Lời phật dạy trong kinh tạng nikaya tập 1

1. NAMO
SHAKYAMUNI
BUDDHA

2. LỜI PHẬT DẠY
TRONG KINH TẠNG NIKAYA
卍

3. LỜI NÓI ĐẦU
Lời Phật dạy trong Kinh tạng Nikàya là kết tập những bài viết trong
mục Lời Phật dạy đƣợc đăng tải hàng tuần trên báo Giác Ngộ. Lời
Phật dạy đƣợc thiết lập nhằm giới thiệu những lời dạy của Thế Tôn
trong Kinh tạng Nikàya một cách ngắn gọn, nguyên thủy, dễ nhận
thức và thể nghiệm nhất cho đọc giả.
Kinh tạng Nikàya là cả kho tàng kinh điển Phật giáo Nguyên thủy
(Pali tạng) rất đồ sộ, hiện đã chuyển ngữhoàn toàn sang tiếng Việt,
bao gồm Dìgha Nikàya (Trƣờng Bộ), Majjhima NiKàya (Trung Bộ),
Samyutta Nikàya (Tƣơng Ƣng Bộ), Anguttara Nikàya (Tăng Chi Bộ),
và Khuddaka Nikàya (Tiểu Bộ). So với kinh điển Hán tạng thì năm
bộ Nikàya chƣa phải là nhiều, song với nội dung vô cùng phong
phú và đƣợc xem là nguyên thủy nhất, Kinh tạng Nikàya là nền tảng
căn bản của giáo điển Phật giáo.
Đọc Kinh tạng Nikàya, chúng ta nhƣđƣợc sống trong thời đại Thế
Tôn và Thánh chúng với bối cảnh xã hội Ấn Độ đƣơng thời cách nay
gần 26 thế kỷ. Thế Tôn thật minh triết mà bình dị , đi đến đâu và
gặp việc gì thì tùy duyên giáo hóa nên những lời dạy của Ngài vô
cùng gần gũi, thiến thân với đời sống con ngƣời thời ấy và vẫn còn
nguyên giá trị cho nhân loại ngày nay.
Những bài viết trong Lời Phật dạy gồm hai phần, kinh văn và lời bàn.
Phần kinh văn hầu hết đƣợc trích dẫn nguyên bản hay một trích

4. đoạn của kinh hoặc nguyên đoạn kinh nhƣng có tĩ nh lƣợc những
phần lặp lại cùng với xuất xứcụ thể, chi tiết của đoạn kinh văn đó.
Chúng tôi xem đây là phần quan trọng, chính yếu nhất vì đã góp
phần giới thiệu đến bạn đọc nguyên văn lời vàng phát xuất từkim
khẩu Thế Tôn. Phần lời bàn, thực ra chỉ là sựgiải thích sơlƣợc một
số từngữhay ý nghĩ a kinh văn hoặc là đề xuất một hƣớng nhận
thức cùng sựliên hệ, đối chiếu với thực tế theo thiển ý của ngƣời
biên soạn, là phần thứyếu để tham khảo thêm.
Vì tất cả những Lời Phật dạy đều đƣợc rút ra từKinh tạng Nikàya
nên khi tập hợp thành sách có tên Lời Phật dạy trong Kinh tạng
Nikàya. Nội dung tuyển tập Lời Phật dạy trong Kinh tạng
Nikàya (tập I, II và III) đƣợc sắp xếp theo từng chủ đề sẽ tiện lợi cho
việc tra cứu những lời Phật dạy về một đề tài nào đó vốn rải rác ở
nhiều nơi trong Kinh tạng. Tuy nhiên, chủ đề ởđây cũng chỉ mang
tính quy ƣớc tạm thời vì có những Lời Phật dạy tuy cô đọng nhƣng
hàm súc, bao quát ý nghĩ a của nhiều vấn đề.
Về đị a điểm xuất xứcủa từng pháp thoại, trong kinh văn không
phải lúc nào cũng ghi rõ. Gặp trƣờng hợp các pháp thoại không trực
tiếp ghi đị a điểm, khi biên soạn mục Lời Phật dạy, chúng tôi
phƣơng tiện bằng cách lần ngƣợc lại phía trƣớc, lấy đó tái xác lập
đị a điểm để mỗi pháp thoại đạt đƣợc hoàn chỉ nh và trang nghiêm.
Việc làm này rõ ràng có tính chính xác tƣơng đối nên nhân đây,
chúng tôi xin thƣa rõ để bạn đọc lƣu tâm.
Bằng tất cả sựcố gắng và chân thành, Lời Phật dạy trong Kinh tạng
Nikàya, tập I, đã ra mắt bạn đọc. Để có đƣợc tập sách này, ngoài nỗ

5. lực của bản thân là sựgiáo dƣỡng, trợduyên rất nhiều của các bậc
thầy, pháp lữvà sựtán trợcủa đọc giả. Xin chân thành tri ân và
ngƣỡng mong chƣtôn đức cùng bạn đọc hằng soi sáng, chỉ giáo
thêm.
Ngƣời biên soạn
QUẢNG TÁNH
LỜI GIỚI THIỆU
Lời Phật dạy là một tiểu mục trong chuyên mục Phật học của
báo Giác Ngộ. Tiểu mục này đƣợc xây dựng từnăm 2003, bằng
cách trích tuyển nguyên văn hoặc một phân đoạn của những kinh
thuộc Trƣờng Bộ, Trung Bộ, Tăng Chi Bộ, Tƣơng Ƣng Bộ vàTiểu

6. Bộ (Kinh tạng Nikàya) đồng thời kèm theo phần Lời bàn ngắn gọn,
súc tích và thiết thực.
Nội dung kinh tạng Nikàya bao hàm nền tảng căn bản giáo lý Phật
Đà, rất thiết thân, gần gũi, dễ hiểu và dễ ứng dụng thực hành. Trong
những năm qua, Lời Phật dạy đã lần lƣợt giới thiệu đến đọc giả rất
nhiều pháp thoại với nhiều đề tài khác nhau. Từnhững giáo lý căn
bản nhƣTam quy, Ngũ giới cho đến Tứđế, Duyên khởi, Vô ngã; từ
những phƣơng thức xây dựng đời sống gia đình an vui hạnh phúc
cho hàng Phật tửtại gia, đến các phƣơng pháp tu tập chuyển hóa
phiền não nhằm thành tựu các Thánh vị cho hàng đệ tửxuất gia
v.v…đều đƣợc Lời Phật dạy chuyển tải đến bạn đọc.
Với khuôn khổ nhỏ hẹp của trang báo, chắc chắn rằng nội dung
của Lời Phật dạy chƣa thể hiện đƣợc hết đầy đủ yếu nghĩ a của Kinh
tạng. Tuy vậy, với sựtìm tòi rất công phu trong Kinh tạng đồ sộ,
trích tuyển kinh văn phù hợp với các nội dung tu tập của từng tời
điểm trong năm cùng với cƣớc chú chi tiết nguồn gốc mỗi bản kinh
và nhất là phần lời bàn giản dị mà sâu sắc của tác giả đã giúp cho
tiểu mục Lời Phật dạy đƣợc đông đảo bạn đọc quan tâm, ủng hộ.
Nay nhằm đáp ứng nhu cầu tìm hiểu, học tập và thể nghiệm lời Phậ
dạy của bạn đọc, tác giả tiểu mục Lời Phật dạy tập hợp các bài viết
đã đăng báo theo từng chủ đề và in thành sách Lời Phật dạy trong
Kinh tạng Nikàya (tập I, II và III). Thiết nghĩ , tập sách này là hành
trang cần yếu cho những ai quan tâm nghiên tầm, học tập những
tinh hoa mà Đức Phật đã dạy. Với cổ xƣa nhất của kinh tạng Nikàya,

7. hy vọng độc giả sẽ đƣợc gội nhuần trong phạm âm vi diệu của Thế
Tôn, thuởNgài còn tại thế.
Trân trọng giới thiệu sách Lời Phật dạy trong Kinh tạng Nikàya (tập
I) đến với bạn đọc gần xa.
TP. HCM, ngày 25 tháng 3 năm 2008
Tổng biên tập Báo Giác Ngộ
Hòa thƣợng Thích Trí Quảng
Lời Phật dạy trong Kinh tạng Nikàya
NHƢNGUYỆT
Có một ngƣời lặng lẽ bao năm tìm đọc trong rừng Kinh tạng Nikàya
để thâm nhập ý nghĩ a của những lời Phật Thích Ca một thời thuyết
pháp độ sanh.
Đức Thế Tôn sau khi giác ngộ đã phƣơng tiện dùng lời nói để giáo
hóa chúng sanh trong thời Ngài trụ thế. Vì thế, trong số Kinh tạng
Nguyên thủy hiện còn gìn giữđƣợc, lời Phật dạy không chỉ chứa
đựng triết thuyết và phƣơng pháp thực hành nhằm đạt giác ngộ, mà
những pháp thoại này còn phản ánh đầy đủ bức tranh của xã hội
đƣơng thời.

8. Tìm về lời Phật trong kho tàng kinh điển Nikàya, tác giả Quảng
Tánh bao năm nay nhƣtựđặt mình vào không gian của Ấn Độ thời
cách nay hơn 2.500 năm, chứng kiến trƣờng hợp ra đời của những
bài pháp thoại của Thế Tôn, và chiêm nghiệm những gì ẩn tàng
bên trong kim ngôn của Đức Phật.
Ngƣời chí tâm học đạo, y cứtrên kinh văn gốc và suy nghiệm về
giáo lý của Thế Tôn với mong mỏi tiếp cận một cách chân thực nhất
giáo nghĩ a đang làm lợi lạc cho chúng sinh bao đời nay. Công
hạnh ấy lại càng đƣợc tán thán khi tác giả Quảng Tánh không ngại
hổ mình, đứng ra đảm đƣơng mục “ Lời Phật dạy” trên báo Giác
Ngộ suốt 5 năm qua.
Phật pháp ẩn tàng trong tất cả sựsựvật vật, và con đƣờng giác ngộ
mà NhƣLai tuyên thuyết vốn dành cho tất cả chúng sinh có duyên
đƣợc tiếp cận với đạo Phật. Chuyên mục “ Lời Phật dạy” chủ
trƣơng trích nguyên văn từKinh tạng Nikàya những lời dạy của Đức
Phật với sựhệ thống về chủ đề cũng nhƣchọn lựa nội dung phù hợp
dòng chủ lƣu thời sựđang chuyển tải trên báo. Thêm vào đó là
những “ lời bàn” ngắn gọn, không nhằm ý giảng giải lời Phật, mà
ngƣời giữmục nhƣmuốn chia sẻ ý kiến của mình về nội dung lời
kinh đƣợc trích, đồng thời cũng liên tƣởng đến những nội dung kiến
thức cần tham chiếu để ngƣời học đạo qua đó có thể hiểu thêm lời
kinh.
Chẳng hạn, trong bài “ Hai hạng ngƣời đáng đƣợc cúng dƣờng”
trích từkinh Tăng Chi Bộ, trong “ lời bàn” tác giả đã nói rõ thêm
về công hạnh của việc cúng dƣờng, nhƣthế nào là “ nhƣpháp

9. cúng dƣờng” … giúp ngƣời đọc có thể tham chiếu để hiểu thêm
kinh văn.
Đây cũng là một cách gieo duyên cho những ai trên đƣờng học Phật,
có thể tiếp cận lời dạy của Phật Thích Ca từgóc độ “ thời sự” của
hôm nay.
Duy trì một chuyên mục nhƣthế, đòi hỏi không chỉ tâm huyết của
ngƣời giữmục, mà khối lƣợng kiến thức sởđắc, sựnhạy bén trƣớc
thời cuộc, tâm nguyện muốn khơi dòng cho Phật đạo chảy mãi
trong chúng sinh… là những phẩm hạnh không thể thiếu.
Thời gian qua, nội dung của chuyên mục “ Lời Phật dạy” thu hút
nhiều độc giả. Nhà nghiên cứu Huỳnh Ngọc Trảng từng tâm đắc với
chuyên mục này, đặc biệt là sự“ ăn khớp” giữa nội dung lời kinh
với những vấn đề Phật sựđang đƣợc công chúng quan tâm trên báo.
Đến nay, tất cả nội dung từchuyên mục này đƣợc biên soạn thành
tập sách Lời Phật dạy trong Kinh tạng Nikàya(*) là một tín hiệu vui
cho những độc giả bấy lâu theo dõi.
Thoát khỏi dòng chảy thời sự, những bài viết từchuyên mục “ Lời
Phật dạy” chuyển vào trong tập sách này đƣợc hệ thống thành 12
chủ đề: Lòng tin; Bố thí & cúng dƣờng; Làm giàu; Tài sản; Cƣsĩ ;
Xuất gia; Hãy tựmình thắp đuốc lên mà đi; Nhân quả; Hiếu đạo;
Giới; Đị nh; Tuệ. Có thể xem 12 chủ đề này là 12 nội dung lời dạy
của Phật đƣợc giới thiệu trong tập 1 của bộ sách. Mỗi nội dung,
soạn giả chủ ý chọn một lƣợng bài viết nhiều hay ít đủ để ngƣời đọc
hiểu đƣợc lời Phật dạy về nội dung đó.

10. Chẳng hạn, trong nội dung “ Làm giàu” , tác giả chọn sáu bài viết
về: Kinh doanh thành công, Không kinh doanh phi pháp, Làm giàu,
Giàu lên dễ sanh tật, Có mắt mà nhƣmù, Sựnghèo khổ. Với sáu
góc độ đƣợc phân tích nhƣvậy, ngƣời đọc dễ dàng nhận ra quan
điểm của đạo Phật (trực tiếp từkim ngôn của Thế Tôn) về làm giàu.
Đây chính là giá trị thiết thực của tập sách. Bởi tất cả nội dung đƣợc
tuyển chọn không rời các vấn đề chúng sanh đang đối mặt hàng
ngày. Có nhƣvậy, ngƣời học đạo mới tìm ra con đƣờng gần nhất,
ngay tại môi trƣờng sống của mình, mà vẫn theo đƣợc dấu chân
của NhƣLai.
Có nhƣvậy, Phật pháp mới không rời thế gian pháp.
(*) Lời Phật dạy trong Kinh tạng Nikàya, tập 1 – Biên soạn Quảng
Tánh – NXB Tôn Giáo - ấn hành quý 2 – 2008.
Những bài học quý từKinh tạng Nikàya
LAM ĐIỀN
Những bài Phật học trích từkinh tạng Nikàya do tác giả Quảng
Tánh đứng mục trên Giác Ngộ lại đƣợc tập hợp thành sách để ra
mắt bạn đọc. “ Lời Phật dạy trong kinh tạng Nikàya - tập II” (Nxb
Tôn Giáo - quý II, 2009) là những bài kinh có từlúc Thế Tôn còn tại
thế, đƣợc thuật lại theo hƣớng tiếp cận nhƣvới những câu chuyện

11. của cuộc sống đƣơng đại cùng với lời bình nhằm góp phần ứng
dụng triết lý Phật giáo trong đông đảo quần chúng.
Tiếp cận Kinh tạng Nikàya là tìm về những văn bản có độ tin cậy
cao nhất ghi lại lời thuyết pháp từkim khẩu của Thế Tôn. Giữa
muôn trùng lời kinh, việc chọn lọc những câu chuyện gần gũi với
cuộc sống, phù hợp với cách tiếp nhận đạo Phật và chứa đựng lợi
ích thiết thực của ngƣời dân Việt khi hành trì, là cả một nghệ thuật.
Với cách chọn lọc và giới thiệu các bài kinh vừa không quá hàn lâm
khó hiểu vừa [trong chừng mực nào đó] phù hợp với dòng chủ lƣu
thời sựtrong đời sống truyền thông, chuyên mục “ Lời Phật dạy”
trên Giác Ngộ đã dần trởthành điểm quan tâm của độc giả - những
ngƣời có ít nhiều quan tâm đến Phật pháp và đang tìm cho mình
cách sống lành mạnh theo giáo lý nhà Phật.
Nay, những bài báo đƣợc tâp hợp thành sách, bạn đọc có trên tay
toàn cảnh của rừng Pháp NhƣLai đƣợc ngƣời biên soạn mởtừng
cánh cửa và hƣớng đến mọi ngƣời: Ăn uống & sức khỏe; Ngủ nghỉ ,
thƣgiãn; Nam giới; Phụ nữ; Cầu nguyện; An cƣ; Già chết; Thuyết
pháp & Nghe pháp; Chƣthiên & Ma quỷ; Tham ái; Sân hận; Si mê.
Việc chắt lọc từkinh tạng nguyên thủy thành một tập sách với
những chƣơng mục nhƣthế, là cách làm mạch lạc, đặt vào tay
ngƣời học Phật những đề mục cụ thể, thiết thực, kèm với mỗi bài
kinh là những dòng bình luận, gợi ý, phân tích, hoặc đề nghị một
vài cách thực hành… quả là công việc của thiện tri thức. Điều đáng
quý là chủ ý của ngƣời biên soạn muốn cùng với độc giả lần tìm

12. trong nhiều ngóc ngách lời dạy của Thế Tôn. Nội dung sách không
chỉ đề cập đến việc thuyết pháp và nghe pháp, chuyện cầu nguyện
và an cƣ, mà soạn giả cũng mạnh dạn đề cập những nội dung thiết
thực rất đời thƣờng nhƣ: Ngƣời đàn ông lý tƣởng, Sinh con trai - con
gái, Sựtrói buộc giữa nam và nữ… (chƣơng Nam giới), hay nhƣ
những bài giảng của Thế Tôn về: Ngƣời con gái trƣớc thềm hôn
nhân, Ngƣời vợlý tƣởng, Dễ thƣơng nhƣngƣời vợtrẻ… (chƣơng Phụ
nữ) đã làm “ mềm hóa” những bài giảng của Đức Phật. Chẳng
hạn nhƣnhững lời giáo huấn của Thế Tôn về công việc làm dâu với
những ngƣời con gái của Uggaha: vừa dặn dò cách vén khéo
những công việc trong nhà chồng, vừa chỉ cách cƣxửsao cho phải
đạo dâu con, lại khuyên nhủ nên cẩn thận với ngƣời gian để giữgìn
an ổn cho cuộc sống nhà chồng… Lòng từmẫn của Thế Tôn nhƣ
thế, đƣợc trình bày bên cạnh những bình luận cần thiết của soạn giả,
thật sựgây xúc động cho ngƣời đọc. Qua đó, càng thấy triết lý nhà
Phật không phải chỉ là những ý tƣởng cao xa kỳ vĩ , mà những lời từ
Thế Tôn truyền lại đến ngày nay vẫn còn nguyên tính khả thi, vẫn
cần cho những ai đang khát khao tìm kiếm một liệu pháp an đị nh
thân tâm giữa cuộc đời bề bộn hôm nay.
Hàm lƣợng tri thức của các vấn đề đƣợc đề cập ởđây đã vƣợt qua
khuôn khổ một tập sách hơn hai trăm trang. Có lẽ, tác giả tập sách
cũng xuất phát từtinh thần cầu học vô ngại, nên có nhiều vấn đề
thuộc loại “ kính nhi viễn chi” của Nho gia, thì ởđây, cũng đƣợc
trình bày dƣới ánh sáng của triết lý Phật giáo. Đó là những bài ở
chƣơng “ Chƣthiên và ma quỷ” . Các khái niệm “ phi nhân” ,

13. “ ngạ quỷ” , “ ác ma” … trong kinh Phật thuyết cách đây hàng
nghìn năm, sẽ rất khó thuyết phục độc giả hiện đại nếu ngƣời viết
không cẩn trọng phân tích, và đề xuất những cách hiểu hợp lý cho
ngƣời học Phật ngày nay.
Ởđây, tác giả chẳng những cẩn trọng đối với các nội dung ấy, mà
còn dành hẳn ba chƣơng của tập sách để trình bày về tham, sân, si
- những tập khí sâu dày khiến chúng sinh trầm luân trong khổ.
Ngày nay, có nhiều doanh nhân, trí thức tìm đến Phật pháp nhƣ
một liệu pháp an thần, và sau khi tham cứu, nghe giảng, cũng lờ
mờhiểu rằng: giải thoát có thể bắt đầu từdiệt trừtham, sân, si.
Nhƣng về vấn đề đó, ngày xƣa Đức Phật từng giảng thế nào, đề cập
trong những bài kinh nào, ý nghĩ a ra sao, ngày nay chúng ta còn
có thể áp dụng để hành trì đƣợc không… là những băn khoăn quan
trọng của nhiều ngƣời. Tác giả Quảng Tánh không ngại nhọc công,
đã lần tìm trong kinh tạng, lọc lấy những lời giảng của Thế Tôn về
các chủ đề ấy, hệ thống để giới thiệu và bình luận để làm rõ thêm ý
nghĩ a của bản kinh, quả là công việc mang lại nhiều lợi lạc cho độc
giả. Qua từng trang sách, ngƣời học Phật thấy thú vị nhƣmình
đƣợc chia sẻ bởi những khám phá rất sinh động. Nhƣcó ngƣời ngoại
đạo kia, xem việc hành tị nh thủy sẽ rửa đƣợc tội lỗi, khi nghe Phật
Thích Ca giảng cho rằng, thực ra, “ Chánh pháp là ao hồ/ Giới là
bến nƣớc trong/ Không cấu uế, trong sạch/ Đƣợc thiện nhơn tán
thán/ Là chỗ bậc có trí/ Thƣờng tắm trừuế tạp/ Khi tay chân trong
sạch/ Họ qua bờbên kia” , thì phát tâm quy y Phật. Ngƣời học

14. Phật cũng gỡdần những lớp vô minh nơi mình bằng sựsoi chiếu
của ánh sáng từnhững bài kinh nhƣvậy. Lành thay.
MỤC LỤC TẬP I
I- LÒNG TIN
1- Lợi ích của lòng tin 12
2- Biểu hiện của lòng tin 14
3- Chánh tín 16
4- Lòng tin là tài sản tối thƣợng 18
5- Chỉ tin một ngƣời 20
II- BỐTHÍ & CÚNG DƢỜNG
1- Phƣớc báo thù thắng của bố thí 24
2- Bố thí & cúng dƣờng nhƣpháp 26
3- Tƣơng quan giữa cho và nhận 28
4- Bố thí với tâm rộng lớn 30
5- Cội phƣớc 32
6- Bố thí thanh tị nh 34
7- Nhân duyên của giàu và nghèo 36
8- Hai hạng ngƣời đáng đƣợc cúng dƣờng 38
9- Ngƣời cày ruộng 40
10- Xứng đáng là ruộng phƣớc 42
III- LÀM GIÀU
1- Kinh doanh thành công 46
2- Không kinh doanh phi pháp 48
3- Làm giàu 50

15. 4- Giàu lên dễ sanh tật 52
5- Có mắt mà nhƣmù 54
6- Sựnghèo khổ 56
7-Buôn bán phát tài 58
8- Chủ nhân & ngƣời làm 60
IV- TÀI SẢN
1- Tài sản của ngƣời tu 64
2- Giữgìn tài sản 66
3- Ðộng sản & bất động sản 68
4- Có tài sản lớn 70
5- Nguyên nhân phung phí tài sản 72
6- Kế thừa gia tài Chánh pháp 74
V- CƢSĨ
1- Hoa sen trong giới nam cƣsĩ 78
2- Ngƣời cƣsĩ 80
3- Bổn phận ngƣời gia chủ 82
4- Cƣsĩ chứng quả Dựlƣu 84
5- Lật úp bình bát 86
6- Thọ trì năm giới 88
7- Hƣơng đức hạnh 90
8- Những gia đình chƣTăng không nên đến 92
VI- XUẤT GIA
1- Ba hạnh của Sa môn 96
2- Khất sĩ 98
3- Bậc trƣởng lão 100

16. 4- Năm hạng ngƣời ăn bình bát 102
5- Sống biệt lập 104
6- Không nên sống quá lâu ởmột nơi 106
7- Bốn hạng thuyết trình 108
8- Ba việc trọng yếu của ngƣời tu 110
9- Xứng đáng đƣợc xây tháp 112
10- Xuất gia khi tuổi xế chiều 114
11- Hoàn tục 116
12- Khó làm 118
13- Hóa duyên 120
14- Thiền & Giáo 122
15- Ðến với gia chủ 124
VII- HÃY TỰMÌNH THẮP ÐUỐC LÊN MÀ ÐI
1- Dùng Chánh pháp làm ngọn đèn 128
2- Tránh xa hai cực đoan 130
3- Dòng đời xuôi ngƣợc 132
4- Sanh tửlà việc lớn 134
5- Chớkhinh thƣờng trẻ tuổi 136
6- Nắm lá trong bàn tay 138
7- Hạt muối 140
8- Tinh cần 142
9- Sợhãi 144
VIII- NHÂN QUẢ
1- Trƣờng thọ & đoản thọ 148
2- Vu khống bậc Thánh 150

17. 3- Ðẹp & xấu 152
4- Quả báo 154
5- Hai loại tội 156
6- Khó đƣợc ởđời 158
IX- HIẾU ÐẠO
1- Thâm ân nan báo 162
2- Bao la tình mẹ 164
3- Cha mẹ & con cái 166
4- Ngƣời thực sựcó hiếu không nhiều 168
5- Khuyến hóa cha mẹ hƣớng thiện 170
6- Phƣớc báo hiếu dƣỡng 172
X- GIỚI
1- Rùa & dã can 176
2- Biển lớn không dung chứa tửthi 178
3- Chánh mạng 180
4- Vui trong Chánh pháp 182
5- Mang y bát đẹp bị Phật quở184
6- Không phòng hộ 186
7- Tội lỗi 188
8- Sống với ngƣời thứhai 190
9- Lợi ích của giữgiới 192
XI- ÐỊ NH
1- Sơthiền 196
2- Tứniệm xứ198
3- Mạng ngƣời trong hơi thở200

18. 4- Tâm cấu uế 202
5- Niệm Phật 204
6- Trung đạo 206
7- Ðất lành chim đậu 208
8- Ung nhọt 210
XII- TUỆ
1- Trí tuệ là tối thƣợng 214
2- Vô minh & tuệ giác 216
3- Chánh tri kiến 218
4- Không phải của tôi 220
5- Tu tập tánh Không 222
6- Ngƣời mù sờvoi 224
7- Vô minh là cấu uế lớn nhất 226
8- Bọt nƣớc 228
9- Có & Không 230
10- Tàm & quý 232
11- Tuệ giác vô ngã 234
PHẦN 1
LỢI ÍCH CỦA LÒNG TIN
Một thời Thế Tôn ởVesàli, gọi các Tỷ kheo:

19. Này các Tỷ kheo, có năm lợi ích này cho thiện nam tửcó lòng tin.
Thế nào là năm ?
Các Thiên nhân, các Chân nhân, trƣớc hết có lòng thƣơng tƣởng
đến các vị có lòng tin, không có nhƣvậy đối với các vị không có
lòng tin.
Khi đến thăm, trƣớc hết họ đến thăm những vị có lòng tin, không có
nhƣvậy đối với ngƣời không có lòng tin.
Khi chấp nhận thọ thực, họ chấp nhận trƣớc hết những vị có lòng
tin, không có nhƣvậy đối với những vị không có lòng tin.
Họ thuyết pháp trƣớc hết cho những ngƣời có lòng tin, không cho
những ngƣời không có lòng tin.
Ngƣời có lòng tin, sau khi thân hoại mạng chung, đƣợc sanh lên cõi
lành, cõi trời.
Những pháp này, này các Tỷ kheo, là năm lợi ích cho thiện nam tử
có lòng tin.
Ví nhƣ, này các Tỷ kheo, trên khoảnh đất tốt, tại ngả tƣđƣờng, có
cây bàng to lớn là chỗ nƣơng tựa cho các loài chim. Cũng vậy, này
các Tỷ kheo, các thiện nam tửcó lòng tin là chỗ nƣơng tựa cho
quần chúng, cho các Tỷ kheo, Tỷ kheo ni, cho nam cƣsĩ và nữcƣ
sĩ .
(ĐTKVN(*), Tăng Chi Bộ II, chƣơng 5, phẩm Sumana, phần Sựlợi
ích của lòng tin, VNCPHVN(**) ấn hành 1996, tr.369)

20. LỜI BÀN:
Lòng tin, theo Phật giáo phải là chánh tín, tị nh tín tức niềm tin sau
khi đã đƣợc kiểm chứng bởi trí tuệ. Niềm tin mà hời hợt, mơhồ và dễ
dãi đồng thời thiếu hiểu biết về nó chính là mê tín. Vì thế, đã tin phải
hiểu và hiểu để củng cố, tăng trƣởng niềm tin là điều không thể
thiếu đối với chánh tín Phật giáo.
Trƣớc hết, hàng Phật tửphải thiết lập đƣợc niềm tị nh tín đối với
Tam bảo, Bởi chỉ có ánh sáng của Tam bảo mới đủ năng lực xua
tan bóng tối của vô minh, dập tắt tham ái và đoạn tận khổ đau.
Đỉ nh cao của lòng tin là tín tâm, tin tƣởng tuyệt đối vào bản tâm
thanh tị nh, tựtánh giác ngộ hằng hữu nơi chính bản thân mình. Từ
đó nỗ lực tu tập làm hiển lộ chơn tâm sáng suốt, thể nhập chân lý.
Khi đã có lòng tin, ngƣời cƣsĩ đƣợc năm lợi ích. Đó là: đƣợc chƣtôn
thiền đức thƣơng tƣởng, thăm viếng, đến nhà thọ trai, thuyết pháp
và khi thân hoại mạng chung đƣợc sanh lên cõi trời. Đặc biệt, chính
niềm tị nh tín là “ chỗ nƣơng tựa cho quần chúng, cho các Tỷ kheo,
Tỷ kheo ni, cho nam cƣsĩ và cho nữcƣsĩ ” .
Đức tin là mẹ của tất cả công đức, là nền tảng để phát sanh mọi
thiện pháp. Vì vậy, nếu chƣa có lòng tin thì phải thiết lập, khi đã
phát khởi đƣợc tị nh tín rồi thì củng cố và trau giồi để niềm tin thêm
kiên cố. Chánh tín và tị nh tín Tam bảo là một trong những vấn đề
quan yếu mà mỗi ngƣời con Phật phải thành tựu để làm cơsởcho
việc tu học, lợi mình lợi ngƣời. Trong bối cảnh khủng hoảng về niềm
tin, hoài nghi các giá trị đạo đức, chạy theo thực dụng nhƣhiện nay

21. thì hơn lúc nào hết hàng Phật tửphải tin sâu lời Phật dạy để sống
hƣớng thiện, vị tha, an vui và giải thoát, đồng thời góp phần bảo lƣu
gìn giữnhững chuẩn mực đạo đức, văn hóa truyền thống của dân
tộc.
____________
(*) Đại tạng kinh Việt Nam
(**) Viện Nghiên cứu Phật học Việt Nam
BIỂU HIỆN CỦA LÒNG TIN
Một thời Thế Tôn trú tại Gomagga, trong khu rừng Simsapà, dạy
các Tỷ kheo:
Do ba sựkiện này, này các Tỷ kheo, một ngƣời đƣợc biết là có lòng
tin. Thế nào là ba ?
Ƣa thấy ngƣời có giới hạnh; ƣa nghe diệu pháp; với tâm lý không
cấu uế xan tham, sống trong nhà, bố thí rộng rãi với bàn tay sạch
sẽ, thích thú sựtừbỏ, sẵn sàng khi đƣợc yêu cầu, thích phân phát
vật bố thí.
Do ba sựkiện này, này các Tỷ kheo, một ngƣời đƣợc biết là có lòng
tin.

22. (ĐTKVN, Tăng Chi Bộ I, chƣơng 3, phẩm Nhỏ, phần Sựkiện,
VNCPHVN ấn hành, 1996, tr.268)
LỜI BÀN:
Lòng tin, niềm tị nh tín Tam bảo là nhân tố quan trọng cần phải
thành tựu để làm nền tảng cho sựtu tập, hƣớng thiện. Niềm tin vốn
tiềm ẩn trong lòng với các phƣơng diện rộng hẹp và mức độ sâu cạn
khác nhau. Vì thế, dựa vào những biểu hiện của tu học trong cuộc
sống hàng ngày, mỗi ngƣời có thể kiểm nghiệm lại niềm tin của
chính mình hoặc có thể dánh giá niềm tin của ngƣời khác.
Trƣớc hết, biểu hiện cụ thể của lòng tin là tôn trọng và thực hành
các chuẩn mực, giá trị đạo đức. Khi một ngƣời hâm mộ, ca ngợi và
kính ngƣỡng ngƣời có giới hạnh (đạo đức), chứng tỏ ngƣời ấy đang
hƣớng thiện, mong muốn làm bạn với thiện, sợhãi những điều ác,
tin sâu nhân quả. Sựthân cận, quý kính các bậc chân tu, luôn
quan tâm đến vấn đề “ ngƣời tốt, việc tốt” trong xã hội để học tập,
noi gƣơng là biểu hiện của ngƣời có lòng tin.
Niềm tin của những ngƣời con Phật, theo tuệ giác của Thế Tôn,
luôn song hành với hiểu biết. Muốn tin sâu, tin chắc phải hiểu rõ
giáo pháp, mởmắt ra để thấy rõ rồi tin mới là chánh tín, tị nh tín. Do
vậy, thích thú nghiên tầm kinh điển, say mê học hỏi giáo pháp
nhằm hiểu biết sâu sắc hơn lời Phật dạy và ứng dụng vào cuộc
sống để đƣợc những lợi ích, an vui là biểu hiện thứhai của lòng tin.
Khi hiểu rõ diệu pháp, thấy đƣợc sựmong manh của kiếp ngƣời,
cuộc đời nên nguyện không nắm giữ, chấp thủ và xả ly. Bố thí, cho,

23. buông bỏ, xả…..hết thảy một cách hoan hỷ, tựnhiên vì thấy rõ
chẳng có gì xứng đáng để nắm giữ. Sống là cho, là phụng hiến
chính là minh triết cao cả và thánh thiện của những tâm hồn tị nh
tín. Chỉ những ai thành tựu đƣợc niềm tin bất động vào Tam bảo
mới làm đƣợc điều thí xả trọn vẹn này.
Thì ra, niềm tin tuy ởtrong lòng nhƣng cũng dễ thấy qua những
biểu hiện, hành xửtrong cuộc sống. Và quan trọng hơn, thành tựu
đƣợc niềm tin cũng chính là thành tựu tuệ giác. Chính vì vậy, kinh
Hoa Nghiêm nói: “ Niềm tin là mẹ của mọi công đức” .
CHÁNH TÍN
Một thời Thế Tôn du hành giữa dân chúng Kosala, tại thị trấn của
ngƣời Kàlàmà, ởKesaputta. Rồi các ngƣời Kàlàmà đi đến đảnh lễ,
ngồi xuống một bên, bạch Thế Tôn:
Có một số Sa môn, Bà là môn, bạch Thế Tôn, đi đến Kesaputta. Họ
làm sáng tỏ và là chói sáng quan điểm của mình nhƣng họ lại bài
xích, khinh miệt, chê bai và xuyên tạc quan điểm của ngƣời khác.
Chúng con có những nghi ngờvà phân vân trong những vị này, ai
nói sựthật, ai nói sai sựthật ?
Này các Kàlàmà, chớvội tin vì nghe truyền thuyết, chớvội tin vì
theo truyền thống, chớvội tin vì đƣợc kinh điển truyền tụng, chớvội
tin vì lý luận siêu hình, chớvội tin vì đúng theo một lập trƣờng, chớ
vội tin vì phù hợp với đị nh kiến, chớvội tin vì xuất phát từnơi có uy

24. quyền và chớvội tin vì vị Sa môn nói ra những lời ấy là bậc đạo sƣ
của mình.
Này các Kàlàmà, khi nào tựmình biết rõ nhƣsau: Các pháp này là
bất thiện, là tội lỗi; các pháp này bị những ngƣời có trí chỉ trích;
các pháp này nếu chấp nhận và thực hiện đƣa đến bất hạnh và khổ
đau, thì này Kàlàmà, hãy từbỏ chúng.
Này các Kàlàmà, khi nào tựmình biết rõ nhƣsau: Các pháp này là
thiện, là không có tội lỗi; các pháp này đƣợc những ngƣời có trí tán
thán; các pháp này nếu chấp nhận thực hiện đƣa đến hạnh phúc và
an lạc, thì này Kàlàmà, hãy chứng đạt và an trú.
(ĐTKVN, Tăng Chi Bộ I, chƣơng 3, phẩm Lớn, phần các vị ở
Kesaputta, VNCPHVN ấn hành, 1996, tr.336)
LỜI BÀN:
Thói thƣờng của con ngƣời là phàm cái gì vốn của ta, có liên hệ đến
ta thì bao giờcũng tối thắng. Bóng đen của tựngã luôn bao trùm,
che lấp làm chƣớng ngại sựthể nhập chân lý đồng thời là cội nguồn
dẫn đến mọi khổ đau. Vì thế, nỗ lực để làm sáng tỏ quan điểm, lập
trƣờng của mình nhằm phát huy cái ta và cái của ta là chuyện bình
thƣờng vốn dĩ của thế gian. Tuy nhiên, song hành với việc bảo vệ
quan điểm của mình là hành vi lên án, bài xích và khinh miệt qua
điểm của ngƣời khác, nhất là những quan điểm tiến bộ là một điều tệ
hại; biểu hiện rõ nét của chấp ngã, cuồng tín và vô minh.

25. Theo tuệ giác Thế Tôn, đối với mọi quan điểm, tƣtƣởng nên thận
trọng, chớvợi tin, cần hoài nghi và xét lại tất cả. Dù nghi ngờlà một
trong những phiền não là chƣớng ngại thánh đạo nhƣng trong nhận
thức, hoài nghi là một biểu hiện của trí tuệ vì “ đại nghi tức đại
ngộ” . Sau hoài nghi mới đi đến niềm tin vững chắc là lộ trình của
chánh tín và tị nh tín của những ngƣời con Phật. Nếu không đƣợc
nghi, không đƣợc xét lại, chỉ nhắm mắt tin theo thì niềm tin ấy chỉ
là mê tín, vô cùng ngây dại và tăm tối.
Trong quan niệm của mình, Thế Tôn chƣa bao giờphán quyết rồi
bắt buộc mọi ngƣời phải cúi đầu tin theo, đồng thời luôn cho phép
và khuyến khích hàng đệ tửđem ra thảo luận, bàn bạc những lời
dạy của Ngài. Niềm tin về giáo pháp của hàng đệ tửđƣợc thành tựu
sau khi quán sát, tƣduy và chiêm nghiệm. Đặc biệt là khi rõ biết về
điều đ ó là thiện, không có tội lỗi, thực hành đ em đ ế n hạnh
phúc, an vui và nhất là trên bình diện nhận thức đ ƣợc những
ngƣời trí chấp nhận thì hãy tin theo, chứng đ ạt và an trú, nế u
ngƣợc lại thì dứt khoát từ bỏ.
Niề m tin phải đ i liề n với trí tuệ mới là chánh tín. Cho nên ngƣời
con Phật không vội tin bất cứ đ iề u gì, họ chỉ tin sau khi thực
hành và đ iề u đ ó mang đ ế n hạnh phúc, an vui cho mình và
ngƣời, trong hiện tại và mai sau.

26. LÒNG TIN LÀ TÀI SẢN TỐI THƢỢNG
Một thời Thế Tôn trú ở Àlavi, tại trú xứ của Dạ xoa Alavakka. Rồi
Dạ xoa đ i đ ế n và nói với Thế Tôn:
Này Sa môn, ta sẽ hỏi ông một câu. Nế u ông không trả lời ta đ
ƣợc, ta sẽ làm tâm ông đ iêu loạn, hay ta sẽ làm ông bể tim, hay
nắm lấy chân, ta sẽ quă ng ông qua bờ bên kia sông Hằng.
Này Hiề n giả, Ta không thấy một ai ở chƣ Thiên, Ma giới, Phạm
thiên hay với chúng Sa môn, Bà la môn và loài ngƣời có thể làm
tâm Ta đ iên loạn hay làm bể tim Ta, hay nắm lấy chân quă ng Ta
qua bờ bên kia sông Hằng. Tuy vậy, này Hiề n giả, hãy hỏi đ i, n
ế u ông muốn.
Này Sa môn: “ Cái gì đ ối với ngƣời, là tài sản tối tối thƣợng ?
Cái gì khéo hành trì, đ em lại chơn an lạc ? Cái gì giữa các vị, là vị
ngọt tối thƣợng ? Phải sống nhƣ thế nào, đ ƣợc gọi là sống tối
thƣợng ?”

27. Này Hiề n giả: “ Lòng tin đ ối với ngƣời, là tài sản tối thƣợng.
Chánh pháp khéo hành trì, đ em lại chơn an lạc. Chân lý giữa các
vị, là vị ngọt tối thƣợng. Phải sống với trí tuệ, đ ƣợc gọi là sống tối
thƣợng” .
(Đ TKVN, Tƣơng Ƣng Bộ I, chƣơng 10, phần Àlavi, VNCPHVN ấn
hành 1993, tr.471)
LỜI BÀN:
Con ngƣời sống trên đ ời thƣờng mong ƣớc có đ ƣợc nhiề u thứ
nhƣ tài sản, danh vọng, hạnh phúc v.v… Thế nhƣng, khi đ ƣợc
hỏi trong những thứ ấy cái nào là tối thƣợng thì đ a phần đ iề u
lúng túng vì mong ƣớc của con ngƣời vốn vô hạn, không có đ iểm
dừng. Đ a phần, với những ai chín chắn và bình tâm thì trả lời một
cách nôm na rằng: Những gì đ áp ứng đ ƣợc nhu cầu cần thiế t
nhất trong hiện tại là tối thƣợng.
Dạ xoa Alavikka cũ ng sở hữu đ ƣợc nhiề u thứ nhƣng vẫn chƣa
thoả mãn tham vọng và kiêu că ng vốn dĩ của mình, giận dữ vì
không biế t cái gì là tối thƣợng đ ể sở hữu, manh tâm chiế m đ
oạt.
Trong các thứ tài sản, theo tuệ giác Thế Tôn, thì lòng tin là tối
thƣợng. Quan niệm này kể ra cũ ng lạ nhƣng nế u lắng lòng
chiêm nghiệm lời Phật thì trực nhận rằng tài sản chỉ là cái đ ế n
sau, là kế t quả của lòng tin. Bởi “ đ ức tin là mẹ của các công đ
ức” , có lòng tin thì có đ ƣợc tất cả.

28. Làm gì đ ể đ ƣợc an vui lâu dài cũ ng là một vấn nạn lớn ? Vì ni
ề m vui mà con ngƣời có đ ƣợc thì khá nhiề u nhƣng tất cả đ ề u
tạm bợ, qua nhanh đ ồng thời niề m vui ấy rất khó tìm nhƣng dễ
mất. Với Thế Tôn, chỉ có thực hành Chánh pháp mới có thể đ
ƣợc hạnh phúc lâu dài.
Vị ngọt của cuộc đ ời cũ ng rất nhiề u nhƣng đ a phần đ ề u tựa
nhƣ chút mật dính trên lƣỡi dao, ngƣời tham chút mật ngọt ấy sẽ
khó tránh đ ƣợc tai họa đ ức lƣỡi. Đ ằng sau cái hƣơng vị ngọt
ngào ấy luôn là cạm bẫy và hiểm nguy rình rập. Cũ ng vì chạy
theo vị ngọt của cuộc đ ời mà không ít ngƣời thân bại, danh liệt
thậm chí tán thân, thất mạng. Ngƣợc lại, hạnh phúc của chứng
nghiệm chân lý tức giải thoát và giác ngộ thì vĩ nh cữu, an lành
nên đ ƣợc gọi là vị ngọt tối thƣợng.
Đ ể có đ ƣợc một đ ời sống đ úng nghĩ a thì chỉ có sống với trí
tuệ và minh triế t. Vì lẽ, nế u thiế u vắng trí tuệ thì không thể gọi
là đ ời sống cao, vă n minh dù vật chất đ ầy đ ủ. Mặt khác, chỉ có
trí tuệ mới đ ủ nă ng lực chế ngự khổ đ au, phá tan tà kiế n, đ ạt
đ ƣợc tự chủ và tự tại.
Vì vậy, mỗi ngƣời con Phật phải nhận ra chân giá trị của cuộc
sống đ ể có lòng tin, thực hành Chánh pháp, phát huy trí tuệ và
chứng nghiệm giải thoát.
CHỈ TIN MỘT NGƢỜI

29. Một thời Thế Tôn ở Kimbilà, tại Veluvana, dạy các Tỷ kheo:
Có nă m nguy hại này, này các Tỷ kheo, trong lòng tịnh tín đ ối
với một ngƣời. Thế nào là nă m ?
Này các Tỷ kheo, ngƣời nào đ ƣợc một ngƣời tịnh tín, rồi ngƣời
ấy phạm lỗi và chúng Tă ng tùy theo lỗi đ ã phạm ngƣng chức
ngƣời ấy, bắt ngƣời ấy xuống ngồi cuối. Lại nữa, ngƣời nào đ
ƣợc một ngƣời tịnh tín, rồi ngƣời ấy đ i đ ế n nơi khác hoặc
ngƣời ấy bị loạn tâm hay ngƣời ấy bị mạng chung.
Ngƣời này suy nghĩ : “ Ngƣời mà ta ái mộ, ƣa thích, nay ngƣời
ấy bị chúng Tă ng ngƣng chức, bị bắt xuống ngồi cuối; nay ngƣời
ấy đ ã đ i xa, bị loạn tâm, bị mạng chung” và ngƣời này không
còn tịnh tín với các Tỷ kheo. Do không còn liên hệ với các Tỷ kheo
khác, ngƣời này không nghe diệu pháp, do không nghe diện pháp
nên ngƣời này thối đ ọa khỏi chánh pháp.
Này các Tỷ kheo, đ ây là nă m nguy hại đ ối với việc chỉ tịnh tín
đ ối với một ngƣời.
(Đ TKVN, Tă ng Chi Bộ II, chƣơng 5, phẩm Ác Hành, phần Tịnh
tính đ ối với một ngƣời [lƣợc], VNCPHVN ấn hành, 1996, tr.745)
LỜI BÀN:
Đ ức tin vào Tam bảo, nhất là tin Tă ng đ ƣợc xem là một yế u tố
quan trọng của niề m tịnh tín, là tă ng trƣởng phƣớc báo và thă
ng hoa tinh thần của tự thân. Tă ng là một đ oàn thể thanh tịnh và

30. hòa hợp, tin Tă ng đ úng nghĩ a là gởi trọn niề m tin vào đ oàn
thể ấy. Dựa trên niề m tin Tă ng bảo, một Phật tử có thể thân cận,
gần gũ i đ ể đ ƣợc hƣớng dẫn và tu học với một vị xuất gia. Thế
nhƣng chỉ tin vào một vị Tă ng duy nhất và gần nhƣ phớt lờ với T
ă ng già, đ ó là đ iề u nguy hại.
Cộng đ ồng xuất gia ngày nay chƣa thể gọi là rốt ráo thanh tịnh,
bởi một số vị chƣa làm tròn bổn phận xuất gia của mình. Sự thật
này tuy ảnh hƣởng không nhỏ đ ế n uy tín của chƣ Tă ng nói
chung nhƣng đ ó là việc cá nhân, không hề liên hệ đ ế n bản thể
Tă ng già vốn thanh tịnh và hòa hợp. Cũ ng chính vì thế mà hiện
tộn tại hiện tƣợng một số ngƣời (có thể chƣa hiểu sâu sắc về
giáo lý hay do sự hƣớng dẫn thiên kiế n của thầy mình) chỉ tin vào
một ngƣời duy nhất là thầy của tôi, sƣ phụ của tôi, chân sƣ của
tôi…. và đ ánh mất niề m tinh Tă ng già.
Cách tin này dễ rơi vào sự sùng kính thái quá đ ế n mê muội, khó
tránh khỏi chấp thủ cho ngƣời tin và làm tă ng tự mãn đ ối với
ngƣời đ ƣợc kính tin. Theo tuệ giác của Thế Tôn, đ ó là những
nguy hại. Bởi tkhi chỉ đ ặt niề m tin vào một ngƣời, rồi ngƣời ấy
chẳng may thă ng trầm, suy thịnh theo lẽ vô thƣờng, dẫn đ ế n
chao đ ảo, hụt hẫng, mất nơi nƣơng tựa tinh thần và thối đ ọa
trong Chánh pháp.
Vì thế , ngƣời con Phật phải xây dựng niề m tin, sự kính trọng
vào Tă ng bảo. Thầy của mình chỉ là một chiế c lá của cây Tă ng,
một tế bào của cơ thể Tă ng. Cây Tă ng luôn to lớn, cành lá xum
xuê, gốc rễ bề n chặt. Chiế c lá có thể vàng úa và rụng rơi nhƣng

31. đ ại thọ kia thì luôn vững chãi. Bỏ quên cây lớn đ ể nắm bắt chiế
c lá là một thiệt thòi, lầm tƣởng chiế c lá là đ ại thụ lại càng đ áng
thƣơng hơn. Và đ ây cũ ng là đ iề u mà hàng sơ học cần suy tƣ
đ ể thành tựu niề m tịnh tín Tă ng bảo.
PHẦN 2
PHƢỚC BÁO THÙ THẮNG CỦA BỐ THÍ
Một thời, Thế Tôn trú ở Sàvatthi, Jetavana, tại khu vƣờn ông
Anàthapindika. Rồi Sumanà, con gái vua cùng nă m tră m thiế u
nữ hộ tống, đ i đ ế n đ ảnh lễ và bạch Thế Tôn:
Ở đ ây, bạch Thế Tôn, có hai đ ệ tử của Thế Tôn đ ồng đ ẳng
về tín, đ ồng đ ẳng về giới, đ ồng đ ẳng về tuệ, một có bố thí,
một không bố thí. Sau khi thân hoại mạng chung thì giữa hai vị ấy
đ ƣợc sanh lên cõi trời hoặc sanh lại cõi ngƣời thì giữa hai vị ấy,
có sự đ ặc thù gì, có sự sai khác gì ?
Có sự sai biệt, này Sumanà !
Ngƣời có bố thí, khi đ ƣợc làm một vị trời hoặc đ ƣợc là ngƣời đ
ề u vƣợt qua ngƣời không bố thí trên nă m phƣơng diện. Đ ó là
thọ mạng, nhan sắc, an lạc, danh xƣng và tă ng thƣợng. Ngƣời
có bố thí, này Sumanà, khi đ ƣợc làm vị trời hoặc đ ƣợc làm
ngƣời đ ề u vƣợt qua ngƣời không bố thí về nă m phƣơng diện
này.

32. (Đ TKVN, Tă ng Chi II, chƣơng 5, phẩm Sumanà, phần Con gái
vua, VNCPHVN ấn hành, 1996, tr.351)
LỜI BÀN:
Trong cuộc sống thƣờng xảy ra trƣờng hợp cùng một công việc,
cùng một thời đ iểm và những ngƣời thực hiện công việc ấy vốn
có tài sức ngang ngữa nhau, thế nhƣng có ngƣời thành công rực
rỡ và có ngƣời lại thành công rất kiêm tốn, thậm chí thất bại. Đ ối
với những ngƣời không thành công, đ a phần tự an ủi mình bằng
lập luận ta chƣa tới thời hoặc ca cẩm rằng: “ mƣu sự tại nhân,
thành sự tại thiên” . Ít ai ngờ rằng, nhân tố tiề m ẩn chi phối sự
thành công hay thất bại của mỗi ngƣời chính là phƣớc báo của
chính họ, do tu tập bố thí trong quá khứ và ngay trong hiện tại.
Theo tuệ giác Thế Tôn, nế u hai ngƣời tu tập với niề m tịnh tín
Tam bảo, giới đ ức và trí tuệ ngang nhau nhƣng có sự chênh lệch
về công hạnh bố thi tất nhiên ngƣời tu tập về bố thí nhiề u hơn
sẽ gặt hái những phƣớc báo, vƣợt rất xa ngƣời ít hoặc không tu
tập về bố thí. Sự vƣợt thắng này xảy ra trên nă m phƣơng diện
thọ mạng, nhan sắc, an lạc, danh xƣng và tă ng thƣợng. Vì thế ,
ngƣời Phật tử tu tập Giới – Đ ịnh – Tuệ phải song hành và phát
huy hơn nữa công hạnh bố thí. Đ ỉnh cao của bố thí là Bố thí Ba la
mật, bình đ ẳng, vô đ iề u kiện và vô ngã. Tu tập bố thí sẽ góp
phần thiế t thực đ em lại hạnh phúc, an vui cho tha nhân và đ ể
trang nghiêm phƣớc báo của tự thân.

33. Phƣớc báo sống thọ và khỏe mạnh, nhan sắc dễ nhì và khả ái, đ
ời sống an vui, có danh phận rỡ ràng, mọi đ iề u vốn tốt đ ẹp lại
càng tốt đ ẹp thêm (tă ng thƣợng) là mơ ƣớc của mọi ngƣời. Do
vậy, ngƣời con Phật sống và tu tập theo lời Phật dạy luôn thực
hành bố thí và cúng dƣờng đ ể đ ời sống hiện tại và mai sau đ
ƣợc hạnh phúc, an lạc nhƣ ý.
BỐ THÍ VÀ CÚNG DƢỜNG NHƢ PHÁP
Một thời, Thế Tôn trú ở Sàvatthi, tại Jetavana, khu vƣờn của ông
Anàthapindika. Lúc bấy giờ, mẹ của Nanda, nữ gia chủ ngƣời
Velukandaki làm một thí vật gồm có sáu phần cúng dƣờng chúng
Tă ng. Bấy giờ, Thế Tôn với thiên nhãn thuần tịnh siêu nhiên
thấy mẹ của Nanda làm một thí vật gồm sáu phần liề n bảo các Tỷ
kheo:
Này các Tỷ kheo, có ba phần thuộc về ngƣời bố thí và có ba
phần thuộc về ngƣời nhận vật phẩm bố thí. Thế nào là ba phần
thuộc về ngƣời bố thí ? Này các Tỷ kheo, ngƣời bố thí, trƣớc khi
bố thí, ý đ ƣợc vui lòng; trong khi bố thí, tâm đ ƣợc tịnh tín; sau
khi bố thí, cảm thấy hoan hỷ. Đ ây là ba phần của ngƣời bố thí. Th
ế nào là ba phần của ngƣời nhận phẩm vật bố thí ? Ở đ ây này
các Tỷ kheo, những ngƣời nhận phẩm vật bố thí, đ ã đ ƣợc ly
tham hay đ ang thực hành hạnh ly tham; đ ã đ ƣợc ly sân hay đ
ang thực hành hạnh ly sân; đ ã đ ƣợc ly si hay đ ang thực hành

34. hạnh ly si. Đ ây là ba phần của ngƣời nhận phẩm vật bố thí. Nhƣ
vậy, này các Tỷ kheo, đ ây là thí vật có sáu phần.
Này các Tỷ kheo, công đ ức của thí vật sáu phần thật vô lƣợng:
“ Là nguồn sanh phƣớc, nguồn sanh thiện, món ă n an lạc, thuộc
Thiên giới, là quả lạc dị thục, dẫn đ ế n cõi trời, đ ƣa đ ế n khả
lạc, khả hỷ, hạnh phúc và an lạc” .
(Đ TKVN, Tă ng Chi Bộ III, phẩm Chƣ thiên, phần Bố thí,
VNCPHVN ấn hành 1996, tr.91)
LỜI BÀN:
Bố thí và cúng dƣờng là pháp tu phổ biế n của hàng Phật tử. Tuy
nhiên, đ ể đ ạt đ ƣợc sự bố thí và cúng dƣờng đ úng nhƣ pháp
là việc không phải dễ dàng đ ối với ngƣời thí và ngƣời thọ thí.
Ngƣời thí chủ thực hành bố thí và cúng dƣờng trƣớc hế t phải
xuất phát từ sự hân hoan, hoàn toàn tự giác và tự nguyện. Phát
tâm bố thí và cúng dƣờng phải đ ứng trên nề n tảng tịnh tín. Bởi
lẽ, nế u thiế u tịnh tín thì việc làm cao cả ấy sẽ lệch hƣớng, chỉ
nuôi lớn lòng ngã mạn và thấy rằng ta là kẻ ban ơn. Vì “ của cho
không bằng cách cho” , do vậy chƣa hẳng nhiề u tiề n lắm của
mà thực hành đ ƣợc tịnh thí. Mặt khác, tu tập bố thí và cúng
dƣờng phải thành tựu hoan hỷ, vui vẻ khi đ em niề m vui đ ế n
cho ngƣời. Đ ây là ba yế u tố cơ bản ngƣời thí chủ cần tu tập đ ể
đ ạt đ ƣợc sự bố thí và cúng dƣờng nhƣ pháp.

35. Đ ối với chúng Tă ng, những ngƣời thọ thí, lại càng phải nỗ lực đ
ể hoàn thiện tự thân hơn vì bao giờ “ của biế u là của lo, của cho
là của nợ” . Nế u không trau giồi, tu sửa thân tâm, đ oạn trừ phi
ề n não thì “ tín thí nan tiêu” . Sự thọ nhận càng nhiề u chỉ mang
nợ đ àn na thí chủ càng lớn nế u không tạo ra công đ ức đ ể hồi
hƣớng cho thí chủ. Vì vậy, song hành với tịnh thí của ngƣời thí
chủ thì ngƣời thọ nhận phẩm vật bố thí, cúng dƣờng phải đ ạt đ
ƣợc sự tịnh thọ, tức sự thọ nhận với tâm thanh tịnh, tâm của
ngƣời nhận đ ã và đ ang đ oạn tận tham lam, sân hận và si mê.
Do đ ó, đ ể việc bố thí và cúng dƣờng nhƣ pháp, đ ạt đ ƣợc lợi
ích lớn, công đ ức vô lƣợng thì ngƣòi thí chủ và ngƣời thọ thí phải
tành tựu “ thí vật có sáu phần” nhƣ lời Đ ức Phật đ ã dạy.
TƢƠNG QUAN GIỮA CHO VÀ NHẬN
Một thời, Thế Tôn trú ở Vesàli, tại giảng đ ƣờng có nóc nhọn. Rồi
Thế Tôn vào buổi đ ắp y, cầm bát đ i đ ế n trú xứ của gia chủ
Ugga, sau khi đ ế n, ngồi xuống trên chỗ đ ã soạn sẵn. Gia chủ
Ugga đ i đ ế n đ ảnh lễ, ngồi xuống một bên, bạch Thế Tôn:
Bạch Thế Tôn, con nghe nhƣ sau từ miệng Thế Tôn: “ Ai cho
vật khả ý thì nhận đ ƣợc đ iề u khả ý” . Vì thế , con có nấu cháo
từ hoa cây sàla và rất nhiề u loại món ă n thật là khả ý; con có nhi
ề u loại vải dệt từ Kàsi thật là khả ý. Mong Thế Tôn hãy nhận lấy
vì lòng từ ái đ ối với chúng con.

36. Thế Tôn nhận lời và nói với Ugga bài kệ tùy hỷ này: “ Ai cho vật
khả ý, nhận đ ƣợc đ iề u khả ý, đ ối với bậc Chánh trực, vui lòng
đ em bố thí, vải mặc và giƣờng nằm, ă n uống các vật dụng, biế t
đ ƣợc bậc La hán, đ ƣợc ví là phƣớc đ iề n, nên các bậc Chân
nhân, thí những vật khó thí, đ ƣợc từ bỏ giải thoát, không làm
tâm đ ắm trƣớc, ngƣời thí vật khả ý, nhận đ ƣợc đ iề u khả ý” .
(Đ TKVN, Tă ng Chi Bộ II, chƣơng 5, phẩm Vua Munda, phần
Cho các vật khả ý, VNCPHVN ấn hành 1996, tr. 382)
LỜI BÀN:
Cho ngƣời thực ra đ ó là cho mình là một nhận thức quen thuộc
của những ngƣời con Phật. Vì thế , ngoài tấm lòng từ bi bao dung,
đ ộ lƣợng đ ối với tha nhân, ngƣời Phật tử thực hành bố thí với
mục đ ích nhằm vun bồi phƣớc báo cho chính mình.
Thi ân, sẵn sàng cho đ i mà không cầu đ ề n đ áp là một phạm
trù vốn rất xa lạ và khó làm đ ối với những ngƣời vị kỷ, keo kiệt.
Càng khó khă n hơn đ ối với họ khi phải cho những vật khả ý, tức
những vật mà mình yêu thích. Đ a phần, những đ ồ vật đ em cho
thƣờng là những vật thừa thãi, vô dụng nhƣng “ xả” đ ƣợc nhƣ
vậy đ ối với họ cũ ng là quý hóa lắm rồi.
Ngƣời Phật tử thì không nhƣ vậy, cho ngƣời là một nhiệm vụ, một
nghĩ a cử thiêng liêng. Vì thế , họ sẵn sàng ban tặng những gì
mà chúng sanh cần, kể cả những vật khả ý thậm chí dâng hiế n
cả thân mạng vốn là một tài sản bất khả xâm phạm. Cho những gì

37. mình thích, mình trân quý mới thực sự là cách cho trọn vẹn và khó
làm nhất.
Đ ể đ ạt đ ƣợc cách cho cao cả nhƣ vậy không phải ngƣời nào c
ũ ng làm đ ƣợc mà phải có trí tuệ, thấu hiểu bản chất cảu cuộc đ
ời là vô thƣờng và vô ngã. Chính tuệ giác vô ngã đ ã soi sáng cho
hành đ ộng bố thí thông thƣờng tiế n đ ế n Bố thí Ba la mật, một
sự ban tặng mà vô cầu, vô đ iề u kiện và vô phân biệt.
Tuy vô cầu, vô đ iề u kiện và vô phân biệt trong khi cho nhƣng
phƣớc báo của ngƣời cho vẫn tròn đ ủ. Nhân quả trong bó thí rất
bình đ ẳng và đ ạt đ ế n đ ỉnh cao nế u ngƣời tu tập bố thí đ ạt
đ ế n trình đ ộ Bố thí Ba la mật. Vì vậy, hãy cho tất cả đ ể có đ
ƣợc tất cả là lý tƣởng, phƣơng châm sống của ngƣời con Phật.
BỐ THÍ VỚI TÂM RỘNG LỚN
Một thời, Thế Tôn ở Campà, trên bờ hồ Gaggara. Bấy giờ có nhi
ề u cƣ sĩ ở Campà cùng Tôn giả Sàriputta đ i đ ế n đ ảnh lễ,
bạch Thế Tôn:
Có thể, bạch Thế Tôn, ở đ ây có hạng ngƣời bố thí nhƣ vậy,
không đ ƣợc quả lớn, không đ ƣợc lợi ích lớn. Nhƣng bạch Thế
Tôn, ở đ ây có hạng ngƣời bố thí nhƣ vậy, đ ƣợc quả lớn, đ ƣợc
lợi ích lớn.
Bạch Thế Tôn, do nhân gì, do duyên gì có hạng ngƣời bố thí nhƣ
vậy, không đ ƣợc quả lớn, không đ ƣợc lợi ích lớn và do nhân gì,

38. do duyên gì có hạng ngƣời bố thí nhƣ vậy, đ ƣợc quả lớn, đ ƣợc
lợi ích lớn ?
Ở đ ây, này Sàriputta, có ngƣời bố thí với tâm mong cầu, bố thí
với tâm trói buộc (về kế t quả), bố thí với ý nghĩ “ tôi sẽ hƣởng
thọ cái này trong đ ời sau” . Vị ấy bố thí nhƣ vậy, khi thân hoại
mạng chung đ ƣợc cộng trú với chƣ Thiên ở cõi trời Tứ Thiên
Vƣơng. Khi nghiệp lực đ ƣợc đ oạn tận, thần lực, danh tiế ng và
uy quyề n đ oạn tận thì trở lui trạng thái này.
Nhƣng ở đ ây, này Sàriputta, có ngƣời bố thí với tâm không mong
cầu, bố thí với tâm không trói buộc, bố thí không với ý nghĩ “ ta
sẽ hƣởng thọ cái này ở đ ời sau” , chỉ bố thí với ý nghĩ “ lành
thay sự bố thí” . Vị ấy bố thí đ ể trang nghiêm tâm. Do bố thí nhƣ
vậy, sau khi thân hoại mạng chung, đ ƣợc sanh cộng trú với chƣ
Thiên ở cõi trời Phạm Chúng. Khi nghiệp lực đ oạn tận, thần lực,
danh tiế ng và uy quyề n đ oạn tận, vị ấy trở thành vị Bất lai,
không trở lui lại trạng thái này.
(Đ TKVN, Tă ng Chi Bộ III, chƣơng 7, phẩm Tế đ àn, phần Bố thí,
VNCPHVN ấn hành 1996, tr.355)
LỜI BÀN:
Bố thí là một pháp tu quan trọng, phổ biế n, dễ thực hành đ ối với
hàng Phật tử nhằm cả thiện và tă ng thƣợng phƣớc báo cho tự
thân. Bố thí có nhiề u chủng loại, pháp thức, mục đ ích và tâm
nguyện khác nhau. Do vậy, cùng tu tập về bố thí nhƣng tùy mục

39. đ ích và tâm nguyện của mỗi ngƣời mà có kế t quả, phƣớc báo
sai biệt.
Đ iề u mà ai cũ ng biế t là bố thí sẽ mang lại phƣớc báo tốt lành
trong hiện tại và mai sau. Tuy nhiên, ngoài việc mong cầu phƣớc
báo, bố thí còn là một hình thức của tu tập về xả, nhằm đ oạn tận
chấp thủ và đ ạt đ ế n ly tham. Do vậy, hành giả tu tập bố thí phải
nỗ lực đ ể vƣơn tới đ ỉnh cao Bố thí Ba la mật. Bố thí Ba la mật là
một hình thức bố thí siêu việt chủ thể và đ ối tƣợng. Ở đ ây, hoàn
toàn vắng mặt tác ý phân biệt về ngƣời cho, ngƣời đ ƣợc cho và
cái đ em cho đ ồng thời siêu việt cả kế t quả, nhờ đ ó công đ ức
trở thành vô lƣợng.
Theo tuệ giác Thế Tôn, nế u bố thí với hữu tâm, có đ iề u kiện
thì gặt đ ƣợc phƣớc báo hữu hạn. Đ ó là phƣớc báo đ ầy đ ủ,
sung mãn của cõi trời Tứ Thiên Vƣơng, thuộc Dục giới. Nhƣng n
ế u bố thí vô tâm, không đ iề u kiện, chỉ “ lành thay, sự bố thí”
thì đ ƣợc sanh vào Phạm Chúng thiên, thuộc sắc giới. Và đ iề u
đ áng lƣu tâm ở đ ây là khi hế t phƣớc báo ở cõi trời thì ngƣời bố
thí hữu tâm sanh lại cõi ngƣời, trong khi đ ó ngƣời bố thí vô tâm
sẽ chứng đ ắc Đ ệ tam Thánh quả A na hàm, trở thành vị Bất lai,
không còn đ ọa lạc.
Vì thế , tu tập bố thí muốn đ ạt đ ƣợc lợi ích lớn và kế t quả lớn
thì tâm phải rộng lớn, không mong cầu, không trói buộc, vô tâm;
bởi chỉ có vô tâm mới đ ạt đ ƣợc công đ ức, phƣớc báo vô
lƣợng.

40. CỘI PHƢỚC
Một thời, Thế Tôn trú tại Gomagga, trong khu rừng Simsapà, dạy
các Tỷ kheo:
Do sự có mặt của ba pháp, này các Tỷ kheo, một thiện nam tử có
lòng tin tạo ra nhiề u phƣớc. Thế nào là ba ?
Do sự có mặt cả lòng tin, này các Tỷ kheo, một thiện nam tử có
lòng tin tạo ra nhiề u phƣớc. Do sự có mặt của vật bố thí, này các
Tỷ kheo, một thiện nam tử có lòng tin tạo ra nhiề u phƣớc. Do sự
có mặt của các vị xứng đ áng cúng dƣờng, này các Tỷ kheo, một
thiện nam tử có lòng tin tạo ra nhiề u phƣớc.
Do sự có mặt của ba pháp này, này các Tỷ kheo, một thiện nam tử
có lòng tin tạo ra nhiề u phƣớc.
(Đ TKVN, Tă ng Chi Bộ I, chƣơng 3, phẩm Nhỏ, phần Sự có mặt,
VNCPHVN ấn hành 1996, tr.268)
LỜI BÀN:
Vô phƣớc thì vô phần là quan niệm phổ biế n trong dân gian.
Những ai từng trải nghiệm trong đ ời hẳn thấy rõ tầm quan trọng
của phƣớc báo, bởi lẽ dù cho tài trí đ ế n mấy mà thiế u phƣớc
thì chƣa chắc đ ã thành công. Phƣớc báo của mỗi ngƣời giống
nhƣ cây cối có gốc rễ, thân cành và hoa trái. Vì thế cây phƣớc

41. cần phải tƣới tẩm, chă m bón và vun trồng thì mới tốt tƣơi và trổ
quả phƣớc thơm ngọt.
Lòng tin là cội rễ của cây phƣớc, giúp nó vững chải trƣớc mọi
giông tố cuộc đ ời. Chánh tín là tin nhân quả nghiệp báo, tin chắc
những việc làm, lời nói và suy nghĩ của mình trong hiệ tại sẽ có
hiệu ứng trong tƣơng lai, hoặc xa hoặc gần, hoặc tốt hoặc xấu tùy
theo nghiệp nhân hiện tại. Tin tƣởng sâu sắc vào Tam bảo, vì
Tam bảo sẽ soi sáng cho đ ời mình thă ng hoa theo hƣớng thiện
lành. Chính lòng tin này là gốc rễ của phƣớc báo, nề n tảng cho
con ngƣời làm lành, tạo phƣớc và từ bỏ, tránh xa những đ iề u
xấu ác.
Cây phƣớc lớn dần lên nhờ bố thí, cúng dƣờng. Luôn mở rộng
vòng tay đ ối với ngƣời nghèo khổ và cung kính phụng hiế n
những bậc trƣởng thƣợng, cao đ ức. Thƣơng kính luôn đ ƣợc
biểu hiện gắn liề n với ban tặng, phụng cúng. Chính những việc
làm cụ thể này sẽ vun bồi cội phƣớc, trƣởng dƣỡng thân cành,
hoa trái phƣớc đ ức tƣơi tốt xum xuê.
Quan trong hơn là việc bố thí đ úng đ ối tƣợng, cúng dƣờng cho
ngƣời xứng đ áng có đ ầy đ ủ giới đ ức. Nhƣ cây đ ƣợc chă m
sóc đ úng mức cùng với đ iề u kiện thời tiế t thuận lợi sẽ lớn
mạnh thêm và chắc chắn trĩ u quả. Cũ ng vậy, cây phƣớc nế u
đ ƣợc vun trồng đ úng thời, đ úng việc và đ úng đ ối tƣợng sẽ
cho quả phƣớc nhƣ ý.
“ Có phƣớc có đ ức thì mặc sức mà hƣởng” đ ã khẳng đ ịnh
tầm quan trọng của phƣớc báo. Do vây, vun trồng cội phƣớc với

42. đ ầy đ ủ ba phƣơng diện lòng tin, vật bố thí và ngƣời nhận xứng
đ áng là một pháp tu, đ iề u không thể thiế u trong hành trang tu
học của những ngƣời con Phật.
BỐ THÍ THANH TỊNH
Một thời, Thế Tôn trú ở Kasambi, Ngài cho gọi các Tỳ kheo:
Này các Tỷ kheo, có bốn thanh tịnh thí vật này. Thế nào là bốn ?
Có bố thí, này các Tỷ kheo, thanh tịnh từ ngƣời cho, không thanh
tịnh từ ngƣời nhận; có bố thí thanh tịnh từ ngƣời nhận, không
thanh tịnh từ ngƣời cho; có bố thí kông thanh tịnh từ ngƣời cho c
ũ ng không thanh tịnh từ ngƣời nhận; có bố thí thanh tịnh từ
ngƣời cho cũ ng thanh tịnh từ ngƣời nhận.
Ở đ ây, này các Tỷ kheo, ngƣời cho có giới, theo thiện pháp còn
ngƣời nhận là ác giới, theo ác pháp. Nhƣ vậy là bố thí thanh tịnh
từ ngƣời cho, không thanh tịnh từ ngƣời nhận.
Này các Tỷ kheo, ở đ ây, ngƣời bố thí ác giới, theo ác pháp còn
ngƣời nhận có gới, theo thiện pháp. Nhƣ vậy là bố thí ngƣời nhận
thanh tịnh, ngƣời cho không thanh tịnh.
Ở đ ây, này các Tỷ kheo, ngƣời cho là ác giới, theo ác pháp và
ngƣời nhận cũ ng là ác giới, theo ác pháp. Nhƣ vậy là bố thí,
ngƣời cho không thanh tịnh và ngƣời nhận cũ ng không thanh
tịnh.

43. Này các Tỷ kheo, ở đ ây, ngƣời bố thí có giới, theo thiện pháp và
ngƣời nhận cũ ng có giới, theo thiện pháp. Nhƣ vậy là bố thí
ngƣời cho thanh tịnh và ngƣời nhận cũ ng thanh tịnh.
Này các Tỷ kheo, có bốn thanh tịnh thí vật này.
(Đ TKVN, Tă ng Chi Bộ I, chƣơng IV, phẩm Không lý luận, phần
Thanh tịnh thí vật, VNCPHVN ấn hành 1996, tr.706)
LỜI BÀN:
Bố thí và cúng dƣờng là một trong những pháp tu quan trọng của
hàng Phật tử. Tuy nhiên, đ ể bố thí và cúng dƣờng thực sự có lợi
ích, mang ý nghĩ a tịnh thí thì ngƣời cho lẫn ngƣời nhận phải nỗ
lực đ ể tự hoàn thiện mình.
Biện chứng giữa tƣơng quan cho và nhận của tịnh thí cho thấy
không phải hễ có tài vật là có thể cho một cách đ úng pháp đ ƣợc,
đ ồng thời cũ ng không thể nế u có ngƣời cho thì có thể vô tƣ đ ể
thọ nhận đ ƣợc. Ngƣời cho phải quán sát xem những gì đ ƣợc đ
em cho xuất phát từ đ âu, có phải tịnh vật hay không ? Ngƣời
nhận cũ ng nên tự vấn lƣơng tâm xem mình đ ã xứng đ áng, có
phần nào tƣơng ƣng đ ể thọ nhận sự bố thí và cúng dƣờng ấy đ
ể hồi hƣớng phƣớc báo cho thí chủ hay không ? Nế u tƣơng quan
này khập khiễng, tức giữa ngƣời cho hoặc ngƣời nhận không
thanh tịnh thì sự tịnh thí không thành, thậm chí chỉ còn lại hình
thức trao đ ổi, hoán chuyển giá trị nhƣ muôn vàn sự trao đ ổi
khác trong cuộc sống.

44. Vậy thì, muốn có đ ƣợc sự tịnh thí, ngƣời cho và ngƣời nhận chỉ
cần tuân thủ nguyên tắc “ có giới, theo thiện pháp” . Khi một
ngƣời sống trong sự boả hộ của giới pháp đ ồng thời nỗ lực làm
các việc lạnh thì tự thân đ ã đ ầy đ ủ phƣớc báo xứng đ áng đ ể
cho và nhận. trong mọi trƣờng hợp, thành tâm và nhất tâm vẫn là
đ iề u kiện cơ bản và then chốt nhất đ ể tác thành bố thí thanh
tịnh.
Cho là một nghĩ a cử cao đ ẹp, là biểu hiện của tâm xả. Tuy vậy,
đ ể sự thí xả ấy đ ạt đ ƣợc phƣớc báo viên mãn thì phải nỗ lực đ
ể thành tựu tịnh thí tức ngƣời cho, vật đ em cho cùng ngƣời nhận
phải thanh tịnh và nhất tâm. Vì thế , sống “ có gới, theo thiện
pháp” nhằm trang nghiêm phƣớc báo tự thân nhờ tịnh thí luôn là
phƣơng châm sống của những ngƣời con Phật.
NHÂN DUYÊN CỦA GIÀU VÀ NGHÈO
Một thời, Thế Tôn ở Sàvatthi, tại tinh xá ông Anàthapindika. Có
thanh niên Subha Todeyyaputta đ i đ ế n đ ảnh lễ, bạch Thế
Tôn:
Thƣa Thế Tôn, do nhân gì, duyên gì giữa loài ngƣời với nhau,
chúng tôi thấy có ngƣời tài sản nhỏ, có ngƣời tài sản lớn ?
Này Thanh niên, hãy nghe và suy nghĩ kỹ, Ta sẽ nói:

45. Ở đ ây, này Thanh niên, có ngƣời đ àn bà hay ngƣời đ àng ông
không bố thí, cúng dƣờng cho Sa môn hay Bà la môn các đ ồ ă n
uống, y phục, xe cộ, ngọa cụ, y dƣợc, đ èn đ uốc, nhà cửa….Do
nghiệp ấy, sau khi thân hoại mạng chung, bị sanh vào cõi dữ, ác
thú và đ ọa xứ. Nế u đ ƣợc sanh vào loài ngƣời, ngƣời ấy phải
chịu nghèo hèn, có tài sản nhỏ.
Nhƣng ở đ ây, này Thanh niên, có ngƣời đ àn bà hay đ àng ông
có bố thí và cúng dƣờng cho Sa môn hay Bà la môn các đ ồ ă n
uống, y phục, xe cộ, ngọa cụ, y dƣợc, đ èn đ uốc, nhà cửa….Do
nghiệp ấy, sau khi thân hoại mạng chung, ngƣời ấy đ ƣợc sanh
vào thiện thú, thiên giới. Nế u sanh vào loài ngƣời, ngƣời ấy đ
ƣợc giàu sang, có tài sản lớn.
(Đ TKVN, Trung Bộ III, kinh Tiểu nghiệp phân biệt [trích],
VNCPHVN ấn hành 1996, tr.478)
LỜI BÀN:
Bố thí và cúng dƣờng là những nhân lành đ ể tạo hoa trái phƣớc
báo giàu sang cho đ ời này và những đ ời sau. Do vậy, những
ngƣời khá giả, có tài sản lớn trong hiện đ ời là biểu hiện cụ thể, rõ
rệt nhất của phƣớc báo bố thí và cúng dƣờng. Ngƣợc lại, những
ngƣời không tu tập hạnh bố thí và cúng dƣờng thì không có
phƣớc báo nên hiện tại rất nghèo hèn, có tài sản ít ỏi dù quanh n
ă m lam lũ , lao nhọ.

46. Trong các đ ối tƣợng thọ nhận bố thí và cúng dƣờng thì các bậc
Sa môn, những ngƣời tu hành là xứng đ áng nhất. Bởi lẽ, nhân
cách của họ đ ã đ ạt sự toàn thiện, đ ầy đ ủ đ ức hạnh phƣớc
báo trang nghiêm. Các ngài là ruộng phƣớc đ iề n tối thƣợng đ ể
chúng sanh gieo trồng phƣớc đ ức. Cố nhiên, không vì thế mà
ngƣời bố thí và cúng dƣờng chỉ hƣớng đ ế n những vị đ ạo cao
đ ức trọng mà bỏ quên những kẻ nghèo hèn. Chính sự phát tâm
bố thí rộng rãi, không phân biệt, không chấp thủ mới là đ ỉnh cao
của bố thí và tạo ra phƣớc báo vô lƣợng.
Tuy nhiên, không ít ngƣời vẫn thắc mắc về những hiện thực có
tính chất phi nhân quả nhƣ những kẻ bất nhân, làm ă n phi pháp,
tạo nghiệp bất thiện nhƣng vẫn sống giàu sang, có nhiề u thế lực
và tài sản lớn. Nên biế t rằng, sự giàu sang ấy là dƣ báo của bố
thí và cúng dƣờng trong những tiề n kiế p của họ chứ không phải
do làm ă n phi pháp trong đ ời này mà có đ ƣợc. Đ ồng thời
những ngƣời hiề n lành, làm ă n lƣơng thiện mà vẫn đ ói nghèo
là do họ thiế u phƣớc báo bố thí và cúng dƣờng chứ không phải
vì thật thà, lƣơng thiện mà bị thua thiệt, đ ói nghèo.
Bố thí và cúng dƣờng là pháp tu că n bản quyế t đ ịnh phƣớc báo
trong đ ời này và đ ời sau. Đ ặc biệt là ai cũ ng thực hiện đ ƣợc
pháp tu này. Vì nế u không có tài sản đ ể bố thí và cúng dƣờng
thì phát tâm tùy hỷ thí, phƣớc đ ức của hai ngƣời vẫn bằng nhau.
Do vậy, hãy bố thí và tùy hỷ thí đ ể cải thiện phƣớc báo của chính
mình đ ƣợc đ ầy đ ủ, giàu sang và có tài sản lớn nhƣ lời Phật đ ã
dạy.

47. HAI HẠNG NGƢỜI Đ ÁNG Đ ƢỢC CÚNG DƢỜNG
Một thời, Thế Tôn ở tại Sàvatthi, vƣờn ông Anàthapindika. Rồi
gia chủ Anàthapindika đ i đ ế n đ ảnh lễ và bạch Thế Tôn:
Có bao nhiêu hạng ngƣời, bạch Thế Tôn, đ áng đ ƣợc cúng
dƣờng ở đ ời ? Và chỗ nào cần phải bố thí và cúng dƣờng ?
Này gia chủ, có hai hạng ngƣời đ áng đ ƣợc cúng dƣờng ở đ ời:
Hữu học và Vô học. Đ ối với hai hạng ngƣời này xứng đ áng đ
ƣợc cúng dƣờng ở đ ời. Và này gia chủ, ở dây (tinh xá Kỳ Viên)
cần phải bố thí và cúng dƣờng.
“ Hữu học và Vô học; cả hai ở trong đ ời; đ ề u đ áng đ ƣợc
cúng dƣờng; đ ối với ngƣời dâng cúng; phải giữ thân chánh trực;
cả lời nói, ý nghĩ ; phƣớc đ iề n ngƣời dâng cúng; đ ây thì có
quả lớn” .
(Đ TKVN, Tă ng Chi Bộ I, chƣơng 2, phẩ Tâm thă ng bằng, phần
Đ ất, VNCPHVN ấn hành 1996, tr.121)
LỜI BÀN:
Bố thí là mở rộng tấm lòng, ban phát cho những ngƣời nghèo hèn,
khốn khổ thực phẩm, quần áo, thuốc men…..hay tạo sinh kế cho
ngƣời cơ nhỡ, thất nghiệp. Cúng dƣờng là dâng cúng phẩm vật
lên những bậc tu hành với lòng kính trọng, tâm nguyện chí thành.

48. Tất cả những phƣớc báo tốt đ ẹp trong hiện tại và tƣơng lai đ ề u
nhờ vào sự gieo trồng phƣớc đ ức bố thí và cúng dƣờng này.
Đ ƣợc cúng dƣờng những bậc giới đ ức, phạm hạnh càng cao thì
phƣớc báo càng lớn. Gia chủ Anàthapindika (Cấp Cô Đ ộc), đ ệ
tử ngoại hộ trụ tín của Thế Tôn, không chỉ cúng dƣờng Phật và
chƣ Tă ng mà còn cúng dƣờng hế t thảy các Sa môn, Bà la môn.
Nhƣng khi muốn xác đ ịnh hạng ngƣời nào xứng đ áng đ ƣợc
cúng dƣờng nhất thì Thế Tôn khẳng đ ịnh đ ó là hai hạng Hữu
học và Vô học. Vì đ ây là những Thánh giả đ ã từng bƣớc đ oạn
tận phiề n não, tham ái, chứng đ ắc quả vị từ Tu đ à hoàn, Tƣ đ
à hàm đ ế n A na hàm (hữu học) và đ ặc biệt những vị Thánh A la
hán (vô học) hoàn toàn đ oạn tận kiế t sử, thoát ly sanh tử, phƣớc
trí trang nghiêm là ruộng phƣớc tối thƣợng ở đ ời. Thế Tôn còn
xác đ ịnh trụ xứ cần phải cúng dƣờng chính là những đ ạo tràng
tu tập của chƣ Tă ng nhƣ các tinh xá, chùa viện. Vì đ ó là nơi sản
sinh ra những bậc Thánh Hữu học và Vô học mà không nơi nào
có thể thành tựu đ ƣợc.
Song hành với việc xác đ ịnh đ úng đ ịa đ iểm và đ ối tƣợng
cúng dƣờng, ngƣời Phật tử phải trang nghiêm tự thân bằng cách
tu tập hƣớng đ ế n thanh tịnh ba nghiệp. Theo tuệ giác Thế Tôn,
ngƣòi cúng dƣờng cần phải chuyển hóa ba nghiệp thân miệng ý
cho thanh tịnh thì phƣớc báo mới thật sự tròn đ ầy. Đ ây chính là
nhƣ pháp cúng dƣờng tức thực hành viên mãn cả hai phƣơng
diện trên sẽ tạo ra phƣớc vô lƣợng cho thí chủ.

49. NGƢỜI CÀY RUỘNG
Một thời, Thế Tôn ở Magadha, tại làng Ekanàlà. Lúc bấy giờ là
thời gian gieo mạ, Bà la môn Kasi Bhàradvàja sắp đ ặt khoảng n
ă m tră m lƣỡi cày, đ ang phân phát đ ồ ă n cho nhân công thì
Thế Tôn đ i đ ế n.
Bà la môn Kasi Bhàradvàja thấy Thế Tôn đ ang đ ứng khất thực,
thấy vậy liề n nói:
Này Sa môn, tôi cày và gieo mạ, sau khi cày và gieo mạ, tôi ă n.
Còn ông, ông có cày và gieo mạ không, nế u không thì lấy gì ông
ă n ?
Này Bà la môn, Ta cũ ng có cày và gieo mạ, sau khi cày và gieo
mạ, Ta ă n.
Nhƣng chúng tôi không hề thấy cái ách, cái cày, cái lƣỡi cài, cây
gậy hay các con bò của ông. Ông nói là nông phu nhƣng không h
ề thấy ông cày cấy. Hãy nói cho chúng tôi biế t là ông thực sự có
cày cấy ?
Này Bà la môn: Lòng tin là hạt giống, khổ hạnh là mƣa móc, trí tuệ
đ ối với ta là cày và ách mang, tàm quý là cán cày, ý că n là dây
cột, chánh niệm đ ối với ta là lƣỡi cày, gậy đ âm….đ ƣa ta tiế n
dần đ ế n, an ổn khỏi ách nạn, đ i đ ế n không trở lui, chỗ ta đ i
không sầu. Nhƣ vậy cày ruộng này, đ ƣa đ ế n quả bất tử, sau
khi cày ruộng này, mọi đ au khổ đ ƣợc giải thoát.

50. (Đ TKVN, Tƣơng Ƣng Bộ I, chƣơng 7, phẩm Cƣ sĩ phần Cày
ruộng, VNCPHVN ấn hành 1993, tr.377)
LỜI BÀN:
Không phải ngày nay mà từ thời Thế Tôn tại thế , đ ời sống
thánh thiện, cao cả của ngƣời xuất gia chƣa hẳn đ ƣợc đ ại đ a
số dân chúng hiểu rõ đ ể tán thán và tôn vinh. Thảng hoặc đ ây đ
ó vẫn phảng phất những quan đ iểm lệch lạc rằng tu sĩ là những
thành phần lƣời biế ng lao đ ộng, ă n bám và là gánh nặng của
xã hội. Quan niệm thiển cận của Bà la môn Kasi Bhàradvàja là
một đ iển hình.
Thế Tôn đ ã khẳng đ ịnh rõ lập trƣờng rằng Ngài và những đ ệ
tử xuất gia của Ngài là những ngƣời lao đ ộng chân chính. Thành
quả lao đ ộng của Thế Tôn là hoàn thiện tự thân, giải thoát giác
ngộ đ ã ảnh hƣởng tích cực đ ế n xã hội, góp phần hƣớng thiện
giúp ổn đ ịnh và phát triển xã hội.
Tuy không cày ruộng và gieo mạ nhƣng Ngài vẫn là một nông phu
thực thụ và đ ã cày xới đ ất tâm, gieo trồng hạt giống Thánh nhân
và gặt hái đ ƣợc hoa trái giải thoát. Vì thế , dâng cúng vật thực
cho Thế Tôn và những đ ệ tử giới đ ức, đ ạo hạnh là nghĩ a vụ
đ ồng thời là phƣơng thức vun bồi, nâng cao phƣớc báo tự thân
của hàng Phật tử. Tuy nhiên, hàng đ ệ tử xuất gia nế u không
hoàn thiện sứ mạng của mình thì rõ ràng không xứng đ áng và
không có quyề n thọ nhận bất cứ sự dâng cúng nào.

51. Ngày nay, khi ngƣời xuất gia ngày một đ ông, sự dâng cúng của
tín đ ồ ngày càng hậu hĩ thì trách nhiệm của chƣ Tă ng lại càng
nặng nề thêm. Pháp thoại giữa Thế Tôn và Bà la môn Kasi
Bhàradvàja vẫn còn nóng hổi tính thời sự, là bài học quý báu đ ể
Tă ng tín đ ồ Phật tử suy gẫm nhằm sống và tu tập ngày một tinh
tấn hơn.
XỨNG Đ ÁNG LÀ RUỘNG PHƢỚC
Một thời, Thế Tôn trú ở Sàvathi, tại khu vƣờn ông Anàthapindika,
gọi các Tỷ kheo:
Này các Tỷ kheo, thành tựu sáu pháp này, Tỷ kheo đ áng đ ƣợc
cung kính, đ áng đ ƣợc tôn trọng, đ áng đ ƣợc cúng dƣờng, đ
áng đ ƣợc chắp tay, là phƣớc đ iề n vô thƣợng ở đ ời. Thế nào
là sáu ?
Ở đ ây, này các Tỷ kheo, khi mắt thấy sắc, không có ƣa thích,
không có ghét bỏ, trú xả, chánh niệm tỉnh giác. Khi tai nghe tiế
ng …..khi mũ i ngửi hƣơng….khi lƣỡi nế m vị…..khi thân xúc
chạm…..khi ý biế t pháp, không có ƣa thích, không có ghét bỏ, trú
xả, chánh niệm tỉnh giác.
Thành tựu sáu pháp này, này các Tỷ kheo, Tỷ kheo đ áng đ ƣợc
cung kính, đ áng đ ƣợc tôn trọng, đ áng đ ƣợc cúng dƣờng, đ
áng đ ƣợc chắp tay, là phƣớc đ iề n vô thƣợng ở đ ời.

52. (Đ TKVN, Tă ng Chi Bộ III, chƣơng 6, phẩm Đ áng đ ƣợc cung
kính, phần Đ áng đ ƣợc cung kính [1], VNCPHVN ấn hành 1996,
tr.9)
LỜI BÀN:
Thƣờng thì hàng Phật tử, vâng lời Phật dạy, luôn kính lễ và cúng
dƣờng hàng xuất gia, bởi chƣ Tă ng là ruộng phƣớc tối thắng đ ể
mọi ngƣời gieo trồng phƣớc đ ức. Thế nhƣng, trong chƣ Tă ng
không hẳn ai cũ ng nhận thức đ úng nhƣ Pháp, nhƣ Luật về đ i
ề u ấy, vẫn còn không ít ngƣời mới bƣớc vào đ ạo quan niệm sai
lạc rằng việc cúng dƣờng là “ pháp nhĩ hiệp cúng” (cảnh sách)
mà không lo tự hoàn thiện mình, nhƣ Tổ Quy Sơn đ ã từng cảnh
tỉnh.
Thực ra, đ ể làm ruộng phƣớc đ ích thực cho tín thí không hải là
đ iề u khó song cũ ng chẳng dễ dàng, đ ó là hộ trì sáu că n đ
ồng thời đ ây cũ ng là nhiệm vụ, trọng tâm tu tập của hàng xuất
gia. Khi sáu că n tiế p xúc với sáu trần, nế u không hộ trì thì tham
sân si ác nghiệp đ ƣợc tạora nhƣng nế u có chánh niệm tỉnh giác,
không nắm bắt, không chạy theo thì ba nghiệp thanh tịnh. Chính
sự tịnh nghiệp này mới có khả nă ng tạo ra phƣớc đ ức cho tín
chủ; những ngƣời gieo trồng, vun bồi cội phƣớc.
Hộ trì chứ không đ óng kín các giác quan, vẫn sống trong cuộc đ
ời với đ ầy đ ủ sắc màu, vẫn thấy nghe hay biế t đ ầy đ ủ nhƣng
thực sự làm chủ đ ể không vƣớn mắc. Thƣơng hay ghét, thích và
không thích cũ ng đ ề u kẹt. Sự an nhiên hay các că n đ ƣợc hộ

53. trì là ở chỗ vƣợt lên sự thấy biế t theo nghiệp bình thƣờng đ ể
thấy biế t với tâm chánh niệm tỉnh giác. Chính tâm “ trú xả” ,
buông bỏ, không dính mắc khi đ ối duyên xúc cảnh là tác nhân
chính yế u đ ể hình thành nhân cách của bậc Thánh, nề n tảng
của mọi phƣớc đ iển.
Hàng ngày ngƣời xuất gia đ ề u thọ nhận sự cung kính và cúng
dƣờng, đ ó là vay, là nợ. Phải làm gì đ ể trả số nợ ấy luôn là đ i
ề u ƣu tƣ hàng đ ầu của ngƣời sơ tâm xuất gia. Theo tuệ giác Th
ế Tôn, ngƣời tu chỉ cần hộ trì vững chãi sáu că n. Khi sáu că n
đ ƣợc hộ trì, nghiệp mới đ ƣợc đ oạn giảm, phƣớc đ ức càng tă
ng thêm, không chỉ xứng đ áng là ruộng phƣớc cho hàng Phật tử
mà còn là cơ sở đ ể ngƣời xuất gia bƣớc lên những Thánh vị, đ
ạt đ ƣợc giải thoát và an lạc.
PHẦN 3
KINH DOANH THÀNH CÔNG
Một thời, Thế Tôn trú ở Kosambi, vƣờn Ghosita, rồi Tôn giả
Sàriputta đ i đ ế n đ ảnh lễ và bạch Thế Tôn:
Bạch Thế Tôn, do nhân gì, duyên gì có ngƣời buôn bán thất bại,
không thành tựu nhƣ ý muốn ? Có ngƣời buôn bán thành tựu nhƣ
ý muốn và thành tựu ngoài ý muốn ?

54. Này Sàriputta, có hạng ngƣời đ i đ ế n vị Sa môn, hứa hẹn giúp
đ ỡ nhƣng không cho nhƣ đ ã hứa. Ngƣời ấy, sau khi thân hoại
mạng chung đ i đ ế n chỗ này, dẫu có buôn bán gì cũ ng đ i đ ế
n thất bại, không thành tựu nhƣ ý muốn.
Nhƣ ở đ ây, này Sàriputta, có hạng ngƣời đ i đ ế n vị Sa môn
hứa hẹn giúp đ ỡ, và ngƣời ấy đ ã cho nhƣ đ ã hứa. Sau khi thân
hoại mạng chung, ngƣời ấy đ i đ ế n chỗ này, dẫu buôn bán gì c
ũ ng thành tựu nhƣ ý muốn.
Ở đ ây, này Sàriputta, có hạng ngƣời đ i đ ế n vị Sa môn hứa hẹ
giúp đ ỡ, và ngƣời ấy đ ã cho nhiề u hơn nhƣ đ ã hứa. Ngƣời ấy
sau khi thân hoại mạng chung, đ i đ ế n chỗ này, dẫu buôn bán gì
cũ ng đ ạt đ ƣợc thành tựu ngoài ý muốn.
(Đ TKVN, Tă ng Chi Bộ I, chƣơng 4, phẩm Không hý luận, phần
Buôn bán, VNCPHVN ấn hành 1996, tr.708)
LỜI BÀN:
Hàng Phật tử tại gia, ngoài việc tu học còn có một nhiệm vụ
khác vô cùng quan trọng là lo kiế m sống. Không ít ngƣời trong
hàng Phật tử kiế m sống bằng nghề buôn bán, kinh doanh lƣơng
thiện. Tuy nhiên, không hẳn ai cũ ng buôn bán thành công dù tận
lực với công việc.
Trong bối cảnh kinh doanh đ ầy biế n đ ộng nhƣ hiện nay, chỉ xét
riêng về những ngƣời làm ă n chân chính, có nhiề u ngƣời phất

55. lên nhanh chóng nhƣng cũ ng có không ít ngƣời ngậm đ ắng nuốt
cay vì công việc trì trệ, thậm chí lỗ lã và dẫn đ ế n tán gia bại sản.
Đ ể lý giải cho thành công của mình, đ a phần những doanh nhân
đ ề u cho rằng họ biế t nhìn xa trông rộng, nắm bắt đ ƣợc quy
luật thị trƣờng và có chút phần may mắn. Đ ối với những doanh
nhân làm ă n thất bại thì tiế t nuối tìm cơ hội khác, vì mình đ âu
kém ai nhƣng sự đ ời vốn “ mƣu sự tại ngƣời mà thành sự tại
trời”
Ít ai ngờ rằng, công việc kinh doanh của họ trong hiện tại thành
công hay thất bại có liên hệ mật thiế t với phuớc boá mà họ đ ã
gieo trồng trong quá khứ. Chính đ iề u này đ ã lý giải rõ ràng đ i
ề u mà ngành kinh tế học không lý giải nổi, đ ó là cơ may thị
trƣờng.
Vì thế , ngƣời con Phật khi “ làm chơi mà ă n thiệt” thì không
vội tự mãn; khi “ làm thiệt mà ă n chơi” thì chẳng nên chán nản,
bi quan. Bởi trong kinh doanh, ngoài nă ng lực, nhạy bén, biế t
chớp thời cơ, nắm bắt cơ hội thì may mắn vẫn là yế u tố quan
trọng, đ ôi khi mang tính quyế t đ ịnh. May mắn ấh, theo Phật
giáo chính là phƣớc báo của mỗi ngƣời.
Phƣớc báo đ ƣợc tô bồi, vun đ ắp bời nhiề u đ ời, là nhiề u đ i
ề u thiện. Ảnh hƣởng mạnh nhất là sự tạo phƣớc bằng cách trợ
duyên cho ngƣời thành tựu giới đ ức có đ iề u kiện tu tập. Do vậy,
hãy xây dựng phƣớc báo cho mình trong đ ời này và đ ời sau
bằng cách phát nguyện hộ trì ngƣời tu hành và thực hiện đ úng
nhƣ những gì mình đ ã phát nguyện.

56. KHÔNG KINH DOANH PHI PHÁP
Một thời, Thế Tôn trú ở Sàvatthi, tại Jetavana, khu vƣờn ông
Anàthapindika. Tại ấy, Thế Tôn gọi các Tỷ kheo:
Này các Tỷ kheo.
Thƣa vâng, bạch Thế Tôn.
Này các Tỷ kheo, có nă m nghề buôn bán mà ngƣời cƣ sĩ
không nên làm. Thế nào là nă m ?
Buôn bán đ ao kiế m, buôn bán ngƣời, buôn bán thịt, buôn bán
rƣợu và buôn bán thuốc đ ộc.
Nă m nghề buôn bán này, này các Tỷ kheo, ngƣời cƣ sĩ không
nên làm.
(Đ TKVN, Tă ng Chi Bộ II, chƣơng 5, phẩm Nam cƣ sĩ , phần
Ngƣời buôn bán, VNCPHVN ấn hành 1996, tr.646)
LỜI BÀN:
Kinh doanh, buôn bán là một trong những nghề nghiệp đ em lại
hiệu qua kinh tế cao, có nhiề u cơ hội đ ể thành công trở nên
giàu có nhƣng đ ồng thời cũ ng dễ dàng chuốc lấy thất bại. Vì lẽ,
sự biế n đ ộng về thị trƣờng, giá cả và cạnh tranh rất dữ dội,
trong khi quyế t đ ịnh đ ầu tƣ đ ôi lúc chỉ xảy ra trong tích tắc. Dù

57. thƣơng trƣờng luôn là chiế n trƣờng nhƣng từ xƣa cho đ ế n nay,
kinh doanh buôn bán vẫn là một nghề hấp dẫn vì “ phi thƣơng
bất phú” không lao vào kinh doanh thì khó mà giàu lên đ ƣợc.
Tuy nhiên, không phải ai cũ ng dùng công sức và trí tuệ của mình
đ ể làm ă n chân chính, kinh doanh hợp pháp với hoài bảo đ em
lại sự hạnh phúc cho tự thân và góp phần cải thiện, nâng cao đ ời
sống xã hội. Đ ể kiế m tiề n nhanh chóng, chạy theo siêu lợi
nhuận không ít ngƣời đ ã táng tận lƣơng tâm, làm ă n phi pháp,
gây ra biế t bao tai họa. Những phi vụ đ en về vũ khí, hạt nhân;
các đ ƣờng dây buôn bán phụ nữ; những hoạt đ ộng buôn bán
ma túy, rửa tiề n có tính đ a quốc gia của các tập đ oàn, bă ng
nhóm tội phạm đ ã trở thành mối hiểm họa, đ e dọa an ninh và
sức khỏe của nhân loại trên toàn cầu.
Không phải đ ế n tận ngày nay nhân loại mới báo đ ộng đ ỏ, tấn
công không khoan nhƣợng với các loại tội phạm kinh tế , mà ngay
từ thời Thế Tôn, Ngài đ ã lên án, tuyên chiế n và khai tử đ ối với
các loại tội phạm vô cùng nguy hiểm này. Ngƣời Phật tử, vâng lời
ră n dạy của Thế Tôn không nên và không đ ƣợc buôn bán đ ao
kiế m, buôn bán ngƣời, buôn bán thịt, buôn bán rƣợu và buôn bán
thuốc đ ộc.
Ngày nay, nhân loại đ ang sống trong thời đ ại vă n minh và tiế n
bộ, song những thủ đ oạn làm ă n bất chính của các tập đ oàn, b
ă ng đ ảng tội phạm lại càng tinh vi hơn, đ ặc biệt cực kỳ nguy
hiểm vì mang tính toàn cầu. Hơn ai hế t, ngƣời con Phật luôn ý
thức sâu sắc về sự nguy hại của những hoạt đ ộng kinh doanh

58. phi pháp, chạy theo lợi nhuận mà không màng đ ế n hậu quả đ ể
làm ă n lƣơng thiện nhằm xây dựng hạnh phúc, an vui bề n vững
cho bản thân và xã hội. Kiên quyế t đ ấu tranh với các hình thức
kinh doanh bất chính, phi nhân và phi nghĩ a là hành đ ộng thiế t
thực của ngƣời Phật tử, sống theo lời Phật dạy.
LÀM GIÀU
Một thời, Thế Tôn trú ở Sàvatthi, tại khu vƣờn ông Anàthapindika.
Rồi gia chủ Anàthapindika đ i đ ế n, sau khi đ ảnh lễ và ngồi
xuống một bên. Thế Tôn nói với gia chủ Anàthapindika.
Này gia chủ, có nă m lý do đ ể gầy dựng tài sản. Thế nào là nă
m ?
Ở đ ây, này Gia chủ, vị Thánh đ ệ tử đ ƣợc tài sản nhờ nỗ lực
tinh tấn, thâu góp với sức mạnh của bàn tay, kiế m đ ƣợc do đ ổ
mồ hôi, thâu đ ƣợc một cách hợp pháp. Tự mình làm an lạc, hoan
hỷ. Làm cho cha mẹ, vợ con, ngƣời phục vụ, ngƣời làm công đ
ƣợc an lạc, hoan hỷ. Đ ây là lý do thứ nhất đ ể gầy dựng tài sản.
Lại nữa, này Gia chủ, vị Thánh đ ệ tử kiế m đ ƣợc tài sản nhờ nỗ
lực tinh tấn…. Vị này làm cho bạn bè, thân hữu an lạc, hoan hỷ. Đ
ây là lý do thứ hai đ ể gây dựng tài sản.
Này Gia chủ, vị Thánh đ ệ tử kiế m đ ƣợc tài sản nhờ nỗ lực tinh
tấn.....Các tai họa đ ể trở thành trắng tay bị chă n đ ứng và vị ấy

59. giữ tài sản đ ƣợc an toàn cho vị ấy. Đ ây là lý do thứ ba đ ể gầy
dựng tài sản.
Lãi nữa, này Gia chủ, vị Thánh đ ệ tử kiế m đ ƣợc tài sản nhờ nỗ
lực tinh tấn….Vị ấy có thể hiế n cúng cho bà con, cho khách, cho
hƣơng linh đ ã chế t; hiế n cúng cho vua và chƣ thiên. Đ ây là lý
do thứ tƣ đ ể gầy dựng tài sản.
Này Gia chủ, vị Thánh đ ệ tử kiế m đ ƣợc tài sản nhờ nỗ lực tinh
tấn…..Vị ấy tổ chức cúng dƣờng các vị Sa môn, Bà la môn. Sự
cúng dƣờng tối thƣợng này đ ƣa đ ế n phƣớc báo vô lƣợng ở cõi
ngƣời, cõi trời. Đ ây là lý do thứ nă m đ ể gầy dựng tài sản.
(Đ TKVN, Tă ng Chi Bộ II, chƣơng 5, phẩm Vua Munda, phần Trở
thành giàu [lƣợc], VNCPHVN ấn hành 1996, tr.374)
LỜI BÀN:
Đ ề cập đ ế n Phật giáo, xƣa nay đ a phần đ ề u nghĩ về
khuynh hƣớng ly dục, muốn ít và thanh bần. Ít ai ngờ rằng, Thế
Tôn từng khuyế n khích hàng đ ệ tử phải cố gắng làm giàu. Hãy
gầy dựng tài sản, làm giàu với nă m mục đ ích cao thƣợng. Làm
cho cá nhân và xã hội trở nên giàu có, thịnh vƣợng là khác vọng
của nhân loại. Thế nhƣng, con đ ƣờng đ ể trở thành giàu có
không phải ở đ âu và lúc nào cũ ng chân chính, là thành quả lao
đ ộng khó nhọc từ khối óc và bàn tay. Vì thế , ngƣời Phật tử vâng
lời Thế Tôn dạy, làm giàu chân chính bằng sự nỗ lực, cố gắng;
bằng tất cả trí tuệ và sức lực; bằng các phƣơng thức lao đ ộng,

60. kinh doanh hợp pháp. Đ ồng thời, việc tạo ra của cải vật chất với
mục đ ích cao cả là đ em lại sự an vui và hạnh phúc cho mình và
tha nhân.
Ngƣời Phật tử làm giàu trƣớc hế t nhằm đ em lại hạnh phúc cho
tự thân, gia đ ình và các nhân công, ngƣời phục vụ. Kế đ ế n, đ
em tài sản của mình làm ra cho bà con, thân hữu, bạn bè và tha
nhân đ ƣợc an vui hạnh phúc. Mặt khác, biế t cách bảo vệ thành
quả lao đ ộng đ ồng thời không lãng phí và đ ầu tƣ vào những
công việc không đ em lại lợi ích cho con ngƣời. Ngoài ra ngƣời
phật tử phải biế t đ em tài sản do mình làm ra đ ể xây dựng các
công trình vă n hóa, nhớ về cội nguồn, cúng tế ông bà, tổ tiên
và bố thí cho các vong hồn đ ói khát. Sau cùng, ngƣời con Phật
phải biế t hƣớng về các vị bô lão, ngƣời có đ ời sống đ ạo đ ức,
phạm hạnh nhƣ Sa môn đ ể cúng dƣờng đ ồng thời học theo đ
ức hạnh của các ngài nhằm xây dựng phƣớc báo tốt đ ẹp cho tự
thân trong đ ời này và đ ời sau.
Làm giàu với nă m mục đ ích cao thƣợng nhƣ trên, ngƣời con
Phật đ ã góp phần tích cực vào công cuộc xây dựng đ ất nƣớc
ngày càng giàu mạnh, công bằng, tiế n bộ và vă n minh.
GIÀU LÊN DỄ SANH TẬT
Một thời, Thế Tôn trú ở Sàvathi. Rồi vua Pasenadi nƣớc Kosala
đ i đ ế n, bạch Thế Tôn:

61. Ở đ ây, bạch Thế Tôn, trong khi con đ ang nồi yên tịnh một mình,
tƣ tƣởng này khởi lên nơi con: “ Ít thay là những ngƣời trong đ ời
này, sau khi đ ƣợc tài sản phong phú, dồi dào lại có thể không bị
lôi cuốn, không bị chìm đ ắm, không bị say mê trong các dục và
không có những hành vi không tốt đ ẹp đ ối với các ngƣời khác.
Trái lại, thật là nhiề u thay, những ngƣời trong đ ời này, sau khi đ
ƣợc tài sản phong phú, dồi dào lại có thể bị lôi cuốn, bị chìm đ ắm,
bị say mê trong các dục và có những hành vi không tốt đ ẹp đ ối
với các ngƣời khác” .
Thật sự là nhƣ vậy, thật sự là nhƣ vậy, thƣa Đ ại vƣơng: “ Loài
ngƣời bị đ ắm say; Trong tài sản, trong dục; Họ tham lam, đ iên
dại; Trong các dục ở đ ời; Không ý thức rõ ràng; Đ ã quá đ ộ mê
say; Chẳng khác gì con nai; Không thấy đ ặt bẫy sập; Về sau họ
khổ đ au; Chịu quả báo ác nghiệp” .
(Đ TKVN, Tƣơng Ƣng Bộ I, chƣơng 3, phẩm 1, phần Thiểu số
[lƣợc], VNCPHVN ấn hành 1993, tr. 170)
LỜI BÀN:
Thƣờng thì chúng ta hay quy kế t cho đ ói nghèo là nguyên nhân
chủ yế u của các tệ nạn xã hội. Thế nhƣng khi con ngƣời và xã
hội giàu có lên cũ ng không hẳn là giảm bớt đ i những tệ nạn ấy,
đ ôi khi lại còn trầm trọng hơn.
Giàu lên bằng sự làm ă n chân chính là đ iề u ai cũ ng mong
muốn. Khi chia tay với cái đ ói nghèo, sánh vai cùng khấm khá

62. giàu sang nhƣng chớ ảo tƣởng rằng ta đ ã thành công, đ ang neo
thuyề n đ ời nơi bế n bờ hạnh phúc. Thực tế cho thấy không
phải hễ “ có tiề n thì mua gì cũ ng đ ƣợc” . Sự đ ổi đ ời, giàu
lên nhanh chóng dễ dàng tạo ra chênh vênh, lúng túng, thậm chí
lệch lạc trong nhận thức cũ ng nhƣ hành đ ộng và đ em đ ế n
không ít bất hạnh trong đ ời.
Khi trong tay có tiề n, nế u không biế t làm chủ bản thân, tƣ
tƣởng hƣởng thụ bất chánh bắt đ ầu trỗi dậy. Không ít các trò đ
ua đ òi chƣng diện xa hoa, ă n chơi trác táng và tệ hại hơn là
quan niệm sống hƣởng thụ, trụy lạc, sa đ ọa bắt đ ầu từ đ ây.
Bằng chứng là những con nghiện, các “ anh hùng xa lộ” , những
dân chơi “ lắc” thâu đ êm suốt sáng ở vũ trƣờng v.v…hiện nay
phần lớn đ ề u là ngƣời giàu hoặc con cái nhà giàu.
Đ ó là chƣa kể đ ã giàu lại mong muốn giàu thêm. Có tiề n sanh
ra đ ủ tật: ă n nhậu, bài bạc, chơi bời, chim chuột…..và đ ể bù
cho những khoản chi vì các tật xấu ấy nên mới có tham quan, hối
lộ, bòn rút của công hoặc không có chức quyề n thì trộm cƣớp,
buôn lậu, lừa đ ảo. Và hậu quả là không ít gia đ ình tan vỡ hạnh
phúc vì cái giàu, bị tù tội và hối hận vì sự ham giàu, mất niề m tin
với cuộc sống dù cho giàu có, dƣ dật.
Nhƣ vậy, giàu có về vật chất là đ iề u cần đ ạt đ ƣợc nhƣng
phải song hành với sung mãn về đ ạo đ ức, tinh thần. Mất cân đ
ối giữa giàu sang về vật chất và tinh thần là hiểm họa. Do vậy,
cùng làm giàu vật chất và thă ng hoa tinh thần là mục tiêu của tất
cả những ngƣời con Phật.

63. CÓ MẮT MÀ NHƢ MÙ
Một thời, Thế Tôn trú ở Sàvatthi, tại Jetavana, dạy các Tỷ kheo:
Có ba hạng ngƣời, này các Tỷ kheo, có mặt ở đ ời. Thế nào là
ba ? Ngƣời mù, ngƣời một mắt, ngƣời có hai mắt.
Này các Tỷ kheo, thế nào là ngƣời mù ? Ở đ ây, có ngƣời không
có mắt đ ể có thể thâu hoạch đ ƣợc tài sản chƣa thâu hoạch, làm
tă ng trƣởng tài sản đ ã thâu hoạch; không có mắt đ ể có thể bi
ế t đ ƣợc pháp thiện và pháp bất thiện, có tội và không có tội,
pháp thuộc thành phần đ en và trắng. Này các Tỷ kheo, đ ây gọi
là hạng ngƣời mù.
Và này các Tỷ kheo, thế nào là hạng ngƣời có một mắt ? Ở đ ây,
có ngƣời có mắt đ ể có thể thâu hoạch đ ƣợc tài sản chƣa thâu
hoạch, làm tă ng trƣởng tài sản đ ã thâu hoạch; nhƣng không có
mắt đ ể có thể biế t đ ƣợc pháp thiện và pháp bất thiện, có tội và
không có tội, pháp thuộc thành phần đ en và trắng. Này các Tỷ
kheo, đ ây gọi là hạng ngƣời có một mắt.
Và này các Tỷ kheo, thế nào là hạng ngƣời có hai mắt ? Ở đ ây,
có ngƣời có mắt đ ể có thể thâu hoạch đ ƣợc tài sản chƣa thâu
hoạch, làm tă ng trƣởng tài sản đ ã thâu hoạch; và có mắt đ ể có
thể biế t đ ƣợc pháp thiện và pháp bất thiện, có tội và không có

64. tội, pháp thuộc thành phần đ en và trắng. Này các Tỷ kheo, đ ây
gọi là hạng ngƣời có hai mắt.
Này các Tỷ kheo, có ba hạng ngƣời này có mắt ở đ ời.
(Đ TKVN, Tă ng Chi Bộ I, chƣơng 3, phẩm Ngƣời, phần Mù lòa,
VNCPHVN ấn hành 1996, tr.229)
LỜI BÀN:
Trên đ ời, trừ những ngƣời tật nguyề n, hầu hế t mỗi ngƣời đ ề u
có đ ôi mắt sáng. Tuy nhiên, đ ể thực sự có đ ôi mắt sáng đ úng
nghĩ a tức biế t nhìn lại chính mình đ ồng thời đ ể nhìn rõ đ ục
trong giữa dòng đ ời thì không phải ai cũ ng có. Do vậy, có khá
nhiề u ngƣời đ ầy đ ủ cả hai mắt mà cũ ng nhƣ mù hoặc chột
nên phải rèn luyện và tu dƣỡng thật nhiề u mới đ em lại ánh sáng
đ ích thực cho đ ôi mắt của chính mình.
Theo tuệ giác Thế Tôn, một ngƣời thực sự có hai mắt khi ngƣời
này biế t làm ă n chân chính, đ em lại sự no ấm, thịnh vƣợng cho
gia đ ình và xã hội đ ồng thời biế t phân biệt rõ ràng xấu tốt, thiện
ác và họa phúc. Làm giàu một cách chính đ áng bằng cách tuân
thủ pháp luật, các nguyên tắc đ ạo đ ức và nhất là biế t chia sẻ
những thành quả lao đ ộng với cộng sự và những ngƣời kém may
mắn hơn mình.
Nhƣng nế u chỉ biế t làm giàu, nghĩ đ ế n cái lợi trƣớc mắt mà
quên đ i hậu quả thì nhƣ ngƣời chột, vì đ ôi mắt của hạng ngƣời
này chỉ nhìn thấy lợi mà thôi. Không thấy đ ƣợc đ iề u ác, bất

65. thiện đ ể tránh né hoặc từ bỏ thì dẫu có chút thành công nhƣng
chỉ mang tích nhất thời. Tuy vậy, hạng ngƣời này vẫn còn khá hơn
hạng ngƣời có mắt nhƣ mù, những ngƣời không có khả nă ng tự
xây dựng đ ời sống no ấm cho chính mình và chẳng nhận ra
những đ iề u xấu ác, trở thành gánh nặng cho gia đ ình và xã hội.
Do vậy, vâng lời Phật dạy, mỗi ngƣời con Phật phải nỗ lực tu
dƣỡng đ ể có đ ôi mắt sáng tức thành tựu chánh kiế n, bằng
cách xây dựng đ ời sống vật chất và tinh thần ngày một phát triển,
thă ng hoa.
SỰ NGHÈO KHỔ
Một thời, Thế Tôn trú ở Sàvatthi, tại Jetanava, dạy các Tỷ kheo:
Sự nghèo khổ, này các Tỷ kheo, là một sự đ au khổ cho ngƣời có
tham dục ở đ ời. Khi một ngƣời nghèo khổ không có sở hữu, sống
túng thiế u, phải mắc nợ, phải chấp nhận tiề n lời, khi thời hạn đ
ế n nế u không trả đ ƣợc tiề n lời bị ngƣời ta hối thúc, bị theo sát
gót, bị truy tìm và bị ngƣời ta bắt trói.
Này các Tỷ kheo, nhƣ vậy, nghèo khổ là một sự đ au khổ cho
ngƣời có tham dục ở đ ời. Mắc nợ cũ ng là một sự đ au khổ cho
ngƣời có tham dục ở đ ời. Tiề n lời cũ ng là một sự đ au khổ cho
ngƣời có tham dục ở đ ời. Bị hối thúc, cũ ng là một sự đ au khổ
cho ngƣời có tham dục ở đ ời. Bị theo sát gót, bị truy tìm cũ ng là