Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For Líp A4 – K38B - KTNT
§ç Hoµi Giang, evaluation only.

Môc lôc
Trang
Lêi nãi ®Çu ………………………………………………………………... 4
Ch-¬ng I: Lý luËn chung vÒ thÞ tr-êng chøng kho¸n, th«ng tin kh«ng
c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc………………………. 8
1. ThÞ tr-êng chøng kho¸n………………………………………………… 8
1.1. Kh¸i niÖm…………………………………………………………….. 8
1.2. Chøc n¨ng, c¬ cÊu vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng chøng
kho¸n ……………………………………………………………………… 9
1.2.1. Chøc n¨ng…………………………………………………………… 9
1.2.2. C¬ cÊu cña thÞ tr-êng chøng kho¸n ………………………………… 10
1.2.3. Çc nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng chøng kho¸n……………... 12
1.3. Çc thµnh phÇn tham gia thÞ tr-êng chøng kho¸n ……………………. 13
1.3.1. Tæ chøc ph¸t hµnh ………………………………………………….. 13
1.3.2. Nhµ ®Çu t-…………………………………………………………... 13
1.3.3. Çc tæ chøc kinh doanh trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n ………………. 14
2. Th«ng tin kh«ng c©n xøng………………………………………………. 15
2.1. Kh¸i niÖm vÒ th«ng tin kh«ng c©n xøng……………………………… 15
2.2. C©n b»ng thÞ tr-êng trong ®iÒu kiÖn kh«ng c©n xøng vÒ th«ng tin…… 19
2.2.1. C©n b»ng thÞ tr-êng trong ®iÒu kiÖn th«ng tin ®Çy ®ñ……………… 21
2.2.1.1. C©n b»ng chung…………………………………………………… 21
2.2.1.2. C©n b»ng riªng……………………………………………………. 23
2.2.2. C©n b»ng thÞ tr-êng trong ®iÒu kiÖn th«ng tin kh«ng c©n xøng…….. 24
2.2.2.1. C©n b»ng chung…………………………………………………… 25
2.2.2.2. C©n b»ng riªng……………………………………………………. 26
3. Lùa chän ®èi nghÞch…………………………………………………….. 29
3.1. Kh¸i niÖm……………………………………………………………... 29
3.2. Sù h×nh thµnh lùa chän ®èi nghÞch……………………………………. 29

1


4. Rñi ro ®¹o ®øc…………………………………………………………... 32
4.1. Kh¸i niÖm……………………………………………………………... 32
4.2. Nguyªn nh©n xuÊt hiÖn rñi ro ®¹o ®øc………………………………... 33
5. T¸c ®éng cña th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro
®¹o ®øc ®èi víi nÒn kinh tÕ ……………………………………………….. 36
5.1. T¸c ®éng cña th«ng tin kh«ng c©n xøng vµ lùa chän ®èi nghÞch……... 36
5.2. T¸c ®éng cña rñi ro ®¹o ®øc…………………………………………... 37
Ch-¬ng II: VÊn ®Ò th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ
rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam ……………… 40
1. T×nh h×nh ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam tõ khi thµnh
lËp ®Õn nay………………………………………………………………… 40
1.1. Tæng quan t×nh h×nh ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam 40
1.2. T×nh h×nh ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng chøng kho¸n trong hai n¨m gÇn
®©y…………………………………………………………………………. 41
1.2.1. ThÞ tr-êng chøng kho¸n trong n¨m 2002…………………………… 41
1.2.2. ThÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam 10 th¸ng ®Çu n¨m 2003………... 44
1.2.2.1. Bèi c¶nh thÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®Çu n¨m 2003………. 44
1.2.2.2. T×nh h×nh ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng chøng kho¸n 10 th¸ng ®Çu
n¨m 2003………………………………………………………………….. 44
2. Nh÷ng dÊu hiÖu vÒ th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ
rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n
ViÖt Nam ………………………………………………………….………. 47
2.1. Nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc c«ng bè th«ng tin vµ qu¶n lý c«ng bè th«ng
tin lµ nguyªn nh©n xuÊt hiÖn th«ng tin kh«ng c©n xøng…………………... 47
2.2. Chªnh lÖch gi÷a gi¸ ph¸t hµnh lÇn ®Çu (hoÆc gi¸ ph¸t hµnh thªm) víi
gi¸ giao dÞch thÞ tr-êng cña chøng kho¸n. ………………………………... 51
2.3. Gi¸ c¶ cæ phiÕu vµ chØ sè VN-Index kh«ng ph¶n ¸nh ®óng t×nh h×nh
s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c c«ng ty niªm yÕt vµ thùc tÕ giao dÞch trªn thÞ
tr-êng ……………………………………………………………………... 53

2


2.4. Nh÷ng dÊu hiÖu giao dÞch néi gi¸n – mét biÓu hiÖn cña rñi ro ®¹o ®øc 55
3. Nh÷ng t¸c ®éng cña vÊn ®Ò th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi
nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc ®Õn ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt
Nam ………………………………………………………………………. 59
Ch-¬ng III: §Ò xuÊt ph-¬ng h-íng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò th«ng tin kh«ng
c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr-êng chøng
kho¸n ViÖt Nam …………………………………………………………. 61
1. KhuyÕn khÝch thµnh lËp çc c«ng ty s¶n xuÊt vµ b¸n th«ng tin………… 61
2. T¨ng c-êng sù ®iÒu hµnh cña ChÝnh phñ ®Ó lµm t¨ng th«ng tin trªn thÞ
tr-êng chøng kho¸n ………………………………………………………. 62
3. KhuyÕn khÝch thµnh lËp çc trung gian tµi chÝnh, ®Æc biÖt lµ çc quü
®Çu t- chøng kho¸n……………………………………………………….. 63
KÕt luËn…………………………………………………………………… 65
Phô lôc 1: BiÓu ®å chØ sè cæ phiÕu cña çc c«ng ty niªm yÕt trªn thÞ tr-êng
chøng kho¸n ViÖt Nam tõ thêi ®iÓm niªm yÕt ®Õn ngµy1/12/2003……….. 67
Phô lôc II: Çc hÖ sè tµi chÝnh cña çc c«ng ty niªm yÕt trªn Trung t©m
Giao dÞch Chøng kho¸n Thµnh phè Hå ChÝ Minh 9 th¸ng ®Çu n¨m 2002… 75
Phô lôc III: XÕp h¹ng tµi chÝnh çc c«ng ty niªm yÕt t¹i Trung t©m Giao
dÞch Chøng kho¸n Thµnh phè Hå ChÝ Minh………………………………. 79
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o………………………………………………. 80

3


Lêi nãi ®Çu
Trong çc giao dÞch tµi chÝnh nãi chung vµ chøng kho¸n nãi riªng, th«ng
tin gi÷ vai trß thiÕt yÕu. Nh©n tè quan träng quyÕt ®Þnh quy m«, h×nh thøc vµ
hiÖu qu¶ cña mçi giao dÞch chÝnh lµ møc ®é c©n xøng vÒ th«ng tin gi÷a çc bªn
liªn quan. XÐt trªn tÇm vÜ m«, nÕu çc bªn tham gia cña bÊt kú giao dÞch tµi
chÝnh nµo trong nÒn kinh tÕ ®Òu cã ®Çy ®ñ th«ng tin qu¸ khø, hiÖn t¹i vµ t-¬ng
lai liªn quan ®Õn giao dÞch th× ®ång vèn trong nÒn kinh tÕ lu«n ®Õn ®-îc çc dù
¸n ®Çu t- hiÖu qu¶ nhÊt. ThÞ tr-êng tµi chÝnh khi ®ã thùc hiÖn tèt nhÊt chøc
n¨ng huy ®éng vµ ph©n bæ vèn cho nÒn kinh tÕ.

TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi

Qu¸ tr×nh C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam ®Æt ra mét yªu
cÇu cÊp thiÕt lµ ph¶i ph¸t triÓn thÞ tr-êng vèn hiÖu qu¶ nh»m cung cÊp vèn
trung vµ dµi h¹n cho nÒn kinh tÕ. §Ó cã mét thÞ tr-êng vèn nh- thÕ, ®ßi hái
tr-íc m¾t lµ ph¶i x©y dùng ®-îc mét thÞ tr-êng chøng kho¸n v÷ng m¹nh. ThÞ
tr-êng chøng kho¸n sÏ lµm t¨ng tÝnh thanh kho¶n cña çc c«ng cô huy ®éng
vèn, tõ ®ã thóc ®Èy thÞ tr-êng s¬ cÊp ph¸t triÓn. MÆt kh¸c, thÞ tr-êng chøng
kho¸n kh¾c phôc ®-îc ®¸ng kÓ h¹n chÕ vÒ kh«ng gian, thêi gian vµ quy m«
trong viÖc huy ®éng vèn. NhËn thøc tÇm quan träng ®ã, sau nhiÒu cè g¾ng thÞ
tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®· chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng ngµy 20/7/2000,
®¸nh dÊu b-íc chuyÓn m×nh cña thÞ tr-êng tµi chÝnh ViÖt Nam.

Tuy nhiªn sau h¬n ba n¨m ho¹t ®éng, nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®-îc cña thÞ
tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam ch-a ®¸p øng sù mong mái vµ kú väng cña c¶
nÒn kinh tÕ nãi chung vµ giíi ®Çu t- nãi riªng. Khi bµn vÒ thùc tr¹ng nµy, hÇu
hÕt çc cuéc héi th¶o, bµi b¸o ®Òu ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò th«ng tin. Cô thÓ, ®ã lµ
nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc c«ng bè th«ng tin thÓ hiÖn ë tÝnh kh«ng kÞp thêi,
thiÕu chinh x¸c, kh«ng ®Çy ®ñ vµ ch-a thèng nhÊt vÒ çch thøc c«ng bè th«ng
tin. ChÊt l-îng th«ng tin cßn thÊp lµ mét yÕu tè k×m h·m cÇu chøng kho¸n. §ã

4


còng lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc, mét hËu
qu¶ tÊt yÕu cña sù kh«ng c©n xøng vÒ th«ng tin. §Ó thÞ tr-êng chøng kho¸n ®i
vµo ho¹t ®éng v÷ng m¹nh, mét ®iÒu kh«ng thÓ thiÕu lµ ph¶i h¹n chÕ tèi ®a sù
bÊt c©n xøng vÒ th«ng tin cña çc cuéc giao dÞch. §©y lµ vÊn ®Ò ®ang thu hót
nhiÒu sù chó ý vµ cÇn ph¶i ®-îc gi¶i quyÕt mét çch tèi -u.

Môc ®Ých nghiªn cøu

Sau khi t×m hiÓu vµ nghiªn cøu häc thuyÕt th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa
chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc trªn mét sè ph©n ®o¹n thÞ tr-êng tµi chÝnh
cña çc nhµ kinh tÕ häc trªn thÕ giíi, t«i nhËn thøc r»ng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò th«ng
tin kh«ng c©n xøng lµ mét yªu cÇu thiÕt thùc vµ xuyªn suèt trong qu¸ tr×nh ho¹t
®éng cña thÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam. V× vËy, t«i ®· m¹nh d¹n t×m hiÓu,
ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ møc ®é kh«ng c©n xøng vÒ th«ng tin, kh¶o s¸t thùc tÕ vÊn
®Ò rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam tõ khi ho¹t ®éng ®Õn
nay. Do nh÷ng h¹n chÕ c¶ vÒ chñ quan vµ kh¸ch quan nªn luËn v¨n chØ h-íng
vµo môc tiªu chñ yÕu lµ ph¸t hiÖn vµ ph©n tÝch s¬ bé nh÷ng biÓu hiÖn cña ba
néi dung trªn. Dùa trªn c¬ së ®ã, mét sè gi¶i ph¸p ®-îc ®Ò xuÊt nh»m hoµn
thiÖn vÊn ®Ò th«ng tin trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam. T«i còng hy väng
nh÷ng ph¸t hiÖn nµy xÏ gióp Ých cho çc nghiªn cøu s©u h¬n vÒ vÊn ®Ò th«ng
tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr-êng chøng
kho¸n ViÖt Nam.

§èi t-îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu

LuËn v¨n ®Ò cËp ®Õn çc kh¸i niÖm c¬ b¶n nhÊt vÒ chøng kho¸n vµ thÞ
tr-êng chøng kho¸n, ®ång thêi tr×nh bµy chi tiÕt häc thuyÕt th«ng tin kh«ng c©n
xøng vµ çc kh¸i niÖm liªn quan.

Nh÷ng vÊn ®Ò lý thuyÕt trªn sÏ ®-îc vËn dông vµo t×nh h×nh cô thÓ trªn
thÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam tõ khi chÝnh thøc ho¹t ®éng cho ®Õn nay (tõ
28/7/2000 ®Õn 31/10/2003).

T×nh h×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi n-íc

5


Th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc lµ
nh÷ng hiÖn t-îng kinh tÕ ®-îc çc nhµ kinh tÕ häc trªn thÕ giíi nghiªn cøu tõ
nh÷ng n¨m 1960. Tuy nhiªn, ph¶i ®Õn nh÷ng n¨m 2000 vÊn ®Ò nµy míi thùc sù
®-îc quan t©m vµ nghiªn cøu s©u s¾c. Çc nghiªn cøu gÇn ®©y tËp trung vµo
viÖc x©y dùng çc m« h×nh to¸n vµ kh¶o s¸t thùc tr¹ng th«ng tin kh«ng c©n
xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc trªn mét sè ph©n ®o¹n cña thÞ
tr-êng tµi chÝnh, phæ biÕn nhÊt lµ thÞ tr-êng b¶o hiÓm. Çc nghiªn cøu ®Òu ®·
®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, ®ãng gãp vµo viÖc x©y dùng mét m« h×nh
tæng thÓ cña häc thuyÕt th«ng tin kh«ng c©n xøng.

ThÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam tõ khi thµnh lËp ®Õn nay ®· thu hót sù
quan t©m cña nhiÒu nhµ nghiªn cøu. §· cã nhiÒu bµi b¸o, luËn v¨n, luËn ¸n vµ
c¶ nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu cÊp bé, cÊp nhµ n-íc tham gia ®ãng gãp, hoµn
thiÖn ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng. Tuy nhiªn do trong giai ®o¹n míi h×nh thµnh
cßn qu¸ nhiÒu viÖc ph¶i lµm nªn ch-a cã nhiÒu nghiªn cøu ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò
th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr-êng
chøng kho¸n.

Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu

Ph-¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng ®ãng vai trß chñ ®¹o trong luËn v¨n v×
nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ®Òu dùa trªn c¬ së thùc tÕ kh¸ch quan. Bªn c¹nh ®ã t«i ®·
sö dông ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu lý thuyÕt (th«ng qua viÖc tæng hîp vµ ph©n
tÝch çc nguån tµi liÖu); ph-¬ng ph¸p quy n¹p vµ diÔn dÞch. Víi hy väng m«
h×nh ho¸ çc quan hÖ kinh tÕ, t«i ®· cè g¾ng vËn dông ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch
cung-cÇu th«ng qua çc m« h×nh c©n b»ng thÞ tr-êng ë thÞ tr-êng cã th«ng tin
kh«ng hoµn h¶o cña mét sè nhµ kinh tÕ häc trªn thÕ giíi.

Lîi Ých cña luËn v¨n

T«i hy väng luËn v¨n sÏ lµ mét tµi liÖu tham kh¶o cho çc nhµ ®Çu t- vµ
nh÷ng ng-êi quan t©m ®Õn thÞ tr-êng chøng kho¸n, th«ng tin kh«ng c©n xøng,
lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc. §©y còng cã thÓ lµ tµi liÖu gióp Ých cho
çc nghiªn cøu s©u h¬n vÒ çc vÊn ®Ò trªn.

6


§èi víi çc c¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc, t«i tin t-ëng r»ng nghiªn cøu nµy
sÏ gãp phÇn hoµn thiÖn vÊn ®Ò th«ng tin vµ c«ng bè th«ng tin trªn thÞ tr-êng
chøng kho¸n ViÖt Nam, tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn tr-íc m¾t vµ l©u dµi cho viÖc ho¹t
®éng vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr-êng.

KÕt cÊu cña luËn v¨n

Víi çc néi dung ®· ®Ò cËp trªn ®©y, luËn v¨n ®-îc kÕt cÊu nh- sau:

Ch-¬ng I: Lý luËn chung vÒ thÞ tr-êng chøng kho¸n, th«ng tin kh«ng c©n
xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc.

Ch-¬ng II: VÊn ®Ò th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi
ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam.

Ch-¬ng III: Mét sè nhËn xÐt vµ ®Ò xuÊt ph-¬ng h-íng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr-êng
chøng kho¸n ViÖt Nam nh»m thóc ®Èy thÞ tr-êng ph¸t triÓn.

NhËn ®-îc sù h-íng dÉn vµ gióp ®ì nhiÖt t×nh tõ Th¹c sü Ph¹m Song
H¹nh cïng víi nhiÒu cè g¾ng trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, t«i ®· hoµn thµnh
luËn v¨n nµy. Tuy nhiªn do h¹n chÕ vÒ n¨ng lùc, thêi gian vµ nguån tµi liÖu
trong khi vÊn ®Ò nghiªn cøu cßn kh¸ míi mÎ vµ tinh tÕ nªn nh÷ng thiÕu sãt vµ
nhÇm lÉn lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. T«i rÊt c¶m ¬n vµ mong nhËn ®-îc sù phª
b×nh, gãp ý vµ ph¸t triÓn thªm tõ çc ThÇy C« gi¸o, nh÷ng nhµ nghiªn cøu, b¹n
bÌ nh»m hoµn thiÖn vÊn ®Ò nghiªn cøu.

7


Ch-¬ng I
Lý luËn chung vÒ thÞ tr-êng chøng kho¸n,
th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch
vµ rñi ro ®¹o ®øc

1. ThÞ tr-êng chøng kho¸n

1.1. Kh¸i niÖm

Kh¸i niÖm thÞ tr-êng chøng kho¸n h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn theo sù ph¸t
triÓn cña nÒn kinh tÕ. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng hiÖn ®¹i, thÞ tr-êng chøng
kho¸n lµ mét yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi viÖc duy tr× vµ ph¸t triÓn cña nÒn
kinh tÕ. Cho ®Õn nay, çc quèc gia cã nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ph¸t triÓn ®Òu cã
thÞ tr-êng chøng kho¸n nh-ng ®Þnh nghÜa vÒ thÞ tr-êng chøng kho¸n th× cã
nhiÒu çch kh¸c nhau:

ThÞ tr-êng chøng kho¸n lµ mét thÞ tr-êng cã tæ chøc n¬i çc chøng
kho¸n ®-îc mua b¸n theo nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh (theo Longman
Dictionary of Business English, 1985 – nguyªn v¨n: ”Securities market is an
organized market where securities are bought and sold under fixed rules”)

Theo gi¸o tr×nh “ThÞ tr-êng chøng kho¸n” cña tr-êng ®¹i häc Ngo¹i
Th-¬ng, 1998, thÞ tr-êng chøng kho¸n ®-îc ®Þnh nghÜa lµ “mét thÞ tr-êng mµ ë
n¬i ®ã ng-êi ta mua b¸n, chuyÓn nh-îng, trao ®æi chøng kho¸n nh»m môc ®Ých
kiÕm lêi”.

NghÞ ®Þnh 48/CP ngµy 11/7/1998 quy ®Þnh: “ThÞ tr-êng giao dÞch tËp
trung lµ ®Þa ®iÓm hoÆc hÖ thèng th«ng tin, t¹i ®ã çc chøng kho¸n ®-îc mua,
b¸n hoÆc lµ n¬i tham kh¶o ®Ó thùc hiÖn çc giao dÞch chøng kho¸n”.

Kh¸i niÖm thÞ tr-êng chøng kho¸n lµ mét kh¸i niÖm cã tÝnh lÞch sö nªn
trong thùc tÕ, thuËt ng÷ thÞ tr-êng chøng kho¸n th-êng cã çch hiÓu s¸t thùc
h¬n vµ cã thÓ cã rÊt nhiÒu néi dung míi.

8


1.2. Chøc n¨ng, c¬ cÊu vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng
chøng kho¸n.

1.2.1. Chøc n¨ng.

Huy ®éng vèn ®Çu t- cho nÒn kinh tÕ

Khi nhµ ®Çu t- mua chøng kho¸n do çc c«ng ry ph¸t hµnh, sè tiÒn nhµn
rçi cña hä ®-îc ®-a vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ qua ®ã gãp phÇn më
réng s¶n xuÊt x· héi. B»ng çh hç trî çc ho¹t ®äng ®µu t- cñ c«ng ty, thÞ
tr-êng chøng kho¸n ®· cã nh÷ng t¸c ®éng quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña
nÒn kinh tÕ quèc d©n. Th«ng qua thÞ tr-êng chøng kho¸n, chÝnh phñ vµ chÝnh
quyÒn ®Þa ph-¬ng còng huy ®éng ®-îc çc nguån vèn cho môc ®Ých sö dông vµ
®Çu t- ph¸t triÓn h¹ t»ng kinh tÕ, phôc vô çc nhu cÇu vhung cña x· héi.

Cung cÊp m«i tr-êng ®Çu t- cho c«ng chóng

ThÞ tr-êng chøng kho¸n cung cÊp cho c«ng chóng mét m«i tr-êng ®Çu t-
lµnh m¹nh víi çc c¬ héi lùa chän phong phó. Çc lo¹i chøng kho¸n trªn thÞ
tr-êng rÊt kh¸c nhau vÒ thêi h¹n, tÝnh chÊt vµ ®é rñi ro, cho phÐp çc nhµ ®Çu t-
cã thÓ lùa chän cho lo¹i hµng ho¸ phï hîp víi kh¶ n¨ng, môc tiªu vµ së thÝch
cña m×nh. ChÝnh v× vËy, thÞ tr-êng chøng kho¸n gãp phÇn ®¸ng kÓ lµm t¨ng
møc tiÕt kiÖm quèc gia.

T¹o tÝnh thanh kho¶n cho çc chøng kho¸n

Nhê cã thÞ tr-êng chøng kho¸n, çc nhµ ®Çu t- cã thÓ chuyÓn ®æi çc
chøng kho¸n hä së h÷u thµnh tiÒn mÆt hoÆc çc lo¹i chøng kho¸n kh¸c khi hä
muèn. Kh¶ n¨ng thanh kho¶n lµ mét trong nh÷ng ®Æc tÝnh hÊp dÉn cña chøng
kho¸n ®èi víi nhµ ®Çu t-. §©y lµ yÕu tè cho thÊy tÝnh linh ho¹t, an toµn cña vèn
®Çu t-. ThÞ tr-êng chøng kho¸n ho¹t ®éng cµng n¨ng ®éng vµ hiÖu qu¶ th× cµng
cã kh¶ n¨ng n©ng cao tÝnh thanh kho¶n cña çc chøng kho¸n giao dÞch trªn thÞ
tr-êng.

§¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp

9


Th«ng qua gi¸ chøng kho¸n, ho¹t ®éng cña çc doanh nghiÖp ®-îc ph¶n
¸nh mét çch tæng hîp vµ kÞp thêi, gióp cho viÖc ®¸nh gi¸ vµ so s¸nh ho¹t ®éng
cña çc doanh nghiÖp ®-îc nhanh chãng vµ thuËn tiÖn, tõ ®ã còng t¹o ra mét
m«i tr-êng c¹nh tranh lµnh m¹nh nh»ng n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn, kÝch
thÝch ¸p dông c«ng nghÖ míi, c¶i tiÕn s¶n phÈm.

T¹o m«i tr-êng gióp chÝnh phñ thùc hiÖn çc chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ
m«.

Çc dÊu hiÖu cña thÞ tr-êng chøng kho¸n ph¶n ¸nh ®éng th¸i cña nÒn
kinh tÕ mét çch nh¹y bÐn vµ chÝnh x¸c. Gi¸ çc chøng kho¸n t¨ng lªn cho thÊy
®Çu t- ®ang më réng, nÒn kinh tÕ t¨ng tr-ëng, vµ ng-îc l¹i gi¸ chøng kho¸n
gi¶m sÏ cho thÊy çc dÊu hiÖu tiªu cùc cña nÒn kinh tÕ. V× thÕ, thÞ tr-êng chøng
kho¸n ®-îc gäi lµ phong vò biÓu cña nÒn kinh tÕ vµ lµ mét c«ng cô quan träng
gióp ChÝnh phñ thùc hiÖn çc chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. Th«ng qua thÞ tr-êng
chøng kho¸n, ChÝnh phñ cã thÓ mua vµ b¸n tr¸i phiÕu ChÝnh phñ ®Ó t¹o ra
nguån thu bï ®¾p ng©n s¸ch vµ qu¶n lý l¹m ph¸t. Ngoµi ra, ChÝnh phñ còng cã
thÓ sö dông mét sè chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p t¸c ®éng vµo thÞ tr-êng chøng kho¸n
nh»m ®Þnh h-íng ®Çu t- ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ.

1.2.2. C¬ cÊu cña thÞ tr-êng chøng kho¸n

Cã nhiÒu c¨n cø ph©n lo¹i thÞ tr-êng chøng kho¸n nh-ng phæ biÕn vµ
quan träng nhÊt lµ c¨n cø vµo sù lu©n chuyÓn çc nguån vèn, theo ®ã thÞ tr-êng
chøng kho¸n ®-îc chia thµnh thÞ tr-êng s¬ cÊp vµ thÞ tr-êng thø cÊp.

ThÞ tr-êng s¬ cÊp

ThÞ tr-êng s¬ cÊp lµ thÞ tr-êng mua b¸n çc chøng kho¸n míi ph¸t hµnh.
Trªn thÞ tr-êng nµy, vèn tõ nhµ ®Çu t- sÏ ®-îc chuyÓn sang nhµ ph¸t hµnh
th«ng qua viÖc nhµ ®Çu t- mua çc chøng kho¸n míi ph¸t hµnh do ®ã ®©y lµ n¬i
duy nhÊt ®em l¹i vèn ®Çu t- cho tæ chøc ph¸t hµnh. ViÖc mua b¸n trªn thÞ
tr-êng s¬ cÊp th-êng diÔn ra gi÷a çc ng©n hµng, c«ng ty ph¸t hµnh, vµ çc tËp
®oµn tµi chÝnh lín… gi¸ chøng kho¸n trªn thÞ tr-êng s¬ cÊp do tæ chøc ph¸t

10


hµnh Ên ®Þnh vµ th-êng ®-îc in ngay trªn chøng kho¸n. Nh- vËy, cã thÓ thÊy
r»ng, thÞ tr-êng s¬ cÊp ®ãng vai trß chøng kho¸n ho¸ çc nguån vèn cÇn huy
®éng ®ång thêi chu chuyÓn vèn tõ n¬i thõa vèn tíi n¬i cÇn vèn vµ chuyÓn nã
thµnh vèn dµi h¹n.

ThÞ tr-êng thø cÊp

ThÞ tr-êng thø cÊp lµ n¬i giao dÞch çc chøng kho¸n ®· ®-îc ph¸t hµnh
trªn thÞ tr-êng s¬ cÊp. ThÞ tr-êng thø cÊp ®ãng vai trß ®¶m b¶o tÝnh thanh
kho¶n cho çc chøng kho¸n ®· ph¸t hµnh vµ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau:

Thø nhÊt, trªn thÞ tr-êng thø cÊp, çc kho¶n tiÒn thu ®-îc tõ viÖc b¸n
chøng kho¸n thuéc vÒ çc nhµ ®Çu t- vµ çc nhµ kinh doanh chøng kho¸n chø
kh«ng ph¶i nhµ ph¸t hµnh. Nãi çch kh¸c, çc luång vèn kh«ng ch¶y vµo
nh÷ng ng-êi ph¸t hµnh chøng kho¸n mµ vËn chuyÓn gi÷a nh÷ng ng-êi ®Çu t-
chøng kho¸n trªn thÞ tr-êng. ThÞ tr-êng thø cÊp lµ mét bé phËn quan träng cña
thÞ tr-êng chøng kho¸n, g¾n bã chÆt chÏ víi thÞ tr-êng s¬ cÊp.

Thø hai, giao dÞch trªn thÞ tr-êng thø cÊp thÓ hiÖn nguyªn t¾c c¹nh tranh
tù do, gi¸ chøng kho¸n trªn thÞ tr-êng thø cÊp do quan hÖ cung cÇu quyÕt ®Þnh.

Thø ba, thÞ tr-êng thø cÊp lµ thÞ tr-êng ho¹t ®éng liªn tôc, çc nhµ ®Çu t-
cã thÓ mua vµ b¸n çc chøng kho¸n nhiÒu lÇn trªn thÞ tr-êng nµy.

Ngoµi çch ph©n lo¹i trªn, cã thÓ ph©n lo¹i thÞ tr-êng chøng kho¸n theo
tÝnh chÊt tËp trung cña thÞ tr-êng, theo ®ã thÞ tr-êng chøng kho¸n bao gåm Së
giao dÞch chøng kho¸n (thÞ tr-êng tËp trung) vµ thÞ tr-êng OTC (thÞ tr-êng phi
tËp trung). T¹i së giao dÞch, çc giao dÞch ®-îc tËp trung t¹i mét ®Þa ®iÓm, çc
lÖnh ®-îc chuyÓn ®Õn sµn giao dÞch vµ tham gia vµo qu¸ tr×nh khíp lÖnh ®Ó
h×nh thµnh gi¸ giao dÞch. Trªn thÞ tr-êng OTC, çc giao dÞch (c¶ s¬ cÊp vµ thø
cÊp) ®-îc tiÕn hµnh qua m¹ng l-íi çc c«ng ty chøng kho¸n ph©n t¸n kh¾p
quèc gia vµ ®-îc nèi víi nhau b»ng m¹ng m¸y tÝnh. Gi¸ c¶ h×nh thµnh theo
ph-¬ng thøc tho¶ thuËn.

1.2.3. Çc nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng chøng kho¸n

11


Nguyªn t¾c c¹nh tranh

Theo nguyªn t¾c nµy, gi¸ c¶ trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n ph¶n ¸nh quan
hÖ cung cÇu vÒ chøng kho¸n vµ thÓ hiÖn t-¬ng quan c¹nh tranh gi÷a çc c«ng
ty. Trªn thÞ tr-êng s¬ cÊp, çc tæ chøc ph¸t hµnh c¹nh tranh nhau ®Ó b¸n chøng
kho¸n cña m×nh cho nhµ ®Çu t-, çc nhµ ®Çu t- ®-îc tù do lùa chän çc chøng
kho¸n theo çc môc tiªu cña riªng m×nh. Trªn thÞ tr-êng thø cÊp, çc nhµ ®Çu
t- còng c¹nh tranh tù do ®Ó t×m kiÕm cho m×nh mét lîi nhuËn cao nhÊt vµ gi¸
c¶ ®-îc h×nh thµnh theo ph-¬ng thøc ®Êu gi¸.

Nguyªn t¾c c«ng b»ng

Nguyªn t¾c nµy nh»m ®¶m b¶o lîi Ých cho tÊt c¶ nh÷ng ng-êi tham gia
thÞ tr-êng. C«ng b»ng cã nghÜa lµ mäi ng-êi tham gia thÞ tr-êng ®Òu ph¶i tu©n
thñ nh÷ng quy ®Þnh chung, ®-îc b×nh ®¼ng trong viÖc chi sÎ th«ng tin vµ trong
viÖc g¸nh chÞu çc h×nh thøc xö ph¹t nÕu vi ph¹m vµo nh÷ng quy ®Þnh ®ã.

Nguyªn t¾c c«ng khai

Chøng kho¸n lµ lo¹i hµng ho¸ cã tÝnh trõu t-îng, ng-êi ®Çu t- kh«ng thÓ
kiÓm tra trùc tiÕp ®-îc çc chøng kho¸n nh- çc hµng ho¸ th«ng th-êng mµ
ph¶i dùa trªn c¬ së çc th«ng tin cã liªn quan. V× vËy thÞ tr-êng chøng kho¸n
ph¶i ®-îc x©y dùng trªn c¬ së hÖ th«ng c«ng bè th«ng tin tèt. Theo luËt ®Þnh,
çc bªn tham gia ph¸t hµnh chøng kho¸n cã nghÜa vô cung cÊp ®Çy ®ñ, trung
thùc vµ kÞp thêi nh÷ng th«ng tin cã liªn quan tíi tæ chøc ph¸t hµnh, tíi ®ît ph¸t
hµnh. C«ng bè th«ng tin ®-îc tiÕn hµnh khi ph¸t hµnh lÇn ®Çu còng nh- theo
çc chÕ ®é th-êng xuyªn vµ ®ét xuÊt, th«ng qua çc ph-¬ng tiªn th«ng tin ®¹i
chóng, së gia dÞch, çc c«ng ty chøng kho¸n vµ çc tæ chøc cã liªn quan kh¸c.

Nguyªn t¾c trung gian

Theo nguyªn t¾c nµy, trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n, çc giao dÞch ®-îc
thùc hiÖn th«ng qua tæ chøc trung gian lµ çc c«ng ty chøng kho¸n. Trªn thÞ
tr-êng s¬ cÊp, çc nhµ ®Çu t- th-êng kh«ng mua trùc tiÕp cña tæ chøc ph¸t hµnh
mµ mua tõ çc nhµ b¶o l·nh ph¸t hµnh. Trªn thÞ tr-êng thø cÊp, th«ng qua çc

12


nghiÖp vô m«i giíi, kinh doanh çc c«ng ty chøng kho¸n mua b¸n chøng kho¸n
gióp çc kh¸ch hµng, hoÆc kÕt nèi çc kh¸ch hµng víi nhau th«ng qua viÖc thùc
hiÖn çc giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n trªn tµi kho¶n cña m×nh.

Nguyªn t¾c tËp trung

ThÞ tr-êng chøng kho¸n ph¶i ho¹t ®éng trªn nguyªn t¾c tËp trung. Çc
giao dÞch chøng kho¸n chØ diÔn ra trªn së giao dÞch vµ trªn thÞ tr-êng OTC, cã
sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña c¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc vµ çc tæ chøc tù qu¶n.
Hµng hãa cña thÞ tr-êng chøng kho¸n lµ çc s¶n phÈm tµi chÝnh cao cÊp nªn
viÖc giao dÞch ®ßi hái thÞ tr-êng ph¶i cã nh÷ng c¬ së vËt chÊt nhÊt ®Þnh chø
kh«ng thÓ diÔn ra mét çch tuú tiÖn.

1.3. Çc thµnh phÇn tham gia trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n

Çc tæ chøc vµ ç nh©n tham gia thÞ tr-êng chøng kho¸n cã thÓ ®-îc chia
thµnh ba nhãm chÝnh: tæ chøc ph¸t hµnh, nhµ ®Çu t- vµ çc tæ chøc kh¸c cã liªn
quan.

1.3.1. Tæ chøc ph¸t hµnh

Tæ chøc ph¸t hµnh lµ çc tæ chøc thùc hiÖn huy ®éng vèn th«ng qua thÞ
tr-êng chøng kho¸n. Tæ chøc ph¸t hµnh bao gåm ChÝnh phñ vµ chÝnh quyÒn ®Þa
ph-¬ng (ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh phñ vµ tr¸i phiÕu ®Þa ph-¬ng), çc c«ng ty
(ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu c«ng ty) vµ çc tæ chøc tµi chÝnh kh¸c ®ãng
vai trß cung cÊp hµng ho¸ cho thÞ tr-êng chøng kho¸n.

1.3.2. Nhµ ®Çu t-

Nhµ ®Çu t- lµ nh÷ng ng-êi thùc sù mua b¸n chøng kho¸n trªn thÞ tr-êng
chøng kho¸n. Nhµ ®Çu t- cã thÓ lµ ç nh©n hoÆc tæ chøc.

Nhµ ®Çu t- ç nh©n lµ nh÷ng ng-êi cã vèn nhµn rçi t¹m thêi, tham gia
mua b¸n chøng kho¸n víi môc ®Ých kiÕm lîi nhuËn. Tuy nhiªn, trong ®Çu t- th×
lîi nhuËn l¹i lu«n g¾n víi rñi ro, lîi nhuËn cµng cao th× rñi ro cµng lín vµ
ng-îc l¹i. ChÝnh v× vËy, çc nhµ ®Çu t- ç nh©n lu«n ph¶i lùa chän çc h×nh
thøc ®Çu t- phï hîp víi kh¶ n¨ng còng nh- møc ®éc chÊp nhËn rñi ro cña m×nh.

13


Çc nhµ ®Çu t- cã tæ chøc, hay cßn gäi lµ çc ®Þnh chÕ ®Çu t-, th-êng
xuyªn mua b¸n chøng kho¸n víi sè l-îng lín trªn thÞ tr-êng. Çc tæ chøc nµy
th-êng cã çc bé phËn chøc n¨ng bao gåm nhiÒu chuyªn gia cã kinh nghiÖm ®Ó
nghiªn cøu thÞ tr-êng vµ ®-a ra çc quyÕt ®Þnh ®Çu t-. Mét sè nhµ ®Çu t-
chuyªn nghiÖp chÝnh trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n lµ çc c«ng ty ®Çu t-, çc
c«ng ty b¶o hiÓm, çc quü l-¬ng h-u vµ çc quü b¶o hiÓm x· héi kh¸c. §Çu t-
th«ng qua çc tæ chøc ®Çu t- cã -u ®iÓm næi bËt lµ cã thÓ ®a d¹ng ho¸ danh
môc ®Çu t- vµ çc quyÕt ®Þnh ®Çu t- ®-îc thùc hiªn bëi çc chuyªn gia giµu
kinh nghiÖp vµ cã chuyªn m«n cao.

Mét bé phËn quan träng cña çc tæ chøc ®Çu t- lµ çc c«ng ty tµi chÝnh.
Çc c«ng ty tµi chÝnh ®-îc phÐp kinh doanh chøng kho¸n, cã thÓ sö dông vèn
cñ m×nh ®Ó ®Çu t- vµo chøng kho¸n nh»m môc ®Ých kiÕm lîi.

Bªn c¹nh ®ã, çc c«ng ty chøng kho¸n, çc ng©n hµng th-¬ng m¹i còng
cã thÓ trë thµnh nhµ ®Çu t- chuyªn nghiÖp khi hä mua chøng kho¸n cho chÝnh
m×nh.

1.3.3. Çc tæ chøc kinh doanh trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n

C«ng ty chøng kho¸n

C«ng ty chøng kho¸n lµ nh÷ng c«ng ty ho¹t ®éng trong lÜnh vùc chøng
kho¸n, cã thÓ ®¶m nhËn m«t hoÆc nhiÒu trong sè çc nghiÖp vô chÝnh lµ b¶o
l·nh ph¸t hµnh, m«i giíi, tù doanh, qu¶n lý quü ®Çu t-, vµ t- vÊn ®Çu t-.

§Ó cã thÓ thùc hiÖn mçi nghiÖp vô, çc c«ng ty chøng kho¸n ph¶i ®¶m
b¶o ®-îc mét sè vèn nhÊt ®Þnh vµ ph¶i ®-îc phÐp cña c¬ quan cã thÈm quyÒn.

Çc ng©n hµng th-¬ng m¹i

T¹i mét sè n-íc, çc ng©n hµng th-¬ng m¹i cã thÓ sö dông vèn tù cã ®Ó
t¨ng vµ ®a d¹ng ho¸ lîi nhuËn th«ng qua ®Çu t- chøng kho¸n. Tuy nhiªn çc
ng©n hµng chØ ®-îc ®Çu t- vµo chøng kho¸n trong nh÷ng giíi h¹n nhÊt ®Þnh ®Ó
b¶o vÖ ng©n hµng tr-íc nh÷ng biÕn ®éng cña gi¸ chøng kho¸n. Mét sè n-íc

14


cho phÐp ng©n hµng th-¬ng m¹i thµnh lËp c«ng ty con ®éc lËp ®Ó kinh doanh
chøng kho¸n vµ thùc hiªn nghiÖp vô b¶o l·nh ph¸t hµnh.

Ngoµi ba thµnh phÇn trªn ®©y, thÞ tr-êng chøng kho¸n cßn cã sù tham
gia kh«ng thÓ thiÕu cña çc tæ chøc liªn quan ®Õn thÞ tr-êng chøng kho¸n nh-:
çc c¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc, së giao dÞch chøng kho¸n, hiÖp héi çc nhµ kinh
doanh chøng kho¸n, tæ chøc l-u ký vµ thanh to¸n bï trõ chøng kho¸n…

2. Th«ng tin kh«ng c©n xøng.

Th«ng tin kh«ng c©n xøng vµ nh÷ng b»ng chøng lý thuyÕt còng nh- thùc
nghiÖm vÒ vÊn ®Ò nµy hiÖn nay ®ãng vai trß lµ c«ng cô c¬ b¶n cña mäi nhµ kinh
tÕ häc tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i. Th«ng tin kh«ng c©n xøng lµ mét
hiÖn t-îng cã ý nghÜa quan träng ®èi víi mét sè vÊn ®Ò cña kinh tÕ häc vµ tµi
chÝnh tõ kinh tÕ häc vÜ m« vµ vi m« (nh- vÊn ®Ò çc c«ng cô nî cña doanh
nghiÖp, çc chøng chØ ®Çu t- vµ cæ tøc, møc ®an s©u, réng vµ l©u dµi cña çc
chu kú kinh tÕ, tû lÖ t¨ng tr-ëng kinh tÕ dµi h¹n) ®Õn çc vÊn ®Ò liªn quan ®Õn
kinh tÕ quèc tÕ vµ nguån gèc cña çc cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh. §Ó t¹o c¬ së
cho nh÷ng ph©n tÝch tiÕp theo cña luËn v¨n, trong phÇn nµy t«i xin tr×nh bµy
mét çch chi tiÕt häc thuyÕt Th«ng tin kh«ng c©n xøng vµ çc kh¸i niÖm cã liªn
quan.

2.1. Kh¸i niÖm vÒ th«ng tin kh«ng c©n xøng.

Trong mäi nÒn kinh tÕ, çc giao dÞch vÒ tµi chÝnh ®Òu h-íng ®Õn môc
tiªu cuèi cïng lµ chuyÓn nguån vèn nhµn rçi ®Õn nh÷ng dù ¸n ®Çu t- hiÖu qu¶
nhÊt víi chi phÝ thÊp nhÊt cã thÓ. NÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ dÞch vô cña x· héi
liªn tôc ph¸t triÓn lµm gia t¨ng kh«ng ngõng gi¸ trÞ thÆng d-. ChÞu t¸c ®éng bëi
chi phÝ c¬ héi cña viÖc gi÷ tiÒn, nh÷ng chñ nh©n cña phÇn gi¸ trÞ thÆng d- ®ã
lu«n t×m kiÕm çc c¬ héi ®Çu t- tèt nhÊt. DiÔn ra ®ång thêi víi qu¸ tr×nh ®ã lµ
sù huy ®éng vèn cña çc chñ thÓ kinh tÕ, nh÷ng ng-êi muèn thµnh lËp hoÆc më
réng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Sù gÆp nhau cña hai luång nhu cÇu trªn
t¹o nªn çc giao dÞch vÒ tµi chÝnh vµ tæng hîp tÊt c¶ çc giao dÞch tµi chÝnh ®ã
h×nh thµnh thÞ tr-êng tµi chÝnh cña mét quèc gia.

15


Tuy nhiªn sÏ lµ kh«ng ®¬n gi¶n ®Ó çc giao dÞch vÒ tµi chÝnh ®¹t ®Õn
môc tiªu cuèi cïng trªn ®©y. Nguyªn nh©n lµ do sù t-¬ng hîp vÒ yªu cÇu gi÷a
ng-êi cho vay vµ ng-êi ®i vay kh«ng ph¶i bao giê còng ®¹t ®-îc.

Tõ phÝa ng-êi cho vay, víi vai trß lµ ng-êi së h÷u vèn, yªu cÇu ®¶m b¶o
an toµn cho ®ång vèn lu«n ®-îc ®Æt lªn tr-íc tiªn. Hä yªu cÇu ng-êi vay vèn
®-a ra nh÷ng b»ng chøng cho thÊy tÝnh an toµn cña ®ång vèn vµ ®iÒu ®ã ph¶i
®-îc thÓ hiÖn thùc tÕ th«ng qua viÖc hoµn tr¶ vèn khi thêi h¹n vay kÕt thóc.
Yªu cÇu chung thø hai cña ng-êi cho vay lµ thu ®-îc l·i suÊt kú väng vµo ®óng
thêi ®iÓm cam kÕt. V× nh÷ng ng-êi cho vay chÊp nhËn cho vay lµ ®Ó chèng l¹i
chi phÝ c¬ héi cña viÖc gi÷ tiÒn mµ biÓu hiÖn ra chÝnh lµ l·i suÊt huy ®éng vèn
(i) cña hÖ thèng ng©n hµng vµ çc tæ chøc tÝn dông, nªn l·i suÊt kú väng kh«ng
thÓ thÊp h¬n i. Ngoµi hai yªu cÇu trªn, trong nh÷ng t×nh huèng cô thÓ ng-êi cho
vay cßn cã nh÷ng yªu cÇu kh¸c vÒ h×nh thøc tr¶ l·i, cung cÊp th«ng tin, …
nh-ng tùu chung l¹i ®ã còng chØ lµ çc yªu cÇu ph¸i sinh nh»m ®¶m b¶o hai
yªu cÇu trªn ®©y.

§èi víi ng-êi ®i vay, t×m ®-îc nguån vèn ®ñ lín vÒ quy m«, ®ñ dµi vÒ
thêi h¹n víi l·i suÊt vµ çc rµng buéc hîp lý lµ nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n vµ quan
träng nhÊt. ViÖc x¸c ®Þnh nh- thÕ nµo lµ “®ñ” vµ “hîp lý” t-¬ng øng phô thuéc
vµo dù ®Þnh sö dông vèn vµ tho¶ thuËn cña hai bªn trªn c¬ së çc ®iÒu kiÖn cho
vay ¸p dông phæ biÕn trong nÒn kinh tÕ. Nh- vËy, ng-êi ®i vay ph¶i mét mÆt
tho¶ m·n ®-îc çc yªu cÇu cña ng-êi cho vay vµ mÆt kh¸c ph¶i ®¸p øng ®-îc
çc yªu cÇu ®i vay cña chÝnh m×nh. V× vËy, kh¶ n¨ng mét giao dÞch tµi chÝnh
®-îc thùc hiÖn phô thuéc chñ yÕu vµo ng-êi ®i vay.

Tuy nhiªn trong çc giao dÞch tµi chÝnh lu«n xuÊt hiÖn mét m©u thuÉn c¬
b¶n vµ cè h÷u, mét m©u thuÉn t¹o nªn c¬ së tån t¹i cña çc ®iÒu kiÖn cho vay
trong çc tæ chøc tµi chÝnh, ®ã lµ sù kh«ng c©n xøng vÒ th«ng tin gi÷a ng-êi
cho vay vµ ng-êi ®i vay. Ng-êi cho vay ®ãng vai trß cung cÊp vèn trong giao
dÞch tµi chÝnh vµ th-êng kh«ng cã sù kh¸c biÖt lín vÒ ®ång vèn gi÷a nh÷ng
ng-êi cho vay (sù kh¸c biÖt chñ yÕu n»m ë thêi h¹n cho vay vµ çc rµng buéc

16


liªn quan). Nãi çch kh¸c, nh÷ng th«ng tin vÒ phÝa ®èi t¸c cña m×nh mµ ng-êi
®i vay cã ®-îc lµ t-¬ng ®èi ®ång nhÊt. Ng-êi ®i vay cã thÓ huy ®éng tõ mét
trong nh÷ng ng-êi cung cÊp vèn mµ kh«ng cÇn quan t©m nhiÒu ®Õn bªn cho
vay v× chØ cÇn vay ®-îc vèn lµ hä ®· ®¹t ®-îc gÇn nh- hoµn toµn môc ®Ých cña
mét giao dÞch tµi chÝnh.

Mäi chuyÖn hoµn toµn kh¸c ®èi víi ng-êi cho vay. Hä cã quyÒn lùa chän
mét trong sè nh÷ng ng-êi hái vay, lóc nµy hä cã c¶ quyÒn sö dông vµ ®Þnh ®o¹t
®èi v¬i ®ång vèn, nghÜa lµ hä cã quyÒn së h÷u ®Çy ®ñ. Nh-ng ngay sau khi
giao dÞch tµi chÝnh diÔn ra, quyÒn së h÷u ®ã bÞ chia ®«i, quyÒn sö dông vèn ®·
®-îc chuyÓn sang phÝa ng-êi vay vèn! NÕu kh«ng cã vËt thÕ chÊp hoÆc b¶o
l·nh cña mét tæ chøc tµi chÝnh m¹nh, ng-êi cho vay chØ cßn sù thõa nhËn vÒ
mÆt ph¸p lý ®èi víi kho¶n tiÒn ®ã, hä kh«ng cÇm gi÷ vµ còng kh«ng sö dông
nã. §iÒu nµy ®ång nghÜa víi viÖc rñi ro thu håi vèn t¨ng lªn vµ møc ®é rñi ro
phô thuéc hoµn toµn vµo ng-êi vay vèn.

Do vËy, nh÷ng g× ng-êi cho vay ph¶i lµm ®Ó h¹n chÕ rñi ro lµ ph¶i thu
thËp vµ ph©n tÝch çc th«ng tin liªn quan ®Õn ng-êi vay vèn. Hä cÇn biÕt ng-êi
®i vay sö dông ®ång vèn nh- thÕ nµo, møc ®é rñi ro cao hay thÊp, søc m¹nh tµi
chÝnh, møc ®é tin t-ëng, nguy c¬ dÉn ®Õn viÖc sö dông vèn kh«ng ®óng cam
kÕt cña ng-êi vay, … Tuy nhiªn nh÷ng th«ng tin nh- thÕ ®Õn víi ng-êi cho vay
th-êng kh«ng ®Çy ®ñ hoÆc thiÕu chÝnh x¸c dÉn ®Õn nh÷ng lùa chän cña ng-êi
cho vay cã thÓ lµ mét “lùa chän ®èi nghÞch”

Tãm l¹i, trong çc giao dÞch tµi chÝnh th-êng cã sù chªnh lÖch vÒ th«ng
tin gi÷a çc bªn tham gia, ®ã chÝnh lµ hiÖn t-îng th«ng tin kh«ng c©n xøng.

Cho ®Õn nay, qua nhiÒu nghiªn cøu, çc nhµ kinh tÕ häc cã nhiÒu çch
®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ th«ng tin kh«ng c©n xøng:

17


Theo nhµ kinh tÕ häc Markusk K.Brunnermeier, §¹i häc Boston: “Th«ng
tin kh«ng c©n xøng lµ hiÖn t-îng ng-êi ®i vay cã th«ng tin tèt h¬n ng-êi cho
vay” 1.

Theo hai nhµ kinh tÕ häc Udo Schmidt Mohr (University des Saarlandes)
vµ J.Miguel Villas-Boas (University of California at Berkeley) trong cuèn
“Assymetric Information and the Market Structure of the Banking Industry”
(t¹m dÞch: Th«ng tin kh«ng c©n xøng vµ cÊu tróc thÞ tr-êng cña ngµnh ng©n
hµng): Th«ng tin kh«ng c©n xøng lµ t×nh tr¹ng trong ®ã ng-êi mua vµ ng-êi
b¸n cã th«ng tin kh¸c nhau vÒ cïng mét giao dÞch.

Theo nhµ kinh tÕ häc Fredic S.Miskin §¹i häc Columbia, Hoa Kú:
“Th«ng tin kh«ng c©n xøng lµ sù kh«ng ngang b»ng vÒ mét th«ng tin mµ mçi
bªn tham gia vµo mét giao dÞch biÕt ®-îc” 2.

Cã thÓ ®Þnh nghÜa kh¸i niÖm th«ng tin kh«ng c©n xøng theo nhiÒu çch
kh¸c nhau. Tuy nhiªn mäi tr-êng hîp kh«ng c©n xøng vÒ th«ng tin ®Òu cã ba
®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau:

Thø nhÊt, cã sù kh¸c biÖt vÒ th«ng tin gi÷a çc bªn tham gia giao dÞch.

Thø hai, cã nhiÒu trë ng¹i trong viÖc chuyÓn th«ng tin gi÷a hai bªn.

Thø ba, trong hai bªn cã mét bªn cã th«ng tin chÝnh x¸c h¬n.

Mçi thÞ tr-êng ®Òu ®¹t ®Õn mét tr¹ng th¸i c©n b»ng sau sù t-¬ng t¸c qua
l¹i gi÷a ng-êi mua vµ ng-êi b¸n d-íi sù ®iÒu chØnh cña hÖ thèng ph¸p luËt.
Trªn c¬ së sù c©n b»ng ®ã, çc quan hÖ kinh tÕ ®-îc ph©n tÝch chi tiÕt h¬n. Tuy
nhiªn, vÞ trÝ c©n b»ng trªn çc thÞ tr-êng cã th«ng tin kh«ng c©n xøng cã nhiÒu
thay ®æi. §Ó ph©n tÝch chi tiÕt h¬n sù t¸c ®éng cña th«ng tin kh«ng c©n xøng
®Õn ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng, ta cÇn nghiªn cøu çch ®¹t ®Õn c©n b»ng thÞ
tr-êng vµ çc yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn sù c©n b»ng ®ã.

1
“Asset pricing under Assymetric Information: Bubbles, Crashes, Technical Analysis and Herding”, NXB §¹i
häc Boston, 1999, trang 27, dßng 18.
2
“Kinh tÕ häc vÒ tiÒn tÖ, ng©n hµng vµ thÞ tr-êng tµi chÝnh”, NXB Khoa häc Kü thuËt, 1999, trang 907.

18


Trªn mçi thÞ tr-êng, ®Æc ®iÓm cña sù kh«ng c©n xøng vÒ th«ng tin vµ
tÝnh chÊt t¸c ®éng ®Õn c©n b»ng thÞ tr-êng kh«ng gièng nhau. Vai trß cña th«ng
tin trªn thÞ tr-êng cµng cao th× vÊn ®Ò th«ng tin kh«ng c©n xøng trªn çc thÞ
tr-êng ®ã cµng râ rÖt vµ thu hót nhiÒu sù quan t©m cña nh÷ng ng-êi tham gia.
Th«ng tin kh«ng c©n xøng xuÊt hiÖn phæ biÕn trªn çc thÞ tr-êng tµi chÝnh, ®Æc
biÖt lµ thÞ tr-êng tÝn dông vµ b¶o hiÓm. Trong phÇn d-íi ®©y, t«i xin tr×nh bµy
sù c©n b»ng trªn çc thÞ tr-êng b¶o hiÓm xuÊt hiÖn th«ng tin kh«ng c©n xøng
dùa trªn mét nghiªn cøu vÒ thÞ tr-êng b¶o hiÓm thu ho¹ch n«ng s¶n cña Mü do
hai nhµ kinh tÕ häc Shiva S.Makki vµ Agapi Somwaru thuéc Vô Kinh tÕ häc
ThÞ tr-êng vµ Th-¬ng m¹i, ViÖn Nghiªn cøu Kinh tÕ, Bé N«ng nghiÖp Hoa Kú
thùc hiÖn th¸ng 4, 2001. ViÖc lùa chän thÞ tr-êng b¶o hiÓm lµ xuÊt ph¸t tõ
nhiÒu nguyªn nh©n: thø nhÊt, b¶o hiÓm lµ lÜnh vùc mµ th«ng tin ®ãng vai trß
®Æc biÖt quan träng vµ thÓ hiÖn râ rµng nhÊt nh÷ng ®Æc ®iÓm cña th«ng tin
kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc; thø hai, rñi ro ®¹o ®øc
trªn thÞ tr-êng nµy th-êng xuyªn x¶y ra v× sau khi ®-îc b¶o hiÓm, ng-êi ®-îc
b¶o hiÓm cã Ýt nç lùc h¬n trong viÖc b¶o vÖ ®èi t-îng b¶o hiÓm; thø ba, ®· cã
nhiÒu nghiªn cøu ®-îc thùc hiÖn trªn nhiÒu lo¹i thÞ tr-êng b¶o hiÓm nªn çc
m« ph©n tÝch ®Òu ®· ®-îc kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n. Dùa trªn çc ph©n tÝch ®ã,
viÖc vËn dông nghiªn cøu trªn thÞ tr-êng nµy sang çc lÜnh vùc kh¸c cã nhiÒu
®iÓm t-¬ng ®ång vµ do ®ã sÏ ®ãng gãp rÊt lín trong nh÷ng phÇn tiÕp theo cña
luËn v¨n.

2.2. C©n b»ng thÞ tr-êng trong tr-êng hîp kh«ng c©n xøng vÒ
th«ng tin

Trªn çc thÞ tr-êng tµi chÝnh nãi chung vµ thÞ tr-êng b¶o hiÓm nãi riªng,
hiÖn t-îng th«ng tin kh«ng c©n xøng lu«n ®i kÌm vµ cã mèi quan hÖ mËt thiÕt
víi vÊn ®Ò lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc. Trªn thÞ tr-êng b¶o hiÓm, lùa
chän ®èi nghÞch ph¸t sinh do çc c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng thÓ ph©n lo¹i mét
çch triÖt ®Ó møc ®é rñi ro cña nh÷ng ng-êi tham gia b¶o hiÓm. Sau khi mua
b¶o hiÓm, ng-êi ®-îc b¶o hiÓm kh«ng cã ®éng lùc ®Ó h¹n chÕ rñi ro. Nh÷ng rñi

19


ro nh- vËy gäi lµ rñi ro ®¹o ®øc vµ ng-êi chÞu rñi ro nµy kh«ng ai kh¸c chÝnh lµ
c«ng ty b¶o hiÓm. Nghiªn cøu s¾p tr×nh bµy d-íi ®©y gi¶ thiÕt r»ng çc ç nh©n
tham gia b¶o hiÓm kh«ng cã kh¶ n¨ng ph©n phèi rñi ro.

Nh÷ng nghiªn cøu trªn thÞ tr-êng b¶o hiÓm th©n thÓ vµ xe h¬i cña mét sè
nhµ kinh tÕ häc trªn thÕ giíi ®· ®i ®Õn ®Õn kÕt luËn r»ng lùa chän ®èi nghÞch
khiÕn nh÷ng ng-êi cã rñi ro thÊp kh«ng muèn tham gia b¶o hiÓm ®ång thêi t¹o
ra hiÖn t-îng chuyÓn thu nhËp tõ nh÷ng ng-êi cã møc rñi ro thÊp sang nh÷ng
ng-êi cã møc rñi ro cao.

§Ó x¸c ®Þnh c©n b»ng thÞ tr-êng trong ®iÒu kiÖn th«ng tin kh«ng c©n
xøng trªn thÞ tr-êng b¶o hiÓm, tr-íc tiªn cÇn xem xÐt qu¸ tr×nh ®¹t ®Õn c©n
b»ng trªn thÞ tr-êng c¹nh tranh hoµn h¶o b»ng çch sö dông lý thuyÕt cung-cÇu
thÞ tr-êng.

Gi¶ sö mét ç nh©n X muèn mua mét hîp ®ång b¶o hiÓm ®Ó æn ®Þnh thu
nhËp tr-íc çc rñi ro. §Ó ®¬n gi¶n ta gi¶ thiÕt cã hai kh¶ n¨ng x¶y ra: cã tæn
thÊt vµ kh«ng cã tæn thÊt. Gi¶ sö tiÕp r»ng X muèn tèi ®a ho¸ thu nhËp. NÕu
kh«ng cã hîp ®ång b¶o hiÓm, anh ta sÏ cã tæng thu nhËp kú väng lµ:

V(m,p) = (1 - p)U(m) + pU(m – d) (1)

Trong ®ã:

m: thu nhËp

p: x¸c suÊt x¶y ra tæn thÊt

U(x): hµm thu nhËp

V: tæng trÞ gi¸ thu nhËp kú väng.

NÕu mua b¶o hiÓm víi møc phÝ b¶o hiÓm a vµ møc båi th-êng i, tæng thu
nhËp kú väng cña X lµ:

V(a,i,p) = (1 – p)U(m – a) + pU(m – d – a + i) (2)

Gi¶ sö r»ng X lµ ng-êi kh«ng thÝch m¹o hiÓm, khi ®ã U lu«n gi¶m (tøc
lµ U’(x) < 0) ®ång thêi ®å thÞ cña U lµ mét ®-êng cong lâm (do ®ã V còng lµ

20


mét ®-êng cong lâm). Trong çc hîp ®ång b¶o hiÓm, X sÏ chän hîp ®ång cã V
cùc ®¹i.

Gi¶ sö tiÕp r»ng thu nhËp tõ çc hîp ®ång b¶o hiÓm cña c«ng ty b¶o
hiÓm phô thuéc vµo çc biÕn ngÉu nhiªn. Do vËy, khi b¸n ®-îc hîp ®ång b¶o
hiÓm, c«ng ty xÏ thu ®-îc (1 - p)a vµ ph¶i tr¶ p(i - a) khi tæn thÊt x¶y ra. Lîi
nhuËn cña c«ng ty lµ:

π (a,i,p) = (1 - p)a - p(i - a) (3)

Trªn thÞ tr-êng c¹nh tranh hoµn h¶o, lîi nhuËn cña c«ng ty b»ng 0 nªn:

(1 - p)a - p(i - a) = 0 (4)

Mçi hîp ®ång b¶o hiÓm ®-îc ®Æc tr-ng bëi møc phÝ b¶o hiÓm a vµ møc
båi th-êng i. Do ®ã, ph-¬ng tr×nh (4) thÓ hiÖn tÊt c¶ çc hîp ®ång b¶o hiÓm cña
c«ng ty. T¹i mét x¸c suÊt x¶y ra rñi ro nhÊt ®Þnh p, c«ng ty sÏ ®Þnh gi¸ a vµ i
sao cho ph-¬ng tr×nh (4) ®-îc tho¶ m·n.

Tøc lµ: (1 - p)a -p(i - a) = 0

hay a - pi = 0

Ph-¬ng tr×nh (2) vµ ph-¬ng tr×nh (4) thÓ hiÖn ®-êng cÇu vµ cung b¶o
hiÓm. Sù t-¬ng t¸c gi÷a cung vµ cÇu b¶o hiÓm ®-îc thÓ hiÖn trªn trôc m10m2,
trong ®ã m1 vµ m2 thÓ hiÖn thu nhËp trong hai tr-êng hîp t-¬ng øng: kh«ng cã
tæn thÊt vµ cã tæn thÊt.

2.2.1. C©n b»ng thÞ tr-êng trong ®iÒu kiÖn th«ng tin ®Çy ®ñ.

Trªn thÞ tr-êng b¶o hiÓm c¹nh tranh hoµn h¶o, cã hai kiÓu c©n b»ng lµ
c©n b»ng chung vµ c©n b»ng riªng. C©n b»ng chung x¶y ra khi thÞ tr-êng cã
mét lo¹i kh¸ch hµng ®ång nhÊt vÒ møc ®é rñi ro, c«ng ty b¶o hiÓm chØ cÇn ®Þnh
gi¸ mét lo¹i hîp ®ång b¶o hiÓm. Trong tr-êng hîp c©n b»ng riªng, thÞ tr-êng
cã nhiÒu nhãm kh¸ch hµng kh¸c nhau vÒ møc ®é rñi ro. Khi ®ã, c«ng ty b¶o
hiÓm b¸n çc hîp ®ång b¶o hiÓm ë çc møc gi¸ kh¸c nhau cho tõng ®èi t-îng

21


kh¸ch hµng cã ®é rñi ro phï hîp. ThÞ tr-êng ®¹t ®Õn c©n b»ng t¹i nhiÒu ®iÓm
øng víi tõng lo¹i kh¸ch hµng.

2.2.1.1. C©n b»ng chung

m2

F T

m- a - d+i
K
U

m- d E

O m– a m m1
H×nh 1.1: C©n b»ng thÞ tr-êng trong
®iÒu kiÖn th«ng tin ®Çy ®ñ vµ
mét møc rñi ro

H×nh 1.1 biÓu diÔn ®iÓm c©n b»ng chung cña thÞ tr-êng b¶o hiÓm c¹nh
tranh hoµn h¶o víi mét lo¹i kh¸ch hµng ®ång nhÊt vµ 1 tû lÖ x¸c suÊt x¶y ra
rñi ro, trong ®iÒu kiÖn th«ng tin ®Çy ®ñ. Trôc hoµnh m1 vµ trôc tung m2 biÓu
diÔn thu nhËp trong hai tr-êng hîp t-¬ng øng: kh«ng cã tæn thÊt vµ cã tæn
thÊt. §-êng cong U thÓ hiÖn tËp hîp çc ®iÓm kÕt hîp thu nhËp cña ng-êi mua
b¶o hiÓm trong hai tr-êng hîp trªn, phô thuéc vµo a, i vµ d, chÝnh lµ ®-êng cÇu
b¶o hiÓm. §-êng th¼ng OT biÓu diÔn çc tËp hîp ®iÓm cã kÕt hîp thu nhËp
b»ng nhau dï tæn thÊt cã x¶y ra hay kh«ng. §-êng th¼ng EF lµ ®å thÞ cña
ph-¬ng tr×nh (4) biÓu diÔn çc kÕt hîp thu nhËp cña c«ng ty b¶o hiÓm vµ chÝnh

lµ ®-êng cung b¶o hiÓm. §é dèc cña ®-êng EF ®-îc x¸c ®Þnh b»ng tû lÖ 1 − p .
p

§é dèc cña ®-êng U ®-îc x¸c ®Þnh b»ng tû lÖ thay thÕ cËn biªn cña thu nhËp
U ' (m1 )
trong hai tr-êng hîp m1 vµ m2, tøc lµ b»ng .
U ' (m2 )

ThÞ tr-êng ®¹t tíi tr¹ng th¸i c©n b»ng khi ®é dèc cña ®-êng cÇu U b»ng
®é dèc cña ®-êng cung EF. Gi¶ X cã ®iÓm kÕt hîp thu nhËp ban ®Çu t¹i E. T¹i

22


®iÓm nµy X sÏ cã thu nhËp m nÕu tæn thÊt kh«ng x¶y ra vµ m - d nÕu tæn thÊt
x¶y ra. §Ó h¹n chÕ rñi ro, X mua mét hîp ®ång b¶o hiÓm däc theo ®-êng EF.
Trong sè çc hîp ®ång b¶o hiÓm, hîp ®ång t¹i ®iÓm K tèi ®a ho¸ thu nhËp kú
väng cña anh ta. Hîp ®ång t¹i K lµ mét hîp ®ång b¶o hiÓm toµn bé rñi ro vµ
c©n b»ng thu nhËp cña X trong c¶ hai tr-êng hîp cã hay kh«ng cã tæn thÊt. T¹i
®iÓm c©n b»ng, hîp ®ång ®-îc mua b¸n trong ®iÒu kiÖn c¶ hai bªn ®Òu biÕt râ
vÒ nhau. V× vËy K chÝnh lµ ®iÓm c©n b»ng trong ®iÒu kiÖn th«ng tin ®Çy ®ñ, lóc
nµy ng-êi b¶o hiÓm kh«ng cã l·i (π = 0).

2.2.1.2. C©n b»ng riªng

H×nh 1.2 d-íi ®©y biÓu diÔn ®iÓm c©n b»ng cña thÞ tr-êng b¶o hiÓm c¹nh
tranh hoµn h¶o, ®Çy ®ñ th«ng tin nh-ng nh÷ng ng-êi tham gia b¶o hiÓm cã møc
rñi ro kh¸c nhau. §Ó ®¬n gi¶n, ta gi¶ sö chØ cã hai nhãm kh¸ch hµng: LR vµ HR
víi x¸c suÊt x¶y ra rñi ro t-¬ng øng lµ pH vµ pL (pH > pL).

m2
F UL
T
UH
A

B
H

E

O
H×nh 1.2: C©n b»ng thÞ tr-êng trong m1
®iÒu kiÖn th«ng tin ®Çy ®ñ
vµ nhiÒu møc rñi ro

VÉn víi çc gi¶ thiÕt nh- phÇn trªn ta thÊy:

Çc hîp ®ång b¶o hiÓm cã rñi ro thÊp ®-îc thÓ hiÖn trªn ®-êng EF, cã
®é dèc lµ (1 – pL)/pL. Çc hîp ®ång b¶o hiÓm cã rñi ro cao ®-îc tËp hîp trªn
®-êng EH, cã ®é dèc b»ng (1 – pH)/pH.

23


Trong tr-êng hîp nµy, ®é dèc vµ ®é lâm cña ®-êng cÇu øng víi mçi
nhãm kh¸ch hµng phô thuéc vµo møc tæn thÊt khi rñi ro x¶y ra (d) vµ ®Æc ®iÓm
rñi ro (tuú theo tõng ®Æc ®iÓm rñi ro mµ c«ng ty b¶o hiÓm ®-a ra møc phÝ a vµ
møc båi th-êng i phï hîp). Gäi hai ®-êng nµy t-¬ng øng lµ UL vµ UH.

V× c«ng ty b¶o hiÓm biÕt râ x¸c suÊt x¶y ra rñi ro cña hai nhãm kh¸ch
hµng nªn hä sÏ ®-a ra hai lo¹i hîp ®ång b¶o hiÓm t-¬ng øng víi hai møc rñi ro.
T¹i ®iÓm c©n b»ng, c¶ hai nhãm kh¸ch hµng ®Òu ®-îc b¶o hiÓm toµn bé rñi ro
vµ ë mét møc gi¸ c¶ c«ng b»ng.

2.2.2. C©n b»ng thÞ tr-êng trong ®iÒu kiÖn th«ng tin kh«ng c©n

xøng.

Nhµ kinh tÕ häc Akerlof, trong nghiªn cøu vÒ th«ng tin kh«ng c©n xøng
n¨m 1970 ®· ®-a ra nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh trªn thÞ tr-êng b¶o hiÓm th©n thÓ
khi ng-êi ®-îc b¶o hiÓm biÕt râ t×nh tr¹ng søc khoÎ cña m×nh cßn c«ng ty b¶o
hiÓm kh«ng biÕt ®Õn ®iÒu ®ã. ¤ng ®-a ra mét vÝ dô trong ®ã c«ng ty b¶o hiÓm
kh«ng thÓ ph©n lo¹i kh¸ch hµng theo møc ®é rñi ro vµ ®Þnh gi¸ c¸c hîp ®ång
b¶o hiÓm ë mét møc trung b×nh. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, chØ nh÷ng ng-êi cã møc
rñi ro cao h¬n møc trung b×nh míi muèn mua b¶o hiÓm. §iÒu nµy khiÕn c«ng
ty b¶o hiÓm bÞ lç vµ do ®ã, phÝ b¶o hiÓm ph¶i ®-îc t¨ng lªn ®Ó ®¶m b¶o cho
c«ng ty hoµ vèn. TiÕp tôc, trong sè nh÷ng ng-êi mua b¶o hiÓm tr-íc ®©y, chØ
nh÷ng ng-êi cã møc rñi ro cao h¬n møc trung b×nh míi mua b¶o hiÓm ë møc
gi¸ míi cao h¬n. Qu¸ tr×nh t-¬ng tù diÔn ra liªn tôc cho ®Õn khi chØ nh÷ng
ng-êi cã møc rñi ro rÊt cao míi s·n sµng mua b¶o hiÓm ë mét møc phÝ b¶o
hiÓm còng rÊt cao 3.

N¨m 1976, nghiªn cøu cña hai nhµ kinh tÕ häc Rothschild vµ Stiglitz ®·
gi¶i thÝch sù ®¹t ®Õn c©n b»ng trªn thÞ tr-êng b¶o hiÓm trong ®iÒu kiÖn th«ng
tin kh«ng c©n xøng x¶y ra gi÷a ng-êi b¶o hiÓm vµ ng-êi ®-îc b¶o hiÓm. Víi sù
thiÕu hôt vÒ th«ng tin, thÞ tr-êng nµy sÏ cã hai kiÓu c©n b»ng: c©n b»ng chung

3
“The Market for ‘Lemons’: Quality Uncertainty and the Market Mechanism”, Quarterly Journal of Economics
Sè 84, Hoa Kú (Th¸ng 8/1970), trang 488-500.

24


(Pooling Equilibrium) vµ c©n b»ng riªng (Seperating Equilibrium). Trong
tr-êng hîp c©n b»ng chung, c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng thÓ ph©n lo¹i kh¸ch hµng
theo møc ®é rñi ro nªn phÝ b¶o hiÓm ®-îc x¸c ®Þnh ë møc trung b×nh. Çc hîp
®ång b¶o hiÓm ®-îc b¸n víi cïng mét møc gi¸ cho mäi nhãm kh¸ch hµng.
T×nh tr¹ng nµy sÏ dÉn ®Õn kiÓu thÞ tr-êng trong m« h×nh cña nhµ kinh tÕ häc
Akerlof nh- ®· tr×nh bµy trªn ®©y. Trong tr-êng hîp c©n b»ng riªng, çc hîp
®ång b¶o hiÓm ®-îc b¸n ë møc gi¸ phï hîp víi tõng lo¹i rñi ro. Khi ®ã nh÷ng
ng-êi tham gia b¶o hiÓm sÏ tù ph©n lo¹i m×nh theo ®Æc ®iÓm cña rñi ro th«ng
qua viÖc lùa chän hîp ®ång b¶o hiÓm.

2.2.2.1. C©n b»ng chung

m2 F

UL T
G

UH
B’ A

H A’

B

E

O H×nh 1.3: C©n b»ng chung trong ®iÒu m1
kiÖn th«ng tin kh«ng c©n xøng vµ
nhiÒu møc rñi ro

H×nh 1.3 biÓu diÔn mét vÝ dô vÒ c©n b»ng chung trong tr-êng hîp cã
th«ng tin kh«ng c©n xøng. Trong ph©n tÝch tr-íc, ta ®· gi¶ thiÕt r»ng cã hai
nhãm kh¸ch hµng tham gia b¶o hiÓm LR vµ HR víi x¸c suÊt x¶y ro rñi ro t-¬ng
øng lµ pL vµ pH (pL < pH). §-êng EF biÓu diÔn ®-êng cung çc hîp ®ång b¶o
hiÓm cho kh¸ch hµng cã rñi ro thÊp víi ®é dèc lµ (1 - pL)/ pL cßn çc hîp ®ång

25


cho kh¸ch hµng cã rñi ro cao tËp trung thµnh ®-êng EH víi ®é dèc (1 – pH)/pH.
§é dèc vµ h×nh d¹ng cña çc ®-êng cÇu phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm rñi ro (®Æc
tr-ng bëi møc tæn thÊt d) vµ th¸i ®é cña ng-êi ®-îc b¶o hiÓm ®èi víi rñi ro (thÓ
hiÖn qua viÖc lùa chän çc hîp ®ång b¶o hiÓm ë çc møc a vµ i kh¸c nhau). Gi¶
sö hai ®-êng cÇu nµy t-¬ng øng lµ UL vµ UH. Do çc gi¸ trÞ UL vµ UH lµ nh÷ng
th«ng tin kh«ng ®-îc ço b¹ch nªn çc ®iÓm c©n b»ng A, B (®iÓm b¶o hiÓm tèt
nhÊt çc rñi ro) lµ kh«ng thÓ ®¹t ®-îc. Nguyªn nh©n lµ do çc c«ng ty b¶o hiÓm
kh«ng biÕt râ ai lµ ng-êi cã pH vµ ai lµ ng-êi cã pL nªn kh«ng thÓ ng¨n c¶n
nh÷ng ng-êi cã pH mua hîp ®ång A, ®iÓm ®¶m b¶o an toµn cao h¬n.

MÆt kh¸c, còng do kh«ng ph©n lo¹i ®-îc kh¸ch hµng nªn c«ng ty b¶o
hiÓm ®Þnh gi¸ hîp ®ång ë møc trung b×nh, thÓ hiÖn b»ng ®-êng EG. KÕt qu¶ lµ
trong tr-êng hîp c©n b»ng chung nh÷ng ng-êi cã rñi ro cao sÏ mua hîp ®ång
B’ vµ ng-êi cã rñi ro thÊp sÏ mua hîp ®ång A’. So víi ph¹m vi b¶o hiÓm toµn
bé rñi ro th× ë ph¹m vi b¶o hiÓm nµy nh÷ng ng-êi cã rñi ro cao ®· mua rÎ h¬n
vµ nh÷ng ng-êi cã rñi ro thÊp ®· mua ®¾t h¬n. Nh- vËy, ng-êi cã rñi ro cao
®-îc b¶o hiÓm nhiÒu h¬n (over-insured) trong khi ng-êi cã rñi ro thÊp ®-îc
b¶o hiÓm Ýt h¬n (under-insured).

2.2.2.2. C©n b»ng riªng

H×nh 1.4 biÒu diÔn tr-êng hîp c©n b»ng riªng trªn thÞ tr-êng b¶o hiÓm cã
th«ng tin kh«ng c©n xøng.

26


m2 F

UL T

UH
A

H

B A*

E

O m1
H×nh 1.4: C©n b»ng riªng trong ®iÒu
kiÖn th«ng tin kh«ng c©n xøng vµ
nhiÒu møc rñi ro

XÐt mét thÞ tr-êng t-¬ng tù nh- ®· tr×nh bµy trong h×nh 1.3. Tuy nhiªn
c«ng ty b¶o hiÓm chµo b¸n hai lo¹i b¶o hiÓm ë hai møc gi¸ kh¸c nhau t-¬ng
øng víi tõng møc ®é rñi ro. Do c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng biÕt x¸c suÊt x¶y ra rñi
ro cña kh¸ch hµng nªn ®iÓm c©n b»ng tèi -u A vµ B kh«ng thÓ ®¹t ®-îc. Lóc
nµy kh¸ch hµng ®Òu thÝch hîp ®ång A h¬n v× t¹i ®ã thu nhËp kú väng lu«n cao
h¬n dï tæn thÊt cã x¶y ra hay kh«ng. Trong tr-êng hîp nµy, c«ng ty b¶o hiÓm
cã thÓ ®-a ra hai lo¹i hîp ®ång (t-¬ng øng theo hai ®-êng cung EF vµ EH) phï
hîp víi tõng lo¹i rñi ro.

V× c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng thÓ t¸ch riªng ng-êi cã rñi ro cao víi ng-êi
cã rñi ro thÊp nªn khi thÞ tr-êng c©n b»ng, ng-êi cã rñi ro cao sÏ mua hîp ®ång
B vµ ng-êi cã rñi ro thÊp sÏ mua hîp ®ång A*. KÕt qu¶ lµ khi tån t¹i c©n b»ng
riªng th× hîp ®ång cho møc rñi ro thÊp lµ giao ®iÓm gi÷a ®-êng cÇu cña ng-êi
cã rñi ro cao víi ®-êng cung cho ng-êi cã rñi ro thÊp.

Nh÷ng dÊu hiÖu (gîi ý) cña thÞ tr-êng

Lý thuyÕt vÒ nh÷ng dÊu hiÖu cña thÞ tr-êng cho r»ng trong çc thÞ tr-êng
b¶o hiÓm tßn t¹i th«ng tin kh«ng c©n xøng, çc ç nh©n ngÇm béc lé nh÷ng
th«ng tin liªn quan ®Õn møc ®é rñi ro khi hä lùa chän hîp ®ång b¶o hiÓm.

27


Nh÷ng ng-êi cã rñi ro thÊp th-êng mua hîp ®ång b¸n phÇn vµ chän tû lÖ khÊu
trõ cao (nÕu rñi ro x¶y ra, c«ng ty b¶o hiÓm ®-îc khÊu trõ mét phÇn tæn thÊt
ph¶i chÞu). Trong khi ®ã nh÷ng ng-êi cã rñi ro cao th-êng mua b¶o hiÓm toµn
phÇn.

Tuy nhiªn, cÇn l-u ý r»ng sù tù béc lé rñi ro nµy cßn phô thuéc vµo mét
sè yÕu tè kh¸c nh- th¸i ®é cña ng-êi ®-îc b¶o hiÓm tr-íc rñi ro (muèn tr¸nh
rñi ro nhiÒu hay Ýt). Ch¼ng h¹n, mét ng-êi tham gia b¶o hiÓm cã thÓ mua hîp
®ång cã ph¹m vi b¶o hiÓm cao bëi v× anh ta cã x¸c suÊt x¶y ra rñi ro cao nh-ng
còng cã thÓ anh ta lµ ng-êi thÝch sù an toµn, ch¾c ch¾n. Tuy nhiªn, nÕu gi¶ thiÕt
hai yÕu tè nµy kh«ng ®æi th× ng-êi nµo mua b¶o hiÓm cã ph¹m vi lín h¬n,
ng-êi ®ã th-êng cã møc tæn thÊt cao h¬n khi rñi ro x¶y ra.

Nh- vËy, trªn thÞ tr-êng b¶o hiÓm cã th«ng tin kh«ng c©n xøng sÏ tån t¹i
mét trong hai kiÓu c©n b»ng. NÕu ng-êi b¶o hiÓm kh«ng thÓ ph©n lo¹i ®-îc
kh¸ch hµng theo møc ®é rñi ro, thÞ tr-êng sÏ ®¹t ®-îc c©n b»ng chung theo ®ã
dùa trªn møc ®é rñi ro trung b×nh, ng-êi b¶o hiÓm cung cÊp mét lo¹i hîp ®ång
duy nhÊt cho tÊt c¶ kh¸ch hµng. V× vËy, trong sè nh÷ng ng-êi mua hîp ®ång
b¶o hiÓm, ng-êi cã møc rñi ro cao h¬n møc trung b×nh sÏ mua hîp ®ång toµn
bé rñi ro vµ do ®ã hä ®-îc mua d-íi gi¸ trÞ hîp ®ång (under-charge), hay nãi
c¸ch kh¸c hä ®-îc b¶o hiÓm v-ît møc so víi sè tiÒn bá ra (over-insure). Nh÷ng
ng-êi cã møc rñi ro thÊp h¬n trung b×nh sÏ ph¶i tr¶ gi¸ cao h¬n so víi møc b¶o
hiÓm giµnh ®-îc.

Trong tr-êng hîp ng-êi b¶o hiÓm ph©n lo¹i ®-îc kh¸ch hµng, hä sÏ chµo
b¸n c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm kh¸c nhau víi møc gi¸ kh¸ch nhau. Khi ®ã thÞ
tr-êng sÏ ®¹t ®Õn c©n b»ng riªng. Trong ®iÒu kiÖn c©n b»ng nµy, nh÷ng nhãm
kh¸ch hµng kh¸c nhau sÏ ®¹t ®-îc c©n b»ng ë nh÷ng vÞ trÝ kh¸c nhau mµ t¹i ®ã,
thu nhËp cña hä ®-îc tèi ®a ho¸ trong c¶ hai tr-êng hîp: cã tæn thÊt vµ kh«ng
cã tæn thÊt. §-¬ng nhiªn, sù ph©n lo¹i kh¸ch hµng kh«ng thÓ triÖt ®Ó nªn sÏ vÉn
cã nh÷ng kh¸ch hµng ®-îc b¶o hiÓm v-ît møc vµ nh÷ng kh¸ch hµng ®-îc b¶o
hiÓm thÊp h¬n so víi sè tiÒn b¶o hiÓm.

28


3. Lùa chän ®èi nghÞch

3.1. Kh¸i niÖm

Lùa chän ®èi nghÞch lµ vÊn ®Ò do th«ng tin kh«ng c©n xøng t¹o ra tr-íc
khi diÔn ra cuéc giao dÞch. Trªn çc thÞ tr-êng tÝn dông, lùa chän ®èi nghÞch
x¶y ra khi nh÷ng ng-êi ®i vay cã nhiÒu kh¶ n¨ng t¹o ra mét kÕt côc kh«ng
mong muèn l¹i chÝnh lµ nh÷ng ng-êi tÝch cùc ®i t×m vay nhÊt vµ do vËy, trong
sè nh÷ng ng-êi ®i vay hä sÏ lµ ng-êi dÔ ®-îc lùa chän nhÊt. Trªn thÞ tr-êng
chøng kho¸n, lùa chän ®èi nghÞch xuÊt hiÖn khi nhµ ®Çu t- kh«ng biÕt th«ng tin
vÒ çc lo¹i cæ phiÕu cña çc c«ng ty kh¸c nhau do ®ã cã thÓ mua ph¶i cæ phiÕu
cña mét c«ng ty ho¹t ®éng kÐm, rñi ro cao. VÊn ®Ò lùa chän ®èi nghÞch còng
xuÊt hiÖn trong nhiÒu ho¹t ®éng kh¸c cña nÒn kinh tÕ. Nãi mét çch tæng qu¸t,
lùa chän ®èi nghÞch lµ nh÷ng quyÕt ®Þnh sai lÇm cña mét bªn tham gia giao
dÞch mµ nguyªn nh©n lµ do th«ng tin kh«ng c©n xøng.

§Ó hiÓu râ h¬n vÒ kh¸i niÖm lùa chän ®èi nghÞch vµ nh÷ng t¸c ®éng cña
nã ®Õn nÒn kinh tÕ, ta nghiªn cøu sù h×nh thµnh cña lùa chän ®èi nghÞch nh- sÏ
tr×nh bµy d-íi ®©y.

3.2. Sù h×nh thµnh lùa chän ®èi nghÞch

Dùa trªn nghiªn cøu cña nhµ kinh tÕ häc G. AKERLOF n¨m 1970 cã tùa
®Ò: “The market for ‘lemons’ Quality Uncertainty and the Market Mechanism”,
t«i xin tr×nh bµy mét çch tæng qu¸t vÒ sù h×nh thµnh lùa chän ®èi nghÞch nh-
sau:

Lùa chän ®èi nghÞch lµ hiÖn t-îng x¶y ra trªn bÊt kú thÞ tr-êng nµo xuÊt
hiÖn th«ng tin kh«ng c©n xøng. Do kh«ng cã ®ñ th«ng tin liªn quan ®Õn giao
dÞch nªn mét trong çc bªn tham gia giao dÞch sÏ ®-a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh sai
lÇm. Trong phÇn nµy, ta gi¶ cã hai bªn tham gia giao dÞch, ng-êi b¸n S vµ
ng-êi mua B cïng tham gia trªn mét thÞ tr-êng trao ®æi s¶n phÈm A bÊt kú.
Trªn thÞ tr-êng, cã hai møc chÊt l-îng ®èi víi s¶n phÈm A: chÊt l-îng tèt (AH)

29


vµ chÊt l-îng kÐm (AL). Ng-êi b¸n vµ ng-êi mua ®¸nh gi¸ trÞ gi¸ cña hai lo¹i
chÊt l-îng nµy nh- sau:

Lo¹i chÊt l-îng TrÞ gi¸
AL PL1
Ng-êi b¸n
AH PH1
AL PL2
Ng-êi mua
AH PH2
Gi¶ thiÕt r»ng PL1 < PL2 < PH1 < PH2. Khi ®ã ta sÏ thÊy cã nh÷ng tr-êng
hîp sau ®©y:

Tr-êng hîp 1: C¶ ng-êi b¸n vµ ng-êi mua ®Òu biÕt râ chÊt l-îng tõng
lo¹i.

Trong tr-êng hîp nµy, c¶ hai nhãm s¶n phÈm A sÏ ®-îc b¸n trªn thÞ
tr-êng ë møc gi¸ do quan hÖ cung cÇu vµ sù tho¶ thuËn cña c¸c bªn quyÕt ®Þnh.
S¶n phÈm cã chÊt l-îng tèt, AH sÏ ®-îc b¸n ë møc gi¸ n»m gi÷a PH1 vµ PH2 cßn
s¶n phÈm cã chÊt l-îng kÐm sÏ ®-îc trao ®æi ë møc gÝ n»m gi÷a PL1 vµ PL2.

Tr-êng hîp 2: C¶ ng-êi b¸n vµ ng-êi mua kh«ng biÕt vÒ chÊt l-îng
tõng lo¹i s¶n phÈm.

Khi ®ã sù trao ®æi xÏ diÔn ra trªn c¬ së kú väng gi¸ trÞ cña tõng lo¹i hµng
ho¸. Gi¶ sö ng-êi b¸n vµ ng-êi mua ®Òu biÕt râ tû lÖ s¶n phÈm cã ch¸t l-îng
xÊu vµ tèt trong nÒn kinh tÕ, t-¬ng øng lµ π vµ 1 - π. VËy kú väng gi¸ trÞ cña
ng-êi b¸n EVS vµ cña ng-êi mua EVB lµ:

EVS = π PL1 + (1 - π)PH1

EVB = π PL2 + (1 - π)PH2

Trong tr-êng hîp nµy, viÖc mua b¸n sÏ diÔn ra ë møc gi¸ P tho¶ m·n:
EVS < P < EVB tuú theo quan hÖ cung cÇu vµ sù tho¶ thuËn cña c¸c bªn tham
gia.

30


Tr-êng hîp 3: Ng-êi b¸n biÕt râ tõng lo¹i chÊt l-¬ng cßn ng-êi mua th×
kh«ng: Lùa chän ®ãi nghÞch.

Gi¶ sö ng-êi mua ®-a ra møc gi¸ P* tho¶ m·n: PL2 < P* < PH1. Khi ®ã:

* Nh÷ng ng-êi b¸n AH sÏ tõ chèi møc gi¸ trªn v× khi ®ã hä sÏ bÞ lç mét
kho¶n trÞ gi¸: PH1 – P*.

* Nh÷ng ng-êi b¸n s¶n phÈm AL sÏ chÊp nhËn møc gi¸ trªn v× nh- thÕ hä
sÏ l·i: P* - PL1. Tuy nhiªn ng-êi mua sÏ bÞ lç: P* - PL2. Nh- ®· gi¶ thiÕt, x¸c
suÊt xuÊt hiÖn AL lµ π nªn trng tr-êng hîp nµy ng-êi mua lu«n bÞ lç mét kho¶n
trÞ gi¸: P(P* - PL2 ). Trong tr-êng hîp nµy ng-êi mua ®· thùc hiÖn mét lùa chän
®èi nghÞch. Nguyªn nh©n cña vÊn ®Ò nµy lµ do ng-êi b¸n biÕt râ chÊt l-îng cña
s¶n phÈm trong khi ng-êi mua kh«ng biÕt ®iÒu ®ã. KÕt qu¶ lµ ng-êi b¸n s½n
sµng b¸n ë møc gi¸ cã lîi vµ kh«ng bao giê b¸n ë møc gi¸ bÊt lîi cho anh ta.
Lùa chän ®èi nghÞch chØ x¶y ra trong tr-êng hîp ng-êi b¸n cã th«ng tin tèt h¬n
ng-êi mua. Ngay c¶ khi hai bªn ®Òu kh«ng biÕt vÒ chÊt l-îng s¶n phÈm th× lùa
chän ®èi nghÞch còng kh«ng x¶y ra. §-¬ng nhiªn ng-êi b¸n lu«n biÕt râ vÒ s¶n
phÈm h¬n ng-êi mua nªn Ýt cã tr-êng hîp thø t- lµ : ng-êi mua cã th«ng tin tèt
h¬n ng-êi b¸n.

Ph©n tÝch trªn ®©y dùa trªn gi¶ thiÕt r»ng ng-êi mua ®-a ra møc gi¸ P*
tho¶ m·n: PL2 < P* < PH1. Tuy nhiªn thùc tÕ ng-êi mua cã thÓ ®-a ra c¸c møc
gi¸ sau:

• P < PL1: Khi ®ã thÞ tr-êng kh«ng cã s¶n phÈm ®-îc trao ®æi.

• PL1 < P < PH1: ChØ ng-êi b¸n s¶n phÈm kÐm chÊt l-îng AL míi chÊp
nhËn møc gi¸ nµy, kÕt qu¶ lõ trªn thÞ tr-êng chØ xuÊt hiÖn AL. Khi
®ã thÞ tr-êng sÏ ®¹t ®-îc c©n b»ng riªng, n¬i chØ nh÷ng s¶n phÈm
AL ®-îc trao ®æi. Lóc nµy EVB = π(PL2 – P), do ®ã nÕu P cµng gÇn
PH1 th× EVB cµng nhá, ng-êi mua thiÖt nhiÒu h¬n.

31


• NÕu P > PH1: C¶ ng-êi b¸n AL vµ AH ®Òu chÊp nh©n gi¸ nµy. Trªn
thÞ tr-êng xuÊt hiÖn hµng ho¸ víi hai lo¹i chÊt l-îng vµ thÞ tr-êng
®¹t ®-îc c©n b»ng chung. Khi ®ã:

EVB = π(PL2 – P) + (1 – π)(PH2 – P)

V× vËy còng nh- trong tr-êng hîp trªn, nÕu P cµng lín th× EVB cµng nhá
vµ ng-êi mua mÊt nhiÒu h¬n.

Çch tèt nhÊt ®èi víi ng-êi mua lµ ®Æt gi¸ ë møc P = PL1 vµ do ®ã chØ
ng-êi b¸n AL míi chÊp nhËn gi¸ vµ EVB = π(PL2 – P) = π(PL2 – PL1) > 0.

Tuy nhiªn EVB kh«ng ph¶i lµ mét c¨n cø ch¾c ch¾n ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ c¶
hîp lý v× nÕu ng-êi mua ®¸nh gi¸ s¶n phÈm qu¸ cao (PL2 vµ PH2 lín h¬n) th×
EVB t¨ng. Do vËy ng-êi mua cÇn thu thËp thªm th«ng tin ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ tèt
h¬n.

4. Rñi ro ®¹o ®øc

4.1. Kh¸i niÖm

Rñi ro ®¹o ®øc lµ hËu qu¶ cña th«ng tin kh«ng c©n xøng. Kh¸c víi lùa
chän ®èi nghÞch, rñi ro ®¹o ®øc suÊt hiÖn sau cuéc giao dÞch khi mét bªn thùc
hiÖn nh÷ng hµnh ®éng Èn giÊu vµ cã ¶nh h-ëng ®Õn lîi Ých cña phÝa ®èi t¸c. Cã
nhiÒu çch ®Þnh nghÜa vÒ rñi ro ®¹o ®øc:

- Rñi ro ®¹o ®øc lµ mét xu h-íng theo ®ã ng-êi ®-îc b¶o hiÓm Ýt nç
lùc h¬n trong viÖc b¶o vÖ hµng ho¸ tr-íc h- h¹i vµ mÊt c¾p 4.

- Rñi ro ®¹o ®øc lµ t×nh tr¹ng mét bªn tham gia thÞ tr-êng kh«ng thÓ
gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña phÝa bªn kia. V× lý do nµy, rñi ro ®¹o ®øc cßn ®-îc gäi
lµ vÊn ®Ò hµnh ®éng Èn giÊu (hidden action) 5.

- Rñi ro ®¹o ®øc lµ mét çch gäi kh¸c cña hµnh ®éng Èn giÊu theo ®ã
ng-êi ®-îc th«ng tin cã thÓ thùc hiÖn nh÷ng hµnh ®éng “sai tr¸i” 6.

4
Frank, “Microeconomics and Behavior”, NXB McGraw Hill, New York, 1991, trang 193.
5
Varian, “Intermadiate Microeconomics: A Modern Approach”, XuÊt b¶n lÇn 2, NXB. W W Norton and Co.,
New York, 1990, trang 589.

32


- Rñi ro ®¹o ®øc ph¸t sinh khi nh÷ng ng-êi së h÷u th«ng tin riªng thùc
hiÖn nh÷ng hµnh ®éng cã ¶nh h-ëng ®èi lËp ®Õn x¸c suÊt ®-a ®Õn nh÷ng hËu
qu¶ xÊu (McTaggart, Findlay & Parkin (1992) trang 440).

Qua çc kh¸i niÖm trªn cã thÓ thÊy kh¸i niÖm rñi ro ®¹o ®øc cã nh÷ng
®Æc ®iÓm chÝnh sau ®©y:

Thø nhÊt, cã sù xuÊt hiÖn cña hµnh ®éng Èn giÊu (hidden action). Mét
bªn tham gia giao dÞch (vÝ dô c«ng ty b¶o hiÓm) kh«ng thÓ gi¸m s¸t hµnh ®éng
cña phÝa bªn kia (ng-êi ®-îc b¶o hiÓm).

Thø hai, bªn cã hµnh ®éng Èn giÊu, dï v« t×nh hay cè ý, sÏ lµm t¨ng x¸c
suÊt x¶y ra hËu qu¶ xÊu.

Trong thùc tÕ, vÊn ®Ò rñi ro ®¹o ®øc xuÊt hiÖn trong rÊt nhiÒu hiÖn t-îng
kinh tÕ ch¼ng h¹n:

- Ng-êi ®-îc b¶o hiÓm gi¶m bít ®éng lùc trong viÖc b¶o vÖ ®èi t-îng
b¶o hiÓm khiÕn x¸c suÊt x¶y ra rñi ro t¨ng lªn.

- Ng-êi vay vèn thùc hiÖn nh÷ng ho¹t ®éng ®Çu t- cã ®é rñi ro cao
dÉn ®Õn nguy c¬ kh«ng hoµn tr¶ ®-îc vèn cho ng-êi cho vay…

MÆc dï xuÊt hiÖn trong nhiÒu hiÖn t-îng kinh tÕ nh-ng vÒ b¶n chÊt, rñi
ro ®¹o ®øc tån t¹i trªn c¬ së th«ng tin kh«ng c©n xøng. §Ó kh¶o s¸t chi tiÕt h¬n,
ta nghiªn cøu nguyªn nh©n xuÊt hiÖn rñi ro ®¹o ®øc.

4.2. Nguyªn nh©n xuÊt hiÖn rñi ro ®¹o ®øc

Rñi ro ®¹o ®øc cã nguyªn nh©n s©u xa lµ th«ng tin kh«ng c©n xøng. §Ó
ph©n tÝch mét çch cô thÓ vµ chi tiÕt sù xuÊt hiÖn rñi ro ®¹o ®øc vµ çc chi phÝ
liªn quan, ta nghiªn cøu mét thÞ tr-êng b¶o hiÓm víi çc gi¶ ®Þnh nh- ®· tr×nh
bµy trong phÇn 2.

Gi¶ sö thªm r»ng, çc hîp ®ång b¶o hiÓm ®-îc cung cÊp bëi çc c«ng ty
b¶o hiÓm ho¹t ®éng trªn mét thÞ tr-êng c¹nh tranh vµ kh«ng cã chi phÝ qu¶n lý.

6
Katz vµ Rosen, Microeconomics, XuÊt b¶n lÇn 2, NXB Irwin, Illinios, 1994 trang 593.

33


X¸c suÊt x¶y ra rñi ro (p) cña tæn thÊt (d) lµ c¸c biÕn ngo¹i sinh (trªn hÖ trôc
m1Om2) vµ phô thuéc vµo møc chi phÝ (a) bá ra nh»m b¶o vÖ ®èi t-îng b¶o
hiÓm cña ng-êi tham gia b¶o hiÓm (X). Gäi møc chi phÝ nµy lµ a1 vµ a0 (a1>a0).

§Æt a0 = 0, khi ®ã, x¸c suÊt x¶y ra rñi ro khi a = 0 lµ p0, vµ khi a = a1 lµ
p1. §Ó ®¶m b¶o r»ng khi bá ra chi phÝ a1 X sÏ h¹n chÕ rñi ro tèt h¬n khi bá ra a0
th×:

(p0 – p1)d > a1 hay p1d + a1 < p0d

Víi nh÷ng gi¶ thiÕt trªn ta cã ®å thÞ sau:

m2
B’
B1 T
A’1

U0
m-d A1
B0
U1
(1 – p1)d A0
M0
M1
m – d – a1
p1d
O
m – a1 m m1
H×nh 1.5: Rñi ro ®¹o ®øc
trªn thÞ tr-êng b¶o hiÓm

Khi X chän a0 = 0, ®-êng hoµ vèn cña c«ng ty b¶o hiÓm lµ B0M0.

§-êng ng©n s¸ch cña X khi a0 = 0 lµ B’M0 vµ khi a = a1 lµ B1M1.

Khi thÞ tr-êng cã th«ng tin hoµn h¶o vµ c«ng ty b¶o hiÓm cã kh¶ n¨ng
gi¸m s¸t ®-îc viÖc X ®ang thùc hiÖn møc chi phÝ a1 cho viÖc ch¨m sãc, b¶o
qu¶n ®èi t-îng b¶o hiÓm th× c«ng ty b¶o hiÓm sÏ chµo b¸n hîp ®ång b¶o hiÓm

34


toµn phÇn t¹i bÊt kú ®iÓm nµo trªn ®-êng hoµ vèn (®-êng cung b¶o hiÓm) míi
B1 M 1 .

§èi víi X, hiÓn nhiªn møc thu nhËp sÏ tèt h¬n khi thùc hiÖn møc chi phÝ
a1 cho viÖc b¶o qu¶n, ch¨m sãc ®èi t-îng b¶o hiÓm v× khi ®ã ®-êng thu nhËp
cña X ë vÞ trÝ U1 cao h¬n so víi khi chän a0 (cã ®-êng thu nhËp U0 thÊp h¬n).

Tuy nhiªn ®©y lµ t×nh huèng x¶y ra trong ®iÒu kiÖn th«ng tin hoµn h¶o.
Nh- ®· ®Ò cËp trªn ®©y, rñi ro ®¹o ®øc sÏ diÔn ra khi xuÊt hiÖn th«ng tin kh«ng
c©n xøng. Gi¶ sö, c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng thÓ gi¸m s¸t hµnh ®éng cña X vµ X
chän møc chi phÝ ch¨m sãc ®èi t-îng b¶o hiÓm lµ a1. khi ®ã:

C«ng ty b¶o hiÓm chµo b¸n hîp ®ång theo ®-êng hoµ vèn B1M1. PhÝ b¶o
hiÓm toµn bé rñi ro lµ p1d.

Tuy nhiªn X cã thÓ lùa chän møc chi phÝ ch¨m sãc, b¶o vÖ ®èi t-îng b¶o
hiÓm mét çch tuú ý v× c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng gi¸m s¸t ®-îc ®iÒu ®ã. X sÏ
chän a0 v× ®iÓm nµy gióp X cã ®-îc hîp ®ång A’1 n»m trªn ®-êng thu nhËp cao
h¬n.

§iÒu nµy hiÓn nhiªn kh«ng tèt cho c«ng ty b¶o hiÓm v× hä ph¶i chÞu mét
kho¶n tæn thÊt ph¸t sinh trÞ gi¸ b»ng phÇn chªnh lÖch gi÷a møc båi th-êng vµ
phÝ b¶o hiÓm dù kiÕn: p0d – p1d.

Kho¶n chi phÝ nµy chÝnh lµ phÇn l-îng ho¸ rñi ro ®¹o ®øc. Nh- vËy, rñi
ro ®¹o ®øc ph¸t sinh trªn c¬ së th«ng tin kh«ng c©n xøng. Sù kh«ng c©n xøng
vÒ th«ng tin khiÕn c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng thÓ gi¸m s¸t ho¹t déng cña nh÷ng
ng-êi tham gia b¶o hiÓm, dÉn ®Õn viÖc ng-êi tham gia b¶o hiÓm cã thÓ thùc
hiÖn nh÷ng hµnh ®éng lµm t¨ng tham rñi ro cho c«ng ty b¶o hiÓm. Trªn thùc tÕ,
çc c«ng ty b¶o hiÓm th-êng chµo b¸n çc hîp ®ång b¶o hiÓm ë nhiÒu ph¹m vi
b¶o hiÓm kh¸c nhau vµ ®-a ra çc ®iÒu kiÖn rµng buéc cô thÓ, kÕt hîp víi çc
biªn ph¸p gi¸m s¸t phï hîp ®Ó h¹n chÕ vµ ng¨n chÆn rñi ro ®¹o ®øc. Phæ biÕn
nhÊt lµ viÖc ¸p dông ®iÒu kho¶n “khÊu trõ” (deductible)vµ “san sÎ tr¸ch nhiÖm”
(co-payment).

35


§iÒu kho¶n “khÊu trõ” lµ mét ®iÒu kho¶n trong hîp ®ång b¶o hiÓm theo
®ã ng-êi mua b¶o hiÓm ph¶i tr¶ mét kho¶n nhÊt ®Þnh cho thiÖt h¹i ®Çu tiªn (v×
vËy ®iÒu kho¶n nµy cßn ®-îc gäi lµ “rñi ro ®Çu tiªn”).

San sÎ tr¸ch nhiÖm lµ mét ®iÒu kho¶n trong hîp ®ång b¶o hiÓm theo®ã
ng-êi mua b¶o hiÓm ph¶i tù g¸nh chÞu mét tû lÖ phÇn tr¨m tæn thÊt nhÊt ®Þnh
nÕu yªu cÇu c«ng ty b¶o hiÓm båi th-êng.

VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ¸p dông çc biÖn ph¸p trªn trong tr-êng hîp nµo? §iÒu
nµy phô thuéc vµo t×nh t×nh thùc tÕ cña tõng kh¸ch hµng.

NÕu rñi ro ®¹o ®øc thuéc lo¹i dÔ g©y ra thiÖt h¹i (cã x¸c suÊt x¶y ra rñi ro
cao) th× c«ng ty b¶o hiÓm nªn ¸p dông ®iÒu kho¶n “khÊu trõ”. Nh- vËy sÏ gióp
c«ng ty b¶o hiÓm tiÕt kiÖm chi phÝ kh«ng chØ b»ng çch khuyÕn khÝch ng-êi
tham gia b¶o hiÓm quan t©m nhiÒu h¬n tíi ®èi t-îng b¶o hiÓm mµ cßn b»ng
çch gi¶m çc chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc gi¶i quyÕt çc yªu cÇu båi th-êng cho
nh÷ng tæn thÊt nhá.

NÕu rñi ro ®¹o ®øc thuéc lo¹i lµm t¨ng quy m« tæn thÊt th× c«ng ty b¶o
hiÓm nªn ¸p dông ®iÒu kho¶n “san sÎ tr¸ch nhiÖm” v× khi ®ã nÕu tæn thÊt cµng
lín th× ng-êi ®-îc b¶o hiÓm còng chÞu phÇn san sÎ lín h¬n. §iÒu ®ã khiÕn
ng-êi ®-îc b¶o hiÓm cã ®éng lùc ®Ó h¹n chÕ quy m« rñi ro.

5. T¸c ®éng cña th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch vµ
rñi ro ®¹o ®øc ®èi víi nÒn kinh tÕ.

5.1. T¸c ®éng cña th«ng tin kh«ng c©n xøng vµ lùa chän ®èi nghÞch.

Trªn thÞ tr-êng çc hµng hãa h÷u h×nh, ®Æc biÖt çc thÞ tr-êng cña lo¹i
s¶n phÈm cã møc chÊt l-îng biÕn thiªn réng, sù xuÊt hiÖn cña th«ng tin kh«ng
c©n xøng lµ mét yÕu tè quan träng k×m h·m giao dÞch. Ng-êi b¸n lu«n cã thong
tin tèt h¬n ng-êi mua nªn sù nghi ngê vÒ chÊt l-îng s¶n phÈm cña ng-êi mua
lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. §iÒu ®ã ®Èy ng-êi mua ®Õn hai con ®-êng: hoÆc lµ
chän mét mÆt hµng thay thÕ; hoÆc lµ t×m çch cã thªm th«ng tin vÒ hµng ho¸
(mua th«ng tin, thuª chuyªn gia thÈm ®Þnh…). Tuy nhiªn viÖc lµm nµy lµm

36


t¨ng chi phÝ giao dÞch mµ ng-êi mua ph¶i tr¶ thªm. Nh÷ng yÕu tè nµy lµm gi¶m
nhu cÇu cña ng-êi mua vµ kÕt qu¶ lµ trªn nh÷ng thÞ tr-êng nh- thÕ, doanh sè
giao dÞch sÏ kh«ng cao. §Ó thÞ tr-êng ho¹t ®éng tèt h¬n, cÇn cã biÖn ph¸p xo¸
®i sÑ mÊt c©n xøng vÒ th«ng tin. VÊn ®Ò nµy sÏ ®-îc th¶o luËn nhiÒu h¬n trong
ch-¬ng III cña luËn v¨n.

Mét hiÖn t-îng t-¬ng tù diÔn ra trªn çc thÞ tr-êng tµi chÝnh. Sù xuÊt
hiÖn th«ng tin kh«ng c©n xøng lµm nhµ ®Çu t- do dù tr-íc viÖc lùa chän chøng
kho¸n cña c«ng ty A hay cña c«ng ty B. nhµ ®Çu t- kh«ng biÕt ®-îc ®©u lµ
c«ng ty tèt, cã lîi tøc dù tÝnh cao, rñi ro thÊp vµ ®©u lµ c«ng ty tåi, cã lîi tøc dù
tÝnh thÊp vµ rñi ro cao. Trong t×nh tr¹ng nµy, çc nhµ ®Çu t- sÏ chÊp nhËn mét
møc gi¸ trung b×nh cña nh÷ng chøng kho¸n ph¸t hµnh n»m gi÷a gi¸ trÞ chøng
kho¸n cña nh÷ng c«ng ty tè vµ gi¸ trÞ chøng kho¸n cña nh÷ng c«ng ty tåi. Çc
c«ng ty tèt sÏ kh«ng chÊp nhËn møc gi¸ ®ã vµ hä ®Þnh gi¸ chøng kho¸n cao
h¬n. Trong khi ®ã, çc c«ng ty kÐm l¹i s½n sµng chÊp nhËn gi¸. Tuy nhiªn, lý
thuyÕt vÒ nh÷ng dÊu hiÖu thÞ tr-êng ®· tr×nh bµy trªn ®©y gîi ý cho çc nhµ ®Çu
t- r»ng nh÷ng c«ng ty chÊp nhËn gi¸ sÏ cã nhiÒu kh¶ n¨ng lµ mét c«ng ty tåi.
KÕt qu¶ lµ sÏ cã Ýt chøng kho¸n ®-îc giao dÞch.

Nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y gi¶i thÝch mét thùc tÕ ®ang diÔn ra t¹i hÇu hÕt
çc thÞ tr-êng tµi chÝnh trªn thÕ giíi r»ng nh÷ng chøng kho¸n trao ®æi ®-îc
kh«ng ph¶i lµ mét c«ng cô huy ®éng vèn hµng ®Çu cña çc c«ng ty. Trªn thùc
tÕ, chØ nh÷ng thÞ tr-êng chøng kho¸n rÊt m¹nh, cã hÖ thèng th«ng tin vµ gi¸m
s¸t th«ng tin tèt míi cã kh¶ n¨ng lµ kªnh dÉn vèn quan träng cho nÒn kinh tÕ.

5.2. T¸c ®éng cña rñi ro ®¹o ®øc.

Rñi ro ®¹o ®øc xuÊt hiÖn sau khi cuéc giao dÞch diÔn ra, khi mét bªn thùc
hiÖn nh÷ng hµnh ®éng kh«ng thÓ gi¸m s¸t ®-îc nh-ng cã ¶nh h-ëng ®Õn lîi Ých
cña bªn kia. Rñi ro ®¹o ®øc xuÊt hiÖn trong rÊt nhiÒu thÞ tr-êng nh-: thÞ tr-êng
b¶o hiÓm, thÞ tr-êng chøng kho¸n, thÞ tr-êng tÝn dông, thÞ tr-êng cho thuª tµi
s¶n,… Trong khu«n khæ luËn v¨n nµy, t«i tËp trung vµo t¸c ®éng cña rñi ro ®¹o
®øc ®Õn thÞ tr-êng tµi chÝnh.

37


Rñi ro ®¹o ®øc lµ mét nguyªn nh©n trùc tiÕp vµ quan träng ¶nh h-ëng
®Õn quyÕt ®Þnh ph¸t hµnh c«ng cô vèn (cæ phiÕu) hay c«ng cô nî (tr¸i phiÕu
c«ng ty, hîp ®ång nî) cña çc c«ng ty trong viÖc huy ®éng vèn. Thùc tÕ, phÇn
gãp vèn cña nh÷ng ng-êi l·nh ®¹o c«ng ty chØ chiÕm mét phÇn nhá so víi tæng
vèn cña c«ng ty. §iÒu nµy ®ång nghÜa víi viÖc hä ®ang qu¶n lý mét phÇn lín
vèn cña nh÷ng cæ ®«ng. Sù t¸ch biÖt gi÷a quyÒn qu¶n lý vµ quyÒn së h÷u vèn
chÝnh lµ nguyªn nh©n x¶y ra rñi ro ®¹o ®øc trong çc c«ng ty cæ phÇn. Nh÷ng
ng-êi l·nh ®¹o c«ng ty cã thÓ hµnh ®éng v× lîi Ých ç nh©n mµ ®i ng-îc l¹i lîi
Ých cña çc cæ ®«ng. Nh÷ng hµnh ®éng nh- vËy bao gåm viÖc t¨ng çc chi phÝ
phôc vô cho lîi Ých cña ng-êi qu¶n lý c«ng ty nh- trang bÞ ®å dïng v¨n phßng
tèt, xe h¬i ®¾t tiÒn, chi phÝ phóc lîi cho nh©n viªn cao… Ngoµi viÖc theo ®uæi
nh÷ng lîi Ých ç nh©n, ng-êi qu¶n lý c«ng ty cã thÓ theo ®uæi nh÷ng chiÕn l-îc
cña c«ng ty nh»m ®Ò cao quyÒn lùc ç nh©n mµ kh«ng lµm t¨ng lîi Ých cña
c«ng ty.

§Ó h¹n chÕ rñi ro ®¹o ®øc, çc c«ng ty cæ phÇn cã thÓ hµnh ®éng theo hai
çch sau:

Thø nhÊt, t¨ng c-êng gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña nh÷ng ng-êi qu¶n lý. Tuy
nhiªn viÖc lµm nµy sÏ g©y tèn kÐm cho çc cæ ®«ng.

Thø hai, t¨ng tû lÖ D/E (tæng nî/tæng vèn cæ phÇn) b¨ng çch ph¸t hµnh
tr¸i phiÕu hoÆc vay vèn ng©n hµng, ®ång thêi gi¶m ph¸t hµnh cæ phiÕu. V× çc
c«ng cô nî lµ mét tho¶ thuËn cña ng-êi cho vay thanh to¸n cho ng-êi cho vay
nh÷ng kho¶n tiÓn cè ®Þnh sau nh÷ng kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh nªn dï c«ng ty
ho¹t ®éng tèt hay kh«ng tèt vÉn ph¶i chi tr¶ mét kho¶n kh«ng ®æi. ChÝnh v× vËy
nÕu c«ng ty cßn tr¶ ®-îc nh÷ng kho¶n nî ®Þnh kú trªn th× çc chñ nî vÉn yªn
t©m vÒ ho¹t ®éng cña c«ng ty. NÕu tr-êng hîp ng-îc l¹i x¶y ra, hä sÏ lµ ng-êi
trùc tiÕp gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c«ng ty vµ nh÷ng ng-êi qu¶n lý c«ng ty. Nãi
çch kh¸c, tû lÖ D/E cµng cao th× c«ng ty cµng bÞ gi¸m s¸t chÆt chÏ bëi nh÷ng
ng-êi cho vay, çc cæ ®«ng cña c«ng ty kh«ng cÇn ph¶i bá thªm chi phÝ cho
viÖc gi¸m s¸t nµy.

38


Lîi Ých cña viÖc kh«ng cÇn th-êng xuyªn kiÓm tra gi¸m s¸t c«ng ty (vµ
do ®ã gi¶m chi phÝ gi¸m s¸t) gi¶i thÝch v× sao çc c«ng ty cæ phÇn th-êng muèn
ph¸t hµnh çc c«ng cô nî h¬n. §iÒu nµy ¶nh h-ëng ®Õn cÊu tróc vèn cña çc
c«ng ty cæ phÇn.

Tuy nhiªn çc c«ng cô nî vÉn chÞu rñi ro ®¹o ®øc. Do mét hîp ®ång nî
chØ yªu cÇu ng-êi vay thanh to¸n mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh nh-ng l¹i cho phÐp hä
h-ëng toµn bé phÇn lîi nhuËn cßn l¹i nªn nh÷ng ng-êi vay vèn cã thªm ®éng
c¬ ®Ó thùc hiÖn çc dù ¸n ®Çu t- cã møc rñi ro cao. V× vËy ng-êi ®Çu t- sÏ do
dù khi quyÕt ®Þnh cho vay. HËu qu¶ cña ®iÒu nµy lµ trong ®iÒu kiÖn th«ng tin
kh«ng c©n xøng (vµ do ®ã xuÊt hiÖn rñi ro ®¹o ®øc), thÞ tr-êng tµi chÝnh sÏ
kh«ng thùc hiÖn tèt chøc n¨ng chuyÓn vèn nhµn rçi ®Õn n¬i cÇn vèn. Nh- vËy,
rñi ro ®¹o ®øc ®· tham gia vµo viÖc ®Þnh h×nh cÊu tróc cña çc thÞ tr-êng tµi
chÝnh.

39


Ch-¬ng II
VÊn ®Ò th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi
nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc trªn thÞ tr-êng
chøng kho¸n ViÖt Nam

1. T×nh h×nh ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam tõ
khi thµnh lËp ®Õn nay

1.1. Tæng quan t×nh h×nh ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng chøng kho¸n
ViÖt Nam.

Hai giê chiÒu ngµy 28/7 n¨m 2000 TTCK ViÖt Nam chÝnh thøc ®i vµo
ho¹t ®éng víi phiªn giao dÞch ®Çu tiªn t¹i Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n
(TTGDCK) Thµnh phè Hå ChÝ Minh chØ víi 2 lo¹i cæ phiÕu ®-îc giao dÞch ban
®Çu. KÓ tõ ®ã ®Õn nay ®· h¬n 3 n¨m ®i ho¹t ®éng TTCK ViÖt Nam cã nhiÒu
biÕn ®æi th¨ng trÇm

VÒ mÆt c¬ cÊu çc c¬ quan chøc n¨ng vµ çc bé phËn thµnh viªn trong
TTCK ViÖt Nam cã thÓ kÓ ®Õn Uû ban chøng kho¸n nhµ n-íc, TTGDCK Tp
HCM, 11 c«ng ty chøng kho¸n ra ®êi, 6 c«ng ty kiÓm to¸n vµ 3 ng©n hµng l-u
ký n-íc ngoµi ®-îc thõa nhËn vÒ t- çch ph¸p lý phôc vô cho çc c«ng ty niªm
yÕt vµ nhµ ®Çu t-, ®· cã kho¶ng 15.000 tµi kho¶n ®-îc thèng kª t¹i çc c«ng ty
chøng kho¸n (nh-ng thùc tÕ chØ cã kho¶ng 2000 nhµ ®Çu t- thùc sù cã mua b¸n
chøng kho¸n).

TTCK ViÖt Nam ®i vµo ho¹t ®éng víi sù chµo ®ãn nhiÖt t×nh tõ çc nhµ
®Çu t- vµ ngay lËp tøc ®· cã ®-îc nh÷ng thµnh c«ng ngoµi mong ®îi. ChØ sè
VN-index vµ tÊt c¶ çc lo¹i cæ phiÕu ®Òu t¨ng m¹nh vµ chØ ®Õn phiªn giao dÞch
ngµy 25/6/2001 ®· ghi nhËn con sè kû lôc: chØ sè VN-index ®¹t 571,04 ®iÓm
víi gi¸ trÞ giao dÞch phiªn ®¹t 23.570.700.000 VN§, mét con sè ®¸ng kÓ so víi
mét thÞ tr-êng míi vµ vÉn cßn rÊt khan hiÕm “hµng ho¸”. Tr-íc thêi ®iÓm ngµy

40

Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (17)

Similar to Rui Ro Tren Ttck Viet Nam

Similar to Rui Ro Tren Ttck Viet Nam (20)

More from Công ty cổ phần thương mại và xây dựng Đức Huy

More from Công ty cổ phần thương mại và xây dựng Đức Huy (20)

Rui Ro Tren Ttck Viet Nam