Tham Van2

Çc kü n¨ng giao tiÕp trong tham vÊn 7

M«®un i: bµi ii
Çc kü n¨ng vµ th¸i ®é tham vÊn

Môc tiªu:

X¸c ®Þnh vµ hiÓu çc kü n¨ng, th¸i ®é chñ yÕu ®−îc sö dông trong çc ho¹t ®éng tham vÊn cã
hiÖu qu¶.

Thêi gian: Kho¶ng 2 giê 45 phót

ho¹t ®éng gîi ý:
1. Çc kü n¨ng chñ yÕu cña nhµ tham vÊn: Ho¹t ®éng nhãm nhá: (kho¶ng 40 phót)

• Yªu cÇu häc viªn chia thµnh çc nhãm nhá 3-4 ng−êi. (§¶m b¶o r»ng çc häc viªn
lµm viÖc theo nhãm víi nh÷ng ng−êi mµ hä ch−a tõng
Η Ph¸t tµi liÖu 2.1: Ho¹t ®éng nhãm nhá: Çc kü n¨ng chñ yÕu vµ ph¸t giÊy bót cho tõng
nhãm.

• Yªu cÇu çc nhãm lµm viÖc trong 20 phót ®Ó tr¶ lêi c©u hái trong tµi liÖu.

• Sau khi hÕt thêi gian, yªu cÇu çc nhãm d¸n phÇn tr×nh bµy cña hä lªn b¶ng. Yªu cÇu
mét ng−êi trong mçi nhãm tr×nh bµy ng¾n gän c©u tr¶ lêi cña nhãm hä tr−íc líp.

• Tãm l−îc phÇn tr×nh bµy cña çc nhãm vµ lµm râ nh÷ng hiÓu nhÇm

2. Çc kü n¨ng tham vÊn: Tr×nh bµy vµ th¶o luËn (20 phót)
•

Η Ph¸t tµi liÖu 2.2: Nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n ®Ó tham vÊn cã hiÖu qu¶.
• Dµnh 10 phót ®Ó th¶o luËn vÒ çc kü n¨ng chñ yÕu ®Ó tham vÊn cã hiÖu qu¶ (xem
phÇn KiÕn thøc tham kh¶o ). ChØ ra nh÷ng ®iÓm chung gi÷a nh÷ng kiÕn thøc
®−îc tr×nh bµy vµ c©u tr¶ lêi cña çc nhãm. Tù do th¶o luËn, tranh luËn ®èi víi çc
c©u hái vµ so s¸nh.
ChØ ra r»ng çc kü n¨ng tham vÊn phô thuéc rÊt nhiÒu vµo th¸i ®é cña nhµ tham
•
vÊn; nÕu kh«ng cã nh÷ng th¸i ®é cÇn thiÕt, nhµ tham vÊn sÏ kh«ng thÓ gióp ®ì
ng−êi kh¸c mét çch cã hiÖu qu¶ ®−îc.
Hái häc viªn: T¹i sao viÖc nhËn ra nh÷ng thÕ m¹nh cña th©n chñ l¹i quan träng?
• Lµm næi bËt tÇm quan träng cña viÖc khai th¸c vµ cñng cè nh÷ng thÕ m¹nh cña
th©n chñ trong tham vÊn.

3. Nhµ tham vÊn cÇn ph¶i cã nh÷ng th¸i ®é nµo? Ho¹t ®éng nhãm nhá (20 phót)
• §Ò nghÞ häc viªn chia thµnh çc nhãm nhá 3hoÆc 4 ng−êi (S¾p xÕp l¹i nhãm ®Ó
çc häc viªn ch−a lµm viÖc cïng nhau sÏ cïng hîp t¸c).

QuyÓn II
M«®un I, Bµi II: Çc kü n¨ng vµ th¸i ®é tham vÊn


Η Ph¸t tµi liÖu 2.3: Ho¹t ®éng nhãm nhá: Çc th¸i ®é chñ yÕu trong nghÒ tham vÊn cho
tõng häc viªn vµ giÊy, bót mÇu cho çc nhãm.

• Dµnh cho häc viªn 15- 20 phót ®Ó tr¶ lêi c©u hái trong tµi liÖu.

• Yªu cÇu mét ng−êi tr×nh bµy c©u tr¶ lêi cña nhãm hä tr−íc líp.

• ChØ ra nh÷ng ®iÓm gièng nhau trong phÇn tr×nh bµy cña çc nhãm.
Η Ph¸t tµi liÖu 2.4: Çc th¸i ®é chñ yÕu cña nghÒ tham vÊn.
4. Çc th¸i ®é chñ yÕu trong quan hÖ tham vÊn: Tr×nh bµy vµ Th¶o luËn, (60 phót)
Th¶o luËn kü tõng th¸i ®é sau:
•

4.1. Lßng vÞ tha
4.2. T«n träng
4Hái häc viªn : T«n träng lµ g×?
T«n träng nghÜa lµquot;c¶m thÊy hoÆc thÓ hiÖn sù t«n träng hoÆc sù quý träng; coi
•
träng hoÆc ®èi xö kh¸c biÖt hoÆc kÝnh trängquot;.
Η Ph¸t tµi liÖu2.5: Çc thµnh tè cña sù t«n träng

4 Hái häc viªn : Nhµ tham vÊn cã thÓ thÓ hiÖn sù t«n träng víi th©n chñ nh− thÕ nµo?

• Xem nhËn thøc vÒ sù t«n träng nh− mét khÝa c¹nh c¬ b¶n cña çc mèi quan hÖ
tham vÊn. Nh÷ng néi dung quan träng ®−îc tr×nh bµy trong phÇn “KiÕn thøc tham
kh¶o”

• Tr×nh bµy hai vai diÔn minh ho¹ cho häc viªn. Trong vai diÔn ®Çu tiªn, “nhµ
tham vÊn” (gi¶ng viªn hoÆc ng−êi ®ång gi¶ng ®ãng) nªn thÓ hiÖn sù kh«ng t«n
träng “th©n chñ” mét çch c−êng ®iÖu(ch¼ng h¹n, ng¾t lêi th©n chñ, cè t×nh gi¶i
quyÕt vÊn ®Ò cña th©n chñ mµ kh«ng cÇn nghe kü l−ìng vÒ vÊn ®Ó, hoÆc ®−a ra
nh÷ng ®¸nh gi¸ vÒ th©n chñ b»ng çch nãi th©n chñ ®· “sai”). Trong vai diÔn thø
hai, ng−êi ®ãng vai “nhµ tham vÊn” nªn l¾ng nghe th©n chñ mét çch t«n träng
thùc sù.

• Sau ®ã, yªu cÇu häc viªn tr×nh bµy sù kh¸c nhau gi÷a hai vai diÔn minh ho¹ vµ nhµ
tham vÊn ®· thÓ hiÖn sù t«n träng vµ kh«ng t«n träng th©n chñ khi nµo, nh− thÕ
nµo.

Chó ý: Tµi liÖu “Nh÷ng c©u nãi kh«ng phï hîp cña nhµ tham vÊn” (xem Phô lôc trang 234-
235) ®−a ra mét sè vÝ dô vÒ nh÷ng c©u nãi thiÕu t«n träng mµ nhµ tham vÊn nªn tr¸nh sö
dông trong tham vÊn.

4.3. Cëi më

QuyÓn II


Gi¶i thÝch r»ng ®Ó t¹o ra mét bÇu kh«ng khÝ tin t−ëng, nhµ tham vÊn ph¶i thÓ hiÖn
•
sù cëi më vµ t×nh c¶m ®èi víi th©n chñ mµ kh«ng xÐt ®Õn ®é tuæi, giíi tÝnh, tr×nh
®é gi¸o dôc… cña hä.
• Th«ng b¸o víi häc viªn r»ng bµi häc sau sÏ tËp trung vµo sö dông çc kü n¨ng giao
tiÕp trong tham vÊn.

4 Hái häc viªn : Nhµ tham vÊn cßn thÓ hiÖn sù cëi më nh− thÕ nµo ?

• Cëi më cã thÓ biÓu ®¹t b»ng lêi hoÆc kh«ng b»ng lêi nãi. Ch¼ng h¹n, mØm c−êi
vµ ®éng ch¹m phï hîp, nãi giäng b×nh tÜnh vµ th¼ng th¾n (nh−ng kh«ng xoa dÞu
hay trÞch th−îng)

4.4. ChÊp nhËn
4Hái häc viªn: T¹i sao th¸i ®é chÊp nhËn quan träng trong tham vÊn?
4.5. Quan t©m ®Õn çc Nhu cÇu cña th©n chñ
4.6. Ch©n thµnh
4Hái häc viªn: Ch©n thµnh lµ g×?
• ChØ ra r»ng mét nhµ tham vÊn ch©n thµn lµ ng−êi ®¸ng tin, ch©n chÝnh vµ thµnh
thËt víi th©n chñ.

4.7. Th«ng c¶m
• Yªu cÇu häc viªn lÊy giÊy bót, vµ tr¶ lêi ra giÊy c©u hái: quot;Th«ng c¶m lµ g×?quot;

Sau khi häc viªn kÕt thóc, yªu cÇu hä ph¸t biÓu ý kiÕn. Ng−êi ®ång gi¶ng hoÆc
•
häc viªn t×nh nguyÖn ghi çc ý kiÕn ®ã lªn b¶ng

Chó ý: Th«ng c¶m cã thÓ lµ mét kh¸i niÖm khã n¾m b¾t. NÕu häc viªn ph¶n håi kh«ng phï
hîp hoÆc kh«ng chÝnh x¸c, h·y chÊp nhËn c©u tr¶ lêi cña hä vµ chuyÓn sang c©u kh¸c thay v×
söa sai tõng c©u mét.

Η Ph¸t tµi liÖu 2.6: NghÖ thuËt th«ng c¶m
• Gi¶i thÝch kü vÒ kh¸i niÖm th«ng c¶m vµ sù kh¸c nhau cña nã víi ®ång c¶m (xem
phÇn “KiÕn thøc tham kh¶o”):

Η Ph¸t tµi liÖu 2.7: Ph¶n håi thÓ hiÖn sù th«ng c¶m
• Dµnh cho häc viªn 10-15 phót ®Ó hoµn thµnh bµi tËp. Khi häc viªn kÕt thóc, chØ
®Þnh häc viªn tr¶ lêi hä cã thÓ ®¸p l¹i tõng c©u nãi cña th©n chñ víi th¸i ®é th«ng
c¶m nh− thÕ nµo
Chó ý: NÕu häc viªn ®−a ra nh÷ng ph¶n håi ch−a thùc sù thÓ hiÖn sù th«ng c¶m, tr−íc tiªn
h·y chØ ra ®iÓm tÝch cùc trong c©u tr¶ lêi cña hä, sau ®ã gîi ý mét sè çch hä cã thÓ thÓ hiÖn
râ sù th«ng c¶m h¬n.

QuyÓn II


Η Ph¸t tµi liÖu 2.8: Ph¶n håi thÓ hiÖn sù th«ng c¶m: Nh÷ng mÉu ph¶n håi

• Gi¶i thÝch ng¾n gän nh÷ng mÉu ph¶n håi ®−îc ®−a ra thÓ hiÖn sù th«ng c¶m nh−
thÕ nµo.
Chó ý: Tµi liÖu “Nh÷ng mÖnh ®Ò/c©u hái mang tÝnh th«ng c¶m” trong phÇn Phô lôc ®−a ra
mét sè vÝ dô hay vÒ çc mÖnh ®Ò mang tÝnh th«ng c¶m.

5. X©y dùng lßng tin : Ho¹t ®éng ç nh©n (20 phót)
• Yªu cÇu häc viªn lÊy giÊy ra, trong vßng 5 phót tr¶ lêi c©u hái ra giÊy: Nhµ tham vÊn
cã thÓ x©y dùng lßng tin víi th©n chñ b»ng nh÷ng çch nµo?.
• Sau ®ã, yªu cÇu tõng häc viªn tr¶ lêi. ChØ ®Þnh nh÷ng häc viªn Ýt nãi hoÆc ngÇn ng¹i
ph¸t biÓu çc c©u tr¶ lêi cña hä víi nhãm. ThÓ hiÖn th¸i ®é khuyÕn khÝch ®Ó häc viªn
c¶m thÊy tù tin vµ s½n lßng tham gia.

• VÏ lªn b¶ng minh ho¹ vÒ lßng tin ®ãng vai trß nÒn t¶ng trong çc mèi quan hÖ trî
gióp; (xem h×nh vÏ).

Çc th¸i ®é çc kü n¨ng

Lßng tin
Lßng tin

6. Tæng kÕt bµi häc: (5 phót)
4 Yªu cÇu häc viªn tãm t¾t ng¾n gän vÒ bµi häc, bæ sung nh÷ng ý cßn thiÕu trong çc tãm t¾t
cña hä. Xem phÇn “KiÕn thøc tham kh¶o”

kiÕn thøc tham kh¶o:
CÇn nh÷ng ng−êi ®Æc biÖt ®Ó lµm tham vÊn v× kh«ng ph¶i ai còng phï hîp víi c«ng
viÖc nµy. ë nhiÒu n−íc nghÒ tham vÊn ®· ®−îc h×nh thµnh çch ®©y vµi thËp kû,
nh÷ng ng−êi muèn trë thµnh nhµ tham vÊn ®−îc lùa chän rÊt kü cµng tr−íc khi tham
gia vµo çc ch−¬ng tr×nh cao häc ë tr−êng. Nh÷ng øng cö viªn t−¬ng lai ph¶i cã mét
sè ®Æc ®iÓm nh−:

Th«ng minh
Ch©n thµnh
S½n lßng gióp ®ì
Çc kü n¨ng giao tiÕp hoµn h¶o
Sù nh¹y c¶m vµ vµ nh©n ¸i víi mäi ng−êi
Cã ý thøc tèt víi b¶n th©n
Cã tinh thÇn cëi më

QuyÓn II


Cã tinh thÇn khoan dung, ®èi víi quan ®iÓm hay çch nh×n nhËn vÊn ®Ò kh¸c.
Tham vÊn vµ c«ng t¸c x· héi kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ho¹t ®éng nghiÖp d−; chóng lµ
nh÷ng ho¹t ®éng nghÒ nghiÖp. Gièng çc nghÒ kh¸c, nh÷ng ng−êi lµm trong çc
lÜnh vùc liªn quan chÆt chÏ ®Õn nh÷ng nghÒ nµy ph¶i cã kiÕn thøc chuyªn m«n,
çc kü n¨ng vµ th¸i ®é nhÊt ®Þnh. Bµi häc nµy tr×nh bµy çc kü n¨ng vµ th¸i ®é c¬
b¶n nhµ tham vÊn cÇn ph¶i cã ®Ó cã thÓ ho¹t ®éng hiÖu qu¶.

Lßng tin lµ nÒn t¶ng cña bÊt kú mét quan hÖ tham vÊn hay hç trî nµo; tr−íc khi th©n
chñ cã thÓ c¶m thÊy tho¶i m¸i ®Ó chia sÎ nh÷ng th«ng tin ç nh©n, c¶m gi¸c vµ ý
nghÜ th× viÖc t¹o ra mét bÇu kh«ng khÝ tin t−ëng gi÷a th©n chñ vµ nhµ tham vÊn lµ rÊt
cÇn thiÕt. Do vËy, ®Ó c«ng viÖc hiÖu qu¶, nhµ tham vÊn ph¶i cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn
çc mèi quan hÖ tÝch cùc vµ ®¸ng tin cËy víi th©n chñ. §è chÝnh lµ sù s½n lßng ®¸p
øng çc nhu cÇu cña th©n chñ víi sù chÊp nhËn vµ hç trî v« ®iÒu kiÖn. Mét sè çc
kü n¨ng vµ th¸i ®é chñ yÕu ®−îc tr×nh bµy trong bµi häc nµy sÏ gióp häc viªn cã thÓ
x©y dùng vµ duy tr× nÒn t¶ng cña lßng tin víi trÎ em vµ çc th©n chñ kh¸c.

Çc kü n¨ng tham vÊn

Kh¶ n¨ng l¾ng nghe vµ giao tiÕp mét çch râ rµng vµ cëi më, víi sù th«ng c¶m
vµ cã môc ®Ých
Mäi mèi quan hÖ hç trî ®Òu chøa ®ùng sù giao tiÕp trung thùc vµ ®−îc c¶ hai
bªn thõa nhËn. Mét ph−¬ng ph¸p mµ çc nhµ tham vÊn cã thÓ giao tiÕp trung thùc
víi th©n chñ (vµ x©y dùng çc quan hÖ dùa trªn sù tin cËy lÉn nhau) lµ ®¶m b¶o r»ng
trong mäi t×nh huèng, th©n chñ cña hä nhËn thøc râ vÒ nh÷ng g× sÏ x¶y ra, cÇn ph¶i
x¶y ra trong nh÷ng t×nh huèng ®ã, hoÆc th©n chñ cã thÓ cã nh÷ng quyÒn vµ sù lùa
chän g×. Çch nµy®uîc ¸p dông c¶ trong tham vÊn víi trÎ em vµ ng−êi lín. Ch¼ng
h¹n, tr−íc khi b¾t ®Çu mét mèi quan hÖ tham vÊn liªn tôc, nhµ tham vÊn nªn nãi chi
tiÕt víi th©n chñ vÒ tham vÊn lµ g×, vµ th«ng b¸o víi th©n chñ r»ng hä cã quyÒn dõng
qu¸ tr×nh tham vÊn theo ý nguyÖn cña hä. Trong mét vÝ dô kh¸c, gi¶ sö trÎ tiÕt lé víi
nhµ tham vÊn cña em r»ng em ®ang bÞ mét b¹n trai lín h¬n cïng khu tËp thÓ l¹m
dông t×nh dôc. Nhµ tham vÊn cÇn th«ng b¸o víi em r»ng ®Ó b¶o vÖ em, nhµ tham
vÊn ph¶i th«ng b¸o víi mét ng−êi nµo ®ã (vÝ dô, c¶nh s¸t, hoÆc bè mÑ em) cã thÓ
gióp ®ì ®Ó b¶o ®¶m sù an toµn cho em. TrÎ em còng cã quyÒn ®−îc th«ng b¸o vÒ
nh÷ng g× ®ang x¶y ra hoÆc s¾p x¶y ra vµ t¹i sao. Kh«ng ®Æt trÎ vµo nh÷ng quyÕt
®Þnh ¶nh h−ëng ®Õn cuéc sèng cña çc em lµ l¹m quyÒn cña çc em. ViÖc ®ã sÏ
khiÕn çc em cã c¶m gi¸c giËn d÷, sî h·i, ph¶n béi hoÆc kh«ng tin t−ëng.

Ch¼ng h¹n, mét nhµ tham vÊn ®ang lµm tham vÊn víi mét cËu bÐ cã t©m tr¹ng ch¸n
n¶n, tuyÖt väng cã thÓ thÊy nªn nãi chuyÖn víi thµy gi¸o cña em ®Ó hiÓu thªm vÒ
hµnh vi cña em ë tr−êng (vÝ dô, cËu bÐ cã bá häc kh«ng, cËu bÐ tiÕn bé nh− thÕ nµo
vÒ mÆt lý thuyÕt). §Çu tiªn nhµ tham vÊn cÇn nãi víi cËu bÐ r»ng nhµ tham vÊn c¶m
thÊy viÖc trao ®æi víi thµy gi¸o cña em ®Ó v¹ch ra çch gióp ®ì em lµ rÊt cã Ých.
Nhµ tham vÊn nªn hái ý kiÕn cËu bÐ, nÕu cËu kh«ng ®ång ý, h·y t«n träng ý muèn
®ã cña em vµ t×m çch kh¸c ®Ó tiÕp cËn víi nh÷ng biÓu hiÖn ë tr−êng cña em hoÆc
hái ý kiÕn em vµo lÇn sau.

Nhµ tham vÊn cã tr¸ch nhiÖm ph¶i chia sÎ víi th©n chñ nh÷ng th«ng tin cã ¶nh
h−ëng ®Õn hä ngay c¶ khi th©n chñ khã cã thÓ chÊp nhËn nh÷ng th«ng tin ®ã. VÝ dô,

QuyÓn II


mét nhµ tham vÊn ®ang tham vÊn víi mét th©n chñ nhiÔm HIV vµ gÇn ®Õn giai ®o¹n
ph¸t triÓn m¹nh cña AIDS. Anh ta phñ nhËn t×nh tr¹ng hiÖn t¹i cña m×nh vµ quan hÖ
t×nh dôc bõa b·i. §Ó gióp ®ì th©n chñ vµ b¶o vÖ nh÷ng ng−êi kh¸c cã thÓ l©y nhiÔm
virut tõ hµnh vi t×nh dôc kh«ng an toµn cña anh ta, nhµ tham vÊn ph¶i nãi thËt (nh−ng
t«n träng vµ lÞch sù) víi th©n chñ vÒ sù ph¸t triÓn bÖnh cña anh ta vµ thùc tÕ anh ta
®ang ®Èy mét sè kh«ng ®Õm ®−îc nh÷ng ng−êi kh¸c vµo nguy c¬ l©y nhiÔm b»ng
hµnh vi t×nh dôc kh«ng an toµn cu¶ m×nh. MÆc dï nh÷ng vÊn ®Ò nµy kh¸ nh¹y c¶m
vµ khã th¶o luËn, nhµ tham vÊn ph¶i ®Æt sù khã chÞu cña m×nh sang mét bªn vµ
hµnh ®éng v× lîi Ých cña th©n chñ vµ nh÷ng ng−êi ®ang bÞ ®Æt tr−íc nguy c¬. Mét
phÇn vai trß cña nhµ tham vÊn lµ gióp th©n chñ häc çch ®èi mÆt víi nh÷ng th«ng tin
khã kh¨n theo çch cã Ých h¬n vµ cã hiÖu qu¶ h¬n; viÖc giÊu th©n chñ nh÷ng thùc tÕ
khã chÊp nhËn ®ã lµ hoµn toµn kh«ng phï hîp.

Kh¶ n¨ng khai th¸c th«ng tin vµ x©u chuçi çc sù kiÖn trong qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸
vÊn ®Ò

ViÖc nhµ tham vÊn tËp hîp ®−îc tÊt c¶ çc sù kiÖn chñ yÕu vµ cã liªn quan khi ®ang
t×m hiÓu ph¹m vi cña vÊn ®Ò hay t×nh huèng th©n chñ ®ang gÆp ph¶i lµ rÊt quan
träng. NÕu nhµ tham vÊn kh«ng cÈn thËn trong viÖc ®Æt c©u hái thÝch hîp th× th©n
chñ cã thÓ sÏ bá qua çc sù kiÖn quan träng mµ nhµ tham vÊn cÇn biÕt ®Ó n¾m ®−îc
nh÷ng vÊn ®Ò quan träng vµ ®Ó ®¶m b¶o nhËn ®−îc sù hç trî mµ hä thùc sù cÇn.

Ch¼ng h¹n, gi¶ sö mét trÎ ®−êng phè muèn ë Hµ néi h¬n quay trë vÒ quª mÆc dï gia
®×nh em ®ang Ðp em quay trë vÒ. Nhµ tham vÊn cho r»ng çch tèt nhÊt cho trÎ lµ
quay vÒ nhµ do ®ã
®· cè g¾ng hÕt søc ®Ó thuyÕt phôc em quay vÒ. CËu bÐ kh«ng gÆp nhµ tham vÊn
n÷a v× em c¶m thÊy r»ng nhµ tham vÊn kh«ng hiÓu em. Cuèi cïng nhµ tham vÊn
nghe nãi cËu bÐ ®· tham gia vµo nhãm trÎ em trém c¾p xe m¸y ®Ó kiÕm tiÒn. CËu
bÐ ®· bÞ b¾t vµ chuyÓn ®Õn tr¹i giam thanh thiÕu niªn. Nhµ tham vÊn sau ®ã cã
nghe chÞ g¸i cña cËu bÐ (còng lµ mét trÎ ®−êng phè) nãi r»ng cËu bÐ kh«ng muèn
quay trë vÒ nhµ v× em bÞ cha d−îng ng−îc ®·i nghiªm träng. ¤ng ta ®¸nh em cho
®Õn khi em bÊt tØnh nh©n sù; ®©y chÝnh lµ lý do em sî quay vÒ nhµ. Trong tr−êng
hîp nµy nhµ tham vÊn ®· kh«ng hái cËu bÐ t¹i sao em kh«ng muèn quay trë vÒ quª
mµ l¹i cho r»ng em ®· ra ®i tõ mét m¸i nhµ an toµn víi bè mÑ th−¬ng yªu em vµ do
®ã em nªn quay vÒ víi hä. Nhµ tham vÊn ®· cã ý tèt lµ muèn b¶o vÖ cËu bÐ khái
nh÷ng rñi ro cña cuéc sèng lang thang trªn phè. Tuy nhiªn, nÕu nhµ tham vÊn hái
cËu bÐ nh÷ng c©u hái kh¸c hoÆc l¾ng nghe em kü l−ìng h¬n, nhµ tham vÊn ®· cã
thÓ can thiÖp theo çch kh¸c cho lîi Ých cña cËu bÐ tr−íc khi cËu bÞ l«i kÐo bëi nh÷ng
¶nh h−ëng xÊu cña b¹n bÌ (vÝ dô, t×m mét m¸i Êm hay mét nhµ nu«i d−ìng an toµn
cho cËu bÐ).

Tãm l¹i, viÖc nhµ tham vÊn ®Æt ra nh÷ng c©u hái thÝch hîp, s©u s¾c ®èi víi th©n chñ
lµ rÊt quan träng. §iÒu nµy sÏ gióp hä cã thÓ tËp hîp çc th«ng tin quan träng hç trî
trùc tiÕp cho çc ho¹t ®éng can thiÖp cña hä. Trong kho¸ tËp huÊn nµy, M«®un I,
Bµi IV, Çc kü n¨ng giao tiÕp trong tham vÊn PhÇn I tËp trung vµo çc kü n¨ng ®Æt
c©u hái, vµ gióp çc häc viªn ®ang tËp huÊn rót ra nh÷ng th«ng tin høu Ých tõ th©n
chñ cña hä.

Kh¶ n¨ng t¹o ra vµ duy tr× çc mèi quan hÖ hç trî chuyªn nghiÖp.

QuyÓn II


Nhµ tham vÊn cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng, lµm thay ®æi cuéc sèng cña mäi ng−êi vµ do ®ã
ph¶i xö sù theo çch chuyªn nghiÖp vµ cã tr¸ch nhiÖm ë mäi lóc. Trong suèt kho¸
tËp huÊn nµy, häc viªn sÏ häc çch tiÕp xóc víi th©n chñ mét çch chuyªn nghiÖp vµ
cã hiÖu qu¶; Mo®un IV, Bµi I tËp trung ®Æc biÖt vµo çc nguyªn t½c ®¹o ®øcc¬ b¶n
trong thùc hµnh tham vÊn.

Kh¶ n¨ng quan s¸t vµ hiÓu çc hµnh vi b»ng lêi vµ kh«ng b»ng lêi nãi.

§©y lµ kü n¨ng tham vÊn tuyÖt ®èi quan trängsÏ ®−îc th¶o luËn kü ë M«®un I Bµi III.
Nhµ tham vÊn ph¶i nh¹y c¶m víi nh÷ng “dÊu hiÖu” th©n chñ chuyÓn t¶i kh«ng b»ng
lêi nãi. Th©n chñ giao tiÕp rÊt nhiÒu qua ng«n ng÷ cö chØ. HiÓu ®−îc nh÷ng bøc
th«ng ®iÖp ngÇm ®−îc chuyÓn t¶i kh«ng b»ng lêi cã thÓ gióp nhµ tham vÊn thÊu hiÓu
®−îc th©n chñ ®ang suy nghÜ vµ c¶m gi¸c nh− thÕ nµo. Chó ý mét çch kü l−ìng
®Õn çc hµnh vi b»ng lêi vµ kh«ng b»ng lêi nãi lµ mét khÝa c¹nh quan träng cña qu¸
tr×nh tham vÊn.

Ch¼ng h¹n, mét th©n chñ nãi víi nhµ tham vÊn r»ng mäi chuyÖn gÇn ®©y ®· cã
chiÒu h−íng tèt h¬n. Tuy nhiªn, khi c« bÐ ®ang nãi ®«i tay cña em run rÈy, em dÞch
chuyÓn mét çch kh«ng tho¶i m¸i trªn ghÕ. Nhµ tham vÊn cã thÓ ®¸p l¹i b»ng çch
nãi mét ®iÒu g× ®ã nh−: “Ch¸u nãi víi c« r»ng ®· thùc sù ®−îc c¶i thiÖn, nh−ng
d−êng nh− ch¸u cã vÎ h¬i lo l¾ng. Ch¸u cã thÓ nãi víi c« vÒ ®iÒu ®ã kh«ng?”. Th©n
chñ ®ét nhiªn bËt khãc vµ nãi víi nhµ tham vÊn r»ng, thùc tÕ em ®ang c¶m thÊy rÊt
buån vµ n¶n chÝ. V× nhµ tham vÊn ®· ®o¸n ®−îc çc dÊu hiÖu cña th©n chñ, nhµ
tham vÊn cã thÓ “quay trë l¹i” víi nh÷ng g× ®ang diÔn ra trong th©n chñ, vµ gióp ®ì
em bµy tá nh÷ng g× ®ang lµm em buån.

Kh¶ n¨ng x©y dùng lßng tin víi th©n chñ vµ l«i cuèn hä vµo nh÷ng nç lùc ®Ó
gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña chÝnh hä.

Nh− ®· th¶o luËn ë phÇn trªn, viÖc nhµ tham vÊn x©y dùng ®−îc lßng tin víi th©n chñ
lµ v« cïng quan träng, chØ khi hä thiÕt lËp ®−îc mét mèi quan hÖ tin cËy hä míi cã
thÓ g©y ¶nh h−ëng vµ t¹o ®éng c¬ cho th©n chñ t¹o ®−îc nh÷ng thay ®æi tÝch cùc
trong cuéc sèng cña hä.

MÆt kh¸c, cho dï cã nhÊn m¹nh bao nhiªu còng kh«ng ®ñ r»ng tham vÊn kh«ng chØ
nghÜa lµ gióp th©n chñ tiÕp cËn víi çc nguån lùc hoÆc ®−a ra lêi khuyªn, vÝ dô, nãi
víi th©n chñ çch hä cã thÓ tù b¶o vÖ m×nh khi lang thang trªn phè. Tham vÊn cßn
h¬n thÕ rÊt nhiÒu. Tham vÊn mang l¹i nh÷ng hç trî trùc tiÕp vµ sù khuyÕn khÝch cho
th©n chñ, gióp ®ì hä t¨ng c−êng lßng tù träng b»ng çch ®Ò cao nh÷ng thÕ m¹nh
cña hä vµ khuyÕn khÝch hä sö dông nh÷ng thÕ m¹nh ®ã ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña
chÝnh hä. Tham vÊn liªn quan ®Õn viÖc chØ ra cho th©n chñ/trÎ thÊy r»ng nhµ tham
vÊn tin t−ëng hä vµ s½n lßng l¾ng nghe mçi khi hä cÇn mét ai ®ã ®Ó bµy tá.

Kh¶ n¨ng th¶o luËn nh÷ng chñ ®Ò nh¹y c¶m mét çch tÝch cùc mµ kh«ng bèi
rèi hay sî h·i.

Th©n chñ th−êng chia sÎ nh÷ng c©u chuyÖn vµ tr¶i nghiÖm g©y söng sèt cho nhµ
tham vÊn. Nh÷ng chuyÖn nµy cã thÓ lµm cho nh÷ng nhµ tham vÊn kh«ng tho¶i m¸i.

QuyÓn II


NÕu th©n chñ ph¸t hiÖn ra r»ng nhµ tham vÊn cña hä c¶m thÊy sî h·i hay bèi rèi bëi
nh÷ng c©u chuyÖn cña hä. Hä sÏ miÔn c−ìng kh«ng muèn chia sÎ chót nµo n÷a; tåi
tÖ h¬n lµ hä c¶m thÊy cã lçi v× ®· g©y ra sù kh«ng tho¶i m¸i cho nhµ tham vÊn, hoÆc
hä ®· lµ “®iÒu g× ®ã sai” khi chia sÎ. Hä thËm chÝ c¶m thÊy hä cÇn ph¶i “b¶o vÖ”
nhµ tham vÊn b»ng çch giÊu ®i hoÆc gi¶m thiÓu çc chi tiÕt nhÊt ®Þnh. Trong tr−êng
hîp ®ã träng t©m ®−îc chuyÓn tõ th©n chñ sang nhµ tham vÊn.

TrÎ em cÇn sù hç trî vµ tÝnh kh¸ch quan. TrÎ cÇn c¶m thÊy r»ng çc em cã thÓ chia
sÎ mäi chuyÖn víi nhµ tham vÊn mµ kh«ng thÓ chia sÎ víi ai kh¸c mµ kh«ng bÞ ph¸n
xÐt. VÝ dô, nÕu mét trÎ kÓ víi bè mÑ, anh trai, chÞ g¸i, hoÆc b¹n bÌ cña em r»ng em
võa thö dïng ma tuý lÇn ®Çu tiªn. Bè mÑ cã thÓ (mét çch dÔ hiÓu) ®¸p l¹i b»ng
çch qu¸t vµo mÆt em v× hä lo l¾ng cho em vµ sî r»ng em sÏ lµm h¹i chÝnh b¶n th©n
m×nh. Mét nhµ tham vÊn chuyªn nghiÖp sÏ kh«ng bá qua hµnh vi ®ã nh−ng sÏ
kh«ng ph¸n xÐt em. Nhµ tham vÊn sÏ gióp trÎ t×m hiÓu t¹i sao em ®· hµnh ®éng nh−
vËy. Sau ®ã em suy nghÜ vµ c¶m thÊy g×. Giê ®©y em suy nghÜ vµ c¶m thÊy g×. Cã
thÓ lµm g× ®Ó thay ®æi çc c¶m gi¸c ®ã ®Ó em sÏ kh«ng cÇn sö dông thuèc n÷a. Cã
c¶m gi¸c ph¸n xÐt hay sî h·i bëi nh÷ng ®iÒu trÎ kÓ, nhµ tham vÊn sÏ kh«ng gióp ®ì
®−îc trÎ; thÓ hiÖn sù söng sèt hoÆc ngay lËp tøc chuyÓn ®Ò tµi,th©n chñ sÏ cho r»ng
vÊn ®Ò cña th©n chñ lµ qu¸ søc ®èi víi nhµ tham vÊn.

Kh¶ n¨ng sö dông çc nguån lùc mét çch s¸ng t¹o nh»m gióp ®ì th©n chñ
x©y dùng çc gi¶i ph¸p s¸ng kiÕn ®Ó ®¸p øng çc nhu cÇu cña hä

Nhµ tham vÊn ph¶i cã kh¶ n¨ng gióp th©n chñ sö dông çc nguån lùc cã thÓ hç trî
th©n chñ ®Ó c¶i thiÖn t×nh huèng cña hä. Nh−ng lu«n nhí r»ng: nhµ tham vÊn
kh«ng ph¶i lµ çn bé x· héi!

Nhµ tham vÊn ®Æc biÖt quan t©m trong viÖc hç trî çc vÊn ®Ò t©m lý cña th©n chñ
h¬n lµ çc khÝa c¹nh t×nh huèng cña vÊn ®Ò hä ®ang gÆp ph¶i. NhiÒu nhµ tham vÊn
ë ViÖt nam chØ tËp trung vµo viÖc c¶i thiÖn t×nh h×nh tµi chÝnh cña th©n chñ – hä
kh«ng xem xÐt ®Õn viÖc th©n chñ cña hä suy nghÜ vµ c¶m gi¸c nh− thÕ nµo vÒ mét
sè ®iÒu cô thÓ. Nh−ng ®©y l¹i lµ mét vÊn ®Ò tuyÖt ®èi quan träng. Ngµy nay nhiÒu
kÎ téi ph¹m, kÎ m¹i d©m, vµ ng−êi sö dông ma tuý ®· tõng cã nh÷ng tr¶i nghiÖm ®au
®ín khi cßn trÎ th¬ mµ hä kh«ng thÓ chia sÎ cïng ai. Sù hiÖn diÖn cña mét ng−êi hç
trî trong cuéc sèng thêi trÎ th¬ cã thÓ ®· lµm mäi chuyÖn kh¸c ®i.

Kh¶ n¨ng ®¸nh gi¸ s©u s¾c çc nhu cÇu cña th©n chñ vµ ®Æt thø tù −u tiªn cho
çc b−íc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.

Nhµ tham vÊn ph¶i cã kh¶ n¨ng nhËn ra nh÷ng nhu cÇu nµo cña th©n chñ lµ rÊt cÇn
thiÕt. PhÇn sau cña kho¸ tËp huÊn nµy, chóng ta sÏ häc çch ®Æt thø tù −u tiªn cho
çc nhu cÇu cña th©n chñ, vµ cho mçi giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.

Kh¶ n¨ng x¸c ®Þnh thÕ m¹nh cña th©n chñ

Trong bÊt cø mèi quan hÖ tham vÊn nµo, viÖc x¸c ®Þnh vµ ®Ò cao thÕ m¹nh cña
th©n chñ lµ nh÷ng viÖc rÊt quan träng. Th©n chñ cã thÓ ®−îc khuyÕn khÝch ®Ó sö
dông nh÷ng thÕ m¹nh vµ kh¶ n¨ng cña riªng hä ®Ó chÞu ®ùng hoÆc v−ît qua nh÷ng
khã kh¨n, khñng ho¶ng, vµ th¸ch thøc. Khi t×nh huèng cña th©n chñ qu¸ tèi t¨m

QuyÓn II


hoÆc hä c¶m thÊy qu¸ ch¸n n¶n, thÊt väng, th× mäi chuyÖn trong cuéc sèng cña hä
còng trë nªn tiªu cùc. §iÒu nµy th−êng khiÕn th©n chñ bá qua hoÆc bá lì nh÷ng
mÆt tÝch cùc trong cuéc sèng, tÝnh çch cña hä. Trong nh÷ng t×nh huèng ®ã, nhµ
tham vÊn cã thÓ l¸i th©n chñ tËp trung vµo nh÷ng ®iÒu tèt hoÆc nh÷ng ç tÝnh tèt ®Ó
th©n chñ cã çi nh×n thùc tÕ h¬n vÒ hoµn c¶nh cña hä.
Çc th¸i ®é tham vÊn
Quan t©m ®Õn ng−êi kh¸c vµ s½n lßng gióp ®ì

§iÓm nµy kh¸ râ rµng, nh−ng viÖc nhµ tham vÊn quan t©m ®Õn ng−êi kh¸c, ®Æc biÖt
lµ nh÷ng ng−êi ®ang bÞ tæn th−¬ng hoÆc yÕu ít lµ v« cïng quan träng. NÕu kh«ng
thùc sù quan t©m ®Õn lîi Ých cña th©n chñ, nhµ tham vÊn sÏ rÊt khã th«ng c¶m víi
hä vµ gióp ®ì hä ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu ®Æt ra vµ sèng cã Ých h¬n.

T«n träng

T«n träng nghÜa lµquot;c¶m thÊy hoÆc thÓ hiÖn sù coi träng hoÆc sù quý mÕn; xem xÐt
hoÆc ®èi xö mét çch kh¸c biÖt hoÆc kÝnh träng quot; (Tõ ®iÓn New Collegiate cña
Webster, 1981). VÒ ph−¬ng diÖn lÞch sö, t«n träng ®· ®−îc ç nhµ khoa häc x· héi
vµ khoa häc t©m lý xem nh− lµ mét trong nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu cña con ng−êi
(Long, 1996). ChØ khi nµo th©n chñ c¶m thÊy ®−îc t«n träng hä sÏ cëi më víi nhµ
tham vÊn, nãi mét çch tù nhiªn vµ tho¶i m¸i vÒ nh÷ng ý nghÜ vµ c¶m gi¸c riªng t−
cña hä.

• T«n träng lµ cho mäi ng−êi quyÒn lµ chÝnh b¶n th©n hä vµ cã çc quan
®iÓm, ý nghÜ vµ nh÷ng c¶m gi¸c riªng cña riªng hä. §iÒu nµy nãi lªn r»ng
nhµ tham vÊn nªn tr¸nh thóc Ðp th©n chñ ra quyÕt ®Þnh khi hä ch−a s½n sµng.
Th©n chñ sÏ kh«ng tin t−ëng mét ng−êi mµ hä c¶m thÊy ng−êi nµy ®ang ph¸n xÐt
hoÆc thóc Ðp hä.

• T«n träng th©n chñ còng cã nghÜa lµ kh«ng bao giê t¹o ra mét çch cè ý
çc t×nh huèng lµm th©n chñ ph¶i phô thuéc vµo nhµ tham vÊn. T«n träng
th©n chñ còng cã nghÜa lµ ®Ó th©n chñ cã tr¸ch nhiÖm víi thay ®æi mµ nhµ tham
vÊn h−íng dÉn hä trong qu¸ tr×nh t×m kiÕm môc tiªu hä ®Æt ra. T«n träng th©n
chñ ®ång nghÜa víi viÖc tin t−ëng vµo kh¶ n¨ng thay ®æi vµ c¶i thiÖn cuéc sèng
b»ng chÝnh nh÷ng kh¶ n¨ng vèn cã cña th©n chñ.

• Nhµ tham vÊn cã thÓ thÓ hiÖn sù t«n träng víi th©n chñ b»ng çch l¾ng nghe vµ
th«ng c¶m víi hä.

Cëi më

§Ó t¹o ra mét bÇu kh«ng khÝ tin t−ëng, nhµ tham vÊn ph¶i thÓ hiÖn th¸i ®é cëi më vµ
th©n thiÖn víi th©n chñ, kh«ng kÓ ®Õn ®é tuæi, giíi tÝnh vµ tr×nh ®é gi¸o dôc cña hä...
Th¸i ®é cëi më cã thÓ thÓ hiÖn b»ng lêi hoÆc kh«ng b»ng lêi nãi. Cëi më cã thÓ ®−îc
thÓ hiªn b»ng viÖc mØm c−êi vµ ®éng ch¹m phï hîp, nãi giäng b×nh tÜnh vµ th¼ng
th¾n (nh−ng kh«ng xoa dÞu hay trÞch th−îng)

ChÊp nhËn

QuyÓn II


HÇu hÕt th©n chñ cña anh/ chÞ sÏ kh¸c anh/ chÞ - c¶ vÒ ®é tuæi, giíi tÝnh, ®Þa vÞ, t×nh
h×nh kinh tÕ, t«n gi¸o hay tr×nh ®é gi¸o dôc. Víi t− çch lµ mét nhµ tham vÊn,
nhiÖm vô cña anh/ chÞ lµ chÊp nhËn th©n chñ nh− chÝnh b¶n th©n hä chø kh«ng
ph¶i lµ anh/chÞ nghÜ hä nªn lµ thÕ nµo. §iÒu nµy cã nghÜa lµ anh/ chÞ chÊp nhËn
quyÕt ®Þnh, niÒm tin, vµ nh÷ng lo l¾ng cña hä cho dï anh/ chÞ cã ®ång ý víi hä hay
kh«ng. H·y lu«n nhí r»ng anh/ chÞ cã thÓ kh«ng t¸n thµnh çch c− xö hay hµnh
®éng cña mét ng−êi nµo ®ã nh−ng anh/ chÞ vÉn chÊp nhËn hä nh− mét con ng−êi;
quot;Kh«ng nªn ph¸n xÐt còng nh− bá qua çc hµnh vi cña th©n chñ quot; (Long, 1996).

Mét ph¶n vÝ dô vÒ sù chÊp nhËn lµ xu h−íng tiªu cùc ®èi víi nh÷ng trÎ bÞ gäi lµ quot;trÎ
h−quot;. §iÒu nµy kh«ng chØ lµm tæn th−¬ng ®Õn lßng tù träng cña trÎ mµ cßn cã thÓ trë
thµnh mét quot;lêi b¸o tr−íc vÒ ý nguyÖnquot;. ViÖc anh/ chÞ t¸ch b¹ch hµnh vi khái con
ng−êi lµ v« cïng quan träng, nã chuyÓn t¶i tíi th©n chñ mét néi dung r»ng: “Hµnh vi
cña ch¸u lµ kh«ng thÓ chÊp nhËn, nh−ng t«i vÉn t«n träng vµ chÊp nhËn b¶n th©n
ch¸u”

ChÊp nhËn còng cã nghÜa lµ s½n sµng ®¸nh gi¸ cao th©n chñ mµ kh«ng kÓ ®Õn
nh÷ng g× xÊu xa, tåi tÖ ®· x¶y ra víi hä trong qu¸ khø, hoÆc nh÷ng ç tÝnh lµm anh/
chÞ c¶m thÊy kh«ng võa lßng (ch¼ng h¹n, nÕu trÎ lµ mét kÎ ph¹m téi, trÎ sö dông
thuèc phiÖn hoÆc trÎ b¸n d©m). NÕu anh/ chÞ ph¶i ®èi mÆt víi mét tr−êng hîp mµ
anh/ chÞ khã chÊp nhËn th©n chñ hoÆc c¶m thÊy kh«ng thÓ gióp g× ®−îc, th× anh/ chÞ
nªn giíi thiÖu th©n chñ ®Õn víi nhµ tham vÊn kh¸c (trªn thùc tÕ ®ã lµ mét tr¸ch
nhiÖm mang tÝnh nguyªn lý/®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña nhµ tham vÊn).

Quan t©m ®Õn nhu cÇu cña th©n chñ

Tham vÊn ®ßi hái mét møc ®é cña lßng vÞ tha; ®Æt nh÷ng nhu cÇu cña anh/ chÞ sang
mét bªn vµ chØ tËp trung vµo nhu cÇu cña th©n chñ. ViÖc nµy ®ßi hái anh/ chÞ ph¶i
thùc sù ch©n thµnh víi viÖc ®eo ®uæi nh÷ng mèi quan t©m cña th©n chñ vµ ñng hé
nh÷ng cè g¾ng ®Ó thay ®æi cña hä. §iÒu nµy sÏ rÊt khã nÕu anh/ chÞ kh«ng t«n
träng, tin t−ëng th©n chñ hoÆc anh chÞ bÊt ®ång víi çc hµnh vi cña hä.
VÝ dô: gi¶ sö anh/ chÞ ®ang tham vÊn cho mét trÎ 13 tuæi, ®−îc giíi thiÖu ®Õn chç
anh/chÞ v× c« bÐ quan hÖ t×nh dôc kh«ng ®øng ®¾n vµ cã nh÷ng hµnh vi cã nguy c¬.
C« bÐ tá ra r¾n rái vµ kh«ng cÇn bÊt cø mét sù gióp ®ì nµo. Lóc ®Çu c« bÐ kh«ng
t«n träng anh/ chÞ vµ tuyªn bè mét çch khiÕm nh· r»ng quot;anh/ chÞ sÏ kh«ng bao giê
hiÓu c« bÐ quot;. Anh/ chÞ th−êng thÊy kh«ng thÝch nh÷ng trÎ nh− thÕ nµy. Nh−ng viÖc
quot;thÝchquot; hay quot;kh«ng thÝchquot; c« bÐ ®éc lËp víi viÖc c« bÐ ®ang cÇn sù gióp ®ì cña anh/
chÞ. Víi t− çch lµ nhµ tham vÊn cña c« bÐ, anh/ chÞ ph¶i ®Æt çc c¶m gi¸c cña anh/
chÞ sang mét bªn (®iÒu nµy cã thÓ lµ mét th¸ch thøc lín) vµ cè g¾ng x©y dùng lßng
tin víi c« bÐ. §ã lµ b−íc ®Çu tiªn ®Ó gióp ®ì c« bÐ tho¸t khái nguy hiÓm. Khi anh/
chÞ ®· x©y dùng ®−îc lßng tin víi c« bÐ vµ anh/chÞ thÓ hiÖn sù chÊp nhËn cña m×nh
kh«ng kÓ ®Õn hµnh vi cña c« bÐ th× c« bÐ sÏ cã ý thøc h¬n trong viÖc xem xÐt hoÆc
chÊp nhËn mét çch nh×n míi .

Nhµ tham vÊn th−êng kh«ng nhËn ®−îc nh÷ng sù ghi nhËn hoÆc ®¸nh gi¸ cao cho
nh÷ng nç lùc cña hä. Nhµ tham vÊn sÏ hµi lßng khi ®iÒu ®ã x¶y ra, nh−ng nÕu chóng
kh«ng x¶y ra, nhµ tham vÊn vÉn ph¶i s½n lßng theo ®uæi çc nhu cÇu cña th©n chñ.

QuyÓn II


Sù ch©n thµnh

Mét nhµ tham vÊn ch©n thµnh lµ ng−êi ®¸ng tin cËy, ch©n chÝnh vµ thµnh thËt víi
th©n chñ. NÕu nhµ tham vÊn ®èi xö gi¶ dèi hoÆc kh«ng thµnh thËt víi th©n chñ, hä
sÏ kh«ng cëi më vµ tiÕt lé víi nhµ tham vÊn nh÷ng ý nghÜ, c¶m gi¸c thËt vµ nh÷ng hy
väng vÒ t−¬ng l¹i cña hä. Sù thµnh thËt ë ®©y nghÜa lµ mäi hµnh vi cña chóng ta
kh«ng ®−îc che ®Ëy bëi mét thø vá bäc nµo; giao tiÕp cëi më víi th©n chñ mµ kh«ng
che dÊu bëi mét sù nguþ biÖn vÒ vai trß cña m×nh (Long, 1996). Th©n chñ hÇu hÕt lµ
th−êng rÊt nh¹y c¶m khi nhµ tham vÊn quot;chØ ®¬n thuÇn lµm c«ng viÖc cña häquot;, khi nhµ
tham vÊn kh«ng ch©n thµnh hoÆc kh«ng høng thó vµ kh«ng quan t©m tíi hä, hoÆc
khi nhµ tham vÊn ®ang “gi¶ vê” l¾ng nghe.
Th«ng c¶m

Th«ng c¶m lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c giao tiÕp quan träng nhÊt trong tham
vÊn. Th«ng c¶m ®−îc ®Þnh nghÜa nh− lµ viÖc nhËn ra vµ hiÓu thÊu quan ®iÓm vµ
çc c¶m gi¸c cña ng−êi kh¸c. H·y nhí r»ng anh/ chÞ chØ hiÓu ng−êi kh¸c kh«ng cã
nghÜa lµ anh/ chÞ ®ång ý víi hä. Th«ng c¶m cã nghÜa lµ t«n träng quan ®iÓm cña
th©n chñ mµ kh«ng bÞ l«i cuèn c¶m xóc vµo quan ®iÓm ®ã. CÇn ph¶i nhÊn m¹nh
r»ng th«ng c¶m ë ®©y KH¤NG ®ång nghÜa víi ®ång c¶m! §ång c¶m ®−îc ®Þnh
nghÜa nh− lµ sù ®ång t×nh víi çch suy nghÜ vµ çch c¶m nhËn cña ng−êi kh¸c.
Trong tham vÊn, viÖc nhµ tham vÊn c¶m nhËn gièng th©n chñ lµ kh«ng phï hîp. NÕu
nhµ tham vÊn bÞ l«i cuèn c¶m xóc vµo nh÷ng khã kh¨n cña th©n chñ, ®¸nh gi¸ cña
nhµ tham vÊn sÏ bÞ ¶nh h−ëng vµ c«ng viÖc cña hä sÏ kÐm hiÖu qu¶ h¬n.

§Ó b¾t ®Çu qu¸ tr×nh tham vÊn, tr−íc tiªn nhµ tham vÊn ph¶i hiÓu thÊu th©n chñ hä
®ang gióp ®ì. H·y xem vÝ dô sau:

Gi¶ sö r»ng anh/ chÞ ®ang cã vÊn ®Ò vÒ m¾t vµ quyÕt ®Þnh ®Õn mét b¸c sÜ vÒ m¾t ®Ó
kh¸m. Sau khi nghe anh/ chÞ kÓ v¾n t¾t vÒ t×nh h×nh, b¸c sÜ liÒn th¸o kÝnh cña «ng ra
vµ ®−a cho anh/ chÞ. quot;§eo cÆp kÝnh nµy vµo,quot; b¸c sÜ nãi. quot;T«i ®· ®eo cÆp kÝnh nµy
m−êi n¨m råi, nã thùc sù gióp ®ì t«i rÊt nhiÒu. T«i cã mét cÆp kh¸c ë nhµ; anh/ chÞ
cã thÓ dïng cÆp kÝnh nµy.quot; Anh/ chÞ ®eo kÝnh vµo nh−ng chØ thÊy mäi thø trë nªn tåi
tÖ h¬n. quot;ThËt lµ tÖquot; anh/ chÞ kªu lªn. quot;T«i ch¼ng nh×n thÊy g× c¶!quot;, quot;å, cã g× kh«ng æn
vËy?quot; b¸c sÜ hái. quot;CÆp kÝnh ®ã ®· rÊt tèt ®èi víi t«i. Cè lªn nµo.quot; quot;T«i ®ang cè,quot; anh/
chÞ kh¼ng ®Þnh. quot;Mäi thø ®Òu mê ¶o.quot; quot;å cã vÊn ®Ò g× víi anh/ chÞ vËy?. H·y nghÜ
mét çch tÝch cùc lªn xem nµo.quot; quot;V©ng t«i tuyÖt ®èi kh«ng thÓ nh×n thÊy g× .quot; quot;Anh/
chÞ cã thÊy m×nh v« ¬n kh«ng?, quot;Sau tÊt c¶ nh÷ng g× t«i ®· lµm ®Ó gióp ®ì anh/ chÞ
!quot;quot; b¸c sÜ tr¸ch mãc. Cßn anh/ chÞ liÖu cã khi nµo anh/ chÞ quay l¹i víi vÞ b¸c sÜ ®ã
n÷a kh«ng?. T«i cã thÓ h×nh dung nh− thÕ lµ kh«ng tèt. (TrÝch tõ B¶y thãi quen cña
nh÷ng ng−êi thµnh ®¹t cña Stephen Covey, trang 236).

Th«ng c¶m nghÜa lµ anh/ chÞ nh×n sù viÖc trªn quan ®iÓm cña ng−êi kh¸c; nã kh«ng
cã nghÜa lµ anh/ chÞ tr«ng ®îi mäi ng−êi nh×n sù viÖc qua con m¾t cña anh/ chÞ.
Th«ng c¶m theo nghÜa ®en lµ hiÓu tr¶i nghiÖm cña ng−êi kh¸c – bao gåm c¶m gi¸c
ý nghÜ vµ hµnh vi cña ng−êi ®ã.

Ghi nhí:

QuyÓn II


1. H·y cho ng−êi kh¸c cã nh÷ng quyÒn mµ anh/ chÞ cã theo quan ®iÓm cña riªng
anh/ chÞ. H·y chuyÓn tíi th©n chñ bøc th«ng ®iÖp r»ng:quot;ViÖc anh/ chÞ nghÜ kh¸c
t«i lµ kh«ng sao c¶.quot; ViÖc nµy qu¶ lµ khã ®Æc biÖt khi anh/ chÞ bÊt ®ång quan
®iÓm víi ng−êi kh¸c, nh−ng anh/ chÞ h·y nhí r»ng trong tham vÊn viÖc anh/ chÞ
thÓ hiÖn cã cïng quan ®iÓm víi th©n chñ lµ kh«ng quan träng.
2. Kh«ng nªn ®Ó th©n chñ bÞ cuèn vµo thÕ giíi quan cña anh/ chÞ. Thay vµo ®ã nhµ
tham vÊn ph¶i hoµ nhËp víi çch nh×n nhËn cña th©n chñ ®Ó gióp hä ®i theo
h−íng phï hîp nhÊt víi tÝnh çch vµ t×nh huèng cña hä.

Th«ng c¶m sÏ gióp anh/ chÞ thay ®æi, thuyÕt phôc vµ t¹o ®éng c¬ cho th©n chñ.
Th«ng c¶m còng gióp anh/ chÞ t¨ng c−êng kh¶ n¨ng khoan dung, kiªn nhÉn vµ
yªu th−¬ng.

Ph¶n håi thÓ hiÖn sù th«ng c¶m nghÜa lµ thÓ hiÖn víi th©n chñ r»ng anh/chÞ ®· l¾ng
nghe nh÷ng quan ®iÓm cña hä. Nã ®ång nghÜa víi viÖc ph¶n håi l¹i nh÷ng tõ
ng÷/c¶m xóc cña th©n chñ.

H·y lu«n nhí r»ng viÖc thÓ hiÖn sù th«ng c¶m víi tÊt c¶ çc th©n chñ kh«ng kÓ ®Õn
viÖc hä xö sù nh− thÕ nµo lµ rÊt quan träng. (Minh ho¹ tr−êng hîp cña Dung). §«i
khi, trÎ xö sù mét çch hiÕu chiÕn hoÆc víi mét sù giËn d÷ nh»m kho¶ lÊp nh÷ng
c¶m gi¸c ®au ®ín s©u th¼m trong çc em. Çc em quen víi viÖc ®−îc ®èi xö theo
kiÓu t−¬ng øng . NÕu nhµ tham vÊn thay ®æi çch ph¶n håi l¹i hµnh vi cña çc em
th× çc em còng sÏ thay ®æi çch xö sù cña m×nh. “H«m nay, ch¸u cã vÎ giËn d÷ vµ
kh«ng muèn nãi chuyÖn. VËy còng ®−îc vµ c« sÏ ë ®©y nÕu ch¸u cÇn ai ®ã ®Ó chia
sÎ ”

Tæng kÕt:

• Lßng tin lµ nÒn t¶ng cña mäi mèi quan hÖ lµnh m¹nh, vµ lµ yÕu tè ®Æc biÖt quan
träng trong tham vÊn cã hiÖu qu¶.

• Mét sè th¸i ®é chñ yÕu trong nghÒ tham vÊn, bao gåm t«n träng, cëi më, chÊp
nhËn, quan t©m ®Õn nhu cÇu cña th©n chñ, vµ thµnh thËt. §Æc biÖt quan
träng lµ th¸i ®é th«ng c¶m, th¸i ®é nµy gióp anh/chÞ nh×n nhËn t×nh huèng tõ gãc
®é cña th©n chñ chø kh«ng ph¶i cña anh/chÞ. Th¸i ®é nµy kh¸c víi th¸i ®é ®ång
c¶m - th¸i ®é thÓ hiÖn sù ®¸ng tiÕc cho th©n chñ. Th©n chñ kh«ng cÇn sù th−¬ng
h¹i cña anh/chÞ; hä cÇn sù c¶m th«ng vµ hç trî cña anh/chÞ.

• Çc kü n¨ng tham vÊn quan träng gåm kh¶ n¨ng giao tiÕp râ rµng vµ cëi më
víi th©n chñ, kh¶ n¨ng nhËn ra vµ ®Ò cao thÕ m¹nh cña th©n chñ, ®Æc biÖt
h−íng dÉn th©n chñ sö dông çc thÕ m¹nh ®ã ®Ó gióp hä v−ît qua nh÷ng
khã kh¨n hä ®ang ph¶i ®èi mÆt.

QuyÓn II


Pháng theo P.K. Odhner. (1998). Introduction to Social Work Practice, Volume I, Module II, and V. Long.
(1998). Communication Skills in Helping Relationships, pp. 76-81.

QuyÓn II

20
HANDOUT 2.5

Ho¹t ®éng nhãm nhá: Çc kü n¨ng tham vÊn

ChØ dÉn:

H·y tr¶ lêi c©u hái sau ®©y, liÖt kª tÊt c¶ çc c©u tr¶ lêi vµo tê giÊy lín. Mét ng−êi sÏ
tr×nh bµy tr−íc líp çc c©u tr¶ lêi nµy.

Theo anh/ chÞ nh÷ng kü n¨ng nµo lµ c¬ b¶n nhÊt ®Ó nhµ tham vÊn lµm
tèt c«ng viÖc cña m×nh?

Pháng theo P.K. Odhner. (1998). Giíi thiÖu vÒ thùc hµnh tham vÊn, TËp I, PhÇn II, t74

QuyÓn II

21
HANDOUT 2.5

Nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n ®Ó tham vÊn cã hiÖu qu¶

Cã kh¶ n¨ng l¾ng nghe vµ giao tiÕp víi th©n chñ mét çch râ rµng, cëi
më, thÊu hiÓu vµ cã môc ®Ých.

Cã kh¶ n¨ng thu thËp th«ng tin vµ x©u chuçi çc sù kiÖn cã liªn quan
trong qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ vÊn ®Ò.

Cã kh¶ n¨ng thiÕt lËp vµ duy tr× mèi quan hÖ hç trî mang tÝnh chuyªn
nghiÖp

Cã kh¶ n¨ng quan s¸t vµ hiÓu çc hµnh vi b»ng lêi vµ kh«ng lêi nãi.

Cã kh¶ n¨ng g©y dùng niÒm tin ®èi víi th©n chñ vµ khuyÕn khÝch hä nç
lùc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña chÝnh m×nh

Cã kh¶ n¨ng th¶o luËn nh÷ng chñ ®Ò nh¹y c¶m mét çch tÝch cùc mµ
kh«ng bèi rèi hay sî h·i

Cã kh¶ n¨ng sö dông çc nguån lùc mét çch s¸ng t¹o trong viÖc hç trî
th©n chñ ®−a ra çc gi¶i ph¸p míi ®¸p øng nhu cÇu cña hä.

Cã kh¶ n¨ng ®¸nh gi¸ toµn diÖn çc nhu cÇu cña th©n chñ vµ x¸c ®Þnh
trËt tù −u tiªn cho çc vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt

Cã kh¶ n¨ng x¸c ®Þnh vµ chØ ra nh÷ng thÕ m¹nh cña th©n chñ vµ khuyÕn
khÝch hä sö dông nh÷ng thÕ m¹nh nµy ®Ó v−ît qua çc khã kh¨n.


QuyÓn II

22
HANDOUT 2.5

Ho¹t ®éng nhãm nhá: Çc th¸i ®é chñ yÕu trong thùc
hµnh tham vÊn

ChØ dÉn:

Dµnh ra vµi phót ®Ó nghÜ nhanh çc c©u tr¶ cho c©u c©u hái sau ®©y. LiÖt kª çc c©u
tr¶ lêi vµo tê giÊy lín vµ tr×nh bµy tr−íc líp.

Nh÷ng th¸i ®é nµo nhµ tham vÊn cÇn ph¶i cã ®Ó tham vÊn cã hiÖu
qu¶?


QuyÓn II

23
HANDOUT 2.5

Nh÷ng th¸i ®é chñ yÕu trong nghÒ
tham vÊn

T«n träng th©n chñ

Cëi më

ChÊp nhËn


Ch©n thµnh

Th«ng c¶m

QuyÓn II

24
HANDOUT 2.5

NghÖ thuËt th«ng c¶m
quot;Kh«ng nªn ph¸n xÐt ng−êi kh¸c khi b¹n ch−a ®Æt m×nh vµo hoµn c¶nh cña
anh ta

Th«ng c¶m ®−îc ®Þnh nghÜa lµ kh¶ n¨ng x¸c ®Þnh vµ hiÓu quan ®iÓm vµ
c¶m gi¸c cña ng−êi kh¸c.

Qua sù th«ng c¶m, nhµ tham vÊn cã thÓ ®¸nh gi¸ c¶m gi¸c cña ng−êi kh¸c
mµ kh«ng qu¸ g¾n c¶m xóc cña m×nh vµo viÖc ®ã ®Ó nh÷ng nhËn xÐt cña
anh/ chÞ kh¸ch quan h¬n.
______________________________________________________________

Th«ng c¶m kh«ng cã nghÜa lµ..

§ång c¶m. §ång c¶m ®−îc ®Þnh nghÜa lµ quot;nghÜ vµ c¶m nhËn
gièng ng−êi kh¸c; hoÆc cã chung nh÷ng c¶m gi¸c vµ tr¶i
nghiÖm.quot; §ång c¶m KH¤NG phï hîp trong tham vÊn.
NÕu nhµ tham vÊn c¶m gi¸c gièng th©n chñ, hä sÏ mÊt ®i
tÝnh kh¸ch quan. Thªm vµo ®ã, th©n chñ cã thÓ c¶m nhËn
sù ¶nh h−ëng vÒ c¶m xóc cña nhµ tham vÊn vµ c¶m thÊy cã
lçi hoÆc cã tr¸ch nhiÖm víi ¶nh h−ëng ®ã

H·y lu«n nhí r»ng...

HiÓu c¶m gi¸c vµ quan ®iÓm cña ng−êi kh¸c kh«ng cã nghÜa lµ
®ång ý víi hä!

Th«ng c¶m sÏ t¨ng c−êng sù thÊu hiÓu, lßng khoan dung, yªu
th−¬ng vµ tha thø cña anh/chÞ.

______________________________________________________________

TrÝch tõ P.K. Odhner. (1998). Introduction to Social Work Practice: A Training Manual, Volume I, Module
V, p. 125.

QuyÓn II

25
HANDOUT 7.2

ph¶n håi thÓ hiÖn sù th«ng c¶m
Dµnh vµi phót ®Ó xem qua nh÷ng ®iÒu anh/chÞ cã thÓ nghe tõ phÝa th©n chñ
sau ®©y. Anh/chÞ cã thÓ ®¸p l¹i th©n chñ nh− thÕ nµo ®Ó thÓ hiÖn sù th«ng
c¶m (chØ dïng mét ®Õn hai c©u).

CËu bÐ: quot;Ch¸u ghÐt bè ch¸u. NhiÒu lóc ch¸u muèn bè ch¸u chÕt
®i.quot;

Ng−êi phô n÷ trÎ: quot;NhiÒu khi t«i cø b¨n kho¨n kh«ng biÕt t«i sÏ lµm g×
trong suèt phÇn cßn l¹i cña cuéc ®êi. T«i c¶m thÊy hÇu
nh− kh«ng cã hy väng g× n÷a.quot;

CËu bÐ: quot;Ch¸u thùc sù muèn bá häc. Ch¸u c¶m thÊy ch¸n n¶n vµ
dï sao th× nã còng ch¼ng gióp Ých g× cho ch¸u. quot;

TrÎ lang thang: quot;Ch¸u kh«ng thÓ kiÕm tiÒn ®Ó göi vÒ cho gia ®×nh! C« cã
thÓ gióp ch¸u ®−îc kh«ng?quot;


QuyÓn II

26
HANDOUT 7.2

C¸c thµnh tè cña sù t«n träng

QuyÒn ®−îc thõa nhËn

Kh¸i niÖm 1:

Mçi ng−êi cã mét gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh vµ cã quyÒn ph¸t triÓn gi¸ trÞ ®ã theo c¸ch cña hä,
còng nh− viÖc hä kh«ng ®−îc vi ph¹m vµo quyÒn nµy cña ng−êi kh¸c trong qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn cña m×nh.

T«n träng n¨ng lùc vµ gi¸ trÞ

Kh¸i niÖm 2:

Mçi ng−êi chóng ta ®Òu cã nh÷ng n¨ng lùc, kh¶ n¨ng riªng, vµ cã gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh
®−îc t«n träng nh− mét con ng−êi.

Cã tr¸ch nhiÖm víi nh÷ng chän lùa cña m×nh

Kh¸i niÖm 3:

Mçi ng−êi chóng ta ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng sù lùa chän hay quyÕt ®Þnh cña
riªng m×nh liªn quan ®Õn viÖcchóng ta lµ ai, chóng ta sÏ sèng nh− thÕ nµo.

QuyÓn II

27
HANDOUT 7.2

TrÝch tõ Long, V. (1996). C¸c kü n¨ng giao tiÕp trong quan hÖ hç trî. Mét m« h×nh tèt cho sù ph¸t
triÓn c¸ nh©n., trang 107.

QuyÓn II

28
HANDOUT 7.2

ph¶n håi thÓ hiÖn sù th«ng c¶m: nh÷ng ph¶n
håi mÉu
quot;Ch¸u ghÐt bè ch¸u. NhiÒu lóc ch¸u muèn bè ch¸u
CËu bÐ:
chÕt ®i.quot;

ThÓ hiÖn th«ng c¶m: quot;Ch¸u c¶m thÊy rÊt giËn bè ch¸u vµ ®«i khi ch¸u cßn muèn bè
ch¸u chÕt ®i. NhiÒu khi chóng ta cã nh÷ng c¶m gi¸c lÉn lén vÒ mét
ng−êi rÊt quan träng ®èi víi chóng ta. Ch¸u cã thÓ nãi cho c« nghe
ch¸u ghÐt bè ch¸u vÒ ®iÓm g× kh«ng?quot;

quot;NhiÒu khi t«i cø b¨n kho¨n kh«ng biÕt t«i sÏ lµm g× trong suèt
ChÞ phô n÷ trÎ:
phÇn cßn l¹i cña cuéc ®êi. T«i c¶m thÊy hÇu nh− kh«ng cã hy
väng g× n÷a.quot;

ThÓ hiÖn th«ng c¶m: quot;ChÞ cã vÎ lóng tóng vµ h¬i ch¸n n¶n thËm chÝ thÊt väng vÒ nh÷ng
g× chÞ muèn lµm trong cuéc ®êi m×nh. ChÞ cã thÓ nãi cho t«i nghe
chÞ b¾t ®Çu cã c¶m gi¸c ®ã khi nµo kh«ng? quot;

quot;Ch¸u thùc sù muèn bá häc. Ch¸u c¶m thÊy ch¸n n¶n vµ dï
CËu bÐ:
sao th× nã còng ch¼ng gióp Ých g× cho ch¸u. quot;

ThÓ hiÖn th«ng c¶m: quot;Ch¸u c¶m thÊy ch¸n häc vµ kh«ng muèn häc mét chót nµo n÷a.
RÊt nhiÒu trÎ em cã c¶m gi¸c ®ã. Ch¸u cã thÓ kÓ cho c« nghe mét
vµi vÝ dô cô thÓ lµm ch¸u c¶m thÊy ch¸n häc kh«ng? quot;

quot;Ch¸u kh«ng thÓ kiÕm tiÒn ®Ó göi vÒ cho gia ®×nh! C« cã thÓ
TrÎ lang thang:
gióp ch¸u ®−îc kh«ng?quot;

ThÓ hiÖn th«ng c¶m: quot;Ch¸u cã vÎ ®ang rÊt lo l¾ng vÒ viÖc ph¶i göi tiÒn vÒ nhµ vµ ch¸u
muèn c« t×m ra cho ch¸u mét gi¶i ph¸p. §©y qu¶ lµ mét g¸nh nÆng
thùc sù khã kh¨n ®èi víi ch¸u.quot;
L−u ý: Nh÷ng ph¶n håi trªn ®Òu ph¶n ¸nh c¶m gi¸c cña th©n chñ, thÓ hiÖn râ nhµ tham
vÊn ®· l¾ng nghe vµ thÊu hiÓu.

QuyÓn II

29
HANDOUT 7.2

HÖ thèng thø bËc nhu cÇu cña maslow

Sù PH¸T TRIÓN Ç NH¢N
Çc c¬ héi ®Ò häc hái vµ ph¸t triÓn b¶n th©n

C¬ héi ®Ó ph¸t triÓn kh¶ n¨ng ç nh©n

Lßng tù träng
C¶m thÊy hµi lßng vÒ b¶n th©n
Tù träng & ®¸nh gi¸ ®−îc b¶n th©n, tù hµo
vÒ m×nh, ®¹t ®−îc thµnh tÝch ç nh©n

®−îc c«ng nhËn
Sù yªu th−¬ng vµ chÊp nhËn
Gia ®×nh, b¹n bÌ, céng ®ång vµ ®oµn thÓ

An Sinh
Sù an toµn
Nhµ ë, c«ng viÖc, dÞch vô y tÕ, b¶o vÖ vÒ thÓ chÊt

Nhu cÇu vËt chÊt
Sù sinh tån
Sù lµnh m¹nh c¬ b¶n, thøc ¨n, n−íc, quÇn ¸o Êm, n¬i tró Èn

Pháng theo A. Hope, & S. Timmel. (1984). Training for Transformation. p. 37.

QuyÓn II

30
HANDOUT 2.6

nÕu trÎ em sèng----nÕu trÎ em häc

NÕu trÎ em sèng víi sù phª ph¸n
TrÎ sÏ häc çch nguyÒn rña
NÕu trÎ em sèng trong sù h»n thï
TrÎ sÏ häc çch ®¸nh nhau
NÕu trÎ em sèng trong sù nh¹o b¸ng
TrÎ sÏ häc ®−îc sù xÊu hæ
NÕu trÎ em sèng trong sù sØ nhôc
TrÎ sÏ lu«n c¶m thÊy cã lçi
NÕu trÎ em sèng trong sù vÞ tha
TrÎ sÏ häc ®−îc tÝnh kiªn nhÉn
NÕu trÎ em sèng trong sù khÝch lÖ
TrÎ sÏ häc ®−îc tÝnh tù tin
NÕu trÎ em sèng trong sù khen ngîi
TrÎ sÏ biÕt çch ®¸nh gi¸
NÕu trÎ em sèng trong sù c«ng b»ng
TrÎ sÏ häc ®−îc c«ng lý
NÕu trÎ em sèng trong sù an toµn
TrÎ sÏ häc ®−îc lßng trung thµnh
NÕu trÎ em sèng trong sù t¸n th−ëng
TrÎ sÏ häc çch thÝch chÝnh b¶n th©n m×nh
NÕu trÎ em sèng trong sù yªu th−¬ng vµ h÷u nghÞ
TrÎ sÏ häc çch t×m lÊy t×nh yªu trªn thÕ giíi

Pháng theo Odhner, P.K. viÕt cho Maryknoll, Hµ néi (1998). §Ò cu¬ng thùc hµnh c«ng t¸c x· héi: A Training
Manual, Module IV, p.117 in Jones, H. (B¶n th¶o 1995) cho Quü cøu trî nhi ®ång Anh. p. 52

QuyÓn II

Tham Van2

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (17)

Viewers also liked

Viewers also liked (9)

Similar to Tham Van2

Similar to Tham Van2 (20)

More from foreman

More from foreman (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Tham Van2