bs nguyễn văn chừng

1. HOÏC PHAÀN GMHS
 HOÏC PHAÀN GAÂY MEÂ HOÀI SÖÙC
 Lyù Thuyeát : ( 16 Tieát )
 CHUAÅN BÒ BEÄNH NHAÂN TRÖÔÙC MOÅ
 SAÊN SOÙC BEÄNH NHAÂN SAU MOÅ
 ÑAÏI CÖÔNG VEÀ VOÂ CAÛM
 XAÙC ÑÒNH ÑOÄ MEÂ
 DÖÔÕNG KHÍ TRÒ LIEÄU
 TAI BIEÁN, BIEÁN CHÖÙNG GAÂY MEÂ
 THUOÁC TEÂ VAØ TAI BIEÁN GAÂY TEÂ
 DÒCH TRUYEÀN VAØ TRUYEÀN DÒCH
 THAÊNG BAÈNG NÖÔÙC ÑIEÄN GIAÛI KIEÀM TOAN
 Laâm Saøng : ( Hai tuaàn )
 SAÙCH “ GAÂY MEÂ HOÀI SÖÙC “ 2004

2. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ
VOÂ CAÛM
PGS TS Nguyeãn Vaên Chöøng.

3. Muïc tieâu
 Bieát ñöôïc söï phaùt trieån vaø tieán boä cuûa
GMHS.
 Bieát phaân bieät ñöôïc nhöõng PPVC thoâng
thöôøng.
 Naém ñöôïc nhöõng thuaän, baát lôïi cuûa caùc
PPVC.
 Bieát choïn PPVC thích hôïp khi gaây meâ-phaãu
thuaät.

4. SÔ LÖÔÏC LÒCH SÖÛ VOÂ CAÛM.
Thôøi kyø I:
Töø thôøi Baøn Coå =>… … => 1846.
PHAÃU THUAÄT: 15.000 naêm.
* Chaûy maùu.
* Nhieãm truøng.
* Ñau ñôùn.
→ TÖÛ VONG.

5. Gaây meâ: uoáng röôïu, huùt thuoác… Thoâi mieân…
Thôøi Haùn HOA ÑAØ ( 141 – 208): Gaây meâ thuoác
phieän, daàu gai AÁn Ñoä…
James Eisdale (1808 – 1859): 261 TH ( AÁn Ñoä )
Dr.W.T.G.Morton: (16-10-1846) Etherisation
Anesthesia.
Pr.J.C. Warren.
Mr. Gilbert Abbott.
Massachusetts General Hospital.

6. *Naêm 1772: Joseph Priestley ; Dinitrous
Oxide (N2O )
*Naêm 1818: Michael Faraday ; Ether +
Khoâng khí
*Naêm 1841: Crawford Long ; Ether
(30/3/1842)
*Naêm 1944: Horace Wells ; N2O

7. Thôøi kyø II: 1846 - 1920.
Ngöôøi gaây meâ töï hoïc (  ): Ether, Chloroform…
Tai bieán ( + + + ): 1847 ( ).
Pr. A.K.G. Bier ( 61-49 ): 1898 Spinal
anesthesia.
Naêm 1920: Pr. A.E. Guedel (83-56), moâ taû trieäu
chöùng.
Thôøi kyø III: 1920 - -> ngaøy nay.
Naêm 1920: Magill, Rowbotham ñaët noäi khí
quaûn.
1940's: Anesthesiology. Söû duïng daõn cô.
1950's: maùy thôû ( soát baïi lieät ô Baéc AÂu ).
1960's: tim phoåi nhaân taïo.
1980’s: maët naï thanh quaûn

8. SÔ LÖÔÏC LÒCH SÖÛ VOÂ CAÛM VIEÄT NAM.
Thôøi kyø I: Töø thôøi Baøn Coå =>… … => 1846.
GAÂY MEÂ: THUOÁC MEÂ
( K.V. KIEÀU “ NGUYEÃN DU “ )
“ Raàn raàn göôm daùo saùng loaø //
// … “ THUOÁC MEÂ “ ñaâu ñaõ xoâng vaøo … “
Thôøi kyø II: 1846 – 1920 ( ÑH. Y khoa 1902 ).
Thôøi kyø III: 1920 – 1954 (GM Ether : masque aø ether )
BS. Nguyeãn Löu Vieân SVY K : 1938 – 1945 (1940’s)
BS. Leâ Vaên Khaûi

9. Thôøi kyø IV: 1954 - 1975.
MIEÀN BAÉC: Khoái XHCN
GAÂY TEÂ, GAÂY MEÂ
Naêm 1960’s : Tim Phoåi ñaàu tieân
MIEÀN NAM: HAI VUØNG
Thuoäc chính quyeàn cuõ ( Phaùp => Myõ )
* Naêm 1947 : chi nhaùnh Y Khoa Saigon
* Naêm 1954 : Y Khoa Hanoi => Saigon
* Naêm 1960’s : Tim Phoåi nhaân taïo
* Naêm 1960’s : Hoäi GMHS : Taïp chí chuyeân
ngaønh
Thuoäc chính quyeàn CM
GAÂY MEÂ, GAÂY TEÂ

10. Thôøi kyø V: 1975 – Ngaøy nay.
Thoáng nhaát
GAÂY MEÂ GHEÙP CÔ QUAN:
GHEÙP THAÄN, GHEÙP GAN ( 2003 )
BV.VIEÄT ÑÖÙC, HOÏC VIEÄN QUAÂN Y
BV.108, VIEÄN NHI TRUNG ÖÔNG
Vieän Tim TP.HOÀ CHÍ MINH
BV. Chôï raãy, BV.THOÁNG NHAÁT,BV.115
BV. Nhi Ñoàng II TP. Hoà Chí Minh

11. ÑÒNH NGHÓA VAØ PHAÂN LOAÏI.
Ñònh nghóa:
VOÂ CAÛM: Anesthesia. Maát caûm giaùc taïm thôøi.
Phaân loaïi:
GAÂY MEÂ (VC TOAØN THEÅ): CAÛM GIAÙC(  ) + YÙ
THÖÙC (-)
GAÂY TEÂ (VC VUØNG): CAÛM GIAÙC (  ) + YÙ THÖÙC (
+ )

12. TOÙM LAÏI:
VC = BÔÙT ÑAU + YÙ THÖÙC () +
DAÕN CÔ + BAÛO VEÄ BN.
 Analgesia: GIAÛM ÑAU.
 Hypnosis: GAÂY NGUÛ.
 Amnesia: LAØM QUEÂN ( +++ ).
 Muscle Relaxation: DAÕN CÔ.
A: An thaàn.
B: Bôùt ñau.
C: Choáng: Phaûn xaï, co thaét, noân oùi, soác…
D: Daõn cô.
A: AN TOAØN. ( PRIMO NON NOCERE )

13. Thôøi gian voâ caûm
TIEÀN MEÂ:  … Gaây meâ ngöôøi beänh.
Laâu, mau : Tuøy thuoäc BN, beänh
KHÔÛI MEÂ ( DAÃN ÑAÀU ):  … Ñaït ñoä meâ thích hôïp.
Laâu, mau : (  ) TG < 1 giôø
DUY TRÌ:  … Ngöng thuoác meâ.
Laâu, mau : (  ) Beänh nhaân, phaãu thuaät
HOÀI TÆNH ( THOÙAT MEÂ ):  … Tænh taùo.
Laâu, mau : (  ) TG < 1 ngaøy

14. Ñònh Nghóa vaø phaân loaïi TM
Thuoác meâ: Döôïc chaát thieân, nhaân taïo…
TÍNH CHAÁT:
➢ Laøm maát yù thöùc.
➢ Laøm giaûm, maát caûm giaùc.
➢Laøm giaûm tröông löïc cô.
PHAÂN LOAÏI THUOÁC MEÂ:
THUOÁC MEÂ HOÂ HAÁP: Duøng ñöôøng hoâ haáp.
THUOÁC MEÂ TÓNH MAÏCH: Duøng TM, baép thòt

15. Thuoác meâ hoâ haáp
THUOÁC MEÂ THEÅ KHÍ:
Nitrous Oxide ( N20 ), Cyclopropane ( C3H6 )...
THUOÁC MEÂ THEÅ LOÛNG:
Halothane, Isoflurane, Sevoflurane …
THUAÄN LÔÏI:
Deã söû duïng, deã vaän haønh (Thay ñoåi noàng ñoä).
Coù theå haï huyeát aùp.
Ít taùc duïng thöù phaùt.
Daõn nôû pheá quaûn (beänh phoåi maõn, suyeãn).

16. Thuoác meâ hoâ haáp
 KHOÂNG THUAÄN LÔÏI:
* Treân tuaàn hoaøn:
Suy nhöôïc cô tim ( Sevo < Iso < Halo).
Loaïn nhòp (Sevo < Iso < Halo).
* Treân hoâ haáp:
Giaûm thoâng khí pheá nang (Iso < Halo).
* Treân gan, thaän:
=> Hoaïi töû gan {Halo: 1/30.000, Iso (-)}.
* OÂ nhieãm moâi tröôøng (Con ngöôøi, khí
quyeån… ).
* Gaây soát aùc tính (Halogenes).

17. Thuoác meâ tónh maïch
Thiopentone: thuoác ñaàu tieân ( 1940s )!
Ketamine: Giaûm ñau, ( khoâng GÑ ) noäi taïng
Midazolam: ( BZD: Benzodiazepine): öu ñieåm…
Propofol: öu ñieåm, nhöôïc ñieåm…
 THUAÄN LÔÏI:
Traùnh ñöôïc oâ nhieãm moâi tröôøng.
 Traùnh ñöôïc aûnh höôûng cuaû N20 treân huyeát hoïc.
 Traùnh soát aùc tính ( Malignant hyperthermia ).
 Nhöõng thuoác meâ tónh maïch môùi: taùc duïng nhanh,
ngaén, hoài tænh nhanh, ít noân oùi…
 Phoái hôïp TMTM: ít taùc duïng phuï, giöõ vöõng
huyeát ñoäng.

18. Thuoác meâ tónh maïch
 KHOÂNG THUAÄN LÔÏI:
 Treân tuaàn hoaøn:
Giaûm söùc co boùp cô tim ( Propofol… ).
Taêng huyeát aùp ( Ketamine…)
 Treân hoâ haáp:
Suy trung taâm hoâ haáp ( Opioid…).
Lieàu ngöng thôû.
 Dò öùng thuoác:
Thiopentone: 1/ 14 - 20.000.
Propofol: 1/ 80-100.000.
 Chi phí cao: Propofol .

19. THUOÁC MEÂ TÓNH MAÏCH
LYÙ TÖÔÛNG:
 Deã söû duïng, oån ñònh trong dung dòch.
 Dung naïp toát ôû tónh maïch, khoâng ñau…
 Ít phoùng thích Histamine, phaûn öùng phuï, quaù maãn.
 Huyeát ñoäng oån ñònh.
 Thoâng khí deã daøng.
 Khoâng taêng aùp suaát noäi soï, meâ nhanh eâm, khoâng
kích thích.
 Tænh meâ nhanh, laøm queân.
 Nhöõng chaát chuyeån hoaù ít taùc duïng, ít tích tuï.
 Khoâng coù thuoác meâ ñôn thuaàn " LYÙ TÖÔÛNG ".

20. CAÙC CÔ CHEÁ GAÂY MEÂ.
➢ CÔ CHEÁ LYÙ HOAÙ:
Meyer (1898 ), Overton (1901 ).
- Tính tan trong môõ => Tính thaám maøng teá baøo
➢ CÔ CHEÁ SINH LYÙ HOÙA THAÀN KINH:
Larabee, Posternak vaø Richards ( 1940s ).
- Ngaên chaän daãn truyeàn thaàn kinh, nôi tieáp hôïp
( thaàn kinh-cô ), chaát Acetylcholine ( Tröôùc  Sau )
CAÙC THUYEÁT CHÖA GIAÛI THÍCH THOÛA ÑAÙNG.

21. CAÙC CÔ CHEÁ GAÂY MEÂ.
➢ THUOÁC MEÂ TÓNH MAÏCHÙ:
Noàng ñoä trong maùu cao => ñeán naõo
➢ THUOÁC MEÂ HOÂ HAÁP :
Noàng ñoä khí meâ pheá nang > trong maùu
=> vaøo maùu
ÑAÏT ÑEÁN ÑUÛ NOÀNG ÑOÄ => ÖÙC CHEÁ = GAÂY
MEÂ .
KHI CHAÁM DÖÙT ( THOÙAT MEÂ ) <= NGÖÔÏC LAÏI

22. Phöông phaùp voâ caûm
thoâng thöôøng
➢ GAÂY MEÂ:
1. GAÂY MEÂ TÓNH MAÏCH.
- Chích thuoác vaøo tónh maïch, baép thòt
- Thôû khí trôøi, döôõng khí
- Khoâng thuoác meâ hoâ haáp

23. Phöông phaùp voâ caûm
thoâng thöôøng
➢ GAÂY MEÂ HOÂ HAÁP:
GAÂY MEÂ PP THOÅI ( INSUFFLATION )
- OÁNG MUÕI HAÀU
- Thôû khí trôøi, döôõng khí, thuoác meâ
- Thuoác meâ hoâ haáp
- Theå tích lôùn > 10 lít
- Tính chaát, vai troø lòch söû

24. Phöông phaùp voâ caûm
thoâng thöôøng
➢ GAÂY MEÂ:
GAÂY MEÂ MAÏNG HÔÛ ( NHOÛ GIOÏT ).
Gaây meâ nhoû gioït.
- Maët naï Schimmelbusch
- Thuoác meâ hoâ haáp ( Theå nöôùc )

25. Maët naï Schimmelbusch
➢ GAÂY MEÂ:
Gaây meâ nhoû gioït.

27. Phöông phaùp voâ caûm
thoâng thöôøng
➢ GAÂY MEÂ:
GAÂY MEÂ VÔÙI OÁNG CHÖÕ T, Y
( OÁNG AYRE : Tube d’Ayre ).
Gaây meâ hôû .
- Oáng 3 ñaàu
- Thuoác meâ hoâ haáp ( Theå khí )
OÁng chöõ T, Y.

28. Beänh nhaân
OÁng chöõ T, Y
Khí trôøi
Khí meâ + O2

29. Phöông phaùp voâ caûm
thoâng thöôøng
3. GAÂY MEÂ VÔÙI MAËT NAÏ ( MASK,MASQUE )
- Gaây meâ hoâ haáp.
- Thôû Khí trôøi hay Döôõng khí .
- Giöõ maët naï moät tay.
- Giöõ maët naï hai tay.

30. Giöõ maët naï moät tay

31. Giöõ maët naï hai tay

32. Phöông phaùp voâ caûm
thoâng thöôøng
4. GAÂY MEÂ VÔÙI OÁNG NOÄI KHÍ QUAÛN.
- Ñaët moät oáng thoâng vaøo khí quaûn.
- Phöông phaùp laøm thoâng ñöôøng thôû.
- Ñeå kieåm soùat ñöôøng thôû hieäu quaû.
- Thuoác meâ hoâ haáp hay tónh maïch
OÁng NKQ + Stylet.
OÁng NKQ hai noøng.

33. OÁng noäi khí quaûn

34. OÁng noäi khí quaûn

35. OÁng noäi khí quaûn hai noøng

36. PP.voâ caûm thoâng thöôøng
ÑAËT OÁNG NOÄI KHÍ QUAÛN.

37. Vò trí löôõi ñeøn (cong)

38. Vò trí löôõi ñeøn (thaúng)

39. Vò trí ñeøn löôõi cong

40. Mask thanh quaûn

41. Ñaët mask thanh quaûn

42. 5. GAÂY MEÂ PHOÁI HÔÏP; CAÂN BAÈNG.
- PHOÁI HÔÏP : Duøng Nhieàu Thöù Thuoác
- CAÂN BAÈNG : Hôïp Lyù ( Tæ Leä ) Thuoác
ÑAÏT ÑÖÔÏC:
- AN THAÀN
- NGUÛ MEÂ
- BÔÙT ÑAU
- DAÕN CÔ
- AN TOAØN

43. CAÙC THEÁ GAÂY MEÂ
1. THEÁ GAÂY MEÂ HÔÛ ( HÔÛ HOAØN TOAØN ):
PP nhoû gioït, maïng hôû, oáng T, Y…
Phöông tieän ñôn giaûn, thoâ sô
Khoâng caàn voâi huùt thaùn khí
Toán thuoác meâ, khoù kieåm soaùt ñoä meâ
Khoâng ñieàu khieån ñöôïc hoâ haáp
Ngöôøi beänh khoâng hít laïi hôi ñaõ thôû ra
Theá khoâng hít laïi.
Van 1 chieàu ( ADA, RUBEN )
2. THEÁ GAÂY MEÂ NÖÛA ( 1/2 ) HÔÛ:
Theá Jackson-Rees.
Ngöôøi beänh hít laïi moät phaàn nhoû hôi ñaõ thôû ra

45. 3. THEÁ GAÂY MEÂ NÖÛA ( 1/2 ) KÍN:
Phöông tieän khoâng ñôn giaûn
Caàn voâi huùt thaùn khí
Toán ít thuoác meâ, kieåm soaùt ñoä meâ
Ñieàu khieån ñöôïc hoâ haáp
Ngöôøi beänh hít laïi moät phaàn lôùn hôi ñaõ thôû ra
4. THEÁ GAÂY MEÂ KÍN ( KÍN HOAØN TOAØN ):
Phöông tieän khoâng ñôn giaûn
Caàn voâi huùt thaùn khí
Toán ít thuoác meâ, kieåm soaùt ñoä meâ
Ñieàu khieån ñöôïc hoâ haáp
Ngöôøi beänh hít laïi hoaøn toaøn hôi ñaõ thôû ra
Theá “ lyù töôûng “ ; Ít daùm duøng

48. Heä thoáng maùy gaây meâ

49. Heä thoáng maùy gaây meâ

52. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP GAÂY TEÂ
1. GAÂY TEÂ BEÀ MAËT ( NIEÂM MAÏC, DA)
2. GAÂY TEÂ TÓNH MAÏCH VUØNG
3. GAÂY TEÂ TRONG XÖÔNG
4. GAÂY TEÂ TAÏI CHOÃ
5. GAÂY TEÂ TUØNG THAÀN KINH
6. GAÂY TEÂ NGOAØI MAØNG CÖÙNG
7. GAÂY TEÂ DÖÔÙI MAØNG CÖÙNG ( TTS )

54. L2
L1
TH12
L3
L4
L5
S1
L4
L3
L5
C1
Tuûy soáng
Maøng cöùng
Chuøm ñuoâi ngöïa
Khoang noäi tuûy
Daây chaèng vaøng
Khoang ngoaøi maøng cöùng
Khe xöông cuøng
L2
L1
TH12
L3
L4
L5
S1
L4
L3
L5
C1
Tuûy soáng
Maøng cöùng
Chuøm ñuoâi ngöïa
Khoang noäi tuûy
Daây chaèng vaøng
Khoang ngoaøi maøng cöùng
Khe xöông cuøng
L2
L1
TH12
L3
L4
L5
S1
L4
L3
L5
C1
L2
L1
TH12
L3
L4
L5
S1
L4
L3
L5
C1
Tuûy soáng
Maøng cöùng
Chuøm ñuoâi ngöïa
Khoang noäi tuûy
Daây chaèng vaøng
Khoang ngoaøi maøng cöùng
Khe xöông cuøng
Tuûy soáng
Maøng cöùng
Chuøm ñuoâi ngöïa
Khoang noäi tuûy
Daây chaèng vaøng
Khoang ngoaøi maøng cöùng
Khe xöông cuøng

55. 6. GAÂY TEÂ TUÛY SOÁNG
Gaây teâ tuûy soáng
Gaây teâ döôùi maøng nheän
Gaây teâ döôùi maøng cöùng
Tuûy soáng taän cuøng TL2
Theå tích toái ña < 4 ml

56. 4 ñs cuït, 5 ñs cuøng, 5 ñs TL, 12 ñs ngöïc, 7 ñs coå

58. CHOÏN PHÖÔNG PHAÙP VOÂ CAÛM
THÍCH HÔÏP:
Chuùng ta caàn döïa vaøo nhöõng yeáu toá naøo?
1. NGÖÔØI BEÄNH:
* Thaêm khaùm: Laâm saøng, caän laâm saøng.
* Beänh caàn phaûi moå…
* Ngöôøi beänh coù beänh ngoaøi beänh caàn phaûi moå.
* Cô ñòa ngöôøi beänh: hen suyeån, dò öùng...
* Tieàn söû voâ caûm.: gaây meâ ? gaây teâ ? Tai bieán ?
* Phaân loaïi beänh: ASA ( American Society of
Anesthesiologists ) physical status…
ASA I, II, III, IV, V. / IE IIE E: Emergency

59. 2. TÍNH CHAÁT CUOÄC MOÅ:
* Thôøi gian phaãu thuaät: laâu, mau…
* Vuøng moå: Ñaàu, Ngöïc, buïng, tay chaân...
* Tö theá treân baøn moå: Naèm, Ngoài ...
* Moå noäi soi, moå môû ...
* Moå noäi soi: ngöïc, buïng, tieát nieäu
* Moå noäi soi: bôm hôi , roøng nöôùc

60. 3. HOAØN CAÛNH HIEÄN COÙ:
* Nhaân söï…
* Maùy moùc...
* Y duïng cuï...
* Thuoác men...
* Nguoàn döôõng khí…

61. XIN CAÛM ÔN
CHUÙ YÙ THEO DOÕI

63. 5. GAÂY MEÂ CHO MOÏI TRÖÔØNG HÔÏP.
PPVC CMTH = NKQ.HHCH.PH.CB
Phöông Phaùp Voâ Caûm Ai Ôi
Cho Moïi Tröôøng Hôïp Söû Ñôøi Seõ Ghi.
Ñaët Noäi Khí Quaûn Töùc Thì
Hoâ Haáp Ñieàu Khieån Coøn Gì Phaûi Lo
Phoái Hôïp Nhieàu Thuoác Caàn Cho
Caân Baèng Hôïp Lyù Coøn Lo Noãi Gì

64. Definition
I: A normal healthy patient.
II: A patient with mild systemic disease (no
functional limitations).
III: A patient with severe systemic disease ( some
functional limitations).
IV: A patient with severe systemic disease that is a
constant threat to life ( functionality
incapacitated).
V: A moribund patient who is not expected to survive
without an operation.
VI: A brain-dead patient whose organs are being
removed for donor purposes.
E: If the procedure is an emergency, the physical
status is followed by “E” (for example, 2E).