11 koszty

1. 1
2
2
2
2
3
3
4
5
5
5
6
6
10
16
16
17
Spis treści
Spis treści
Koszty podstawowej działalności operacyjnej
Koszty podstawowej działalności operacyjnej
Działalność operacyjna jednostki
Wycena kosztów
Układ rodzajowy kosztów
Amortyzacja
Zużycie materiałów i energii
Usługi obce
Wynagrodzenia
Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
Podatki i opłaty
Pozostałe koszty rodzajowe
Układ kalkulacyjny kosztów
Ujęcie kosztów w rachunku zysków i strat
Rachunek zysków i strat (wariant kalkulacyjny)
Rachunek zysków i strat (wariant porównawczy)
1 / 18

2. Koszty podstawowej działalności operacyjnej
Podczas tej i kolejnej lekcji zajmiemy się problematyką kosztów i przychodów podstawowej działalności operacyjnej. W
pierwszej kolejności omówimy pojęcie i klasyfikację kosztów. Sprawdzimy, czym różnią się od siebie układ rodzajowy
kosztów i układ kalkulacyjny. Przeanalizujemy także kilka przykładów.
Koszty podstawowej działalności operacyjnej
Działalność operacyjna jednostki
Na początek wyjaśnijmy, że pojęcie działalności operacyjnej odnosi się do podstawowej, statutowej działalności jednostki.
Składają się na nią przychody i koszty operacyjne. Zarówno przychody, jak i koszty są zatem związane z działalnością
statutową.
Z działalnością operacyjną nieodłącznie wiąże się również pojęcie wyniku na działalności operacyjnej. Najprościej rzecz
ujmując, można wskazać, że wynik na działalności operacyjnej stanowi różnicę pomiędzy przychodami netto ze sprzedaży
produktów, towarów i materiałów z uwzględnieniem dotacji, opustów, rabatów i innych zwiększeń lub zmniejszeń bez VAT,
oraz pozostałymi przychodami operacyjnymi a wartością sprzedanych produktów, towarów i materiałów wycenionych w
kosztach wytworzenia lub w cenach nabycia albo zakupu, powiększoną o całość poniesionych od początku roku obrotowego
kosztów ogólnych zarządu, sprzedaży produktów, towarów i materiałów oraz pozostałych kosztów operacyjnych.
Co do zasady przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów ustala się na podstawie ceny sprzedaży netto,
czyli wartości pomniejszonej o udzielone rabaty, opusty, bonifikaty oraz dotacje – bez VAT.
Jeśli chodzi natomiast o koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów, ujmuje się je w księgach rachunkowych
jednostki zgodnie z zasadami memoriału i współmierności. Przypomnę, że zasady te omówiliśmy na jednej z pierwszych
lekcji naszego kursu. Są one określone w art. 6 ustawy o rachunkowości.
Na wszelki wypadek przypomnijmy jednak, że zgodnie z zasadą memoriałową w księgach rachunkowych jednostki ujmuje
się wszystkie osiągnięte, przypadające przychody i obciążające tę jednostkę koszty związane z tymi przychodami dotyczące
danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty.
Dla zapewnienia natomiast współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów do aktywów lub pasywów danego
okresu sprawozdawczego zaliczane będą koszty lub przychody dotyczące przyszłych okresów oraz przypadające na ten
okres sprawozdawczy koszty, które jeszcze nie zostały poniesione.
Pamiętaj!
Wynik na działalności operacyjnej stanowi różnicę pomiędzy przychodami netto ze sprzedaży produktów, towarów i
materiałów z uwzględnieniem dotacji, opustów, rabatów i innych zwiększeń lub zmniejszeń bez VAT, oraz pozostałymi
przychodami operacyjnymi a wartością sprzedanych produktów, towarów i materiałów wycenionych w kosztach wytworzenia
lub w cenach nabycia albo zakupu, powiększoną o całość poniesionych od początku roku obrotowego kosztów ogólnych
zarządu, sprzedaży produktów, towarów i materiałów oraz pozostałych kosztów operacyjnych.
Przykład
Biorąc pod uwagę powyższe zasady przeanalizujmy teraz krótki przykład, w którym jednostka sprzedała towar. Na
podstawie dokumentu WZ wydano go z magazynu 30 grudnia danego roku. Faktura sprzedaży została natomiast
wystawiona 2 stycznia roku następnego. Tego samego dnia została także wysłana do odbiorcy towaru. Zastanówmy się,
kiedy trzeba było zaksięgować przychód i koszty sprzedaży.
Zwróćmy uwagę, że w sytuacji opisanej powyżej datą powstania przychodu będzie dzień wydania rzeczy. Oznacza to
zatem, że przychód z tytułu sprzedaży powstał w momencie wydania sprzedawanego towaru z magazynu. W naszym
przykładzie był to grudzień. Skoro powstanie przychodu nastąpiło w grudniu, w tym samym okresie należy również ująć
koszty dotyczące tej sprzedaży.
Wycena kosztów
Zgodnie z przepisami bilansowymi koszty sprzedanych towarów i materiałów wyceniać należy na poziomie ceny zakupu lub
ceny nabycia w zależności od przyjętego w jednostce sposobu rozliczania kosztów zakupu. Jeśli chodzi natomiast o koszty
wytworzenia sprzedanych towarów lub usług wycenia się je na dwa sposoby:
w wersji porównawczej rachunku zysków i strat koszty wytworzenia wykazywane są jako koszty w układzie
2 / 18

3. rodzajowym pomniejszone o koszty wytworzenia świadczeń na własne potrzeby jednostki i skorygowane o zmianę
stanu produktów;
w wersji kalkulacyjnej rachunku zysków i strat stanowią zaś sumę kosztu wytworzenia sprzedanych produktów
powiększoną o koszty sprzedaży i koszty ogólnego zarządu.
Układ rodzajowy kosztów
Wyjaśnijmy na początek, że układ rodzajowy kosztów prezentuje precyzyjnie koszty w podziale na ich treść ekonomiczną,
czyli rodzaj.
Najprościej rzecz ujmując, można stwierdzić, że układ rodzajowy kosztów obejmuje koszty o charakterze prostym, czyli
takie, których w zasadzie nie można już podzielić na bardziej elementarne składniki.
Układ ten jest na tyle uniwersalny, że może być stosowany przez wszystkie jednostki. Niezależnie od rodzaju prowadzonej
działalności w każdej jednostce można bowiem wyodrębnić koszty tego samego typu.
Układ rodzajowy kosztów składa się z następujących pozycji kosztów:
amortyzacja – zaliczamy tu wszystkie bieżące odpisy amortyzacyjne posiadanych przez jednostkę środków trwałych
oraz wartości niematerialnych i prawnych, które oczywiście służą wykonywaniu działalności operacyjnej,
zużycie materiałów i energii – koszty zużycia materiałów podstawowych oraz pomocniczych, paliw, materiałów,
opakowań, materiałów biurowych, paliw, prądu, gazu itd.,
usługi obce – koszty dotyczące zakupu usług świadczonych przez inne podmioty, np. usługi informatyczne,
telekomunikacyjne, bankowe, usługi transportu,
podatki i opłaty – np. koszty podatków i opłat, opłaty skarbowe, opłaty administracyjne, sądowe, podatek od
nieruchomości, podatek od środków transportu oraz VAT, który nie podlega odliczeniu,
wynagrodzenia – zaliczamy tu wynagrodzenia pieniężne dla pracowników i wszystkie inne świadczenia w naturze,
które jednostka wypłaca swoim pracownikom, umowy zlecenia, umowy o dzieło,
ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia – odpisy na ZFŚS, koszty szkoleń pracowniczych, koszty dotyczące BHP,
koszty składek ZUS w części ponoszonej przez pracodawcę, składki na Fundusz Pracy, FGŚP itd.,
pozostałe koszty rodzajowe – do tej grupy zaliczyć możemy wszystkie koszty, które trudno byłoby zakwalifikować do
którejś z wyżej wskazanych grup kosztów; mogą to być zatem przykładowo koszty reprezentacji, koszty reklamy,
koszty podróży służbowych itd.
Pamiętaj!
Koszty działalności operacyjnej w układzie rodzajowym ujmuje się zarówno jako koszty bieżącego okresu, jak i koszty
dotyczące przyszłych okresów sprawozdawczych.
Wyjaśnijmy teraz pokrótce każdą z tych kategorii.
Zacznijmy od amortyzacji.
Amortyzacja
Amortyzacja przede wszystkim jest kosztem rodzajowym. Jak już wiecie z poprzednich lekcji, wyraża ona zużycie m.in.
środków, czyli aktywów trwałych jednostki gospodarczej. Odpisy amortyzacyjne ewidencjonuje się na koncie dotyczącym
amortyzacji. Może to być przykładowo konto 400 Amortyzacja. Przypomnijmy, że zgodnie z przepisami o rachunkowości
odpisów amortyzacyjnych dokonuje się od:
środków trwałych,
ulepszeń w obcych środkach trwałych,
wartości niematerialnych i prawnych.
Zwróćmy uwagę, że co do zasady konto 400 powinno być przeznaczone do ujmowania kosztów planowej amortyzacji na
podstawie przyjętego przez jednostkę planu amortyzacji. Nie ujmuje się na nim natomiast odpisów nieplanowanych i
dodatkowych. W myśl przepisów o rachunkowości dodatkowe odpisy amortyzacyjne powinny być ujmowane na koncie
pozostałych kosztów operacyjnych lub strat nadzwyczajnych.
Bieżących odpisów amortyzacyjnych dokonuje się w następujący sposób:
3 / 18

4. 071 Umorzenie środków trwałych
(lub 072 Umorzenie wartości
niematerialnych i prawnych)
X
400 Amortyzacja
X
Na koniec roku obrotowego należy natomiast dokonać zapisu polegającego na przeniesieniu sumy odpisów
amortyzacyjnych dokonanych w ciągu roku na konto dotyczące rozliczenia kosztów. Jest to niezbędne w celu ustalenia
wyniku finansowego.
Zapisu tego dokonuje się w poniższy sposób:
400 Amortyzacja
X
491 Rozliczenie kosztów
X
Podstawą zapisu jest polecenie księgowania.
W ciągu roku obrotowego konto dotyczące amortyzacji wykazuje saldo debetowe (Wn). Obrazuje ono wartość odpisów
amortyzacyjnych dokonanych w ciągu roku.
Zużycie materiałów i energii
Jak zaznaczyłem wyżej, ta grupa kosztów obejmuje m.in. koszty zużycia materiałów podstawowych oraz pomocniczych,
paliw, materiałów, opakowań, materiałów biurowych, paliw, prądu, gazu, wody itd.
Koszty zużycia materiałów i energii ujmować można przy pomocy konta 401Zużycie materiałów i energii. Podobnie jak
konto dotyczące amortyzacji, także zużycia materiałów i energii w ciągu roku obrotowego przyjmuje saldo debetowe (Wn).
Jego wartość odzwierciedla wysokość kosztów zużycia materiałów i energii, jakie jednostka poniosła od początku danego
roku obrotowego.
Na koniec roku saldo to przenosi się na konto 491Rozliczenie kosztów w celu ustalenia wyniku finansowego w poprawnej
wysokości.
Zastanówmy się teraz, w jaki sposób dokonywać zapisów na tym koncie.
Otóż, po stronie Wn konta 401Zużycie materiałów i energii ewidencjonuje się np.:
4 / 18

5. ujęcie kosztów zużycia materiałów i energii na podstawie faktury zakupowej,
korekty zwiększające koszty zużycia materiałów i energii,
rozliczenie niedoborów materiałów.
Po stronie przeciwnej (Ma) ujmujemy natomiast przykładowo:
korekty zmniejszające koszty zużycia materiałów i energii,
rozliczenie nadwyżek materiałów,
przeksięgowanie sumy kosztów na koniec roku, o którym pisałem powyżej.
401 Zużycie materiałów
i energii
X
491 Rozliczenie
kosztów
X
Usługi obce
Jak pewnie się domyślacie, do tej grupy kosztów zaliczamy wszelkie usługi, które jednostka kupuje od podmiotów
zewnętrznych. Będą to zatem koszty usług transportowych, serwisowych, telekomunikacyjnych, dozoru, sprzątania, koszty
usług bankowych, reklamy, turystyki itd.
Ewidencji księgowej tej kategorii kosztów dokonuje się na koncie 402Usługi obce.
Ważne!
Na koncie usług obcych nie ujmuje się świadczeń na rzecz pracowników. Ich ewidencji dokonuje się bowiem przy użyciu
konta 405 Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia, o którym kilka słów za moment.
Konto usług obcych w ciągu roku wykazywać powinno saldo debetowe. Na koniec roku przeksięgowuje się je na konto 491
Rozliczenie kosztów.
Wynagrodzenia
Kolejną grupą kosztów rodzajowych są wynagrodzenia. Ich ewidencjonowaniu służy konto 404Wynagrodzenia. Zaznaczmy,
że wynagrodzenia ujmuje się na tym koncie w wartości brutto, a podstawą dokonania zapisu jest lista płac.
Grupa kosztów wynagrodzeń obejmuje wszystkie koszty wypłacane w postaci świadczeń pieniężnych oraz świadczeń w
naturze z tytułu umów o pracę, umów zlecenia, umów o dzieło oraz innych umów zawieranych z pracownikami.
Obciążenia konta 404 dokonuje się po stronie Wn. Także w tym przypadku na koniec roku dokonuje się przeksięgowania
salda Wn na konto 491 Rozliczenie kosztów w celu ustalenia wyniku finansowego jednostki.
Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
Koszty ubezpieczeń społecznych i innych świadczeń obejmują przede wszystkim:
składki na ubezpieczenia społeczne,
składki na Fundusz Pracy,
składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
5 / 18

6. odpisy na Zakładowy Fundusz Świadczeń Społecznych,
koszty posiłków regeneracyjnych,
koszty zakupu wody i innych napojów dla pracowników,
inne świadczenia wynikające z przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.
Ewidencji tej grupy kosztów dokonuje się na koncie 405Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia. Po stronie Wn tego
konta ujmuje się:
naliczenie składek ZUS, FP, FGŚP,
naliczenie odpisu na ZFŚS,
świadczenia rzeczowe i różnego rodzaju ekwiwalenty wypłacane pracownikom.
Po stronie Ma – tak jak w powyższych przypadkach – ujmuje się przeksięgowanie sumy kosztów w celu ustaleniu wyniku
finansowego jednostki. Przeksięgowania dokonuje się w ciężar konta 491 Rozliczenie kosztów.
Podatki i opłaty
Jak łatwo się domyślić, do grupy tej zaliczamy oczywiście podatki i opłaty. Ale nie wszystkie. Zwróćmy uwagę, że na koncie
406 Podatki i opłaty po stronie Wn ujmiemy:
podatek od nieruchomości,
podatek od środków transportowych,
podatek akcyzowy,
VAT naliczony niepodlegający odliczeniu ani zwrotowi z wyjątkiem VAT dotyczącego składników aktywów trwałych,
VAT należny od usług pochodzących z importu oraz zużycia materiałów na cele reprezentacji i reklamy jednostki,
podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC),
opłaty skarbowe,
opłaty na PFRON,
inne opłaty, np. sądowe i notarialne.
Na koncie Podatki i opłaty nie księguje się natomiast:
podatku dochodowego od osób fizycznych,
podatku dochodowego od osób prawnych,
podatków i opłat, które są wliczane do ceny zakupów towarów i usług pochodzących z importu.
Konto dotyczące podatków i opłat w ciągu roku wykazywać powinno saldo debetowe. Na koniec roku przeksięgowuje się je
na konto 491 Rozliczenie kosztów.
Z kategorii kosztów rodzajowych do omówienia została nam jeszcze grupa pozostałych kosztów operacyjnych. Zajmijmy się
nią teraz.
Pozostałe koszty rodzajowe
Do grupy pozostałych kosztów działalności operacyjnej zaliczyć możemy wszystkie koszty, które ponosi jednostka, a których
nie można zaliczyć do żadnej z grup, które wskazałem
powyżej.
Mogą to być zatem, przykładowo, koszty:
ubezpieczeń majątkowych i osobowych,
reklamy,
reprezentacji,
delegacji służbowych,
składek członkowskich w różnego rodzaju organizacjach, do których jednostka należy itd.
Ujmuje się je na koncie 409Pozostałe koszty operacyjne po stronie Wn.
Podobnie jak w odniesieniu do wszystkich rodzajów kosztów omówionych wyżej, tak i w tym przypadku na koniec roku
dokonuje się przeksięgowania salda tego konta na konto 491 Rozliczenie kosztów w celu ustalenia wartości wyniku
finansowego jednostki.
Warto pamiętać!
W ramach wszystkich kont przedstawionych powyżej (400–409) jednostki mogą prowadzić konta analityczne i wyodrębnić
na nich wydatki o szczególnych znaczeniu dla jednostki. Wyodrębnić można zatem przykładowo usługi transportowe, koszty
remontów, ochrony itd., w zależności od indywidualnych potrzeb jednostki.
6 / 18

7. Decyzję o prowadzeniu kont analitycznych podejmuje kierownik jednostki. Stosowna informacja na ten temat powinna
znaleźć odzwierciedlenie w przyjętych przez jednostkę zasadach (polityce) rachunkowości oraz zakładowym planie kont.
Jak już wiecie, po stronie Wn konta 491Rozliczenie kosztów ujmuje się wartości kosztów przeksięgowanych z
poszczególnych kont kosztów rodzajowych, które omówiliśmy sobie wyżej (konta 400–409). Po stronie Ma pojawią się
natomiast zapisy dotyczące przeksięgowania tych wartości na konta zespołu 5 lub 6.
Przeniesienie wartości na konto zespołu 5 odzwierciedli przeksięgowanie kosztu do miejsca ich powstawania. Na konta
zespołu 6 przeniesiemy zaś koszty zaliczane do kosztów przyszłych okresów podlegających rozliczeniu w czasie.
Pamiętaj!
Wszystkie konta kosztów rodzajowych w ciągu roku obrotowego wykazują salda debetowe. Pod koniec roku są one
przeksięgowywane w ciężar konta 491 Rozliczenie kosztów. W układzie rodzajowym konto to pełni dość istotną funkcję.
Służy bowiem do przenoszenia kosztów z kont zespołu 4 (kosztów rodzajowych) na konta zespołu 5 lub 6 w zależności od
tego, czy dotyczą one bieżącego czy przyszłego okresu sprawozdawczego. Wyjaśnijmy, że konta zespołu 5 to konta
kosztów według typów działalności i ich rozliczenie, konta zespołu 6 to natomiast konta dotyczące produktów i rozliczeń
międzyokresowych.
Na koniec omawiania kosztów rodzajowych – pamiętając o zasadzie podwójnego zapisu – zastanówmy się jeszcze nad tym,
w korespondencji z którymi kontami dokonuje się zapisów dotyczących rozliczenia kosztów według układu rodzajowego.
Najlepiej zobrazują nam to poniższe schematy:
310 Materiały
X
401 Zużycie materiałów i energii
X
301 Rozliczenie zakupu
X
402 Usługi obce
X
222 Rozrachunki
publicznoprawne
7 / 18

8. X
406 Podatki i opłaty
X
231 Rozrachunki
z pracownikami
X
404 Wynagrodzenia
X
231 Rozrachunki
z pracownikami
X
Różne konta (w zależności od
rodzaju wydatku)
X
405 Ubezpieczenia społeczne
i inne świadczenia
X
8 / 18

9. 071 Umorzenie
środków trwałych
(lub 072 Umorzenie wartości
niematerialnych i prawnych)
X
400 Amortyzacja
X
Różne konta (w zależności od
rodzaju wydatku)
X
400 Amortyzacja
X
409 Pozostałe koszty
operacyjne
X
Napisałem nieco wcześniej, że możliwe jest przeksięgowanie kosztu z konta 491 na konta zespołu 5. Wspomniałem
również, że zapis na koncie zespołu 5 odzwierciedli miejsce powstania kosztu.
Przeksięgowanie kosztów z konta 491 odbyć się może za pomocą następujących zapisów:
491 Rozliczenie
kosztów
X
501 Koszty podstawowej
działalności produkcyjnej
9 / 18

10. X
491 Rozliczenie kosztów
X
521 Koszty wydziałowe
X
491 Rozliczenie kosztów
X
550 Koszty zarządu
X
491 Rozliczenie kosztów
X
527 Koszty sprzedaży
X
I tak, drodzy Państwo, doszliśmy do układu kalkulacyjnego kosztów.
Układ kalkulacyjny kosztów
Jeśli chodzi o układ kalkulacyjny kosztów, można stwierdzić, że ukazuje on koszty jednostki w podziale na miejsca ich
10 / 18

11. powstawania. Układ kalkulacyjny kosztów umożliwia obliczenie wartości pozycji rachunku zysków i strat w wersji
kalkulacyjnej, np. koszt wytworzenia sprzedanych produktów, koszty sprzedaży czy koszty zarządu.
Można zatem powiedzieć, że prowadzenie ewidencji kosztów w układzie kalkulacyjnym spełnia dwie podstawowe funkcje:
kontrolną i kalkulacyjną, oraz odpowiada na pytania, gdzie powstał dany koszt, czego dotyczy oraz kto jest odpowiedzialny
za jego poniesienie.
Układ kalkulacyjny kosztów składa się z następujących pozycji:
koszty działalności podstawowej – do grupy tej zalicza się wszystkie koszty, które związane są z podstawowym
przedmiotem działalności jednostki, mogą to być zatem przykładowo koszty zużycia materiałów, energii, wynagrodzeń
pracowników produkcyjnych, opakowań, surowców do produkcji itd.,
koszty wydziałowe – zaliczamy tutaj wszelkiego rodzaju pośrednie koszty produkcyjne, które powstają na tzw.
wydziałach produkcyjnych, np. koszty amortyzacji, koszty dotyczące utrzymania maszyn i urządzeń, administracji
wydziału itp.,
koszty sprzedaży – do tej grupy zaliczamy przede wszystkim wszelkiego rodzaju koszty związane z obsługą
zamówień, obecnych odbiorców, pozyskiwaniem nowych, wysyłką towarów, marketingu, wynagrodzenia pracowników
działów sprzedaży, marketingu, spedycji itd.,
koszty działalności pomocniczej – grupa kosztów, która obejmuje komórki wydzielone w ramach jednostki, których
zadaniem jest świadczenie usług na potrzeby innych komórek jednostki, np. koszty związane z wewnętrznym działem
serwisu, działem szkoleń wewnętrznych itd.,
koszty zarządu – do tej grupy zaliczamy te koszty, które dotyczą całej sfery administracyjno-gospodarczej jednostki,
m.in. wynagrodzenia zarządu, koszty związane z wynajmem i utrzymaniem pomieszczeń administracyjnych oraz biura,
koszty ogólnoprodukcyjne itd.
Ważne!
W zależności od charakteru prowadzonej działalności jednostki gospodarcze rozliczają koszty działalności operacyjnej na
jeden z trzech sposobów:
tylko w układzie rodzajowym (przy zastosowaniu kont zespołu 4);
tylko w układzie kalkulacyjnym (na kontach zespołu 5); układ kalkulacyjny na kontach zespołu 5 obejmuje swoim
zakresem:
- układ kosztów według produktów,
- układ kosztów według miejsc ich powstawania;
równocześnie w układzie rodzajowym i kalkulacyjnym (przy jednoczesnym zastosowaniu kont zespołu 4 i 5).
Z pewnością domyślacie się Państwo, że stosownego wyboru rodzaju ewidencji kosztów dokonuje kierownik jednostki.
Dodam tutaj, że z kont zespołu 4 łatwo odczytać informacje dotyczące kosztów w podziale na ich rodzaje. W wielu
przypadkach pożądane i korzystne będzie prezentowanie kosztów również według miejsc ich powstawania, czyli na kontach
zespołu 5 (w układzie kalkulacyjnym). Zauważmy, że prezentacja kosztów na kontach zespołu 5 pozwala na prostszą
kalkulację kosztu wytworzenia produkcji zakończonej i produktów w toku czy też usług.
Jeśli chodzi o konta zespołu 5, wskazane jest prowadzenie następujących kont (przykładowo):
konto 501 Koszty działalności podstawowej,
konto 531 Koszty działalności pomocniczej,
konto 521 Koszty wydziałowe,
konto 527 Koszty sprzedaży,
konto 550 Koszty zarządu,
konto 580 Rozliczenie kosztów działalności.
Przykład
Ujęcie kosztów na kontach zespołu 4 i 5
Wyobraźmy sobie teraz jednostkę. Niech to będzie – powiedzmy – firma kurierska. W okresie sprawozdawczym firma ta
poniosła następujące wydatki:
koszty wynagrodzeń pracowników kurierów – 40 000 zł,
składki na ZUS, FP, FGŚP – 12 000 zł,
koszt najmu biura – 2460 zł (2000 zł netto, 460 zł VAT),
11 / 18

12. zakup opakowań do przesyłek – 1230 zł (1000 zł netto, 230 zł VAT),
zakup usługi reklamowej – 246 zł (200 zł netto, 46 zł VAT).
Zaznaczmy, że jednostka podjęła decyzję o niewyodrębnianiu kosztów sprzedaży ze względu na ich niezbyt dużą wartość.
Zgodnie z przyjętymi zasadami (polityką) firmy koszty reklamy jednostka zalicza do kosztów ogólnego zarządu. Jednostka
ma prawo do odliczania VAT naliczonego.
Sprawdźmy, jak będą wyglądały zapisy na poszczególnych kontach księgowych.
404 Wynagrodzenia
1a) 40 000
222 Rozrachunki
publicznoprawne (w analityce:
Rozrachunki z ZUS)
12 000 1b)
231 Rozrachunki
z tytułu wynagrodzeń
40 000 1a)
405 Ubezpieczenia społecznie i
inne świadczenia
1b) 12 000
401 Zużycie materiałów i energii
5a) 1000
409 Pozostałe koszty
rodzajowe
7a) 200
12 / 18

13. 402 Usługi obce
3a) 2000
221 VAT naliczony
i jego rozliczenie
3b) 460
5b) 230
7b) 46
210 Rozrachunki
z odbiorcami
2460 3c)
1230 5c)
246 7c)
501 Koszty
podstawowej działalności
2) 52 000
6) 1 000
550 Koszty zarządu
4) 2000
8) 200
13 / 18

14. 490 Rozliczenie kosztów
52 000 2)
2 000 4)
1 000 6)
200 8)
Objaśnienia
1a) – koszty wynagrodzeń pracowników ochrony,
1b) – składki na ubezpieczenie społeczne, FP i FGŚP,
2) – zaliczenie kosztów wynagrodzeń do kosztów działalności podstawowej,
3a) – wartość netto faktury za najem lokalu,
3b) – VAT naliczony – faktura za najem lokalu,
3c) – wartość brutto faktury za najem lokalu,
4) – zaliczenie kosztów wynajmu biura do kosztów ogólnego zarządu,
5a) – wartość netto faktury za zakup kamizelek,
5b) – VAT naliczony – faktura za zakup kamizelek,
5c) – wartość brutto faktury za zakup kamizelek,
6) – przeksięgowanie zakupu kamizelek do kosztów działalności podstawowej,
7a) – wartość netto zakupu usługi reklamowej,
7b) – VAT naliczony – faktura za zakup usługi reklamowej,
7c) – wartość brutto faktury za zakup usługi reklamowej,
8) – przeksięgowanie zakupu usługi reklamowej do kosztów ogólnego zarządu.
Przykład
Ewidencja kosztów w układzie rodzajowym oraz kalkulacyjnym
Przeanalizujmy teraz przypadek jednostki, z której magazynu wydano do zużycia:
materiały podstawowe do produkcji – 2000 zł,
materiały biurowe – 1000 zł.
Na koniec miesiąca jednostka sporządziła listę płac (wynagrodzenia brutto):
pracownicy produkcyjny – 60 000 zł,
pracownicy zarządu – 20 000 zł.
Ewidencja kosztów przy użyciu tylko kont rodzajowych (zespołu 4) będzie wyglądała następująco:
310 Materiały
2000
1000
14 / 18

15. 401 Zużycie materiałów i energii
2000
1000
231 Rozrachunki
z tytułu wynagrodzeń
60 000
20 000
404 Wynagrodzenia
60 000
20 000
Gdybyśmy chcieli natomiast te same transakcje ująć w księgach rachunkowychjedynie w układzie kalkulacyjnym,
należałoby dokonać takich zapisów:
1. wydanie materiałów z magazynu:
310 Materiały
2000
1000
501 Koszty podstawowej
działalności produkcyjnej
2000
550 Koszty zarządu
15 / 18

16. 1000
2. ewidencja wynagrodzenia:
231 Rozrachunki
z tytułu wynagrodzeń
60 000
20 000
501 Koszty podstawowej
działalności produkcyjnej
60 000
550 Koszty zarządu
20 000
Ujęcie kosztów w rachunku zysków i strat
Rachunek zysków i strat jest elementem sprawozdania finansowego.
Tematyką sprawozdań finansowych zajmiemy w przedostatniej lekcji naszego kursu. Na potrzeby dzisiejszej lekcji
zaznaczmy tylko, że podstawowe sprawozdanie finansowe składa się z:
bilansu,
rachunku zysków i strat,
informacji dodatkowej obejmującej wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz informacje dodatkowe i
objaśnienia.
Zajmijmy się rachunkiem zysków i strat. Wykazuje się z nim oddzielnie przychody, koszty, zyski i straty oraz obowiązkowe
obciążenia wyniku finansowego za bieżący i poprzedni rok obrotowy.
Rachunek zysków i strat może być sporządzony na dwa sposoby – w wariancie kalkulacyjnym lub w wariancie
porównawczym. Poniżej przedstawię jego schemat. Zwróćmy uwagę, w jaki sposób prezentowane są koszty.
Rachunek zysków i strat (wariant kalkulacyjny)
A. Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów, w tym:
a) od jednostek powiązanych
I. Przychody netto ze sprzedaży produktów
II. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów
B. Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów, w tym:
a) jednostkom powiązanym
I. Koszt wytworzenia sprzedanych produktów
II. Wartość sprzedanych towarów i materiałów
C. Zysk (strata) brutto ze sprzedaży (A – B)
16 / 18

17. D. Koszty sprzedaży
E. Koszty ogólnego zarządu
F. Zysk (strata) ze sprzedaży (C – D – E)
G. Pozostałe przychody operacyjne
I. Zysk z tytułu rozchodu niefinansowych aktywów trwałych
II. Dotacje
III. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych
IV. Inne przychody operacyjne
H. Pozostałe koszty operacyjne
I. Strata z tytułu rozchodu niefinansowych aktywów trwałych
II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych
III. Inne koszty operacyjne
I. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (F + G – H)
J. Przychody finansowe
I. Dywidendy i udziały w zyskach, w tym:
a) od jednostek powiązanych, w tym:
- w których jednostka posiada zaangażowanie w kapitale
b) od jednostek pozostałych, w tym:
- w których jednostka posiada zaangażowanie w kapitale
II. Odsetki, w tym:
- od jednostek powiązanych
III. Zysk z tytułu rozchodu aktywów finansowych, w tym:
- w jednostkach powiązanych
IV. Aktualizacja wartości aktywów finansowych
V. Inne
K. Koszty finansowe
I. Odsetki, w tym:
- dla jednostek powiązanych
II. Strata z tytułu rozchodu aktywów finansowych, w tym:
- w jednostkach powiązanych
III. Aktualizacja wartości aktywów finansowych
IV. Inne
L. Zysk (strata) brutto (I + J – K)
M. Podatek dochodowy
N. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)
O. Zysk (strata) netto (L – M – N)
Rachunek zysków i strat (wariant porównawczy)
A. Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi, w tym:
- od jednostek powiązanych
I. Przychody netto ze sprzedaży produktów
II. Zmiana stanu produktów (zwiększenie - wartość dodatnia, zmniejszenie – wartość ujemna)
III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki
IV. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów
B. Koszty działalności operacyjnej
I. Amortyzacja
II. Zużycie materiałów i energii
III. Usługi obce
IV. Podatki i opłaty, w tym:
- podatek akcyzowy
V. Wynagrodzenia
VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia, w tym:
- emerytalne
VII. Pozostałe koszty rodzajowe
VIII. Wartość sprzedanych towarów i materiałów
C. Zysk (strata) ze sprzedaży (A – B)
D. Pozostałe przychody operacyjne
I. Zysk z tytułu rozchodu niefinansowych aktywów trwałych
II. Dotacje
III. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych
IV. Inne przychody operacyjne
E. Pozostałe koszty operacyjne
I. Strata z tytułu rozchodu niefinansowych aktywów trwałych
II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych
17 / 18

18. III. Inne koszty operacyjne
F. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (C + D – E)
G. Przychody finansowe
I. Dywidendy i udziały w zyskach, w tym:
a) od jednostek powiązanych, w tym:
- w których jednostka posiada zaangażowanie w kapitale
b) od jednostek pozostałych, w tym:
- w których jednostka posiada zaangażowanie w kapitale
II. Odsetki, w tym:
- od jednostek powiązanych
III. Zysk z tytułu rozchodu aktywów finansowych, w tym:
- w jednostkach powiązanych
IV. Aktualizacja wartości aktywów finansowych
V. Inne
H. Koszty finansowe
I. Odsetki, w tym:
- dla jednostek powiązanych
II. Strata z tytułu rozchodu aktywów finansowych, w tym:
- w jednostkach powiązanych
III. Aktualizacja wartości aktywów finansowych
IV. Inne
I. Zysk (strata) brutto (F + G – H)
J. Podatek dochodowy
K. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)
L. Zysk (strata) netto (I – J – K)
Warto zwrócić uwagę, że koszty w układzie rodzajowym ujmuje się zarówno jako koszty dotyczące bieżącego okresu, jak i
okresów przyszłych.
Dodajmy, że w rachunku zysków i strat sporządzanym w wariancie porównawczym korekty kosztów dotyczących przyszłych
okresów co do zasady dokonuje się poprzez zmianę stanu produktów. Zmiana ta może obejmować m.in. zmianę stanu
wyrobów i półfabrykatów produktów własnych, zmianę stanu produkcji w toku, zmianę wartości rozliczeń międzyokresowych
kosztów działalności operacyjnej jednostki. Pamiętajmy, że dokonywanie korekty stanu kosztów w układzie rodzajowym jest
rezultatem stosowania zasady współmierności przychodów i kosztów. Oznacza to zatem, że koszty, które będą
zaprezentowane w rachunku zysków i strat, powinny zostać wykazane w wysokości sprzedanych produktów.
Jeśli chodzi natomiast o rachunek zysków i strat w wersji kalkulacyjnej, w tym przypadku kwestia współmierności kosztów
się nie pojawia. Zaznaczmy bowiem, że układ i konstrukcja kosztów w układzie kalkulacyjnym pozwalają zaliczać w koszty
danego okresu sprawozdawczego jedynie tę część kosztów, która odnosi się tylko do sprzedanych w danym okresie
sprawozdawczym produktów lub towarów.
Wyjaśnimy sobie to wszystko szczegółowo przy okazji omawiania zagadnień związanych ze sprawozdaniami finansowymi.
18 / 18