Tom tat tinh hinh gioi o VN

Liªn Hîp Quèc
t¹i ViÖt Nam
VIET NAM

UNITED
NATIONS
Tãm t¾t t×nh h×nh giíi

1

LHQ: tãm t¾t t×nh h×nh giíi
Lêi nãi ®Çu
Hµ Néi, th¸ng 10/2002
Nh÷ng kinh nghiÖm toµn cÇu cho chóng ta thÊy nh÷ng quèc gia tÝch cùc ñng hé cho quyÒn cña ngêi
phô n÷ vµ t¨ng cêng kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña phô n÷ víi çc nguån lùc vµ c¬ héi gi¸o dôc sÏ ph¸t triÓn
nhanh h¬n vµ cã tû lÖ nghÌo ®ãi thÊp h¬n. Nhng sù b×nh ®¼ng nh vËy chØ cã thÓ ®¹t ®îc th«ng qua
hµnh ®éng. CÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ nh»m thu hÑp kho¶ng çch gi÷a nam vµ n÷ vÒ gi¸o dôc,
c¬ héi cã viÖc lµm, çc quyÒn ®èi víi tµi s¶n, tiÕp cËn tíi tÝn dông, tiÕng nãi chÝnh trÞ vµ quyÒn tham gia
quyÕt ®Þnh.
Çc tæ chøc Liªn Hîp Quèc t¹i ViÖt Nam tin r»ng hµnh ®éng ®Ó ®¹t ®îc b×nh ®¼ng giíi lµ néi dung hÕt
søc quan träng trong nÒn qu¶n trÞ quèc gia tèt cña ViÖt Nam. Nã ®¶m b¶o r»ng mäi viÖc ChÝnh phñ tiÕn
hµnh ®Òu nh»m ®¸p øng nhu cÇu vµ lîi Ých cña mäi thµnh viªn trong x· héi vµ lîi Ých ®îc ph©n phèi
mét çch c«ng b»ng cho nam giíi vµ phô n÷. TiÕn bé vÒ b×nh ®¼ng giíi lµ yªu cÇu b¾t buéc ®Ó ViÖt
Nam ®¹t ®îc çc chØ tiªu ph¸t triÓn to lín cña m×nh. Cho dï ®ã lµ ChiÕn Lîc Ph¸t triÓn Kinh tÕ-X·
héi10 n¨m, Ch¬ng tr×nh §Çu t c«ng céng, hay ChiÕn lîc Toµn diÖn vÒ T¨ng trëng vµ Xo¸ ®ãi gi¶m
nghÌo võa ®îc hoµn tÊt, th× vÊn ®Ò bÊt b×nh ®¼ng giíi cÇn ®îc gi¶i quyÕt mét çch trùc diÖn nh lµ
mét vÊn ®Ò ph¸t triÓn c¨n b¶n, cã nh vËy th× nh÷ng chiÕn lîc nµy míi ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu ®·
®Æt ra. §©y lµ th«ng ®iÖp trung t©m cña cuèn Tãm t¾t t×nh h×nh giíi cña Liªn Hîp Quèc.
B¸o ço “Tãm t¾t t×nh h×nh giíi” dùa trªn sù thay ®æi quan träng vÒ ph¬ng thøc tiÕp cËn toµn cÇu nh»m
®¹t ®îc b×nh ®¼ng giíi. Chóng ta biÕt r»ng b×nh ®¼ng giíi kh«ng thÓ ®¹t ®îc th«ng qua mét nhãm hay
mét sè ç nh©n. ChØ cã thÓ ®¹t ®îc b×nh ®¼ng giíi khi cã sù quan t©m chØ ®¹o tÝch cùc cña çc nhµ
l·nh ®¹o còng nh cã cam kÕt vµ hµnh ®éng réng r·i cña ChÝnh phñ vµ çc ®èi t¸c ph¸t triÓn. Ph¬ng
thøc lång ghÐp giíi nh»m thay ®æi çch thøc t duy vµ hµnh ®éng cña ngêi d©n vµ çc tæ chøc.
Ph¬ng thøc ®ã nh»m ®¶m b¶o r»ng nh÷ng sù phøc t¹p vµ kh¸c biÖt trong cuéc sèng cña nam giíi vµ
phô n÷ còng nh nh÷ng nhu cÇu vµ u tiªn cña hä ®îc xem xÐt vµ gi¶i quyÕt mét çch cã hÖ thèng
vµ toµn diÖn ë tÊt c¶ çc cÊp, çc ngµnh vµ trong tõng giai ®o¹n x©y dùng vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch,
ch¬ng tr×nh. ChØ khi nµo viÖc lång ghÐp giíi ®îc chÊp nhËn vµ thùc hiÖn thµnh c«ng th× chóng ta míi
cã thÓ b¾t ®Çu c¶m thÊy tin tëng r»ng çc chÝnh s¸ch vµ ch¬ng tr×nh sÏ xem xÐt, ®¸p øng nhu cÇu
vµ u tiªn cña mçi ngêi d©n vµ toµn thÓ nh©n d©n ViÖt Nam - nam giíi, phô n÷, trÎ em g¸i vµ trÎ em
trai - cã thÓ tham gia vµ hëng thô mét çch b×nh ®¼ng çc thµnh tùu cña ®Êt níc.
B¸o ço Tãm t¾t t×nh h×nh giíi ph¶n ¸nh rÊt ®óng lóc nh÷ng vÊn ®Ò vµ nh÷ng mèi quan t©m chñ yÕu vÒ
giíi t¹i ViÖt Nam theo nhËn ®Þnh cña Liªn Hîp Quèc. B¸o ço ghi l¹i nh÷ng ph¸t hiÖn gÇn ®©y vÒ kÕt
qu¶ b×nh ®¼ng giíi ®¹t ®îc ®èi víi c¶ phô n÷ vµ nam giíi trªn çc mÆt nh tû lÖ nhËp häc ë bËc tiÓu
häc, y tÕ vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo B¸o ço ghi l¹i. B¸o ço cßn tr×nh bµy chi tiÕt vÒ nh÷ng nguy c¬ b¹o
lùc ®èi víi phô n÷ gia t¨ng trong thêi gian qua nh çc hµnh vi b¹o lùc trong gia ®×nh vµ bu«n b¸n phô
n÷ - còng nh nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng cßn ®ang tån t¹i vÒ møc l¬ng vµ g¸nh nÆng c«ng viÖc. Ngoµi ra,
cßn cã mét ch¬ng ®Ò cËp riªng vÒ nh÷ng vÊn ®Ò giíi trong nÒn v¨n ho¸ cña çc d©n téc thiÓu sè, bëi
nh÷ng nhãm d©n téc thiÓu sè nµy còng thêng dÔ bÞ t¸c ®éng bëi mét lo¹t çc vÊn ®Ò kh¸c.
Chóng t«i hy väng r»ng nh÷ng ph©n tÝch vµ ph¸t hiÖn trong B¸o ço Tãm t¾t t×nh h×nh giíi sÏ cæ vò ®éc
gi¶ xem xÐt çc mèi quan hÖ vÒ giíi ë ViÖt Nam, so s¸ch vai trß, u tiªn vµ nhu cÇu kh¸c nhau gi÷a
phô n÷ vµ nam giíi trong x· héi còng nh t×m hiÓu çc mèi quan hÖ quyÒn lùc bÊt b×nh ®¼ng vÉn cßn
tån t¹i gi÷a nam vµ n÷. Víi nh÷ng kÕt qu¶ ph©n tÝch nµy, chóng ta cã thÓ dù ®o¸n tèt h¬n nh÷ng t¸c
®éng kh¸c nhau cña çc chÝnh s¸ch vµ ch¬ng tr×nh ®èi víi c¶ nam vµ n÷, quan t©m gi¶i quyÕt nh÷ng
vÊn ®Ò nµy ngay tõ khi b¾t ®Çu x©y dùng ch¬ng tr×nh, chÝnh s¸c ph¸t triÓn vµ t¨ng cêng c¬ héi ®Ó phô
n÷ vµ nam giíi ®îc hëng thô mét çch b×nh ®¼ng nh÷ng thµnh qu¶ cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn.
T¹i Héi NghÞ Thîng ®Ønh Thiªn niªn kû cña Liªn Hîp Quèc n¨m 2000, ViÖt Nam cïng víi 188 quèc gia
kh¸c trªn thÕ giíi ®· nhÊt trÝ th«ng qua b¶n Tuyªn bè Thiªn niªn kû vµ cam kÕt thùc hiÖn t¸m Môc tiªu
Ph¸t triÓn Thiªn niªn Kû (MDGs). Trong nh÷ng môc tiªu nµy, Môc tiªu sè 3: T¨ng cêng b×nh ®¼ng giíi
vµ n©ng cao vÞ thÕ, n¨ng lùc cho phô n÷, cã thÓ ®¹t ®îc mét çch tèt nhÊt nÕu çc nhµ ho¹ch ®Þnh

2

chÝnh s¸ch vµ nh÷ng ngêi lµm viÖc trong lÜnh vùc ph¸t triÓn ®¶m b¶o cho nh÷ng vÊn ®Ò giíi trë thµnh
mét phÇn cÇn thiÕt vµ rÊt quan träng cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Chóng t«i hy väng r»ng cuèn Tãm t¾t t×nh
h×nh giíi sÏ gióp gîi lªn nh÷ng suy nghÜ vÒ c¸c vÊn ®Ò giíi, cung cÊp th«ng tin cho cuéc th¶o luËn nµy
vµ t¹o ra ®éng lùc cho nh÷ng hµnh ®éng cô thÓ.

Jordan D. Ryan
§iÒu phèi viªn Thêng tró Liªn Hîp Quèc t¹i ViÖt Nam

3

Môc lôc
Tr×nh tù çc sù kiÖn liªn quan ®Õn b×nh ®¼ng giíi vµ phô n÷ .............................................................. 4

ThuËt ng÷ vÒ giíi .............................................................................................................................. 7

Ph©n tÝch giíi - Sè liÖu thèng kª vµ nghiªn cøu .............................................................................. 13

Tæng quan vÒ giíi vµ ph¸t triÓn ë ViÖt Nam ....................................................................................16

Çc quan hÖ vÒ giíi trong qu¸ khø ................................................................................................. 20

Bé m¸y quèc gia t¨ng cêng b×nh ®¼ng giíi .................................................................................... 24

ChiÕn lîc quèc gia vÒ b×nh ®¼ng giíi ............................................................................................. 26

Nh÷ng vÊn ®Ò giíi trong gi¸o dôc ................................................................................................... 31

Nh÷ng vÊn ®Ò giíi trong lao ®éng vµ çc ho¹t ®éng kinh tÕ ............................................................ 35

Nh÷ng vÊn ®Ò giíi trong n«ng nghiÖp vµ sö dông ®Êt ..................................................................... 39

Çc vÊn ®Ò giíi trong y tÕ vµ ch¨m sãc søc kháe ............................................................................. 43

B¹o hµnh giíi ..................................................................................................................................49

VÊn ®Ò giíi trong nÒn v¨n hãa çc d©n téc thiÓu sè ....................................................................... 53

Sù tham gia cña phô n÷ .................................................................................................................. 57

Çc tæ chøc quèc tÕ cã ho¹t ®éng vÒ b×nh ®¼ng giíi vµ çc vÊn ®Ò phô n÷ ë ViÖt Nam ................... 60

Çc tæ chøc trong níc cã ho¹t ®éng vÒ b×nh ®¼ng giíi vµ çc vÊn ®Ò phô n÷ ë ViÖt Nam .............. 74

Çc tæ chøc phi chÝnh phñ cã ho¹t ®éng vÒ b×nh ®¼ng giíi vµ çc vÊn ®Ò phô n÷ ë ViÖt Nam .......... 78

§èi t¸c hµnh ®éng vÒ giíi ............................................................................................................... 83

4 /5

Tr×nh tù çc sù kiÖn liªn quan
®Õn b×nh ®¼ng giíi vµ phô n÷
N¨m 43 sau Hai Bµ Trng khëi nghÜa chèng l¹i qu©n x©m lîc ph¬ng B¾c
C«ng nguyªn
248 Bµ TriÖu l·nh ®¹o cuéc khëi nghÜa chèng l¹i qu©n x©m lîc ph¬ng B¾c

1483 Bé LuËt Hång §øc cña Nhµ Lª mang l¹i cho phô n÷ quyÒn ®îc hëng thõa kÕ,
quyÒn ®îc ly h«n vµ ®îc b¶o vÖ khái b¹o lùc

1930 Thµnh lËp §¶ng Céng s¶n §«ng d¬ng vµ Héi Gi¶i phãng phô n÷ (TiÒn th©n cña Héi
Liªn hiÖp Phô n÷)

1941 Thµnh lËp Héi Phô n÷ Cøu quèc

1946 §iÒu 9 HiÕn ph¸p ®Çu tiªn ghi:” TÊt c¶ quyÒn bÝnh trong níc lµ cña toµn thÓ nh©n
d©n ViÖt Nam kh«ng ph©n biÖt nßi gièng, g¸i trai, giµu nghÌo, giai cÊp, t«n gi¸o..” vµ
“phô n÷ b×nh ®¼ng víi nam giíi vÒ mäi ph¬ng diÖn”.

Thµnh lËp Héi Liªn HiÖp Phô n÷ ViÖt Nam.

1950 Héi Phô n÷ Cøu quèc s¸p nhËp víi Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam vµ tæ chøc §¹i héi
Phô n÷ toµn quèc lÇn thø nhÊt.

1956 §¹i héi Phô n÷ toµn quèc lÇn thø hai

1959 §iÒu 24 cña HiÕn ph¸p ghi:” Phô n÷ cã quyÒn b×nh ®¼ng víi nam giíi vÒ çc mÆt sinh
ho¹t chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, trong gia ®×nh vµ ngoµi x· héi. Cïng viÖc lµm nh
nhau, phô n÷ ®îc hëng l¬ng ngang víi nam giíi. Nhµ níc b¶o ®¶m cho çn bé
c«ng nh©n viªn chøc ®îc nghØ tríc vµ sau khi ®Î mµ vÉn hëng nguyªn l¬ng”.

1960 LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh ®Çu tiªn nhÊn m¹nh çc nguyªn t¾c h«n nh©n tù do lùa
chän, mét vî mét chång, b×nh ®¼ng gi÷a vî vµ chång vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cña phô n÷
vµ con çi.§¹i héi Phô n÷ toµn quèc lÇn thø baThµnh lËp Héi Liªn hiÖp Phô n÷ Gi¶i
phãng MiÒn Nam ViÖt Nam

1965 Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ph¸t ®éng cuéc vËn ®éng phô n÷ “ Ba ®¶m ®ang”

1974 §¹i héi Phô n÷ toµn quèc lÇn thø t

1980 ChÝnh phñ ViÖt Nam ký C«ng íc Liªn Hîp Quèc vÒ Xãa bá mäi h×nh thøc ph©n biÖt
®èi xö víi Phô n÷ (C«ng íc CEDAW)

§iÒu 63 cña HiÕn ph¸p ghi :” Nhµ níc vµ x· héi ch¨m lo ph¸t triÓn çc nhµ hé
sinh, nhµ trÎ, líp mÉu gi¸o, nhµ ¨n c«ng céng vµ nh÷ng c¬ së phóc lîi x· héi kh¸c,
t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho phô n÷ s¶n xuÊt, c«ng t¸c, häc tËp vµ nghØ ng¬i”

1982 Phª chuÈn C«ng íc Liªn Hîp Quèc vÒ Xãa bá mäi h×nh thøc ph©n biÖt ®èi xö víi
Phô n÷
§¹i héi Phô n÷ toµn quèc lÇn thø n¨m

5

1984 §iÒu 138 Bé LuËt H×nh sù ghi :”Mäi h×nh thøc x©m ph¹m tíi quyÒn cña ngêi phô
n÷ ®Òu bÞ xö ph¹t”.

1986 LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh míi nghiªm cÊm t¶o h«n (phô n÷ díi 18 tuæi vµ nam
díi 20 tuæi), vµ ®¶m b¶o quyÒn b×nh ®¼ng cña vî chång vÒ thõa kÕ vµ tµi s¶n.

1987 §¹i héi Phô n÷ toµn quèc lÇn thø s¸u

1988 ChÝnh s¸ch D©n sè vµ KÕ ho¹ch hãa gia ®×nh khuyÕn khÝch mçi cÆp vî chång chØ
nªn cã mét ®Õn hai con; gîi ý tuæi sinh con ®Çu lßng cho ngêi mÑ vµ ngêi cha lµ
22 vµ 24 ®èi víi khu vùc ®« thÞ, vµ 19 vµ 21 ®èi víi n«ng th«n; vµ nªu kho¶ng çch
gi÷a hai lÇn sinh tõ 3 ®Õn 5 n¨m.

QuyÕt ®Þnh 163 cña Héi ®ång Bé Trëng ghi: “Çc cÊp chÝnh quyÒn khi nghiªn cøu
x©y dùng chÝnh s¸ch, so¹n th¶o luËt vµ lËp kÕ ho¹ch liªn quan ®Õn phô n÷, trÎ em
ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho Héi Liªn hiÖp Phô n÷ cïng cÊp tham gia ®ãng gãp ý kiÕn”.

1990 ChÝnh phñ ViÖt Nam phª chuÈn C«ng íc vÒ QuyÒn TrÎ em cña Liªn Hîp Quèc

1992 §iÒu 63 cña HiÕn Ph¸p míi ghi: “C«ng d©n n÷ vµ nam cã quyÒn b×nh ®¼ng vÒ mäi
mÆt chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi vµ gia ®×nh. Nghiªm cÊm mäi hµnh vi ph©n
biÖt ®èi xö víi phô n÷, xóc ph¹m nh©n phÈm phô n÷. Lao ®éng n÷ vµ nam viÖc lµm
c«ng viÖc nh nhau th× hëng tiÒn l¬ng ngang nhau. Lao ®éng n÷ cã quyÒn
hëng chÕ ®é thai s¶n. Phô n÷ lµ viªn chøc Nhµ níc vµ ngêi lµm c«ng ¨n
l¬ng cã quyÒn nghØ tríc vµ sau khi sinh ®Î mµ vÉn hëng l¬ng, phô cÊp
theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.”

§¹i héi Phô n÷ toµn quèc lÇn thø b¶y

1993 NghÞ quyÕt IV Bé ChÝnh trÞ ®Æt môc tiªu “n©ng cao ®êi sèng tinh thÇn vµ vËt chÊt
cho ngêi phô n÷ “ vµ “cñng cè ®Þa vÞ x· héi cña ngêi phô n÷ vµ thùc hiÖn çc
quyÒn b×nh ®¼ng cña phô n÷”

1994 ChØ thÞ 37 cña Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng nªu râ §¶ng vµ ChÝnh phñ cÇn
®¹t Ýt nhÊt 20% tû lÖ n÷ tham gia. Mäi ban ngµnh cña bé m¸y nhµ níc ®îc yªu
cÇu n©ng cao nhËn thøc vÒ giíi, x©y dùng çc chÝnh s¸ch ph¸t triÓn çc kü n¨ng
cña phô n÷, lËp kÕ ho¹ch ®µo t¹o çn bé n÷, vµ t¨ng tû lÖ lao ®éng n÷.

1995 §iÒu 20 Bé LuËt Lao ®éng nghi:” Mäi ngêi cã quyÒn tù do lùa chän nghÒ vµ n¬i
häc nghÒ phï hîp víi nhu cÇu viÖc lµm cña m×nh. Doanh nghiÖp, tæ chøc vµ ç
nh©n cã ®ñ ®iÒu kiÖn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®îc më c¬ së d¹y nghÒ.§iÒu
110:” Çc c¬ quan Nhµ níc cã tr¸ch nhiÖm më réng nhiÒu lo¹i h×nh ®µo t¹o
thuËn lîi cho lao ®éng n÷ ®Ó ngoµi nghÒ ®ang lµm ngêi lao ®éng n÷ cßn cã
thªm nghÒ dù phßng vµ ®Ó viÖc sö dông lao ®éng n÷ ®îc dÔ dµng, phï hîp víi
®Æc ®iÓm vÒ c¬ thÓ, sinh lý vµ chøc n¨ng lµm mÑ cña phô n÷.”
ViÖt Nam cö mét ®oµn gåm 18 ®¹i biÓu dù Héi nghÞ lÇn thø t cña Liªn Hîp Quèc
vÒ Phô n÷ t¹i B¾c Kinh vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ký C¬ng lÜnh Hµnh ®éng Quèc
tÕ vµ Tuyªn bè B¾c Kinh t¹i Héi nghÞ nµy.

6

1996 Ch¬ng 10 Ph¸p lÖnh vÒ B¶o hé lao ®éng ®· ®a ra nh÷ng ®iÒu kho¶n riªng biÖt
dµnh cho phô n÷. §iÒu kho¶n 113 nghiªm cÊm kh«ng ®îc sö dông lao ®éng n÷ lµm
çc c«ng viÖc nÆng nhäc hoÆc nguy hiÓm, nh lµm viÖc trªn tµu viÔn d¬ng, giµn
khoan vµ l¸i cÇn cÈu.

1997 Th¸ng 10, Thñ tíng ChÝnh phñ ®· ký KÕ ho¹ch Hµnh ®éng Quèc gia vÒ sù TiÕn bé
cña Phô n÷ ®Õn n¨m 2000.

§¹i héi Phô n÷ toµn quèc lÇn thø T¸m ®· ®Ò ra çc môc tiªu, ph¬ng híng, vµ
nhiÖm vô cho phong trµo phô n÷ trong giai ®o¹n 1997-2002.

1999 ViÖt Nam göi B¸o ço LÇn thø hai vÒ C«ng íc CEDAW cho Liªn Hîp Quèc. Thñ
tíng chÝnh phñ ra th«ng b¸o (sè 207/TB/VPVP) quyÕt ®Þnh çc Bé ngµnh, çc ñy
ban nh©n d©n cÇn ®a çc vÊn ®Ò giíi vµo ChiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong
giai ®o¹n tõ 2001-2010.

2000 ViÖt Nam cö mét ®oµn 24 ®¹i biÓu dù Phiªn häp §Æc biÖt cña Liªn Hîp Quèc vÒ Héi
nghÞ B¾c Kinh +5 t¹i Niu-Oãc nh»m ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn C¬ng lÜnh Hµnh ®éng
Quèc tÕ.

Söa ®æi LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh, bæ sung ®iÒu kho¶n vÒ quyÒn së h÷u vµ thõa kÕ
trong trêng hîp chÕt vµ ly dÞ. §iÒu kho¶n 27 dùa trªn luËt phæ th«ng, trong ®ã qui
®Þnh mäi tµi s¶n cã tríc khi kÕt h«n ®îc ph©n ®Þnh tuú theo tháa thuËn vµ mäi tµi
s¶n cã sau khi kÕt h«n ®îc coi lµ tµi s¶n chung cña hai vî chång. Çc quyÒn sö
dông ®Êt cã ®îc sau khi kÕt h«n, do ®ã ph¶i ghi tªn c¶ hai vî chång trªn giÊy chøng
nhËn quyÒn sö dông ®Êt.

XuÊt b¶n B¸o ço Ph©n tÝch t×nh h×nh Phô n÷ vµ çc quan hÖ giíi ë ViÖt Nam. §©y lµ
c«ng tr×nh tËp thÓ do ñy Ban Quèc gia V× Sù TiÕn Bé cña Phô n÷ vµ çc nhµ nghiªn
cøu trong níc tiÕn hµnh víi nh÷ng kiÕn nghÞ tõ çc nhµ tµi trî song ph¬ng vµ ®a
ph¬ng.

2001 ChÝnh phñ ViÖt Nam phª chuÈn NghÞ ®Þnh th tuú chän n¨m 2000 vÒ phßng chèng
bu«n b¸n trÎ em, trÎ em hµnh nghÒ m·i d©m vµ khiªu d©m trÎ em trong khu«n khæ
C«ng íc vÒ QuyÒn trÎ em.

2002 §¹i héi Phô n÷ Toµn quèc lÇn thø 9 ®Æt ra çc môc tiªu, ph¬ng híng vµ nhiÖm vô
cho phong trµo phô n÷ trong giai ®o¹n 2002-2007.

ChiÕn lîc Quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 ®îc Thñ
tíng ChÝnh phñ phª chuÈn.

KÕ ho¹ch Hµnh ®éng v× sù TiÕn bé cña Phô n÷ ®Õn n¨m 2005 ®îc th«ng qua.

6/ 7

ThuËt ng÷ vÒ giíi
Çch tiÕp cËn vÒ giíi vµ ph¸t triÓn, ®îc hç trî bëi ChiÕn lîc lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi, lµ ph¬ng tiÖn
®Ó thóc ®Èy vµ thùc hiÖn sù b×nh ®¼ng giíi. §©y lµ çch tiÕp cËn t¬ng ®èi míi. Gièng nh nhiÒu quèc
gia vµ nhiÒu tæ chøc trªn thÕ giíi, ViÖt Nam ®ang trong thêi kú qu¸ ®é tíi môc tiªu b×nh ®¼ng giíi vµ
chiÕn lîc lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi. Nh÷ng chuyÓn ®æi trong çc cuéc th¶o luËn vµ sù nhÊn m¹nh tõ
çch tiÕp cËn Phô n÷ trong Ph¸t triÓn (WID) (trong ®ã chØ tËp trung vµo riªng phô n÷) sang çch tiÕp
cËn Giíi vµ Ph¸t triÓn (GAD) (trong ®ã tËp trung vµo mèi quan hÖ bÊt b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷) ®·
t¹o ra mét sè nhÇm lÉn. Çc kh¸i niÖm c¬ b¶n nh “giíi”, “b×nh ®¼ng giíi”, “huy ®éng sù tham gia cña
phô n÷” vµ “lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi” vÉn cßn cha râ ®èi víi nhiÒu ngêi.

§Ó lång ghÐp giíi thµnh c«ng cÇn cã mét sè lîng ®ñ lín nh÷ng ngêi n¾m ®îc çc kh¸i niÖm c¬
b¶n cã liªn quan tíi viÖc lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi. Mét sù hiÓu biÕt râ rµng vÒ çc kh¸i niÖm ®ã lµ ®iÒu
c¨n b¶n ®èi víi çc viªn chøc nhµ níc ë tÊt c¶ çc cÊp, ®Æc biÖt ®èi víi çc cÊp l·nh ®¹o cao nhÊt
(nh §¶ng, Quèc héi, çc bé trëng) vµ çc Bé vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ chñ chèt kh¸c lµ nh÷ng c¬ quan
quyÕt ®Þnh çc chÝnh s¸ch quèc gia. Khi nh÷ng nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cã sù hiÓu biÕt râ rµng vÒ
viÖc lång ghÐp giíi, hä cã nhiÒu kh¶ n¨ng g¹t bá ®îc çch nh×n nhËn h¹n hÑp ®èi víi phô n÷ vµ chÊp
nhËn mét quan ®iÓm giíi cã tÝnh ®Õn viÖc çc vai trß cña nam giíi vµ çc quan hÖ giíi cã t¸c ®éng tíi
sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷.

Giíi - kh¸i niÖm c¬ b¶n
Giíi kh«ng mang ý nghÜa lµ “giíi tÝnh” cña chóng ta, vµ còng kh«ng mang ý nghÜa lµ “phô n÷”. B¶n s¾c
vÒ giíi kh«ng ph¶i ®îc sinh ra cïng víi chóng ta - tÊt c¶ chóng ta ®îc biÕt vÒ nã tõ khi cßn lµ nh÷ng
®øa trÎ cho ®Õn khi trëng thµnh. Nã lµ sù tËp hîp çc hµnh vi häc ®îc tõ x· héi vµ nh÷ng kú väng
vÒ çc ®Æc ®iÓm vµ n¨ng lùc ®îc c©n nh¾c nh»m x¸c ®Þnh thÕ nµo lµ mét ngêi nam giíi hay mét
ngêi phô n÷ (hoÆc mét cËu bÐ hay mét c« bÐ) trong mét x· héi hay mét nÒn v¨n ho¸ nhÊt ®Þnh. Giíi
còng ph¶n ¸nh çc mèi quan hÖ gi÷a n÷ vµ nam, ai cÇn lµm g× vµ ai lµ ngêi kiÓm so¸t viÖc ra quyÕt
®Þnh, tiÕp cËn çc nguån lùc vµ hëng lîi.

ThÝ dô: trong mét vµi x· héi ngêi ta cho r»ng chØ cã ngêi ®µn «ng míi lµm c«ng viÖc nÊu
níng (vµ viÖc ®ã kh«ng thÝch hîp víi ngêi phô n÷), nhng trong çc x· héi kh¸c l¹i quan
niÖm phô n÷ míi lµ lµm c«ng viÖc ®ã. Mét sè x· héi kh¸c l¹i cho r»ng, chØ ngêi ®µn «ng míi
®îc «m vµ h«n nhau khi hä gÆp vµ chµo hái nhau - nhng ë çc x· héi kh¸c, ®iÒu nµy ®îc
xem nh lµ mét hµnh vi rÊt kh«ng phï hîp. §ã kh«ng ph¶i lµ kü n¨ng hay hµnh vi bÈm sinh.
Chóng ta häc nh÷ng ®iÒu ®îc xem lµ thÝch hîp (trªn c¬ së lµ nam giíi hoÆc n÷ giíi) trong
céng ®ång cña chóng ta. §ã lµ b¶n s¾c giíi cña chóng ta.

B¶n s¾c giíi vµ çc quan hÖ giíi lµ nh÷ng khÝa c¹nh then chèt cña nÒn v¨n ho¸ v× chóng ®Þnh h×nh cho
lèi sèng hµng ngµy trong gia ®×nh, trong céng ®ång vµ ë n¬i lµm viÖc.

Tuy khi b¶n chÊt cô thÓ cña çc quan hÖ giíi kh¸c nhau mét çch ®¸ng kÓ ë çc x· héi kh¸c nhau,
song quan niÖm dËp khu«n cho r»ng phô n÷ cã Ýt quyÒn tù quyÕt h¬n, cã Ýt nguån lùc ®Ó sö dông h¬n
vµ cã Ýt ¶nh hëng ®èi víi qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh cã liªn quan tíi x· héi vµ cuéc sèng riªng cña hä.
Quan niÖm dËp khu«n vÒ sù kh¸c biÖt nµy, dùa trªn c¬ së b¶n s¾c giíi lµ vÊn ®Ò vÒ quyÒn con ngêi
còng nh vÊn ®Ò ph¸t triÓn quèc gia.

B¶n s¾c giíi mang tÝnh n¨ng ®éng
B¶n s¾c giíi lµ kh¸c nhau trong çc céng ®ång vµ trªn kh¾p thÕ giíi. Chóng thay ®æi theo thêi gian vµ
cã liªn quan tíi sù thay ®æi çc ®iÒu kiÖn vµ çc yÕu tè kh¸c nhau (nh çc yÕu tè x· héi, kinh tÕ, luËt
ph¸p, chÝnh s¸ch, x· héi d©n sù). §iÒu quan träng lµ çc x· héi vµ nÒn v¨n ho¸ kh«ng mang tÝnh tÜnh

8

t¹i - chóng lµ nh÷ng thùc thÓ sèng ®éng vµ liªn tôc ®îc ®æi míi vµ ®Þnh h×nh l¹i. Trong qu¸ tr×nh tiÕn
ho¸, mét vµi gi¸ trÞ ®îc kh¼ng ®Þnh l¹i, trong khi mét sè gi¸ trÞ kh¸c cã nguy c¬ trë nªn kh«ng thÝch
hîp n÷a.

Ph©n biÖt ®èi xö vÒ giíi - vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt
Ph©n biÖt ®èi xö vÒ giíi ®îc hiÓu lµ khi nam giíi hay phô n÷ bÞ ®èi xö kh¸c nhau (bÞ h¹n chÕ hay bÞ
lo¹i trõ) trong gia ®×nh,ë n¬i lµm viÖc, trong x· héi do çc quan niÖm dËp khu«n vÒ giíi - çc quan
niÖm dËp khu«n vÒ giíi ng¨n c¶n hä trong viÖc hëng ®Çy ®ñ tiÒm n¨ng vµ quyÒn con ngêi cña hä.
Quan niÖm dËp khu«n vÒgiíi lµ mét lo¹t ®Æc ®iÓm mµ mét nhãm ngêi cô thÓ g¸n cho nam giíi hay
phô n÷ - chóng thêng kh«ng chuÈn x¸c vµ thêng h¹n chÕ nh÷ng ®iÒu mét ç nh©n cã thÓ lµm.

VÝ dô: mét sè quan niÖm dËp khu«n phæ biÕn vÒ phô n÷ lµ phô n÷ cã ®Æc tÝnh phô thuéc,
yÕu ít, thô ®éng, dÞu dµng vµ kÐm quan träng. Mét sè quan niÖm dËp khu«n phæ biÕn vÒ
nam giíi lµ nam giíi cã tÝnh ®éc lËp, m¹nh mÏ, cã n¨ng lùc, quan träng h¬n vµ lµ ngêi ra
quyÕt ®Þnh. Nh÷ng ®Æc tÝnh nµy nh×n chung lµ kh«ng chuÈn x¸c, nhng th«ng thêng ®îc
chÊp nhËn nh “mét ch©n lý”.

Sù ph©n biÖt ®èi xö vÒ giíi ®Æt ngêi phô n÷ vµo mét vÞ trÝ bÊt b×nh ®¼ng, ph¶i phôc tïng vµ bÊt lîi so
víi nam giíi. §iÒu nµy thêng x¶y ra, ch¼ng h¹n, khi ngêi phô n÷ bÞ tõ chèi c¬ héi viÖc lµm bëi khu«n
mÉu giíi lµ ngêi ®µn «ng lµ ngêi ra quyÕt ®Þnh tèt h¬n. Ph©n biÖt giíi còng h¹n chÕ c¬ héi cho ngêi
®µn «ng tham gia vµo nhiÒu ho¹t ®éng nh ch¨m sãc gia d×nh, hoÆc lùa chän hµnh vi lµnh m¹nh nh
kh«ng hót thuèc hay kh«ng uèng qu¸ nhiÒu rîu.

B×nh ®¼ng giíi - mét môc tiªu
B×nh ®¼ng giíi kh«ng mang ý nghÜa ®¬n gi¶n lµ sè lîng c©n b»ng gi÷a phô n÷ vµ nam giíi, hoÆc trÎ
em trai vµ trÎ em g¸i trong mäi ho¹t ®éng. B×nh ®¼ng giíi cã nghÜa lµ phô n÷ vµ nam giíi cïng cã ®Þa
vÞ b×nh ®¼ng vµ sù céng nhËn b×nh ®¼ng trong x· héi. §iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ phô n÷ vµ nam giíi
lµ hoµn toµn nh nhau, song nh÷ng ®iÓm t¬ng ®ång vµ kh¸c biÖt cña hä ®îc thõa nhËn vµ ®îc coi
träng nh nhau.

B×nh ®¼ng giíi cã nghÜa lµ phô n÷ vµ nam giíi cïng cã çc ®iÒu kiÖn nh nhau ®Ó ph¸t huy hÕt n¨ng
lùc tiÒm tµng cña m×nh, cïng cã c¬ héi ®Ó tham gia, ®ãng gãp, vµ hëng thô b×nh ®¼ng çc kÕt qu¶
ph¸t triÓn cña quèc gia trªn çc mÆt chÝnh trÞ, kinh tÕ, vµ v¨n ho¸ vµ x· héi. §iÒu quan träng nhÊt lµ
b×nh ®¼ng giíi cã nghÜa lµ çc kÕt qu¶ ngang nhau cho c¶ phô n÷ vµ nam giíi.

BÊt b×nh ®¼ng giíi võa lµ c¨n nguyªn chÝnh g©y ra nghÌo ®ãi võa lµ yÕu tè c¶n trë lín ®èi víi ph¸t triÓn
bÒn v÷ng. BÊt b×nh ®¼ng giíi lµm suy yÕu sù ph¸t triÓn vµ cuèi cïng g©y tæn h¹i cho mäi thµnh viªn
trong x· héi. Nh÷ng x· héi cã sù bÊt b×nh ®¼ng giíi lín vµ kÐo dµi thêng ph¶i tr¶ gi¸ lµ sù nghÌo ®ãi,
t×nh tr¹ng suy dinh dìng, ®au èm vµ nh÷ng nçi cùc khæ kh¸c ë møc ®é lín h¬n. T¨ng trëng kinh tÕ
sÏ mang l¹i hiÖu qu¶ ®èi víi sù gi¶m møc ®é nghÌo ®ãi ë nh÷ng x· héi cã sù b×nh ®¼ng giíi ë møc ®é
cao h¬n. Do ®ã, môc tiªu b×nh ®¼ng giíi võa lµ vÊn ®Ò quyÒn con ngêi quan träng võa lµ mét yªu
cÇu c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn c«ng b»ng, hiÖu qu¶, hiÖu lùc vµ bÒn v÷ng.

Lång ghÐp giíi - mét chiÕn lîc
T¹i Héi nghÞ lÇn thø IV vÒ Phô n÷ ®îc tæ chøc t¹i B¾c Kinh n¨m 1995, kh¸i niÖm lång ghÐp giíi ®îc
®a ra nh mét chiÕn lîc ®· ®îc tho¶ thuËn trªn b×nh diÖn quèc tÕ cho chÝnh phñ çc níc vµ çc
tæ chøc ph¸t triÓn nh»m khuyÕn khÝch b×nh ®¼ng giíi. Çch tiÕp cËn nµy ®îc x©y dùng trªn c¬ së çc
bµi häc nhÊt qu¸n ®· h×nh thµnh qua Ýt nhÊt 20 n¨m kinh nghiÖm gi¶i quyÕt çc nhu cÇu cña phô n÷.

9

Lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi lµ t¹o ®iÒu kiÖn cho sù thay ®æi vµ häc tËp trong mét tæ chøc nh»m t¨ng kh¶
n¨ng ®ãng gãp cña tæ chøc ®ã trong viÖc n©ng cao b×nh ®¼ng gi÷a phô n÷ vµ nam giíi b»ng nh÷ng
çch thøc cã ý nghÜa vµ ®óng ®¾n1. §ã lµ mét néi dung c¨n b¶n cña mét nÒn qu¶n trÞ quèc gia tèt, nã
®¶m b¶o r»ng mäi viÖc mµ ChÝnh phñ lµm ®Òu nh»m ®¸p øng çc nhu cÇu vµ lîi Ých cña mäi thµnh
viªn trong x· héi vµ çc quyÒn lîi ®îc ph©n phèi mét çch c«ng b»ng gi÷a phô n÷ vµ nam giíi.

Thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi sÏ mang l¹i ®iÒu g×
• Phô n÷ vµ nam giíi tham gia b×nh ®¼ng vµo qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh ®Ó x¸c ®Þnh çc u tiªn
vµ ph©n phèi çc nguån lùc;
• Phô n÷ vµ nam giíi tiÕp cËn vµ kiÓm so¸t mét çch b×nh ®¼ng çc c¬ héi, nguån lùc vµ kÕt
qu¶ ph¸t triÓn cña x· héi;
• Sù c«ng nhËn vµ ®Þa vÞ b×nh ®¼ng ®èi víi phô n÷ vµ nam giíi.
• Phô n÷ vµ nam giíi ®Òu hëng mét çch b×nh ®¼ng çc quyÒn con ngêi;
• Sù c¶i thiÖn b×nh ®¼ng vÒ møc ®é chÊt lîng cuéc sèng cho phô n÷ vµ nam giíi.
• Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cho c¶ phô n÷ vµ nam giíi ®îc ®¸nh gi¸ th«ng qua mét lo¹t çc chØ
b¸o, ®Æc biÖt çc chØ b¸o g¾n liÒn víi nh÷ng khu vùc tån t¹i kho¶ng çch ®¸ng kÓ vÒ giíi.
• N©ng cao hiÖu qu¶ vµ hiÖu lùc cña t¨ng trëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
• Çc kÕt qu¶ cña ph¸t triÓn b×nh ®¼ng cho phô n÷ vµ nam giíi, trÎ em g¸i vµ trÎ em trai.

Lµm sao cho chiÕn lîc lång ghÐp giíi ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ nh vËy
Phô n÷ vµ nam giíi cã kinh nghiÖm sèng kh¸c nhau, cã nh÷ng nhu cÇu vµ u tiªn kh¸c nhau vµ chÞu
¶nh hëng kh¸c nhau bëi çc chÝnh s¸ch vµ çc ho¹t ®éng can thiÖp vÒ ph¸t triÓn.

B¶n s¾c giíi vµ çc quan hÖ giíi lµ nh÷ng khÝa c¹nh quan träng cña v¨n ho¸ Chóng ¶nh hëng ®Õn
viÖc phô n÷ vµ nam giíi cã nh÷ng kinh nghiÖm sèng kh¸c nhau, bëi chóng quyÕt ®Þnh çch sèng hµng
ngµy cña hä trong gia ®×nh, trong céng ®ång vµ t¹i n¬i lµm viÖc. Tuy b¶n chÊt ®Æc thï cña çc quan
hÖ giíi kh¸c nhau trong çc x· héi kh¸c nhau, song quan niÖm dËp khu«n vÒ giíi th«ng thêng cho
r»ng phô n÷ cã Ýt quyÒn tù quyÕt h¬n, Ýt nguån lùc h¬n vµ cã Ýt ¶nh hëng h¬n ®èi víi qu¸ tr×nh ra quyÕt
®Þnh liªn quan ®Õn x· héi vµ cuéc sèng riªng cña hä.

KÕt qu¶ lµ phô n÷, chiÕm h¬n 50% d©n sè trong x· héi, l¹i bao gåm phÇn lín nh÷ng ngêi nghÌo khæ
trªn toµn cÇu, lµ n¹n nh©n cña tÊt c¶ çc h×nh thøc b¹o lùc, cã tØ lÖ biÕt ch÷ thÊp h¬n nam giíi vµ ®îc
c¶i thiÖn Ýt nhÊt vÒ chÊt lîng cuéc sèng. Trong mét sè lÜnh vùc, sù g¹t ra ngoµi lÒ cña nam giíi, ®Æc
biÖt trong thanh niªn, còng lµ mét vÊn ®Ò bÊt b×nh ®¼ng giíi quan träng.

Nguyªn nh©n c¬ b¶n cña bÊt b×nh ®¼ng giíi kh«ng ph¶i lµ thiÕu sù tham gia cña phô n÷ vµo ph¸t triÓn,
hay sù h¹n chÕ tay nghÒ, uy tÝn vµ nguån lùc cña ngêi hä, mµ chÝnh çc thÓ chÕ vµ tiÕn tr×nh x· héi
còng dÉn ®Õn sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a phô n÷ vµ nam giíi theo híng bÊt lîi cho phô n÷.

Quan ®iÓm lång ghÐp giíi nh»m môc ®Ých b¾t çc ç nh©n vµ tæ chøc ë tÊt c¶ çc cÊp ph¶i xem xÐt
kü cµng sù phøc t¹p vµ nh÷ng kh¸c biÖt trong ®êi sèng, nhu cÇu vµ u tiªn cña ngêi d©n trong mäi
giai ®o¹n x©y dùng vµ thùc hiÖn çc ch¬ng tr×nh vµ chÝnh s¸ch. ChØ sau khi çc ch¬ng tr×nh, chÝnh
s¸ch lång ghÐp vµ gi¶i quyÕt çc nhu cÇu vµ u tiªn cña mäi ngêi d©n th× toµn thÓ nh©n d©n ViÖt
Nam - nam, n÷, trÎ em g¸i, trÎ em trai - míi cã c¬ héi tham gia vµ hëng thô mét çch b×nh ®¼ng
nh÷ng thµnh tùu trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ®Êt níc.

1
Nhãm Ph¸t triÓn N¨ng lùc, “T¸c nh©n ®æi míi“ th¸ng 9 n¨m 2002, info@capacitydevelopment.net

10

Ai chÞu tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi?
B×nh ®¼ng giíi kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc bëi mét ç nh©n hay mét tæ chøc, nh çn bé ®Çu mèi vÒ giíi,
Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam (Héi LHPNVN) hay Uû ban quèc gia v× sù TiÕn bé cña Phô n÷
(UBQTBPN). B×nh ®¼ng giíi chØ cã thÓ ®îc thùc hiÖn khi cã sù l·nh ®¹o m¹nh mÏ, cam kÕt vµ hµnh
®éng réng r·i ë mäi cÊp vµ mäi khu vùc cña nhµ níc. §iÒu nµy ®îc thùc hiÖn trªn nguyªn t¾c viÖc
gi¶i quyÕt bÊt b×nh ®¼ng lµ tr¸ch nhiÖm chung cña tÊt c¶ çc bªn cã liªn quan cña ChÝnh phñ.

Sù cam kÕt vµ hç trî cña çc nhµ l·nh ®¹o vµ qu¶n lý cÊp cao trong qu¸ tr×nh lång ghÐp giíi cã ý
nghÜa thiÕt yÕu. §iÒu nµy cÇn ®îc ®i kÌm cïng çc th«ng ®iÖp râ rµng vÒ tÇm quan träng cña b×nh
®¼ng giíi vµ lång ghÐp giíi, còng nh çc biÖn ph¸p cô thÓ buéc çc çn b« ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm
hµnh ®éng híng ®Õn b×nh ®¼ng giíi.

TÊt c¶ çc ç nh©n cã tr¸ch nhiÖm thiÕt kÕ, thùc hiÖn, xem xÐt, theo dâi gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ çc
chÝnh s¸ch, dù ¸n, ch¬ng tr×nh vµ ng©n s¸ch ®Òu cã tr¸ch nhiÖm lång ghÐp giíi. Hä cÇn ph¶i: hiÓu
biÕt vÒ çc vai trß, tr¸ch nhiÖm, kinh nghiÖm vµ sù bÊt b×nh ®¼ng kh¸c nhau gi÷a phô n÷ vµ nam giíi
liªn quan tíi çc vÊn ®Ò ®îc ®· ®îc ®Ò cËp; x¸c ®Þnh çc c¬ héi nh»m huy ®éng phô n÷ còng nh
nam giíi tham gia tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh t vÊn; hµnh ®éng ®¸p øng çc mèi quan t©m hµng ®Çu cña
phô n÷ vµ nam giíi; x¸c ®Þnh çc ph¬ng thøc thóc ®Èy quyÒn lîi cña phô n÷ còng nh nam giíi; vµ
®Ò ra çc chiÕn lîc gi¶m bít sù kh¸c biÖt giíi vµ t¨ng cêng b×nh ®¼ng giíi.

Çc çn bé ®Çu mèi vÒ giíi vµ çc ®¬n vÞ ®iÒu hµnh çc ho¹t ®éng giíi nh UBQGTBPN vµ çc ñy
Ban v× ù TiÕn bé cña Phô n÷ ®ãng mét vai trß ®Æc biÖt trong viÖc gãp ý vÒ chÝnh s¸ch vµ lËp kÕ ho¹ch
ho¹t ®éng vÒ b×nh ®¼ng giíi, x©y dùng çc kÕ ho¹ch, c¬ chÕ vµ t¨ng cêng n¨ng lùc ho¹t ®éng vÒ
b×nh ®¼ng giíi cña c¬ quan còng nh trong viÖc ®iÒu phèi, gi¸m s¸t, ®¸nh gi¸ çc nç lùc lång ghÐp giíi.

Çc ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi
Cã mét lo¹t ®iÒu kiÖn cã thÓ thóc ®Èy sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi trong çc
tæ chøc/c¬ quan. Mét sè nh©n tè quyÕt ®Þnh gåm cã:
• Sù râ rµng vÒ kh¸i niÖm: cÇn cã sù hiÓu biÕt tèt vÒ çc kh¸i niÖm c¬ b¶n vµ çc ý tëng chÝnh
nhÊn m¹nh b×nh ®¼ng giíi vµ lång ghÐp giíi tõ sè ®«ng ®¸ng kÓ çc çn bé c«ng nh©n viªn cña
tæ chøc, ®Æc biÖt lµ trong sè çc çn bé qu¶n lý cÊp cao.
• Vai trß chØ ®¹o lång ghÐp giíi tõ çc nhµ qu¶n lý/l·nh ®¹o cÊp cao: ViÖc çc nhµ qu¶n lý/
l·nh ®¹o cÊp cao cam kÕt m¹nh mÏ vÒ viÖc tËp trung chØ ®¹o viÖc lång ghÐp giíi lµ hÕt søc quan
träng. ChØ nh÷ng nhµ qu¶n lý cÊp cao míi cã thÓ gi¸m s¸t tèt mét vÊn ®Ò xuyªn suèt cã thÓ trïng
l¾p víi çc c¬ cÊu qu¶n lý kh¸c nhau vµ çc lÜnh vùc cña mét tæ chøc.
• Khung chÝnh s¸ch vµ kÕ ho¹ch hµnh ®éng chiÕn lîc: NÕu thiÕu mét khung chÝnh s¸ch vµ kÕ
ho¹ch hµnh ®éng chiÕn lîc, th× çc nç lùc lång ghÐp giíi cã thÓ mang tÝnh chÊt tïy tiÖn vµ kh«ng
thµnh c«ng. PhÇn lín çc tæ chøc (çc Bé, çc së) vµ çc ®¬n vÞ trong néi bé tõng tæ chøc, cÇn cã
mét chiÕn lîc lång ghÐp giíi ®îc x¸c ®Þnh râ rµng vµ ®îc nhÊt trÝ ®Ó phèi hîp hµnh ®éng vµ
®¸nh gi¸ tiÕn ®é.
• Vai trß vµ tr¸ch nhiÖm râ rµng cña tÊt c¶ çc tæ chøc tham gia: mäi nhiÖm vô míi hay çch
tiÕp cËn míi ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô hiÖn nay cã thÓ thµnh c«ng h¬n nÕu mäi ngêi ®Òu biÕt vµ
hiÓu mét çch chÝnh x¸c nh÷ng nhiÖm vô vµ çch tiÕp cËn míi ®ã cã thÓ mang l¹i ®iÒu g×. B×nh
®¼ng giíi kh«ng thÓ ®¹t ®îc bëi mét nhãm hay mét vµi ngêi. Nã chØ cã thÓ ®¹t ®îc khi cã sù
l·nh ®¹o m¹nh mÏ, hµnh ®éng vµ cam kÕt réng r·i bëi tÊt c¶ çc c¬ quan cña chÝnh phñ hay mét

11

tæ chøc ë mäi cÊp, trong mäi lÜnh vùc. Nh÷ng ®èi tîng chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh vÒ viÖc lång ghÐp
b×nh ®¼ng giíi cÇn ph¶i n¾m râ vai trß vµ tr¸ch nhiÖm còng nh çch thøc ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ c«ng
viÖc thùc hiÖn cña hä.
• ý thøc ®æi vµ häc hái: Lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi lµ mét sù th¸ch thøc ®èi víi hiÖn t¹i. Cã nghÜa
lµ t¹o ra sù thay ®æi trong çch nghÜ, çch quan hÖ, vµ çch lµm viÖc, thay ®æi mét vµi quan niÖm
®· tån t¹i tõ bao l©u nay vÒ vai trß vµ gi¸ trÞ cña nam giíivµ phô n÷. §Ó ®æi míi thµnh c«ng cÇn
ph¶i cã sù quan t©m chØ ®¹o cña çc nhµ l·nh ®¹o vµ qu¶n lý tèi cao - ®©y lµ mét hiÖn thùc ®·
®îc chøng minh nhiÒu lÇn trªn thÕ giíi vµ ®Æc biÖt liªn quan tíi viÖc lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi. §Ó
®¹t ®îc sù thay ®æi, çc ®èi tîng tham gia chñ yÕu nh çc nhµ l·nh ®¹o, çc nhµ qu¶n lý cÊp
trung vµ çc çn bé ®Çu mèi vÒ giíi cÇn ph¶i s½n sµng nãi râ nh÷ng g× cÇn thay ®æi, vµ lµm thÕ
nµo ®Ó thay ®æi còng nh c¬ng quyÕt thóc ®Èy sù thay ®æi v× b×nh ®¼ng giíi trong khi nh÷ng
ngêi kh¸c ph¶n ®èi ®iÒu ®ã. Tríc kia cã xu híng cö mét sè çn bé tham gia tËp huÊn vÒ giíi
mét lÇn. HiÖn nay, chóng ta biÕt r»ng viÖc tËp huÊn vÒ giíi cã kÕ ho¹ch tèt chØ cã thÓ mang l¹i t¸c
®éng tèt nÕu nã ®îc tiÕn hµnh trong khu«n khæ mét chiÕn lîc chung cña tæ chøc nh»m híng
tíi sù thay ®æi. Kinh nghiÖm cho thÊy r»ng x©y dùng kiÕn thøc hiÓu biÕt vÒ çc kh¸i niÖm, kiÕn
thøc chuyªn m«n thùc tiÔn vµ kh¶ n¨ng vËn dông thµnh th¹o çc kü n¨ng lång ghÐp giíi lµ mét
qu¸ tr×nh liªn tôc vµ gia t¨ng cÇn cã thêi gian, sù hç trî ®µo t¹o chÊt lîng cao vµ mét m«i trêng
lµm viÖc ®ßi hái vµ hç trî thùc hiÖn lång ghÐp giíi tõ phÝa çc nh©n viªn.

Huy ®éng sù tham gia cña phô n÷ vµ lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi
Cã hai ph¬ng thøc lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi kh¸c nhau nhng cã tÇm quan träng ngang nhau. ViÖc
huy ®éng sù tham gia cña phô n÷ thêng bÞ nhÇm lÉn víi viÖc lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi.
• ViÖc huy ®éng sù tham gia cña phô n÷ nhÊn m¹nh nhu cÇu t¨ng cêng sù tham gia tÝch cùc cña
phô n÷ trong çc ho¹t ®éng chung cña x· héi, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc chÝnh trÞ, l·nh ®¹o, qu¶n trÞ
quèc gia vµ tÊt c¶ qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh ë tÊt c¶ çc cÊp vµ trong mäi lÜnh vùc.
• Lång ghÐp b×nh ®¼ng giíi lµ mét çch tiÕp cËn toµn diÖn h¬n ®ßi hái ph¶i x¸c ®Þnh t¸c ®éng kh¸c
nhau ®èi víi phô n÷ vµ nam giíi trong mäi chÝnh s¸ch, ch¬ng tr×nh vµ mäi biÖn ph¸p can thiÖp
th«ng qua, ch¼ng h¹n, ph©n tÝch vµ thèng kª vÒ giíi ®Ó cã thÓ xo¸ bá bÊt b×nh ®¼ng.
• Huy ®éng sù tham gia cña phô n÷ vµ lång ghÐp giíi cã ý nghÜa quan träng nh nhau. Còng nh
nam giíi, çc nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch n÷ còng cã thÓ kh«ng nh×n thÊy nh÷ng kh¸c biÖt vÒ giíi,
vµ viÖc lån ghÐp giíi cã thÓ diÔn ra víi rÊt Ýt hay kh«ng cã sù tham gia cña phô n÷.
• B×nh ®¼ng giíi ®ßi hái c¶ vai trß tham gia tÝch cùc cña phô n÷ trong viÖc ra quyÕt ®Þnh còng nh
quan ®iÓm vÒ giíi (cña çc nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch lµ nam hay n÷) cã tÝnh ®Õn t¸c ®éng tiÒm
tµng kh¸c nhau cña çc chÝnh s¸ch vµ ch¬ng tr×nh ®èi víi phô n÷ vµ nam giíi - còng nh ®èi víi
çc nhãm phô n÷ vµ nam giíi kh¸c nhau.
• Do vËy, ®iÒu hÕt søc quan träng lµ t¨ng cêng n¨ng lùc huy ®éng sù tham gia cña phô n÷ vµ lång
ghÐp quan ®iÓm giíi vµo çc ho¹t ®éng chung trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ vµ rµ so¸t çc chÝnh s¸ch,
ch¬ng tr×nh, dù ¸n.

Träng t©m cña çc biÖn ph¸p can thiÖp - Nhu cÇu thùc tÕ vµ lîi Ých chiÕn lîc
Sù ph©n biÖt gi÷a çc nhu cÇu thùc tÕ mang tÝnh ng¾n h¹n çc lîi Ých chiÕn lîc mang tÝnh dµi h¹n,
huy ®éng sù tham gia cña phô n÷ vµ lång ghÐp giíi lµ rÊt quan träng khi thiÕt kÕ, triÓn khai, theo dâi/
gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ çc chÝnh s¸ch vµ dù ¸n.

12

• Nhu cÇu thùc tÕ lµ nh÷ng nhu cÇu cô thÓ vµ thêng lµ thiÕt yÕu ®èi víi cuéc sèng cña con ngêi
nh l¬ng thùc, níc, nhµ ë vµ ch¨m sãc søc kháe. Sù chó ý tíi çc nhu cÇu thùc tÕ cã thÓ gi¶i
quyÕt nh÷ng sù bÊt lîi vµ bÊt b×nh ®¼ng tríc m¾t nhng còng cã thÓ cñng cè sù ph©n c«ng lao
®éng theo giíi b»ng çch gióp ®ì nam giíi vµ phô n÷ thùc hiÖn tèt h¬n vai trß truyÒn thèng cña
m×nh. Gi¶i quyÕt nh÷ng nhu cÇu thùc tÕ th«ng thêng kh«ng lµm thay ®æi ®îc çc vai trß giíi vµ
çc quan niÖm dËp khu«n mang tÝnh truyÒn thèng, lµ nh÷ng yÕu tè gãp phÇn dÉn ®Õn bÊt b×nh
®¼ng giíi.
• Çc lîi Ých chiÕn lîc lµ nh÷ng nhu cÇu khi ®îc ®¸p øng sÏ thùc sù ®ßi hái vµ lµm thay ®æi çc
quan hÖ quyÒn lùc vµ ph©n c«ng lao ®éng gi÷a nam giíi vµ phô n÷ còng nh gãp phÇn n©ng cao
b×nh ®¼ng giíi. Çc lîi Ých chiÕn lîc thÓ hiÖn çc môc tiªu dµi h¹n vµ thêng Ýt h÷u h×nh h¬n çc
nhu cÇu thùc tÕ. ThÝ dô vÒ çc lîi Ých chiÕn lîc lµ: tiÕp cËn tíi çc vÞ trÝ chÝnh trÞ vµ ra quyÕt ®Þnh;
xo¸ bá nh÷ng c¶n trë vÒ mÆt ph¸p lý nh sù ph©n biÖt ®èi xö trong viÖc tiÕp cËn víi ®Êt ®ai vµ tÝn
dông; ®µo t¹o cho phô n÷ vµ nam giíi trong çc lÜnh vùc phi truyÒn thèng (nh d¹y nghÒ méc cho
phô n÷; nghÒ s ph¹m cho nam); vµ nam giíi gióp ®ì mét çch b×nh ®¼ng h¬n çc c«ng viÖc
trong gia ®×nh nh quÐt dän nhµ cöa, nÊu níng vµ ch¨m sãc con çi.

Tµi liÖu Tham Kh¶o
CIDA - C¬ quan Ph¸t triÓn Quèc tÕ Ca-na-®a. Thóc ®Èy nhanh sù thay ®æi: Nguån lùc phôc vô lång
ghÐp giíi. CIDA Ca-na-®a.
Corner, Lorraine. T¨ng cêng n¨ng lùc lång ghÐp giíi trong çc ho¹t ®éng ph¸t triÓn. UNIFEM ë
§«ng vµ §«ng Nam ¸, B¨ng Cèc.
Reeves, Hazel vµ Sally Baden (2000) “Giíi vµ Ph¸t triÓn: Çc kh¸i niÖm vµ ®Þnh nghÜa”, BRIDGE,
ViÖn Nghiªn cøu Ph¸t triÓn, §¹i häc Sussex, Anh.
Nh÷ng tµi liÖu liªn quan tíi ViÖt Nam:
Desai (2000), ViÖt Nam qua l¨ng kÝnh giíi: 5 n¨m sau. Liªn Hîp Quèc t¹i ViÖt Nam.
FAO & UNDP (2002) Nh÷ng kh¸c biÖt giíi trong nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi ë ViÖt Nam: Çc ph¸t hiÖn
chÝnh. §iÒu tra møc sèng ViÖt Nam lÇn thø hai 1997-98. FAO & UNDP Hµ Néi.
Franklin, Dr Barbara (1999). Më réng tÇm nh×n: B¸o ço kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ ph©n tÝch ®èi tîng
vµ chiÕn dÞch tuyªn truyÒn vÒ giíi trªn çc ph¬ng tiÖn giao th«ng ®¹i chóng, UBQGTBPN, Hµ Néi.
Nhãm C«ng t¸c vÒ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña ChÝnh phñ ViÖt Nam - çc nhµ tµi trî - çc tæ chøc phi
chÝnh phñ (2000). TÊn c«ng NghÌo ®ãi: B¸o ço Ph¸t triÓn ViÖt Nam n¨m 2000. B¸o ço chung
cña Nhãm C«ng t¸c vÒ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña ChÝnh phñ ViÖt Nam - çc nhµ tµi trî - çc tæ chøc
phi chÝnh phñ, Héi nghÞ Nhãm t vÊn cña çc nhµ tµi trî cho ViÖt Nam: Ng©n hµng ThÕ giíi, Hµ Néi.
UBQGTBPN (2000). Ph©n tÝch t×nh h×nh vµ nh÷ng kiÕn nghÞ chÝnh s¸ch ®Óthóc ®Èy sù tiÕn bé cña
phô n÷ vµ b×nh ®¼ng giíi ë ViÖt Nam. UBQGTBPN, Hµ Néi.
UNDP (2001) §æi míi vµ Ph¸t triÓn con ngêi ë ViÖt Nam 2001, UNDP Hµ Néi.

12/ 13

Ph©n tÝch giíi - Sè liÖu thèng kª
vµ nghiªn cøu
Nh÷ng th«ng tin tr×nh bµy trong tµi liÖu nµy dùa vµo sù thu thËp, ®èi chiÕu vµ chÊt lîng cña sè liÖu
ph©n t¸ch theo giíi. X©y dùng çc chÝnh s¸ch vµ ch¬ng tr×nh hoµn chØnh chØ cã thÓ ®îc thùc hiÖn
trªn c¬ së hç trî cña çc sè liÖu ®îc ph©n t¸ch cô thÓ theo giíi vµ giíi tÝnh. ViÖt Nam trong thêi gian
gÇn ®©y ®· tiÕn hµnh nh÷ng bíc quan träng ®Ó ®¹t ®îc mét hÖ thèng thu thËp nh÷ng sè liÖu cô thÓ
mang tÝnh nh¹y c¶m giíi, vµ kÕt qu¶ thu thËp ®îc ®· cung cÊp nhiÒu th«ng tin cÇn thiÕt. Tuy nhiªn,
vÉn cßn nh÷ng h¹n chÕ ®¸ng kÓ tån t¹i trong nghiªn cøu, ®Æc biÖt liªn quan tíi sè liÖu vÒ ç nh©n (®èi
lËp víi cÊp ®é hé gia ®×nh), vÒ thùc hiÖn ph©n phèi, vai trß ra quyÕt ®Þnh gi÷a çc thµnh viªn trong gia
®×nh, vµ hÖ thèng thø bËc trong hé gia ®×nh. Nh÷ng chØ b¸o mang tÝnh ®Þnh lîng, nh tiÕp cËn tíi gi¸o
dôc, y tÕ, ch¨m sãc søc kháe vµ viÖc lµm lµ nh÷ng chØ b¸o rÊt quan träng, tuy nhiªn nh÷ng chØ b¸o
mang tÝnh truyÒn thèng nµy cha th©u tãm ®ñ ®é s©u vµ sù ®a d¹ng trong ®ã béc lé nh÷ng kh¸c biÖt
vÒ giíi vµ nh÷ng kh¸c biÖt trong mèi quan hÖ. Çc chØ b¸o ®Þnh lîng tá ra kh«ng phï hîp ®Ó xem xÐt
vµ thÓ hiÖn nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng x¶y ra trong hé gia ®×nh cã liªn quan tíi sù ph©n chia quyÒn lùc vµ
çc mèi quan hÖ giíi trong hé gia ®×nh (Nhãm c«ng t¸c vÒ nghÌo ®ãi cña ChÝnh phñ ViÖt Nam - Çc
nhµ Tµi trî - Çc tæ chøc chÝnh phñ 2000). Nh vËy, cÇn triÓn khai tiÕp theo nh÷ng nghiªn cøu ®Þnh
tÝnh vµ nghiªn cøu cã sù tham gia vÒ çc mèi quan hÖ giíi nh»m bæ sung cho nh÷ng sè liÖu ®Þnh lîng
®· cã.

Sù chuyÓn dÞch híng tíi thèng kª vÒ giíi
Trong vßng h¬n 20 n¨m qua, çch tiÕp cËn nãi chung trong chiÕn lîc ph¸t triÓn ®· chuyÓn dÞch tõ
phô n÷ trong ph¸t triÓn (WID) sang giíi vµ ph¸t triÓn (GAD). Nh vËy, träng t©m ®· ®îc chuyÓn tõ
phô n÷ ®îc ®Æt riªng rÏ sang phô n÷ trong mèi t¬ng quan ®èi víi nam giíi. §Æc biÖt lµ çch tiÕp cËn
vÒ giíi xem xÐt çc vai trß cña nam giíi vµ phô n÷, hä kh¸c nhau nh thÕ nµo, çc mèi t¬ng quan
vµ nh÷ng t¸c ®éng kh¸c nhau mµ çc ch¬ng tr×nh vµ chÝnh s¸ch ®· t¸c ®éng tíi hä. Trong sè liÖu
thèng kª, do ®ã träng t©m ®· chuyÓn tõ thèng kª vÒ phô n÷ sang thèng kª vÒ giíi (FAO, 2002).

ThÝ dô, tríc kia, çc c¬ quan thèng kª vµ çc nhµ nghiªn cøu chØ tr×nh bµy çc sè liÖu vÒ lùc lîng lao
®éng trªn toµn bé d©n sè. Tuy vËy, trªn toµn cÇu, tû lÖ tham gia lùc lîng lao ®éng cña phô n÷ (®îc
®Þnh nghÜa lµ tû lÖ phô n÷ ®é tuæi 15-60 thùc sù ®ang lµm viÖc trªn tæng sè d©n) thêng thÊp h¬n nhiÒu
so víi tû lÖ nµy cña nam giíi. T¬ng tù nh vËy, sù ph©n bæ lùc lîng lao ®éng cña nam giíi vµ phô
n÷ theo çc ngµnh thêng kh¸ kh¸c nhau. ë nhiÒu níc, lùc lîng lao ®éng n÷ chiÕm tû lÖ cao trong
çc ngµnh dÞch vô, trong khi lùc lîng lao ®éng nam chiÕm tû lÖ cao trong c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ
c«ng nghiÖp nÆng. Ngoµi ra cßn cã sù kh¸c biÖt râ rµng vÒ ngµnh nghÒ, mét sè nghÒ mang tÝnh “n÷
hãa” cao nh d¹y häc hoÆc ch¨m sãc ngêi bÖnh cã sè lîng n÷ vît tréi trong khi nam giíi chiÕm u
thÕ trong nh÷ng nghÒ kh¸c nh nghÒ kü s (FAO 2002).

Mét hËu qu¶ cña sù thÊt b¹i trong nh×n nhËn vµ ph©n biÖt mét çch thêng xuyªn nh÷ng h×nh mÉu
kh¸c nhau cña nam giíi vµ n÷ giíi lµ thùc tr¹ng nam giíi thêng ®îc xem nh lµ tiªu chuÈn hay mÉu
chuÈn, vµ mét thùc tr¹ng kh¸c lµ phô n÷ bÞ coi nhÑ. H¬n n÷a, çc chÝnh s¸ch vµ ch¬ng tr×nh cã thÓ
dùa trªn nh÷ng khu«n mÉu (stereotype) kh¸c mét çch ®¸ng kÓ so víi thùc tiÔn. ThÝ dô, çc ch¬ng
tr×nh n«ng nghiÖp tiÕp tôc gi¶ ®Þnh r»ng “ çc chñ trang tr¹i lµ nam giíi” kÓ c¶ ë nh÷ng níc nh Th¸i
lan vµ ViÖt Nam lµ n¬i nh÷ng sè liÖu ph©n t¸ch giíi ®· cho thÊy phÇn lín çc chñ trang tr¹i ë nhiÒu
vïng n«ng th«n trªn thùc tÕ lµ phô n÷ (UNIFEM 2002).

V× nh÷ng lý do trªn, nh÷ng c«ng tr×nh tríc ®©y vÒ thèng kª giíi chØ chó träng vµo viÖc thu thËp sè liÖu
ë cÊp ®é ç nh©n, lËp b¶ng, tr×nh bµy vµ ph©n tÝch theo giíi tÝnh. ViÖc ph©n t¸ch sè liÖu theo giíi tÝnh
tuy quan träng nhng cha ®ñ, bëi v× nh÷ng hÖ thèng sè liÖu thèng kª theo çch truyÒn thèng ®· thu
thËp sè liÖu theo nh÷ng vÊn ®Ò mµ çc nh©n viªn chÝnh phñ vµ çc nhµ ph©n tÝch vÒ ph¸t triÓn - hÇu

14

hÕt hä lµ nam giíi - cho lµ quan träng. Nh÷ng vÊn ®Ò quan träng ®èi víi phô n÷ h¬n lµ nam giíi ®· bÞ
xem nhÑ. KÕt qu¶ lµ hÇu hÕt çc níc ®ang ph¸t triÓn ®· kh«ng thu thËp nh÷ng sè liÖu vÒ çc vÊn ®Ò
nh b¹o lùc trong gia ®×nh, hay nh÷ng c«ng viÖc gia ®×nh vµ ch¨m sãc con çi kh«ng ®îc tr¶ c«ng
(UNIFEM 2002).

Nh vËy, nh÷ng c«ng tr×nh sau nµy vÒ thèng kª giíi ®· khuyÕn khÝch çc c¬ quan thèng kª thu thËp
nh÷ng sè liÖu vÒ çc vÊn ®Ò giíi vµ cung cÊp trî gióp kü thuËt cho viÖc thu thËp nh÷ng sè liÖu vÒ B¹o
lùc chèng l¹i phô n÷ vµ vÒ Sö dông thêi gian. Nh÷ng sè liÖu nµy cho thÊy nam giíi vµ phô n÷ ®· sö
dông bao nhiªu thêi gian cho çc c«ng viÖc ®îc tr¶ l¬ng, çc c«ng viÖc nhµ kh«ng ®îc tr¶ l¬ng,
ch¨m sãc con çi, gi¶i trÝ, ®i l¹i, v.v

Nh ®· ®Ò cËp ë trªn, sù thÊt b¹i cña çc thèng kª ph©n t¸ch theo giíi thÓ hiÖn ë chç nh÷ng sù kh¸c
nhau gi÷a nam giíi vµ phô n÷ ®· bÞ xem nhÑ trong thiÕt kÕ vµ triÓn khai çc chÝnh s¸ch, kÕ ho¹ch vµ
ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn. §Æc biÖt, nh÷ng nhu cÇu cô thÓ cña phô n÷ cã xu híng bÞ xao nh·ng. Nh
vËy, çc thèng kª vÒ giíi lµ thiÕt yÕu ®Ó trî gióp cho çc nhµ lËp chÝnh s¸ch, çc nhµ lËp kÕ ho¹ch, vµ
çc dù ¸n vµ ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn x¸c ®Þnh vµ ®¸p øng çc nhu cÇu cña phô n÷ ngang b»ng víi çc
nhu cÇu cña nam giíi (UNIFEM 2002).

Nhu cÇu ®Æc biÖt vÒ Thèng kª N«ng nghiÖp
ViÖc ®a ra ®îc nh÷ng ®¸nh gi¸ chuÈn x¸c h¬n vÒ sù tham gia cña nam giíi vµ phô n÷ trong lùc lîng
lao ®éng, ®Æc biÖt lµ trong n«ng nghiÖp, kh«ng chØ ®em l¹i nh÷ng thèng kª ®Çy ®ñ vµ hoµn chØnh mµ
cßn ®em l¹i mét nÒn kinh tÕ v÷ng m¹nh. Nh÷ng th«ng tin chuÈn x¸c t¹o nÒn t¶ng cho nhËn thøc vÒ
nh÷ng ph©n bæ sai lÖch lùc lîng lao ®éng tiÒm n¨ng vµ kÕt qu¶ lµ g©y ra nh÷ng tæn h¹i vÒ mÆt phóc
lîi (nh tæn thÊt nh÷ng tiÒm n¨ng vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n, tay nghÒ). Trong nÒn kinh tÕ n«ng th«n khi
cè g¾ng sö dông tèi ®a nh÷ng nguån tµi nguyªn s½n cã, cã thÓ ph¶i tr¶ gi¸ ®¾t cho sù tæn thÊt vÒ mÊt
nghÒ, bëi çc tay nghÒ vµ tr×nh ®é chuyªn m«n lµ nh÷ng yÕu tè trùc tiÕp tham gia vµo viÖc ph¸t triÓn
nh÷ng qu¸ tr×nh míi vµ hiÖu qu¶ h¬n.MÆc dï qu¸ tr×nh c¬ khÝ hãa vµ th©m canh n«ng nghiÖp, trong
t¬ng lai cã thÓ dù ®o¸n tríc ®îc, lao ®éng n«ng nghiÖp dêng nh vÉn ®ang lµ yÕu tè chñ chèt ¶nh
hëng tíi an toµn l¬ng thùc vµ biÕn ®æi kinh tÕ ë nhiÒu níc ®ang ph¸t triÓn (FAO 2002).

Trong 20 n¨m qua, nh÷ng nhµ lËp kÕ ho¹ch vÒ n«ng nghiÖp thêng coi nhÑ “yÕu tè con ngêi”, trong
khi çc nhµ lËp kÕ ho¹ch x· héi cã thÓ ®· xem nhÑ yÕu tè s¶n xuÊt hoÆc yÕu tè thÞ trêng, ®iÒu nµy
cã thÓ lµ do çc nhµ lËp kÕ ho¹ch vÒ n«ng nghiÖp vµ x· héi thêng lµm viÖc ë nh÷ng Bé kh¸c nhau
vµ nh÷ng cè g¾ng cña hä thêng kh«ng dÔ phèi hîp víi nhau. §iÒu nµy thÓ hiÖn viÖc Ýt sö dông nh÷ng
th«ng tin vÒ sù ph¸t triÓn x· héi vµ ph¸t triÓn con ngêi trong nh÷ng u tiªn ph¸t triÓn trong n«ng
nghiÖp. Sù thiÕu th«ng tin vÒ ®Çu vµo cña phô n÷ trong nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp cã thÓ chØ lµ mét thÝ
dô vÒ sù hiÓu nhÇm vÒ vai trß cña ngêi d©n víi t çch lµ nguån vèn nh©n lùc vµ lµ çc t¸c nh©n cña
ph¸t triÓn n«ng th«n nãi chung. Tuy nhiªn, v× träng t©m cña Ên phÈm nµy lµ vÊn ®Ò giíi, nã chØ tËp
trung chñ yÕu vµo nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan tíi viÖc sö dông nh÷ng th«ng tin liªn quan tíi giíi ®èi víi
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ -x· héi (FAO 2002).

Nghiªn cøu vµ thèng kª trong bèi c¶nh ViÖt Nam
ViÖc thu thËp nh÷ng sè liÖu cã ph©n t¸ch vÒ giíi vµ tiÕp theo lµ ph©n tÝch giíi theo çc sè liÖu nµy sÏ
tiÕp tôc lµ mét tiÒn ®Ò cho viÖc ho¹ch ®Þnh tèt chÝnh s¸ch mang tÝnh nh¹y c¶m vÒ giíi. ViÖt Nam ®· ®¹t
®îc nhiÒu tiÕn bé trong viÖc thu thËp sè liÖu. Trong n¨m 2002, Tæng côc Thèng kª khëi ®Çu cuéc
§iÒu tra Møc sèng Hé Gia ®×nh míi, cuéc §iÒu tra nµy sÏ ®îc tiÕn hµnh hai n¨m mét lÇn. Nh÷ng sè
liÖu ban ®Çu cña ®iÒu tra nµy, sÏ cho ra vµo n¨m 2003, sÏ cho phÐp cã ®îc sù ph©n tÝch giíi míi vµ

15

nh÷ng ®iÒu chØnh kÞp thêi víi sù thùc hiÖn çc KÕ ho¹ch Hµnh ®éng cña ChÝnh phñ (ChiÕn lîc V× Sù
TiÕn Bé cña Phô n÷ vµ KÕ ho¹ch Hµnh ®éng II) (FAO &UNDP 2002).

Lµ mét phÇn cña KÕ ho¹ch Hµnh ®éng Quèc gia V× Sù TiÕn Bé cña Phô n÷ tíi n¨m 2005, Tæng côc
Thèng kª ®ang trong qu¸ tr×nh x©y dùng çc chØ b¸o vÒ c«ng íc CEDAW sÏ ®îc ¸p dông cho çc
cuéc thu thËp sè liÖu thêng kú. Çc chØ b¸o ®îc ¸p dông cho çc lÜnh vùc D©n sè, Lao ®éng, Gi¸o
dôc, Y tÕ vµ Qu¶n lý lµ bé chØ b¸o ®Çu tiªn vÒ giíi ®îc x©y dùng ë ViÖt Nam (UBQGVSTBPN 2002).

Nh÷ng sè liÖu nµy còng sÏ cung cÊp nh÷ng th«ng tin quan träng ®Ó ®o lêng tiÕn ®é cña viÖc thùc
hiÖn çc Môc tiªu Ph¸t triÓn Thiªn niªn Kû tíi n¨m 2015 còng nh nh÷ng Môc tiªu Ph¸t triÓn cña ViÖt
Nam, lµ mét phÇn cña çc chiÕn lîc cña Nhµ níc, nh ChiÕn Lîc Toµn diÖn vÒ T¨ng trëng vµ
Xãa ®ãi gi¶m nghÌo (CPRGS) (FAO &UNDP 2002).

Tµi liÖu tham kh¶o

FAO (2002). TÇm quan träng cña sè liÖu ph©n tÝch theo giíi ®èi víi ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng
th«n. FAO website http://www.fao.org/docrep/X2785e04.htm, 25/9/2002
FAO&UNDP (2002) Nh÷ng kh¸c biÖt vÒ giíi trong nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi ë ViÖt Nam. Çc
ph¸t hiÖn chÝnh vÒ giíi: §iÒu tra Møc Sèng ViÖt Nam lÇn thø hai 1997-98. FAO&UNDP Hµ Néi.
ñy ban QGV× Sù TiÕn Bé cña Phô n÷ (2002) Phô n÷ vµ TiÕn bé. Tê Th«ng tin th¸ng 8/2002. UB
VSTBPN Hµ Néi
UNIFEM §«ng vµ §«ng Nam ¸ (2002). Hoµn thiÖn thèng kª vÒ çc vÊn ®Ò giíi ë Khu vùc ch©u ¸
Th¸i B×nh D¬ng.
UNIFEM §«ng vµ §«ng Nam ¸ website http://www.unifemeseasia.org/Projects/
ImprovingGenderStats.htm, 20/9/2002.

16 /17

Tæng quan vÒ giíi vµ ph¸t triÓn
ë ViÖt Nam
D©n sè ViÖt Nam lµ 80 triÖu ngêi, trong ®ã 49,2% lµ nam giíi vµ 50,8% lµ n÷ (Tæng côc Thèng kª
2000a). ViÖt Nam lµ mét níc kh¸ nghÌo ®· tr¶i qua nh÷ng thay ®æi m¹nh mÏ trong thêi kú qu¸ ®é tõ
mét nÒn kinh tÕ tËp trung sang nÒn kinh tÕ theo ®Þnh híng thÞ trêng. Tõ nh÷ng cuéc c¶i çch quan
träng th«ng qua chiÕn lîc §æi míi tõ n¨m 1986, ®Êt níc ®· ®¹t ®îc nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ th«ng
qua viÖc thùc hiÖn mét lo¹t çc biÖn ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Tû lÖ nghÌo ®ãi tÝnh theo ngìng
®ãi nghÌo quèc tÕ ®· gi¶m tõ 58% sè d©n n¨m 1993 xuèng kho¶ng 37% sè d©n trong n¨m 1998 - ®©y
lµ mét trong nh÷ng kû lôc gi¶m m¹nh nhÊt ®èi víi bÊt kú níc ®ang ph¸t triÓn nµo. Sù gi¶m tû lÖ
nghÌo ®ãi phÇn nhiÒu nhê vµo chÝnh s¸ch c¶i çch n«ng nghiÖp m¹nh mÏ cña ViÖt Nam tõ nh÷ng
n¨m cuèi cña thËp niªn 80. C¶i çch n«ng nghiÖp ®· biÕn ViÖt Nam tõ mét níc thiÕu ®ãi trÇm träng
trë thµnh mét trong nh÷ng níc xuÊt khÈu g¹o, cµ phª vµ çc mÆt hµng n«ng nghiÖp kh¸c lín nhÊt
trªn thÕ giíi (UNCT 2002).

Qu¸ tr×nh c¶i çch còng ®· c¶i thiÖn h¬n n÷a nh÷ng chØ b¸o x· héi vµ nh÷ng chØ b¸o nµy ®· ®îc duy
tr× trong thêi kú qua. Trong n¨m 2001, ViÖt Nam ®øng thø 109 trªn tæng sè 173 níc vÒ ChØ sè Ph¸t
triÓn con ngêi (HDI) - lµ vÞ trÝ cao h¬n mong ®îi tõ mét níc cã møc GDP trªn ®Çu ngêi díi 400 ®«
la Mü. ChØ sè Ph¸t triÓn Giíi cña ViÖt Nam (GDI) xÕp thø 89 trªn tæng sè 146 níc (UNDP 2001 b).

Nh÷ng chÝnh s¸ch quèc gia hç trî cho b×nh ®¼ng giíi
ChÝnh phñ ViÖt Nam ®Æt con ngêi lµ trung t©m cña sù ph¸t triÓn, thóc ®Èy tiÒm n¨ng ph¸t triÓn vµ
h¹nh phóc cña mäi ngêi. §iÒu nµy ®îc ph¶n ¸nh trong nh÷ng thµnh c«ng cña c«ng cuéc §æi míi vµ
trong ChiÕn lîc Mêi n¨m Ph¸t triÓn Kinh tÕ-X· héi (2001-2010) míi ®· ®îc th«ng qua t¹i §¹i héi
lÇn thø IX cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam th¸ng 4/2001. Nh÷ng khÝa c¹nh kinh tÕ chÝnh cña ChiÕn lîc
Mêi n¨m lµ nh»m thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa víi
môc ®Ých nh»m thiÕt lËp nÒn t¶ng cho ViÖt Nam dÇn trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020.
§iÓm cèt lâi cña ChiÕn lîc cña chÝnh phñ lµ sù cÊp thiÕt kiÕn t¹o mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn v× d©n vµ
do d©n thùc hiÖn, vµ ®¶m b¶o mét møc sèng tèi thiÓu t¹m ®ñ vµ nh÷ng c¬ héi b×nh ®¼ng cho tÊt c¶ mäi
ngêi (UNCT 2002). Çch tiÕp cËn nµy n»m trong quan ®iÓm ph¸t triÓn con ngêi, ®ã lµ x¸c ®Þnh sù
ph¸t triÓn nh mét qu¸ tr×nh më réng kh¶ n¨ng vµ sù lùa chän cña mäi ngêi nh»m n©ng cao chÊt
lîng sèng toµn diÖn cña hä. Çch tiÕp cËn Ph¸t triÓn Con ngêi chñ tr¬ng tÊt c¶ mäi ngêi, kh«ng
ph©n biÖt s¾c téc, giai cÊp, t«n gi¸o, giíi tÝnh vµ quèc tÞch ®Òu cã tiÕp cËn nh nhau tíi çc c¬ héi.
Çch tiÕp cËn nµy b¶o vÖ quan ®iÓm r»ng ph¸t triÓn nÕu thiÕu sù tham gia c«ng b»ng cña çc nhãm
nµy sÏ dÉn tíi sù bÞ tíc quyÒn cña toµn bé çc lÜnh vùc cña x· héi vµ do ®ã sÏ thÊt b¹i (UNDP 2001).

ViÖt Nam cã lÞch sö vÒ b×nh ®¼ng giíi mét phÇn lµ kÕt qu¶ cña truyÒn thèng mÉu quyÒn cæ xa. Tuy
vËy, nh÷ng truyÒn thèng ®ã ®· bÞ mai mét qua nhiÒu thÕ kû mµ ®¹o Khæng ®îc truyÒn b¸ trong nh÷ng
n¨m ®« hé B¾c thuéc. Víi sù ra ®êi cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, çc chÝnh s¸ch cña chñ nghÜa x·
héi ®· ®a vÊn ®Ò b×nh ®¼ng giíi vµo HiÕn ph¸p cña níc ViÖt Nam vµ trong nhiÒu chÝnh s¸ch kh¸c
cña nhµ níc. §iÒu nµy ®· dÉn tíi ChØ sè Ph¸t triÓn Giíi (GDI) kh¸ cao ë ViÖt Nam hiÖn nay, nÕu so
s¸nh víi çc níc kh¸c trong khu vùc vµ víi çc níc cã møc tæng s¶n lîng quèc gia (GNP) t¬ng
®¬ng víi ViÖt Nam.

ViÖt Nam lµ mét níc trong ®ã çc vai trß giíi ®ang ë trong giai ®o¹n qu¸ ®é. Nh÷ng khu«n mÉu giíi
vµ gi¸ trÞ giíi ë ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu thay ®æi tõ nh÷ng thËp kû hoÆc tõ nh÷ng thÕ kû tríc, tuy nhiªn
nh÷ng c«ng viÖc ngêi phô n÷ lµm nh mét phÇn phËn sù hµng ngµy cña hä ®· thay ®æi m¹nh mÏ
trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. ViÖc vËt lén víi nh÷ng mong muèn, ®«i lóc lµ nh÷ng mong muèn m©u
thuÉn nhau ®· t¹o nªn çc søc Ðp míi cho çc thÕ hÖ phô n÷ trÎ ViÖt Nam. Khèi lîng c«ng viÖc s¶n
xuÊt c¶ ngµy cña ngêi phô n÷ hiÖn nay m©u thuÉn víi nh÷ng vai trß vµ nguyªn t¾c truyÒn thèng
®ang g©y ra sù ®au khæ vµ bèi rèi cho nhiÒu phô n÷ ®ang cè g¾ng thùc hiÖn tÊt c¶ çc mong muèn cña
hä (Franklin, 1999).

17

ChØ sè Ph¸t triÓn Con ngêi vµ ChØ sè Ph¸t triÓn Giíi trong Khu vùc

Thø tù xÕp h¹ng ChØ sè Ph¸t triÓn Thø tù xÕp h¹ng ChØ sè Ph¸t triÓn
Con ngêi trong sè 173 níc Giíi trong sè 146 níc

Viet Nam 109 89
Cam-pu-chia 130 109
CHND Lµo 143 119
Myanmar 127 107
Th¸i lan 70 58
Nguån: UNDP, 2002

Còng nh nhiÒu níc kh¸c trong khu vùc, phÇn lín nam giíi vµ phô n÷ ë ViÖt Nam sèng ë n«ng th«n.
Nh÷ng vÞ trÝ lµm c«ng mµ phô n÷ chiÕm u thÕ lµ çc c«ng viÖc ë kh¸ch s¹n, nhµ hµng, du lÞch, ng©n
hµng, trêng häc, bÖnh viÖn, çc c¬ së ch¨m sãc søc khoÎ, vµ trong s¶n xuÊt dÖt may, ®ã lµ nh÷ng
n¬i phô n÷ chiÕm 80% trong ®iÒu hµnh c«ng viÖc (Desai, 1995). Nam giíi chiÕm u thÕ trong nh÷ng
lÜnh vùc nh l©m nghiÖp, ho¸ häc, khoa häc vµ c«ng nghÖ, thÓ thao v¨n ho¸, c«ng nghiÖp nÆng, n¨ng
lîng, thuû lîi vµ x©y dùng (xem biÓu ®å minh ho¹ díi ®©y).

CÊu tróc chÝnh trÞ-x· héi cña ViÖt Nam ®· t¹o nªn nhiÒu khuynh híng trªn ®Êt níc. ViÖt Nam cã mét
Nhµ níc rÊt v÷ng ch¾c gãp phÇn gi÷ v÷ng sù æn ®Þnh chÝnh trÞ –x· héi vµ cã çc tæ chøc ®oµn thÓ
m¹nh, nh Héi Liªn hiÖp Phô n÷ cã 11 triÖu thµnh viªn (UBVSTBPN, 2000). Trong m«i trêng chÝnh
trÞ æn ®Þnh vµ v÷ng ch¾c, çc thÓ chÕ cña nhµ níc vµ quèc tÕ hiÖn nay cã ®iÒu kiÖn ®Ó ngµy cµng chó
träng nhiÒu h¬n tíi mäi ngêi d©n - thùc hiÖn çc m« h×nh t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn mang l¹i lîi Ých
cho tÊt c¶ çc thµnh viªn cña x· héi chø kh«ng chØ mét sè Ýt ngêi (Nhãm C«ng t¸c §ãi nghÌo cña
ChÝnh phñ ViÖt Nam – Çc nhµ Tµi trî – çc tæ chøc Phi chÝnh phñ, 2000).

ViÖt Nam ®· thùc hiÖn tèt nhiÒu chØ b¸o vÒ b×nh ®¼ng giíi. ThÝ dô, chØ b¸o vÒ søc khoÎ trÎ em kh«ng
cho thÊy cã sù ph©n biÖt gi÷a çc trÎ s¬ sinh g¸i vµ trai, tû lÖ gi¸o dôc tiÓu häc gÇn nh ®ång ®Òu gi÷a
çc em trai vµ çc em g¸i ®èi víi nhãm d©n téc ®a sè lµ d©n téc Kinh. Tuy nhiªn, cã b»ng chøng cho
thÊy ph¸t triÓn kinh tÕ vµ qu¸ tr×nh ®æi míi ®· t¸c ®éng tíi nam giíi vµ phô n÷ theo çc çch kh¸c
nhau, vµ cã lÏ cã t¸c ®éng tiªu cùc nhÊt ®èi víi çc nhãm d©n téc thiÓu sè, lµ nh÷ng céng ®ång mµ
kho¶ng çch gi÷a sù ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña hä so víi møc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña phÇn
®«ng d©n sè vÉn ®ang t¨ng lªn (Nhãm Chuyªn tr¸ch vÒ §ãi nghÌo 2002).

MÆc dï ChØ sè Ph¸t triÓn Giíi cña ViÖt Nam xÕp ë vÞ trÝ cao t¬ng ®èi so víi ChØ sè Ph¸t triÓn Con
ngêi vµ GNP, nh÷ng sù kh¸c biÖt trªn c¬ së giíi vÉn cßn phæ biÕn ë mäi lÜnh vùc. ThÝ dô, phô n÷ cßn
kÐm h¬n nam giíi nhiÒu ë bËc häc vÊn cao vµ trong sè liÖu thèng kª vÒ y tÕ, vµ nh÷ng khu«n mÉu
truyÒn thèng cßn chiÕm u thÕ trªn ph©n c«ng thÞ trêng lao ®éng, ®iÒu nµy ®· dÉn tíi sù ph©n tÇng
nghÒ nghiÖp ph©n theo giíi vµ do ®ã dÉn tíi møc l¬ng thùc tÕ trung b×nh kh¸c nhau vµ ph©n biÖt gi÷a
nam giíi vµ phô n÷.

Mét nghiªn cøu ®Þnh tÝnh do Nhãm Nghiªn cøu Ph¸t triÓn cña Ng©n hµng ThÕ giíi thùc hiÖn ®· cung
cÊp mét hiÓu biÕt thÊu ®¸o vÒ nh÷ng tr¶i nghiÖm kh¸c biÖt vÒ giíi cña nÒn kinh tÕ ®ang trong thêi kú
qu¸ ®é. ThÝ dô, nam giíi rÊt quan t©m tíi viÖc gi÷ g×n nguyªn tr¹ng çc gi¸ trÞ ®¹o ®øc vµ c«ng d©n.
Phô n÷ quan t©m tíi viÖc tiÕp cËn tíi nh÷ng h×nh th¸i míi cña kiÕn thøc vµ truyÒn th«ng, mÆc dï hä
bµy tá nçi lo sî vÒ nh÷ng t¸c ®éng cña çc yÕu tè nµy tíi líp trÎ.

18

Tû lÖ cã viÖc lµm

Nghµnh nghÒ mµ phô n÷ chiÕm u thÕ

N÷
Women Nam
Men
80
70
60
50

40
30
20
10
0
Y tÕ C«ng nghiÖp nhÑ Du lÞch Tµi chÝnh Ng©n hµng ChÕ biÕn N«ng nghiÖp
vµ thùc phÈm

Nghµnh nghÒ mµ nam giíi chiÕm u thÕ

N÷
Women Nam
Men

80
70
60
50
40
30
20
10
0
L©m nghiÖp Ho¸ häc Khoa häc vµ ThÓ thao V¨n ho¸ C«ng nghiÖp N¨ng lîng Thuû lîi X©y dùng
C«ng nghÖ nÆng
Nguån: Tæng côc Thèng kª, 2000b

B×nh ®¼ng giíi cã nghÜa lµ sù thay ®æi vai trß cña nam giíi vµ phô n÷
B×nh ®¼ng tÊt nhiªn cã nghÜa lµ sù thay ®æi vai trß vÒ giíi ®èi víi c¶ nam giíi vµ phô n÷, vµ phô n÷
®ang nhin nhËn sù thay ®æi nµy trong c¸ch hä quan hÖ víi nam giíi trong cuéc sèng. Mét cuéc kh¶o
s¸t vÒ giíi do UBQGVSTBPN tiÕn hµnh nh»m t×m hiÓu nhËn thøc cña nam giíi vµ phô n÷ vÒ mÉu
ngêi ®µn «ng lý tëng. Trong khi nam giíi cho r»ng ngêi ®µn «ng lý tëng lµ ngêi kiÕm ®îc nhiÒu
tiÒn cho gia ®×nh, th× phô n÷, ®Æc biÖt lµ phô n÷ trÎ, l¹i cho r»ng ngêi ®µn «ng lý tëng lµ ngêi cha
tèt vµ lµ ngêi chång yªu vî, hiÓu vµ tÝch cùc cæ vò ngêi vî cña m×nh (Franklin, 1999)

19

Nam giíi nªu nh÷ng mèi quan t©m ë tÇm quèc gia, trong khi phô n÷ cã xu híng quan t©m nhiÒu h¬n
vÒ céng ®ång vµ hé gia ®×nh (Long vµ céng sù, 2000). Ph¬ng thøc mµ ViÖt Nam kiÕm t×m ®Ó ®Þnh
híng nh÷ng mèi quan t©m kh¸c nhau vµ kh¸c biÖt theo giíi nµy trong d©n c sÏ lµ mét nhiÖm vô cèt
yÕu trong ®¸p øng nh÷ng th¸ch thøc cña ph¸t triÓn bÒn v÷ng.

Desai, Jaiki (1995). ViÖt nam qua l¨ng kÝnh Giíi. Hµ Néi: Ch¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Liªn Hîp Quèc.
Franklin, Barbara A.K (1999). TÇm nh×n réng më: Nh÷ng vai trß giíi ®ang thay ®æi ë ViÖt Nam. Hµ
Néi, Uy ban QGV× Sù TiÕn Bé cña Phô n÷.
Tæng côc Thèng kª (2000a). Tæng §iÒu tra D©n sè 1999. Hµ Néi, NXB Thèng kª.
Tæng côc Thèng kª (2000a). §iÒu tra Møc sèng d©n c ViÖt Nam 1997-1998. Hµ Néi, NXB Thèng kª.
Nhãm C«ng t¸c NghÌo ®ãi cña ChÝnh phñ ViÖt nam- Çc nhµ Tµi trî – tæ chøc phi chÝnh phñ
(2000). TÊn c«ng NghÌo ®ãi ë ViÖt Nam: B¸o ço Ph¸t triÓn 2000. B¸o ço chung cña Nhãm C«ng
t¸c NghÌo ®ãi cña ChÝnh phñ ViÖt nam- Çc nhµ Tµi trî –çc tæ chøc phi chÝnh phñ, Héi nghÞ
Nhãm çc nhµ Tµi trî cho ViÖt Nam, Hµ Néi: Ng©n hµng ThÕ giíi.
Long, Lynellyn D., Lª Ngäc Hïng, Allison Truitt, Lª ThÞ Ph¬ng Mai vµ §Æng Nguyªn Anh (2000).
Thay ®æi çc mèi quan hÖ giíi ë ViÖt Nam sau thêi kú §æi míi. B¸o ço nghiªn cøu sè 14. Nhãm
Nghiªn cøu ph¸t triÓn cña Ng©n hµng ThÕ giíi, 2000, Hµ Néi.
Mitchell, Suzett (1999). “§æi Míi vÒ Giíi” trong Cöa sæ V¨n ho¸ ViÖt Nam, sè 17, th¸ng 8, trang
20-21.
Uû ban QG V× Sù TiÕn Bé cña Phô n÷ (2000). Thùc hiÖn C¬ng lÜnh B¾c kinh vÒ Hµnh ®éng ë ViÖt
Nam. Hµ Néi, Uû banQG V× Sù TiÕn Bé cña Phô n÷.
Nhãm Chuyªn tr¸ch vÒ §ãi nghÌo (2002). Thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña çc d©n téc thiÓu sè: chiÕn
lîc nh»m ®¹t ®îc çc Môc tiªu ph¸t triÓn cña ViÖt Nam. UNDP Hµ Néi.
UNDP (2002). §æi míi vµ Ph¸t triÓn Con ngêi ë ViÖt Nam: B¸o ço quèc gia vÒ Ph¸t triÓn Con
ngêi 2001. Trung t©m Khoa häc X· héi vµ Nh©n v¨n Quèc gia, Hµ Néi.
UNDP (2002). B¸o ço Ph¸t triÓn Con ngêi. New York. Ch¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Liªn Hîp Quèc.
UNCT (2002) Çc tæ chøc Liªn Hîp Quèc t¹i ViÖt Nam. TiÕn ®é Thùc hiÖn çc ChØ tiªu Ph¸t triÓn
Quèc TÕ vµ çc Môc tiªu Ph¸t triÓn cña Thiªn niªn kû ë ViÖt Nam. UNCT, Hµ Néi

20/21

Çc quan hÖ vÒ giíi trong qu¸ khø
TruyÒn thuyÕt xa xa nhÊt cña x· héi ViÖt Nam m« t¶ ViÖt Nam lµ mét x· héi theo chÕ ®é mÉu quyÒn
trong ®ã Bµ Sao Cai d¹y çch trång lóa. RÊt nhiÒu truyÒn thuyÕt ®· ca ngîi chiÕn c«ng cña çc nh©n
vËt n÷ anh hïng trong lÞch sö ViÖt Nam, nh Hai Bµ Trng (Trng Tr¾c vµ Trng NhÞ) vµ Bµ TriÖu.
N¨m 43 sau C«ng nguyªn, Hai Bµ Trng cïng víi çc n÷ tíng ®· l·nh ®¹o ®éi qu©n gåm 80000
ngêi ®¸nh b¹i cuéc x©m l¨ng cña phong kiÕn Trung quèc ë ViÖt Nam. Hai thÕ kû sau, vµo n¨m 248
sau CN, Bµ TriÖu, mét phô n÷ n«ng d©n 19 tuæi ®· l·nh ®¹o cuéc khëi nghÜa ®¸nh ®uæi qu©n x©m lîc
ph¬ng B¾c. Qua hµng thÕ kû, nh÷ng phô n÷ nµy vÉn lµ nh÷ng nh©n vËt quan träng trong kho tµng
v¨n ho¸ d©n gian ViÖt Nam.

Tuy nhiªn, mét ngh×n n¨m B¾c thuéc ë miÒn B¾c ViÖt Nam ®· ®Ó l¹i mét dÊu Ên s©u s¾c ®èi víi sù
ph¸t triÓn v¨n ho¸-x· héi cña ®Êt níc.Nho gi¸o do ngêi Trung hoa mang vµo ViÖt Nam vµ sau ®ã
®· ®îc coi lµ hÖ t tëng chÝnh thèng cña nhµ níc phong kiÕn ViÖt Nam. Nho gi¸o ®· cã ¶nh hëng
rÊt lín tíi çc mèi quan hÖ vÒ giíi. Theo häc thuyÕt Nho gi¸o, nam giíi lµ bÒ trªn vµ phô n÷ cã th©n
phËn bÒ díi thÊp kÐm. Phô n÷ ph¶i phôc tïng ngêi cha, ngêi chång, con trai c¶ vµ vua. Sù thèng
trÞ cña nam giíi còng ®îc ph¶n ¸nh trong vai trß giíi vµ sù ph©n c«ng lao ®éng trong x· héi.

Tuy nhiªn, nh÷ng ¶nh hëng cña Nho gi¸o ®· bÞ mê nh¹t ë miÒn Nam bëi sù chi phèi cña çc nÒn v¨n
ho¸ §«ng Nam ¸ kh¸c. MiÒn Trung ViÖt Nam bÞ chi phèi bëi nÒn v¨n hãa Ch¨m (tõ v¬ng quèc
Ch¨mpa, mét tiÒn ®ån cña nÒn v¨n minh Ên §é) ®· ph¸t triÓn tËp qu¸n ë rÓ1 vµ x· héi theo mÉu hÖ1.
T¹i khu vùc nµy, phô n÷ ®îc coi lµ n÷ thÇn cã quyÒn lùc ®èi víi s¶n xuÊt l¬ng thùc. Cã nh÷ng ng«i
®Òn thê nh “Bµ chóa §ç t¬ng “, “Bµ chóa D©u”, vµ “Bµ chóa §Ëu”. Mét sè nhãm d©n téc thiÓu sè
nh d©n téc Khïa vµ d©n téc Kh¸ng vÉn cßn phong tôc chän mét phô n÷ lµm “bµ mÑ cña lóa”, ®Ó bøt
nh÷ng b«ng lóa ®Çu tiªn vµo vô thu ho¹ch, lµm ngu«i giËn ThÇn lóa vµ phßng tr¸nh thêi tiÕt xÊu (Mai
vµ Lª, 1978:14). Tuy vËy, ¶nh hëng nÆng nÒ cña Nho gi¸o vÉn cßn tån t¹i ë nh÷ng céng ®ång gèc
Hoa vµ trong çc nhãm cã häc vÊn cao ë miÒn Nam ViÖt Nam.

CÇn lu ý r»ng mÆc dï Nho gi¸o giíi h¹n nh÷ng ho¹t ®éng cña m×nh trong khu«n khæ hé gia ®×nh song
trong lÞch sö ngêi phô n÷ ViÖt Nam ®· ®îc tù do h¬n nhiÒu so víi phô n÷ Trung Quèc. ThÝ dô, hä
tham gia tÝch cùc vµo çc ho¹t ®éng kinh tÕ vµ x· héi ngoµi gia ®×nh, chñ yÕu do thùc tÕ lµ nam giíi
thêng xuyªn v¾ng mÆt ë nhiÒu gia ®×nh v× chiÕn tranh x¶y ra liªn miªn trong suèt thêi kú lÞch sö cña
ViÖt Nam. Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam vµ Trung t©m Nghiªn cøu Khoa häc vÒ Phô n÷, khi ph¸c
th¶o lÞch sö cña phô n÷, ®· cho r»ng phô n÷ ViÖt Nam “chiÕm mét vÞ trÝ ®Æc biÖt vµ cã uy tÝn trong gia
®×nh vµ x· héi” so víi phô n÷ ë çc níc l¸ng giÒng (Héi LHPN vµ TT NCKHPN, 1989:8).

Tµi liÖu ®Çu tiªn ®Ò cËp tíi sù b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷ lµ Bé LuËt Hång ®øc ra ®êi n¨m 1483 vµo
triÒu ®¹i nhµ Lª. Bé LuËt nµy ®· qui ®Þnh phô n÷ cã quyÒn hëng thõa kÕ, quyÒn ly h«n vµ ®îc b¶o
vÖ khái b¹o lùc.

Thêi kú Ph¸p thuéc
ChÕ ®é phong kiÕn g¾n liÒn víi Nho gi¸o ®· kÐo dµi cho tíi chÕ ®é thùc d©n Ph¸p vµo ®Çu thÕ kû 20.
Çc hå s¬ ghi chÐp sö s¸ch cña ViÖt Nam vÒ thêi kú Ph¸p thuéc cho thÊy mét thêi kú kh¾c nghiÖt
trong lÞch sö ®èi víi c¶ nam giíi vµ phô n÷ trong giai ®o¹n nµy.

Díi chÕ ®é phong kiÕn, çc em g¸i kh«ng ®îc ®i häc. Díi chÕ ®é thùc d©n, lao ®éng tµn b¹o, bãc
lét, nghÌo khã vµ bÖnh tËt ®· khiÕn hÇu hÕt phô n÷ bÞ mï ch÷ vµ kh«ng cã häc thøc (Lª Thi, 1987:18).

1
ë rÓ: tËp qu¸n x· héi quy ®Þnh cÆp vî chång míi cíi sèng cïng víi bè mÑ c« d©u (Richard J. Gelles, 1995. Gia ®×nh thêi
hiÖn ®¹i: mét quan ®iÓm x· héi häc. NXB Sage.
2
Dßng dâi mÉu hÖ: mét hÖ thèng gia ®×nh cã dßng dâi vµ thõa kÕ theo hä mÑ (Richard J. Gelles, 1995. ®· dÉn)

21

Trong cuèn s¸ch “B¶n ¸n chÕ ®é thùc d©n Ph¸p” xuÊt b¶n t¹i Ph¸p n¨m 1925, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh
®· dµnh mét ch¬ng nãi vÒ “nh÷ng nçi thèng khæ vµ tñi nhôc mµ phô n÷ b¶n ®Þa ph¶i g¸nh chÞu”.
Ngêi viÕt:

“Kh«ng ë ®©u, ngêi phô n÷ tho¸t khái nh÷ng hµnh ®éng b¹o ngîc vµ tµn ¸c cña bän x©m
lîc: ngoµi phè, trong nhµ, gi÷a chî, hay ë th«n quª, ®©u ®©u hä còng vÊp ph¶i nh÷ng
hµnh ®éng tµn nhÉn cña bän quan cai trÞ, sÜ quan, c¶nh binh, nh©n viªn nhµ ®oan, nhµ ga”
(Hå ChÝ Minh, Héi LHPNVN, 1969:22).

Sù thèng trÞ cña chÕ ®é thùc d©n Ph¸p còng gãp phÇn lµm t¨ng nh÷ng cuéc tranh luËn vÒ gi¶i phãng
phô n÷ vµ çc vÊn ®Ò cña phô n÷. Víi sù ®ång ý cña nhµ cÇm quyÒn Ph¸p, Ph¹m Quúnh ®· x©y dùng
mét ch¬ng tr×nh d¹y häc cho phô n÷ bao gåm çc m«n V¨n häc ViÖt Nam, lÞch sö vµ çc m«n khoa
häc tù nhiªn, vµ mét ch¬ng tr×nh d¹y kh©u v¸, to¸n vµ tiÕng Ph¸p cho çc em g¸i. ViÖc nµy kh«ng
tr¸nh khái sù ph¶n ®èi cña x· héi, nh nhµ v¨n NguyÔn B¸ Häc ®· ph¸t biÓu: “Phô n÷ cµng cã kh¶
n¨ng häc lªn cao, hä cµng tiªu phÝ tiÒn b¹c, hä cµng khao kh¸t yªu ®¬ng vµ hä sÏ ®i ®Õn kÕt côc lµ
bÞ nghÌo tóng c¬ cùc h¬n” (Marr, 1981:202 -3).

H¬n mét triÖu phô n÷ ViÖt Nam ®· tÝch cùc tham gia cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. N¨m
1945, ®¬n vÞ n÷ du kÝch ®Çu tiªn ®îc thµnh lËp ®øng ®Çu lµ Bµ Hµ ThÞ QuÕ lµ ngêi sau nµy ®· trë
thµnh Chñ tÞch Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam vµ Uû viªn Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng Céng s¶n
ViÖt Nam.

Nhê cã chÕ ®é chÝnh trÞ x· héi chñ nghÜa lín m¹nh sau khi giµnh ®îc ®éc lËp, b×nh ®¼ng giíi ®· ®îc
ghi trong HiÕn ph¸p ®Çu tiªn cña níc ViÖt Nam n¨m 1946. HiÕn ph¸p nªu râ:

“TÊt c¶ quyÒn lùc trong níc lµ cña toµn thÓ nh©n d©n ViÖt Nam, kh«ng ph©n biÖt nßi
gièng, nam n÷, giµu nghÌo, giai cÊp, t«n gi¸o. vµ phô n÷ b×nh ®¼ng víi nam giíi vÒ mäi
ph¬ng diÖn” ( ChÝnh phñ ViÖt Nam, 1946, §iÒu 9).

HiÕn ph¸p n¨m 1959, 1980 vµ 1992 ®· tiÕp tôc söa ®æi vµ nªu bËt çc quyÒn cña ngêi phô n÷ trong
bèi c¶nh b×nh ®¼ng vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ.

§êng lèi X· héi chñ nghÜa
N¨m 1930, §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®îc thµnh lËp díi sù chØ ®¹o cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, ngêi
®· s¸ng lËp Héi Phô n÷ Gi¶i phãng trong cïng n¨m (sau ®æi tªn lµ Héi Liªn hiÖp Phô n÷), ®· t¹o nªn
mét bé m¸y quèc gia ho¹t ®éng l©u dµi nhÊt cña phô n÷ trªn thÕ giíi.

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· x¸c ®Þnh b×nh ®¼ng giíi lµ mét trong mêi nhiÖm vô cña Çch m¹ng ViÖt
Nam. Ngêi nãi: “B×nh ®¼ng thùc sù cã nghÜa lµ mét cuéc çch m¹ng triÖt ®Ó vµ khã kh¨n bëi sù khinh
thêng phô n÷ ®· kÐo dµi hµng ngµn n¨m. §Ó cuéc çch m¹ng to lín nµy giµnh ®îc th¾ng lîi, cÇn
ph¶i ®¹t ®îc tiÕn bé trªn mäi lÜnh vùc: chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n hãa vµ luËt ph¸p (TrÝch dÉn tõ Mai vµ Lª,
1981:172).

Tríc khi giµnh ®îc ®éc lËp n¨m 1945, phô n÷ ViÖt Nam ®îc coi lµ bÞ giam cÇm bëi ba “¸ch g«ng
cïm” hay xiÒng xÝch - ®ã lµ Nho gi¸o, chñ nghÜa thùc d©n vµ chÕ ®é phô quyÒn (Héi LHPNVN vµ
TTNCKHPN, 1989). §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®· ñng hé m¹nh mÏ cho sù tiÕn bé cña phô n÷. §iÒu
nµy cã thÓ kh«ng ph¶i lóc nµo còng trë thµnh thùc tiÔn nhng ch¾c ch¾n ®· t¹o ra mét bèi c¶nh vÒ
mÆt thÓ chÕ cho phong trµo nam n÷ b×nh quyÒn ñng hé nhiÒu quyÒn cña phô n÷, bao gåm luËt lao
®éng, çc quyÒn lîi ®îc hëng khi lµm mÑ, tiÕp cËn víi çc c¬ së tr«ng trÎ, tiÕp cËn tíi gi¸o dôc, viÖc
lµm vµ cho phÐp n¹o thai vÒ mÆt luËt ph¸p.

22

§¶ng vµ Nhµ níc mÆc dï cßn nhiÒu khã kh¨n nhng ®· cè g¾ng c¶i thiÖn cuéc sèng cho phô n÷ lao
®éng vµ con çi hä nh»m xãa bá nh÷ng g¸nh nÆng gia ®×nh vµ ®¶m b¶o søc kháe cho ngêi phô n÷.
N¨m 1983, thêi h¹n phô n÷ ®îc nghØ ®Î mµ vÉn hëng l¬ng ®· t¨ng tõ 60 lªn 75 ngµy. Th¸ng 12
n¨m 1984, NghÞ quyÕt 176a qui ®Þnh thêi gian nghØ ®Î ®îc hëng l¬ng kÐo dµi tíi 180 ngµy. Cã
thªm nhiÒu nhµ trÎ vµ mÉu gi¸o do Nhµ níc, çc xÝ nghiÖp vµ çc hîp t¸c x· x©y dùng. T¹i nhiÒu
phêng ë çc thµnh phè, cã nhiÒu nhãm tr«ng gi÷ trÎ do çc chi héi phô n÷ thµnh lËp dµnh cho çc
ch¸u nhá v× lý do nµy kh¸c kh«ng thÓ ®Õn nhµ trÎ hoÆc nhµ mÉu gi¸o (Héi LHPNVN, 1985:2).

MÆc dï ®iÒu nµy kh¸c víi çc níc n¬i mµ phô n÷ ®· ®Êu tranh (vµ ®ang tiÕp tôc ®Êu tranh) ®Ó giµnh
®îc nh÷ng quyÒn nµy, phô n÷ ViÖt Nam ®· ®îc hëng nh÷ng quyÒn ®ã theo chÝnh s¸ch cña Nhµ
níc h¬n lµ tõ mét chiÕn lîc ph¸t ®éng th«ng qua “phong trµo phô n÷”. §iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ
ë ViÖt Nam kh«ng cã “phong trµo” phô n÷ cã tæ chøc - nhng phong trµo nµy ®îc Nhµ níc khuyÕn
khÝch vµ ñng hé. ¶nh hëng nµy cña Nhµ níc ®· mang l¹i luËt ph¸p, sù ñng hé vµ tµi trî cña ChÝnh
phñ cho çc mèi quan t©m cña phô n÷. HiÖn nay, trong thêi kú ®æi míi theo ®Þnh híng thÞ trêng, phô
n÷ ®· mÊt ®i mét vµi trong nh÷ng quyÒn nµy, ®Æc biÖt lµ thêi gian nghØ ®Î ®îc hëng l¬ng bëi thêi
gian nghØ nµy bÞ coi lµ qu¸ tèn kÐm ®èi víi çc c¬ së doanh nghiÖp t nh©n.

Thêi kú chiÕn tranh chèng Mü
Trong thêi gian chiÕn tranh, tõ 1964 ®Õn 1975, phô n÷ ®îc giao nh÷ng tr¸ch nhiÖm trong ChÝnh phñ
mµ tríc kia nam giíi ®¶m nhËn. Tõ 1965 ®Õn 1967, tû lÖ ®¹i biÓu n÷ trong Héi ®ång Nh©n d©n cÊp
huyÖn ®· t¨ng tõ 25,5% lªn 45,8%; trong Héi ®ång nh©n d©n X· - t¨ng tõ 19,3 % lªn 47,4%; trong Uû
ban Nh©n d©n huyÖn - tõ 11,2% lªn 26,48%; vµ sè lîng phô n÷ trong Uû ban Nh©n d©n x· - tõ 11,2%
lªn 32,7% (Héi LHPNVN, 1968:24). Trong giai ®o¹n nµy, sè lîng trÎ em ®Õn nhµ trÎ còng gia t¨ng
(tõ 276.122 lªn 378.078).

T×nh ®oµn kÕt quèc tÕ
Trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ chiÕn tranh chèng Mü, phô n÷ kh¾p n¬i trªn thª giíi ®· göi
th vµ ®iÖn tÝn cæ vò phô n÷ ViÖt Nam.

Chóng t«i kh«ng quªn ®îc trong thêi gian diÔn Héi nghÞ Gi¬nev¬ vÒ chÊm døt chiÕn tranh ë ViÖt
Nam, ®· cã hµng tr¨m ®oµn ®¹i biÓu phô n÷ tõ Ph¸p sang Gi¬nev¬ mang theo quµ tÆng biÓu lé sù cæ
vò cho phÝa ViÖt Nam (Héi LHPNVN, 1971:28).

ë khÝa c¹nh nµy, çc cuéc chiÕn tranh chèng Ph¸p vµ chèng Mü ë ViÖt Nam ®· gióp cho Héi LHPNVN
t¹o dùng ®îc mèi liªn kÕt quèc tÕ rÊt m¹nh víi çc tæ chøc phô n÷ ë çc níc kh¸c trªn thÕ giíi. Chñ
tÞch Héi LHPNVN n¨m 1971, Bµ NguyÔn ThÞ ThËp, ®· tuyªn bè:
Nh÷ng thµnh qu¶ çch m¹ng cña tæ quèc ViÖt Nam, cña nh©n d©n ViÖt Nam, vµ cña sù
nghiÖp gi¶i phãng phô n÷ ViÖt Nam trong 25 n¨m qua ®· thùc sù g¾n liÒn víi sù ñng hé
nång nhiÖt vÒ tinh thÇn vµ vËt chÊt cña nh©n d©n vµ phô n÷ ë çc níc x· héi chñ nghÜa
anh em, cña nh©n d©n vµ phô n÷ yªu chuéng hßa b×nh trªn toµn thÕ giíi. Chóng t«i xin
ch©n thµnh c¶m ¬n nh÷ng chÞ em cña chóng ta trªn kh¾p tr¸i ®Êt vÒ sù cæ vò cao quÝ ®èi víi
cuéc chiÕn tranh kh¸ng chiÕn kÐo dµi vµ gian khæ cña chóng t«i… Chóng t«i tù hµo hiÖn
nay ®· cã hµng triÖu b¹n bÌ thuéc hµng tr¨m tæ chøc phô n÷ trªn thÕ giíi, nh÷ng ngêi ®·
t¸n thµnh cuéc kh¸ng chiÕn chÝnh nghÜa cña chóng t«i. (NguyÔn ThÞ ThËp, trong Héi
LHPNVN, 1971:31)

§æi míi vµ çc quan hÖ giíi
B¾t ®Çu tõ §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI tiÕn hµnh n¨m 1986, ViÖt Nam ®· thùc hiÖn cuéc c¶i
çch vÒ chÝnh s¸ch (§æi míi) ®îc më réng trong HiÕn ph¸p 1992. Nh÷ng c¶i çch nµy cho phÐp th¶

23

næi gi¸ c¶, sù tham gia cña doanh nghiÖp t nh©n, b·i bá chÕ ®é së h÷u tËp thÓ ®èi víi ®Êt n«ng
nghiÖp vµ cho phÐp ®Çu t vµ th¬ng m¹i níc ngoµi. Mét lo¹t nh÷ng c¶i çch vÒ kinh tÕ, x· héi vµ
luËt ph¸p ®· ®îc tiÕn hµnh theo híng thÞ trêng hãa nÒn kinh tÕ.

Do x· héi ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i hãa, hy väng nh÷ng kh¸c biÖt vÒ vai trß giíi còng sÏ
thu hÑp l¹i. Lý tëng céng s¶n chñ nghÜa còng nh LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh ®· cè g¾ng thóc ®Èy
b×nh ®¼ng giíi trong x· héi ViÖt Nam. §Æc biÖt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cña c«ng cuéc c¶i çch kinh
tÕ, phô n÷ ®ãng mét vai trß quan träng trong lùc lîng lao ®éng, tõ lÜnh vùc n«ng nghiÖp tíi lÜnh vùc
kinh doanh. Tuy vËy, vÉn cÇn cã sù ñng hé nh»m ®¹t ®îc b×nh ®¼ng giíi mét çch trän vÑn. Nh÷ng
truyÒn thèng gia ®×nh m¹nh mÏ thêng tËp trung ë nhËn thøc mang tÝnh gia trëng vÉn cßn phæ biÕn
mÆc dï ®· tá ra ngµy cµng xa l¹ víi thùc tiÔn vÒ mÆt kinh tÕ cña çc vai trß giíi vµ çc quan hÖ giíi
ngµy nay.
ThÝ dô, hÇu hÕt ngêi ViÖt Nam, c¶ nam vµ n÷, vÉn gi÷ quan niÖm vÒ vai trß truyÒn thèng cña ngêi
phô n÷ khi tin r»ng nam giíi cã quyÒn cã viÖc lµm h¬n mét ngêi phô n÷, r»ng c«ng viÖc néi trî ®èi víi
ngêi vî còng nh lµ c«ng viÖc cã tr¶ c«ng. §a sè ngêi ViÖt Nam còng nãi r»ng ®µn «ng lµm chÝnh
trÞ tèt h¬n. MÆc dï ®· cã mét sè b»ng chøng cho thÊy cuéc sèng hiÖn ®¹i hãa sÏ lgi¶m bít nh÷ng nhËn
thøc nh vËy, vÉn cßn ph¶i chê xem kh¸i niÖm vÒ b×nh ®¼ng giíi sÏ ®îc ph¸t triÓn réng r·i nh thÕ
nµo trong mét x· héi chÊp nhËn nh÷ng truyÒn thèng Nho gi¸o, xu híng coi gia ®×nh lµ trung t©m vµ
nh÷ng khu«n mÉu cã liªn quan vÒ çc quan hÖ quyÒn uy (Dalton vµ céng sù 2002).

Dalton, Rusell J., Ph¹m Minh H¹c, Ph¹m Thanh NghÞ vµ ¤ng ThÞ Nh Ngäc (2002). Çc quan hÖ x·
héi vµ nguån vèn x· héi ë ViÖt Nam: §iÒu tra ThÕ giíi n¨m 2001 vÒ çc gi¸ trÞ. Trung t©m Nghiªn
cøu D©n chñ, §¹i häc California, Hoa kú.
Eisen, Arlene (1984). Phô n÷ vµ Çch m¹ng ViÖt Nam. London: Zed Books.
Gelles, Richard J. (1995). Çc gia ®×nh hiÖn ®¹i: mét quan ®iÓm x· héi häc. NXB Sage
Lª Thi (1987). “TiÕn bé cña Phô n÷ ViÖt Nam díi chÕ ®é X· héi Chñ nghÜa”, trong Phô n÷ ViÖt
Nam, sè 2, 1987, tr.18.
Mai ThÞ Thu vµ Lª ThÞ Nh©m TuyÕt (1978). Phô n÷ ViÖt Nam. Hµ Néi, NXB Ngo¹i v¨n.
Marr, David (1981). TruyÒn thèng ViÖt Nam tríc thö th¸ch. Berkeley: Nhµ in §¹i häc California.
Héi LHPNVN (1968). “KÕt qu¶ bíc ®Çu trong viÖc thùc hiÖn Ba NghÞ quyÕt vÒ c«ng t¸c phô n÷”,
trong Phô n÷ ViÖt Nam, sè 1, 1968, tr.23-25.
Héi LHPNVN (1969). “Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ Gi¶i phãng phô n÷”, trong Phô n÷ ViÖt Nam, sè 3,
1969, tr.22-23.
Héi LHPNVN (1971). “Lêi c¶m ¬n vÒ sù ñng hé cao quÝ cña phô n÷ trªn thÕ giíi”, trong Phô n÷ ViÖt
Nam, sè 3/4, 1971, tr.26-32.
Héi LHPNVN (1985).”ViÖt Nam vµ thËp kû Liªn Hîp Quèc vÒ phô n÷”, trong Phô n÷ ViÖt Nam, sè
1, 1985, tr.2.
Héi LHPNVN vµ Trung t©m nghiªn cøu Khoa häc vÒ Gia ®×nh vµ Phô n÷ (1989). Phô n÷ ViÖt
Nam trong thËp kû 80quot;. Hµ Néi, NXB Ngo¹i v¨n.

Tom tat tinh hinh gioi o VN

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (19)

Similar to Tom tat tinh hinh gioi o VN

Similar to Tom tat tinh hinh gioi o VN (20)

More from foreman

More from foreman (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (19)

Tom tat tinh hinh gioi o VN