ครันถึงเวลาอันเป็นฤกษ์ดงาม
้ ี
ทิชพฤฒิปโร
ุ หิตโกวิทพราหมณ์
ก็ประกอบกิจตาม ติไสยพิธี
ถอดความ การมีชยในการรบพราหมณ์ผเจริญที่
ั ู้
ปรึกษาแห่งกษัตริยกประกอบพิธทางไสยศาสตร์
์็ ี

4. ทะนุเพืออภิมง
่ คลสงเคราะห์ทวี
สิรวฒนกรี
ิั ธเผด็จดัสกร
ถอดความ เพือให้เกิดมงคลยิง และเพือความมี
่ ่ ่
ชัยในการยกทัพเสด็จไปปราบข้าศึก
บุรพัณหัสมัย ลุอทยรวิวร
ุ ั
นฤนาทอดิศร ธเสด็จสระสนาน
ถอดความ เวลาเช้าขณะตะวันเริมขึนพระมหากษัตริยก็
่ ้ ์
เสด็จไปสรงน้า้

5. วรองค์อภิมณฑ์
ั ศุภสรรพประการ
ดุจขัตติยบราณ
์ ุ รณยุทธนิยม
ถอดความ พระวรกายประดับด้วยเครืองทรงอัน
่
งดงามตามแบบฉบับกษัตริยโบราณคราวออกศึก
์
พระเสด็จรัถยา บทคลาอนุกรม
ฐิตเกยชยชม พลพฤนทนิกร
ถอดความ พระองค์เสด็จไปตามทางโดยล้าดับ
ประทับบนเกยชัยเพือทอดพระเนตรกองทัพอันยิงใหญ่
่ ่

6. ถอดความ โตฎก ฉันท์ ๑๒
ครันถึงเวลาอันเป็นฤกษ์ดงามแก่การมีชยในการรบพราหมณ์ผู้
้ ี ั
เจริญทีปรึกษาแห่งกษัตริยกประกอบพิธทางไสยศาสตร์เพือให้เกิดมงคล
่ ์็ ี ่
ยิง และเพือความมีชยในการยกทัพเสด็จไปปราบข้าศึก เวลาเช้าขณะ
่ ่ ั
ตะวันเริ่มขึนพระมหากษัตริยกเสด็จไปสรงน้้า พระวรกายประดับด้วย
้ ์็
เครืองทรงอันงดงามตามแบบฉบับกษัตริยโบราณคราวออกศึก
่ ์
พระองค์เสด็จไปตามทางโดยล้าดับ ประทับบนเกยชัยเพือ ่
ทอดพระเนตรกองทัพอันยิงใหญ่ ่

7. กาพย์ฉบัง ๑๖
เนมิตก์เชษฐวิทยุตดร รอพอบวร
มุหตอุดมดีดล
ุ
ถอดความ พราหมณ์ผใหญ่รอจนถึงฤกษ์งาม
ู้
ยามดี
ให้ฆาตฆ้องชัยมงคล ค้ารบสามหน
เฉลิมพระฤกษ์เบิกธง
ถอดความ ก็ให้ตฆองชัยมงคล ๓ ครังแล้วก็โบก
ี ้ ้
ธงเป็นการเอาฤกษ์เอาชัย

8. ทุมอินทเภรีเร่งคง
่ คาบลาถ้วนลง
มโหระทึกครึกโครม
ถอดความ ระดมตีกลองใหญ่ให้ครบถ้วน แล้วตีกลอง
โลหะอย่างครึกโครม
ดุรยางค์ดนตรีมประโคม สังข์แตรแซ่โหม
ิ ี่
กระหึมสนันบรรสาน
่ ่
ถอดความ ดนตรีบรรเลงพร้อมเป่าแตรสังข์ผสมผสาน
เสียงดังกึกก้อง

9. ราชามาคธภูบาล เถลิงหลังคชาธาร
ประเสริฐสง่างามทรง
ถอดความ กษัตริยแห่งมคธเสด็จขึนเหนือพระคชาธารอัน
์ ้
สง่างามคูควรกับกษัตริย์
่
ควรขัตติยยานยรรยง เพียงพาหนาสน์องค์
สหัสนัยน์ใดปาน
ถอดความ ราวกับพาหนะทรงของพระอินทร์กไม่ปาน
็

10. ครบเต็มเครืองตังหลังสาร กูบแพรแลลาน
่ ้
ละล้วนบรรเจิดเฉิดฉัน
ถอดความ พร้อมสรรพด้วยเครืองประดับหลังช้างประทุน
่
ประดับแพรลานตาดูงดงาม
โอภาสอาภรณ์อครภัณฑ์ คชลักษณ์ปลนธน์
ั ิั
ก็ลวนก็ลาล้ายอง
้ ้
ถอดความ เครืองประดับช้างงามยิงนัก
่ ่

11. แพร้วแพร้วพรายพรายข่ายกรอง ก่องสกาวดาวทอง
ทังพูสพรรณสรรถกล
้ ุ่
ถอดความ ข่ายถักทีคลุมศีรษะแพรวพราวเป็นดาวทองปลังสุกใส
่ ่
พูทองประดับไว้งดงาม
่
สองพลุกสุกวลัยเลอยล ลาดพัสตร์รัตคน
และปกขนองซองหาง
ถอดความ งาทังคูมปลอกสวมเป็นเครืองประดับ มีผ้าคลุมหลัง
้ ่ ี ่
ผูกสายรัดประคน และสวมเครืองคล้องใต้โคนหาง
่

12. งวงเสยเงยเศียรส่ายพลาง เทิดทันต์ทาทาง
่
สง่าบ่ลาก้าลัง
้
ถอดความ ยกงวงเงยศีรษะส่ายไปมา ชูงาด้วยท่าทาง
สง่าไม่ออนล้า
่
ขุนคอคชคุมกุมอัง กุสกรายท้ายยัง
ขุนควาญประจ้าด้ารี
ถอดความ ท้ายช้างถือขอบังคับช้าง ส่วนควาญช้างก็เข้า
ประจ้าที่

13. เครืองสูงครบสรรพ์อนมี ตามบุรพประเพณี
่ ั
พยูหบาตรยาตรา
ถอดความ เครืองประดับเกียรติยศพร้อมสรรพตามอย่าง
่
โบราณราชประเพณี
จาตุรงคิกแสนย์เสนา เนืองสุดสายตา
่
ตลอดตะลึงแลลาน
ถอดความ ในเวลายกทัพ พลทหาร ๔ เหล่ามากมาย
ละลานตา

14. ขุนคชขึนคชชินชาญ
้ คุมพลคชสาร
ละตัวก้าแหงแข็งขัน
ถอดความ พลช้างขึนขีชาง แต่ละตัวล้วนมีกาลังมาก
้ ่้ ้
เคยเศิกเข้าศึกฮึกครัน เสียงเพรียกเรียกมัน
ค้ารนประดุจเดือดดาล
ถอดความ เคยท้าศึกสงครามอย่างฮึกเหิม ก้าลังตกมัน
ส่งเสียงค้ารณร้องราวกับโกรธแค้น

15. อร่ามเรืองด้วยเครืองอลังการ นายขอหมอควาญ
่
ก็ขกรีดาเนิน
ี่ ้
ถอดความ เครืองประดับตกแต่งอย่างงดงาม ควาญช้างก็
่
ขีชางเดินมา
่้
พลหัยพิศเห็นเช่นเหิน หาวเหาะเหยาะเดิน
เดาะเตือนก็เต้นตีนซอย
ถอดความ พลม้ามองดูราวกับจะเหาะเหินไปในท้องฟ้า
พอเดาะเตือนก็ซอยเท้า

16. ต่างตัวดีดโลดโดดลอย เริงเล่นเผ่นคอย
จะควบประกวดอวดพล
ถอดความ แต่ละตัวกระโดดอย่างร่าเริงคอยแข่งขันกัน
สีกายฝ้ายแซมแกมขน ด้าบ้างด่างปน
กระเลียวเหล่าเหลืองแดงพรรณ
ถอดความ มีทงม้าสีขาวแซมด้า ม้าสีดาง ม้าทีมสนหลัง
ั้ ่ ่ ีั
ด้าเป็นทาง ม้าสีเหลือง และสีแดง

17. โสภาอัศวาภรณ์สรรพ์ ตาบหน้าพร่าวรร
ณเด่นด้ากลกาญจน์มณี
ถอดความ เครืองประดับม้าทังหมดงดงามยิง แผ่นใบโพ
่ ้ ่
ทองและเงินทีตดข้างหน้าส่องแสงแลแวววาวดูงามเด่น
่ ิ
ยาบย้อยห้อยพูดดี
่ ู ขลุมสวมกรวมสี
สะคาดกนกแนมเกลา
ถอดความ พูหอยย้อยชวนชม เชือกถักสวมหัวดังทอง
่ ้ ่

18. สายถือสายง่องถ่องเพรา คล้องสอดสายเหา
งามทังพนังโกลนอาน
้
ถอดความ สายถือ สายรังใต้คางม้า สายรังหลัง
้ ้
แผ่นหนังส้าหรับปิดสีขางทังสอง ห่วงทีหอยลงมาจาก
้ ้ ่ ้
อานและอานม้างามยิงนัก
่
ขุนอัศว์อาตม์โอ่โอฬาร ร้าทวนเทิดปาน
ประหนึงจะโถมโจมแทง
่
ถอดความ ทหารม้าสง่างามร่ายร้าเพลงทวนเหมือน
หนึงจะเข้าจูโจม
่ ่

19. ต่างขับและขีเข้มแขง
่ ควงแส้สาแดง
้
ดุรงควิธโรมรณ
ี
ถอดความ ต่างคนขับขีมาอย่างเข้มแข็ง ถือแส้บงคับม้า
่ ้ ั
ตามวิธสรบ
ี ู้
ดาษดาคลาคล่าส่าพล บทจรอนนต์
้ ้
อเนกคะแนนคัณนา
ถอดความ กองทัพมากมายลานตาไปหมดเดิน
กันมา มากมายเหลือจะนับได้

20. ถอดความกาพย์ฉบัง ๑๖
พราหมณ์ผใหญ่รอจนถึงฤกษ์งามยามดีกให้ตฆองชัยมงคล ๓ ครังแล้วก็โบกธง
ู้ ็ ี ้ ้
เป็นการเอาฤกษ์เอาชัย ระดมตีกลองใหญ่ให้ครบถ้วน แล้วตีกลองโลหะอย่างครึกโครม
ดนตรีบรรเลงพร้อมเป่าแตรสังข์ผสมผสานเสียงดังกึกก้อง กษัตริยแห่งมคธเสด็จขึนเหนือ
์ ้
พระคชาธารอันสง่างามคู่ควรกับกษัตริย์ ราวกับพาหนะทรงของพระอินทร์กไม่ปาน ็
พร้อมสรรพด้วยเครืองประดับหลังช้าง ประทุนประดับแพรลานตาดูงดงาม
่
เครืองประดับช้างงามยิงนัก ข่ายถักทีคลุมศีรษะแพรวพราวเป็นดาวทองปลังสุกใส พู่
่ ่ ่ ่
ทองประดับไว้งดงาม งาทังคูมปลอกสวมเป็นเครืองประดับ มีผาคลุมหลังผูกสายรัดประ
้ ่ ี ่ ้
คน และสวมเครืองคล้องใต้โคนหาง ยกงวงเงยศีรษะส่ายไปมา ชูงาด้วยท่าทางสง่าไม่
่
อ่อนล้า ท้ายช้างถือขอบังคับช้าง ส่วนควาญช้างก็เข้าประจ้าที่ เครืองประดับเกียรติยศ
่
พร้อมสรรพตามอย่างโบราณราชประเพณีในเวลายกทัพ พลทหาร ๔ เหล่ามากมาย
ละลานตา

21. พลช้างขึนขีชาง แต่ละตัวล้วนมีกาลังมาก เคยท้าศึกสงครามอย่างฮึกเหิม
้ ่้ ้
ก้าลังตกมัน ส่งเสียงค้ารณร้องราวกับโกรธแค้น เครืองประดับตกแต่งอย่างงดงาม
่
ควาญช้างก็ขชางเดินมา พลม้ามองดูราวกับจะเหาะเหินไปในท้องฟ้า พอเดาะเตือนก็
ี่ ้
ซอยเท้า แต่ละตัวกระโดดอย่างร่าเริงคอยแข่งขันกัน มีทงม้าสีขาวแซมด้า ม้าสีดาง ม้า
ั้ ่
ทีมสนหลังด้าเป็นทาง ม้าสีเหลือง และสีแดง เครืองประดับม้าทังหมดงดงามยิง แผ่น
่ ีั ่ ้ ่
ใบโพทองและเงินทีตดข้างหน้าส่องแสงแลแวววาวดูงามเด่น พูหอยย้อยชวนชม เชือก
่ ิ ่ ้
ถักสวมหัวดังทอง สายถือ สายรังใต้คางม้า สายรังหลัง แผ่นหนังส้าหรับปิดสีขางทังสอง
่ ้ ้ ้ ้
ห่วงที่หอยลงมาจากอานและอานม้างามยิงนัก ทหารม้าสง่างามร่ายร้าเพลงทวนเหมือน
้ ่
หนึงจะเข้าจูโจม ต่างคนขับขีมาอย่างเข้มแข็ง ถือแส้บงคับม้าตามวิธสรบ กองทัพ
่ ่ ่ ้ ั ี ู้
มากมายลานตาไปหมด เดินกันมามากมายเหลือจะนับได้

22. คุณค่าด้านวรรณศิลป์
๑.การสรรค้า เป็นการเลือกใช้คาทีสอความคิดและอารมณ์ได้อย่าง
้ ่ ื่
งดงามดังนี้
๑.๑การเลือกใช้คาได้ถกต้องตรงตามความหมายทีตองการมี
้ ู ่ ้
การใช้คาทีประณีตเป็นพิเศษเมือกล่าวถึงสิงศักดิสทธิทาให้ถอยค้าเกิด
้ ่ ่ ่ ์ิ ์ ้ ้
ความขลังและศักดิสทธิเมื่อได้ฤกษ์ทพระเจ้าอชาตศัตรูยกทัพมายังแคว้น
์ั ์ ี่
วัชชี ดังบทประพันธ์
เนมิตก์เชษฐวิทยุตดร รอพอบวร
มุหตอุดมดีดล
ุ
ให้ฆาตฆ้องชัยมงคล ค้ารบสามหน
เฉลิมพระฤกษ์เบิกธง

23. ๑.๒ การเลือกใช้คาโดยค้านึงถึงเสียง กวีได้ดัดแปลงฉันบาง
้
ชนิดให้มความแตกต่างไปจากเดิม ท้าให้มความไพเราะมากขึน สามัคคี
ี ี ้
เภทค้าฉันท์มการใช้คาทีมเสียงเสนาะดังนี้
ี ้ ่ ี
๑.การใช้คาทีเล่นเสียงหนักเบาในบทร้อยกลองประเภทฉันท์
้ ่
ก้าหนดเสียงหนักเบา (ค้าครุและค้าละหุ)ไว้แน่นอนเป็น
แบบแผนทียดถือกันถ้าอ่านเป็นท้านองเสนาะก็จะท้าให้รสกถึงรสไพเราะ
่ึ ู้ ึ
เนือความได้ ดังตัวอย่าง
้
ขุนคชขึนคชชินชาญ
้ คุมพลคชสาร
ละตัวก้าแหงแข็งขัน
เคยเศิกเข้าศึกฮึกครัน เสียงเพรียกเรียกมัน
ค้ารนประดุจเดือดดาล

24. ๒.การเล่นเสียงสัมผัส มีทงสัมผัสนอกและสัมผัสใน
ั้
โดยเฉพาะสัมผัสในมีทงสัมผัสสระและสัมผัสพยัญชนะแพรว
ั้
พราว คล้ายกับไพเราะของกลอน เช่น
ประลุฤกษมุหต ุ ทินอุตดมไกร
รณรงควิชย ั ยะดิถศภยาม
ีุ
ทิชพฤฒิปโรุ หิตโกวิทพราหมณ์
ก็ประกอบกิจตาม ติไสยพิธี

25. ขอบคุณ
ค่ะ/ครับ