Part of STPM History syllabus under the topic Law and Society. Focusing on the Cultural Laws and Civil Laws which are Adat Perpatih and Adat Temenggung, the similarities, the differences and the applications.

1. TEMA 1: MASYARAKAT
HUKUM ADAT DAN UNDANG-UNDANG

2. HUKUM ADAT
 Adat merujuk kepada sesuatu peraturan tertentu yang menjadi
amalan sesebuah masyarakat secara turun-temurun sehingga
menjadi sebati dan dianggap sebagai hukum atau undang-undang
yang harus dipatuhi.
 Dikenali sebagai hukum adat, peraturan ini menjadikan amalan,
adat resam atau kebiasaan yang lain yang telah lama wujud
dalam masyarakat sebagai satu peraturan.
 Contohnya, seseorang yang menghadap sultan mestilah
berpakaian lengkap, berpancung dan berkeris di hadapan.
Seseorang itu tidak dibenarkan untuk menghadap sultan jika dia
berkeris di belakang.
 Terdapat dua sumber utama bagi hukum adat iaitu daripada
resam atau adat turun-temurun dan daripada hukum syarak yang
mengikut mazhab Syafie.
 Di negeri-negeri Melayu, terdapat dua hukum adat yang
dipraktikkan iaitu Adat Perpatih dan Adat Temenggung.

3. ADAT PERPATIH
Datuk Perpatih Nan Sebatang

4. BENTUK DAN
PERLAKSANAAN
 Diamalkan oleh masyarakat Melayu di Negeri Sembilan dan
beberapa buah kawasan di Melaka seperti Naning dan Alor Gajah.
 Dibawa oleh orang Minangkabau ke Negeri Sembilan pada abad
ke-17.
 Merupakan satu peraturan atau undang-undang yang tidak
bertulis dalam bentuk pepatah yang dihafal oleh ketua adat dan
diperturunkan daripada generasi kepada generasi yang lain.
Susunan hukum ini dikenali sebagai tambo.
 Kesemua adat Perpatih diwarisi turun-temurun kecuali Undang-undang
Sungai Ujong.

5. SISTEM
PEMERINTAHAN
 Mengamalkan pemerintahan secara demokrasi dengan
kedaulatan berada pada tangan rakyat.
 Dijalankan secara muafakat melalui wakil-wakil daripada setiap
suku.
 Pemerintah mesti mematuhi undang-undang dan tidak boleh
bertindak sesuka hati.
 Seorang lelaki tidak mempunyai hak kecuali hak pemerintahan.

6. ASPEK KEKELUARGAAN
 Mengamalkan hidup secara bersuku-suku iaitu hidup secara
berkeluarga.
 Buktinya, setiap anggota menganggap anggota lain seperti
saudara daripada sebuah keluarga yang besar.
 Setiap suku mempunyai nama yang tersendiri untuk
memudahkan mereka mengetahu pertalian darah masing-masing.
 Suku dipecahkan kepada Perut yang seterusnya dipecahkan
kepada Ruang dan akhir sekali dipecahkan kepada Rumpun.
 Susunan keluarga berdasarkan matrilinneal iaitu di susur galur
keturunan sebelah ibu.
 Susunan keluarga terdiri daripada ibu, anak-anak perempuan,
anak-anak lelaki, cucu perempuan, cucu lelaki dan seterusnya.
 Hubungan dengan anggota masyarakat sangat rapat dan
dianggap bersaudara.

7. PERKAHWINAN DAN
RUMAH TANGGA
 Tidak membenarkan sesama suku kerana saudara sesuku
dianggap satu keluarga.
 Perkahwinan hanya berlaku dalam suku yang berbeza yang
dikenali sebagai perkahwinan eksogami.
 Fungsi perkahwinan eksogami ialah mengekal dan melanjutkan
hubungan dalam suku sebagai hubungan persaudaraan,
mengeratkan hubungan antara suku dan mengawal kelakuan
yang sumbang seperti mengusik anak gadis daripada suku yang
lain.
 Apabila seorang lelaki telah berkahwin secara sah, maka
terputuslah hubungannya dengan suku kelahirannya.
 Disebabkan konsep kerjasama yang rapat dalam kalangan
pengamal adat Perpatih, sebarang masalah perkahwinan menjadi
urusan keluarga dan Buapak.

8. PEMBAHAGIAN HARTA
 Memberatkan kaum wanita dalam pewarisan harta.
 Apabila perceraian berlaku, segala harta akan dikendalikan oleh
waris terdekat pihak isteri sehinggga diselesaikan oleh Buapak.
 Terdapat empat jenis harta yang dimiliki sepasang suami isteri:
 Harta sepencarian iaitu harta yang dimiliki oleh pasangan suami
isteri sepanjang perkongsian hidup mereka. Akan dibahagi dua jika
perceraian berlaku.
 Harta dapatan ialah harta yang dimiliki isteri sebelum berkahwin.
Harta kekal pada isteri jika berlaku perceraian.
 Harta pembawaan ialah harta yang dimiliki suami sebelum
berkahwin. Jika bercerai, bekas isteri tidak boleh menuntut harta ini.
 Harta sebelah iaitu harta asal kepunyaan suami dan isteri yang
diberikan oleh ibu bapa sebelum berkahwin. Kembali kepada masing-masing
jika bercerai.

9. UNDANG-UNDANG
JENAYAH
 Dilaksanakan dengan tujuan memperbaik keadaan dan tidak
menghukum pesalah.
 Dihukum mengikut kesalahan yang dilakukan.
 Menekankan sifat bertimbang rasa.
 Contohnya, hukuman bagi mencuri – pesalah akan dihukum
dengan perintah memulangkan harta yang dicuri atau membayar
ganti rugi.

10. KEMASYARAKATAN
 Perbincangan dilakukan sebelum sesuatu masalah dapat
diselesaikan.
 Konsep ini dinamakan muafakat.
 Setiap anggota masyarakat haruslah bersikap bertimbang rasa
dan menunjukkan nilai-nilai kehidupan bermasyarakat.
 Adat ini mementingkan kepentingan hidup bersama, bergotong-royong
dan bekerjasama.
 Setiap orang dianggap mempunyai kebolehan dan kemahiran
tertentu, oleh itu, tiada yang tersisih walaupun dirinya cacat.
 Jika sesuatu usaha berjaya maka kejayaan tersebut dipandang
sebagai kejayaan masyarakat dan hal ini juga berlaku jika
kegagalan berlaku.

11. ADAT
TEMENGGUNG
Datuk Ketemenggungan

12. BENTUK DAN
PERLAKSANAAN
 Diamalkan oleh masyarakat Melayu di kesemua negeri-negeri
Melayu kecuali Negeri Sembilan dan beberapa daerah di Melaka.
 Hampir sama di seluruh negeri tetapi digelar degan nama yang
berbeza seperti Undang-Undang Melaka dan Undang-undang 99
Perak.
 Mereka yang mahir mentafsirkan hukum adat ini ialah Tok
Sidang, Tok Penghulu dan Tok Penggawa.
 Terbahagi kepada dua bahagian:
 Undang-undang tentang perlembagaan, jenayah dan awam yang
sebahagiannya berakar umbi dalam kalangan masyarakat Melayu.
 Kumpulan undang-undang yang digunakan dalam pelayaran dan
diamalkan di pelabuhan seperti Undang-undang Laut.

13. SISTEM
PEMERINTAHAN
 Puncak pemerintahan dan kekuasaan terletak kepada pemerintah
yang digelar sultan atau raja mengikut negeri masing-masing.
 Menekankan keistimewaan kepada golongan pemerintah di mana
golongan ini mempunyai kuasa yang berlebihan.
 Susunan pemerintahan bercorak autokratik dengan majoriti
kuasa pemerintahan terletak pada sultan dan pembesar.
 Adat memberikan keistimewaan kepada raja seperti kewujudan
unsur daulat, derhaka dan tulah.
 Baginda dikaitkan dengan kuasa sakti dan titah baginda tidak
boleh dilanggar.
 Wujudnya pantang larang dalam hubungan antara sultan dengan
rakyat seperti kewujudan unsur pemulukan dan pendinaan.

14. ASPEK KEKELUARGAAN DAN
PERKAHWINAN
 Susunan keluarga ayah dan ibu dianggap sama penting.
 Perkahwinan dengan sesiapa sahaja dibenarkan asalkan tidak
melanggar hukum syarak, bersesuaian dengan kehendak diri dan
mendapat persetujuan keluarga.
 Larangan berkahwin berdasarkan hukum syarak yang mana
dilarang mengahwini orang yang mempunyai pertalian darah,
perempuan yang bersaudara, orang yang bukan Islam, saudara
sesusuan dan sebagainya.
 Aturan perkahwinan tidak terikat kerana tidak ada sistem
kesukuan dalam adat ini.
 Walaupun status pihak lelaki dan perempuan adalam sama rata,
pihak lelaki dilebihkan atas hukum syarak.
 Lelaki menjadi ketua keluarga dan nasab keturunan dikira
daripada sebelah bapa.

15. PEMBAHAGIAN HARTA
 Kaum lelaki berhak mewarisi lebih banyak harta daripada wanita
disebabkan pengaruh hukum faraid dalam Islam.
 Jika perceraian berlaku, pembahagian harta suami isteri
dilakukan mengikut syarak.
 Bagi harta sepencarian, harta akan dibahagi sama rata jika
berlaku perceraian. Bagi isteri yang tidak bekerja, dia berhak
untuk mendapat 1/3 bahagian sahaja.
 Bagi harta asal pasangan tersebut, mengikut hukum syarak, akan
dikembalikan kepada suami dan isteri.

16. UNDANG-UNDANG
JENAYAH
 Dilaksanakan untuk menghukum dan pelaksanaannya dibuat dengan
tegas.
 Bertujuan untuk memberikan iktibar kepada orang lain dan sebagai
pembalasan kepada mereka yang bersalah.
 Membenarkan kekerasan dalam pelaksanaan undang-undang kerana
dianggap dapat meninggalkan kesan kepada orang lain sebagai
amaran.
 Hukuman bunuh merupakan hukuman terberat yang dikenakan bagi
kesalahan membunuh, mencuri, memfitnah dan menderhaka.
 Hukuman tidak dijatuhkan sewenang-wenangnya dan disesuaikan
mengikut negeri.
 Misalnya, Hukum Kanun Melaka melonggarkan hukuman untuk
kesalahan mencuri sedikit wang daripada hukuman bunuh kepada
potong tangan atau kaki sahaja.
 Undang-undang dalam adat ini mementingkan golongan atasan.
 Undang-undang memerlukan bukti yang kukuh terhadap sesuatu
kesalahan.