1. โตฎก ฉันท์ฯ
ประลุฤกษมุหุต ทินอุตตมไกร
รณรงควิชัย ะดิถีศุภยาม
ทิชพฤฒิปุโร หิตโกวิทพราหมณ์
ก็ประกอบกิจตาม ติไสยพิธี
ทะนุเพื่ออภิมง คลสงเคราะห์ทวี
สิริวัฒนกรี ธเผด็จดัสกร
บุรพัณหัสมัย ลุอุทัยรวิวร
นฤนาทอดิศร ธเสด็จสระสนาน
วรองค์อภิมัณฑ์ ศุภสรรพประการ
ดุจขัตติย์บุราณ รณยุทธนิยม
พระเสด็จรัถยา บทคลาอนุกรม
ฐิตเกยชยชม พลพฤนทนิกร
ถอดความ โตฎก ฉันท์ฯ
ครั้นถึงเวลาอันเป็นฤกษ์ดีงามแก่การมีชัยในการรบพราหมณ์ผู้เจริญที่ปรึกษาแห่งกษัตริย์ก็ประกอบพิธีทาง
ไสยศาสตร์เพื่อให้เกิดมงคลยิ่ง และเพื่อความมีชัยในการยกทัพเสด็จไปปราบข้าศึก เวลาเช้าขณะตะวัน
เริ่มขึ้นพระมหากษัตริย์ก็เสด็จไปสรงน้้า พระวรกายประดับด้วยเครื่องทรงอันงดงามตามแบบฉบับกษัตริย์
โบราณคราวออกศึก พระองค์เสด็จไปตามทางโดยล้าดับ ประทับบนเกยชัยเพื่อทอดพระเนตรกองทัพอัน
ยิ่งใหญ่

2. กาพย์ฉบัง 16
เนมิตก์เชษฐวิทยุตดร รอพอบวร
มุหุตอุดมดีดล
ให้ฆาตฆ้องชัยมงคล ค้ารบสามหน
เฉลิมพระฤกษ์เบิกธง
ทุ่มอินทเภรีเร่งคง คาบลาถ้วนลง
มโหระทึกครึกโครม
ดุริยางค์ดนตรีมี่ประโคม สังข์แตรแซ่โหม
กระหึ่มสนั่นบรรสาน
ราชามาคธภูบาล เถลิงหลังคชาธาร
ประเสริฐสง่างามทรง
ควรขัตติยยานยรรยง เพียงพาหนาสน์องค์
สหัสนัยน์ใดปาน
ครบเต็มเครื่องตั้งหลังสาร กูบแพรแลลาน
ละล้วนบรรเจิดเฉิดฉัน
โอภาสอาภรณ์อัครภัณฑ์ คชลักษณ์ปิลันธน์
ก็ล้วนก็ล้าล้ายอง
แพร้วแพร้วพรายพรายข่ายกรอง ก่องสกาวดาวทอง
ทั้งพู่สุพรรณสรรถกล

3. สองพลุกสุกวลัยเลอยล ลาดพัสตร์รัตคน
และปกขนองซองหาง
งวงเสยเงยเศียรส่ายพลาง เทิดทันต์ท่าทาง
สง่าบ่ล้าก้าลัง
ขุนคอคชคุมกุมอัง กุสกรายท้ายยัง
ขุนควาญประจ้าด้ารี
เครื่องสูงครบสรรพ์อันมี ตามบุรพประเพณี
พยูหบาตรยาตรา
จาตุรงคิกแสนย์เสนา เนื่องสุดสายตา
ตลอดตะลึงแลลาน
ขุนคชขึ้นคชชินชาญ คุมพลคชสาร
ละตัวก้าแหงแข็งขัน
เคยเศิกเข้าศึกฮึกครัน เสียงเพรียกเรียกมัน
ค้ารนประดุจเดือดดาล
อร่ามเรืองด้วยเครื่องอลังการ นายขอหมอควาญ
ก็ขี่กรีด้าเนิน
พลหัยพิศเห็นเช่นเหิน หาวเหาะเหยาะเดิน
เดาะเตือนก็เต้นตีนซอย
ต่างตัวดีดโลดโดดลอย เริงเล่นเผ่นคอย
จะควบประกวดอวดพล

4. สีกายฝ้ายแซมแกมขน ด้าบ้างด่างปน
กระเลียวเหล่าเหลืองแดงพรรณ
โสภาอัศวาภรณ์สรรพ์ ตาบหน้าพร่าวรร
ณเด่นด้ากลกาญจน์มณี
ยาบย้อยห้อยพู่ดูดี ขลุมสวมกรวมสี
สะคาดกนกแนมเกลา
สายถือสายง่องถ่องเพรา คล้องสอดสายเหา
งามทั้งพนังโกลนอาน
ขุนอัศว์อาตม์โอ่โอฬาร ร้าทวนเทิดปาน
ประหนึ่งจะโถมโจมแทง
ต่างขับและขี่เข้มแขง ควงแส้ส้าแดง
ดุรงควิธีโรมรณ
ดาษดาคลาคล่้าส่้าพล บทจรอนนต์
อเนกคะแนนคัณนา
ปลุกเสกเลขยันต์ว่านยา อาคมคาถา
ประสิทธิขลังทั้งกาย
เสื้อผ้าสารพัดจัดหลาย หมู่หมวดมากมาย
ก็หมายละอย่างต่างกัน
แรงหัตถ์กวัดแกว่งซึ่งสรรพ์ ศัสตราวุธอัน
วะวาบวะวาวขาวคม

5. พลรถแหล่ล้วนควรชม แอกงอนอ่อนสม
สง่าประกอบดุมกง
เล็งสูงลิ่วสวยชวยธง ชายโบกชวนบง
สะบัดระริ้วปลิวปลาย
ปืนไฟใส่ล้อเลื่อนราย หามลากมากหลาย
และลูกกระสุนดินด้า
พร้อมสรรพกองทัพโดยล้า ดับล้วนควรย้า
ระย่อสยองเยงยล
เคลื่อนคลายพลนิกายสกล เต็มสองฟากสถล
อุคโฆสผสานศัพท์ฟัง
เสียงสารแสะร้องก้องดัง เสียงโกลนเตือนพนัง
และเสียงพยู่ห์โยธี
เสียงแซ่สังคีตดีดสี พาทย์กลองฆ้องตี
สิกัมปนาทหวาดไหว
ผงคลีมืดคลุ้มกลุ้มไป ปานพื้นแผ่นไผท
ท้าลายถล่มจมเอียง
ออกจากราชคฤห์เขตเวียง มุ่งแคว้นแดนเชียง
วัชชีประชิดชิงชัยฯ
ถอดความ ฉบัง

6. พราหมณ์ผู้ใหญ่รอจนถึงฤกษ์งามยามดีก็ให้ตีฆ้องชัยมงคล ๓ ครั้งแล้วก็โบกธงเป็นการเอาฤกษ์เอาชัย
ระดมตีกลองใหญ่ให้ครบถ้วน แล้วตีกลองโลหะอย่างครึกโครม ดนตรีบรรเลงพร้อมเป่าแตรสังข์ผสมผสาน
เสียงดังกึกก้อง กษัตริย์แห่งมคธเสด็จขึ้นเหนือพระคชาธารอันสง่างามคู่ควรกับกษัตริย์ ราวกับพาหนะทรง
ของพระอินทร์ก็ไม่ปาน พร้อมสรรพด้วยเครื่องประดับหลังช้าง ประทุนประดับแพรลานตาดูงดงาม
เครื่องประดับช้างงามยิ่งนัก ข่ายถักที่คลุมศีรษะแพรวพราวเป็นดาวทองปลั่งสุกใส พู่ทองประดับไว้งดงาม
งาทั้งคู่มีปลอกสวมเป็นเครื่องประดับ มีผ้าคลุมหลังผูกสายรัดประคน และสวมเครื่องคล้องใต้โคนหาง ยก
งวงเงยศีรษะส่ายไปมา ชูงาด้วยท่าทางสง่าไม่อ่อนล้า ท้ายช้างถือขอบังคับช้าง ส่วนควาญช้างก็เข้า
ประจ้าที่ เครื่องประดับเกียรติยศพร้อมสรรพตามอย่างโบราณราชประเพณีในเวลายกทัพ พลทหาร ๔
เหล่ามากมายละลานตา พลช้างขึ้นขี่ช้าง แต่ละตัวล้วนมีก้าลังมาก เคยท้าศึกสงครามอย่างฮึกเหิม ก้าลัง
ตกมัน ส่งเสียงค้ารณร้องราวกับโกรธแค้น เครื่องประดับตกแต่งอย่างงดงาม ควาญช้างก็ขี่ช้างเดินมา พล
ม้ามองดูราวกับจะเหาะเหินไปในท้องฟ้า พอเดาะเตือนก็ซอยเท้า แต่ละตัวกระโดดอย่างร่าเริงคอยแข่งขัน
กัน มีทั้งม้าสีขาวแซมด้า ม้าสีด่าง ม้าที่มีสันหลังด้าเป็นทาง ม้าสีเหลือง และสีแดง เครื่องประดับม้า
ทั้งหมดงดงามยิ่ง แผ่นใบโพทองและเงินที่ติดข้างหน้าส่องแสงแลแวววาวดูงามเด่น พู่ห้อยย้อยชวนชม
เชือกถักสวมหัวดั่งทอง สายถือ สายรั้งใต้คางม้า สายรั้งหลัง แผ่นหนังส้าหรับปิดสีข้างทั้งสอง ห่วงที่ห้อยลง
มาจากอานและอานม้างามยิ่งนัก ทหารม้าสง่างามร่ายร้าเพลงทวนเหมือนหนึ่งจะเข้าจู่โจม ต่างคนขับขี่
ม้าอย่างเข้มแข็ง ถือแส้บังคับม้าตามวิธีสู้รบ กองทัพมากมายลานตาไปหมด เดินกันมามากมายเหลือจะ
นับได้ สักยันต์ปลุกเสกของขลังและคาถาอาคมทั้งร่างกาย เสื้อผ้าจัดเป็นหลายหมวดหมู่แตกต่างกัน ใน
มือกวัดแกว่งอาวุธต่าง ๆ ล้วนแต่มีคมอันแวววาว พลรถทั้งหลายก็น่าชม แอกงามอ่อนช้อยสง่ารับกับดุม
และกง มองเบื้องบนเห็นธง ชายธงโบกสะบัดพลิ้วน่ามอง ปืนไฟเอาใส่ล้อเลื่อนลากบ้าง หามมาบ้าง
มากมายพร้อมด้วยกระสุนปืนและดินระเบิด กองทัพพร้อมเพรียงโดยล้าดับดูน่าเกรงขาม กองทัพเคลื่อน
มาเต็มหนทางทั้งสองฟาก เสียงดังกึกก้องประสานกัน เสียงช้าง เสียงม้า เสียงโกลน เสียงโห่ร้องของ
กองทัพ เสียงดนตรีดังเซ็งแซ่ ปี่พาทย์ ฆ้อง กลอง เสียงอึกทึกครึกโครม ฝุ่นตลบไปทั้งแผ่นดินเหมือน
แผ่นดินจะถล่มทลาย ออกจากเมืองราชคฤห์มุ่งตรงไปเอาชัยชนะแก่เมืองวัชชี