აკაკი წერეთელი

1. აკაკის გარდაცვალებიდან 90 წლის შემდეგ საქართველოს სახელმწიფო ჰიმნი დაიწერა, რომელიც მისი სიტყვებით იწყება: ”ჩემი ხატია სამშობლო, სახატე - მთელი ქვეყანა.” ,,აი, ამ ქვიტკირის სახლში დავბადებულვარ მე 9 ივნისს, განთიადისას 1840 წელში“ - წერს აკაკი წერეთელი ,,ჩემს თავგადასავალში“. აკაკი ზემო იმერეთში, საჩხერის მახლობლად, სოფელ სხვიტორში როსტომ წერეთლის ოჯახში დაიბადა. მამამისი ნამდვილი ქართველი თავადი იყო, ცოტა ახირებული ხასიათის, დედა – ეკატერინე აბაშიძე, შრომისმოყვარე, მწიგნობარი, მეოჯახე და კარგი აღმზრდელი. როგორც იმ დროს იყო მიღებული, ჩვილი სოფელ სავანეში გააძიძავეს. ძიძის სიყვარული აკაკის ბოლომდე გაჰყვა და ,,ჩემს თავგადასავალში“ სასოებით იგონებს იმ პერიოდს, როცა სოფელში გლეხის ბავშვებთან ერთად იზრდებდა.

2. შეადგინეთ კითხვარი! № 1 2 3 4 5 6 7 8 10 11 12 13 14 15

3. 8 წლის აკაკი სასწავლებლად ქუთაისის გიმნაზიაში შეიყვანეს. პირველივე დღეს თავი მოიწონა, თუმცა გიმნაზიაში გამეფებულ რუსიფიკაციას ვერ ეგუებოდა. გიმნაზია წარმატებით დაასრულა და 1859 წელს სწავლა პეტერბურგის უნივერსიტეტში აღმოსავლეთმცოდნეობის ფაკულტეტზე განაგრძო. პეტერბურგში ძმა ელოდა, რომელიც სამხედრო სასწავლებელში ირიცხებოდა. აკაკიმ რუსეთში გაიცნო და ცოლად შეირთო ნატალია ბაზილევსკაია. ჯერ დაქორწინება არ ჰქონდა განზრახული და, მით უმეტეს, უცხოელზე, მაგრამ ისე შეებრალა კნიაჟნა ენიკეევას ოჯახში გაცნობილი ნატალია, რომელსაც უსიყვარულოდ ათხოვებდნენ, რომ გადაწყვიტა, თვითმკვლელობისაგან ეხსნა და ცოლად შეერთო. დიდი წინააღმდეგობა ბაზილევსკაიას ოჯახსაც არ გაუწევია და ახალგაზრდა ქართველ თავადს ნატალიაზე ჯვრისწერის კურთხევა მისცა. სამწუხაროდ, არც აკაკის ცოლმა და არც ერთადერთმა ვაჟმა, ალექსანდრემ, ქართული არ იცოდნენ და წაკითხული არ ჰქონდათ არც ერთი სტრიქონი პოეტისა, რომელსაც ქართველმა ხალხმა ”საქართველოს ბულბული” უწოდა.

5. უნივერსიტეტის დასრულების შემდეგ 1862 წელს აკაკი საქართველოში დაბრუნდა და საზოგადოებრივ-კულტურულ ცხოვრებაში ჩაება. თანამშრომლობდა ”ცისკარში”, ”დროებაში”, ”ივერიაში”. 60-იან წლებში სამოღვაწეო ასპარეზზე გამოსულ თაობას დაცინვით ”თერგდალეულები” შეარქვეს და სიგიჟე დააბრალეს, რადგან მათ უცხოეთის უნივერსიტეტებიდან ევროპული მსოფლმხედველობა, ესთეტიკა და პოლიტიკური შეხედულებანი ჩამოიტანეს. დაცინვით შერქმეული სახელი ახალმა თაობამ აიტაცა და ეროვნული თვითმყოფადობის, ენისა და ისტორიის დასაცავად მდინარე თერგივით შეუპოვრობა გამოიჩინა. ილია ჭავჭავაძესთან ერთად სათავეში ჩაუდგა ეროვნულ- განმათავისუფლებელ მოძრაობას და სიტყვით თუ საქმით, ქართველი ხალხის სულიერი აღორძინებისათვის, მათში ეროვნული თვითშეგნების ამაღლებისათვის იღვწოდა. როდესაც 1871 წელს ”მამათა და შვილთა ბრძოლა” განახლდა, ამ პაექრობაში აკაკიც ჩაება, მწარე ლექსებით პასუხს სცემდა უფროს თაობას და ქართულ ენას იცავდა. აკაკი გამორჩული იყო: ნიჭით, არაჩვეულებრივი გარეგნობით, მოსწრებული სიტყვა-პასუხით, დაუშრეტელი მახვილგონიერებით, მაგრამ არანაირ დიდებას არ ეტანებოდა, გარდა მწერლობისა, ნამდვილი პოეტივით ცხოვრობდა. ხან თბილისში იყო, ხან ქუთაისში. არასოდეს არანაირი სამსახური არა ჰქონია, ფული სულ აკლდა და მამული მუდმივად დაგირავებული ჰქონდა. არ ჰქონია საკუთარი ბინა, გარდა მამაპაპისეული სახლისა სოფელ სხვიტორში, სადაც დაიბადა და გარდაიცვალა.

7. აკაკის თაოსნობით 1880 წელს დაარსდა ”ქართული დრამატული საზოგადოება”, რომლის ხელმძღვანელიც ერთხანს თავად იყო, იმხანად თეატრი იყო ერთადერთი ადგილი, საიდანაც ქართული სიტყვა ისმოდა. აქტიურად მონაწილეობდა ”ვეფხისტყაოსნის” კომისიაში, საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში კითხულობდა საჯარო ლექციებს. დიდი წვლილი მიუძღვის ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების დაარსებასა და კულტურულ-საგანმანათლებლო საქმიანობაში. 1897 - 1900 წლებში გამოსცა საკუთარი ჟურნალი ”აკაკის თვიური კრებული”, სადაც დაბეჭდა ”ბაში-აჩუკი”, ”ჩემი თავგადასავალი”, ”გამზრდელი”, ”თორნიკე ერისთავი” და სხვა ნაწარმოებები. პირველად სწორედ აკაკი წერეთელმა მიაქცია ყურადღება ჭიათურის მარგანეცს. მართალია, ამ საქმიდან თავად სარგებელი არ უნახავს. აკაკი ნამდვილი ხალხოსანი იყო: უყვარდა ზეიმი, ლხინი, სანახაობა, თუმცა ღვინოს არ სვამდა. ხიბლავდა სიმღერა, ცეკვა-თამაში, სიტყვაში შეჯიბრი. განსაკუთრებით ხალხური სიმღერა მოსწონდა. შეეძლო საათობით, თავდავიწყებით ესმინა გალობა. აკაკის სალიტერატურო მოღვაწეობა მრავალმხრივია: ლირიკა, დრამა, ბელეტრისტიკა, პუბლიცისტიკა, ფელეტონი, ექსპრომტი, მაგრამ უპირველესად პოეტი იყო, ლირიკოსი. ყველაზე ძლიერად საქართველოს უმღეროდა. აკაკის სიტყვა ქართველ ხალხს სულის მოთქმად ექცა. მისი ახალი ლექსი უმალ ვრცელდებოდა და სიმღერად იქცეოდა.

9. აკაკიმ დათესილი სიყვარულის ნაყოფი მოიმკო, ქართველმა ხალმა მისდამი მადლიერება მრავალჯერ გამოხატა. მოღვაწეობის 50 წლისთავის იუბილეს გადახდა 1908 წლის 7 დეკემბრიდან თბილისში დაიწყო და ქუთაისში, ბაქოში, პეტერბურგში, სტამბოლში, პარიზში გაგრძელდა. პოეტს საქართველოს თითქმის ყველა კუთხემ უმასპინძლა, მაგრამ ყველაზე გამორჩეული იყო თორმეტდღიანი მოგზაურობა რაჭა-ლეჩხუმში. ეს შეხვედრა სახალხო დღესასწაულად იქცა. ხვდებოდნენ ისე, როგორც ბრძოლიდან გამარჯვებით დაბრუნებულ მთავარსარდალს. გარდაიცვალა 75 წლის, გულზე განუყრელი „დავითნი“ ედო. სიკვდილის წინ ითხოვა, ამ ეზოში დამკრძალეთო, მაგრამ სამუდამო განსასვენებლად მთაწმინდა მიუჩინეს. 1915 წლის 4 თებერვალს საჩხერიდან დაიძრა ძაძით შემოსილი 17 ვაგონიანი მატარებელი, რომელსაც გზადაგზა უამრავი ხალხი ხვდებოდა, შავი დროშებითა და ყვავილებით. აკაკი წერეთელი გარდაცვალებიდან 14 დღის შემდეგ დაკრძალეს. პროცესიას წინ ერთადერთი, სადა გვირგვინი მიუძღვოდა: ,,აკაკის - საქართველო“.

11. № მოსწავლის სახელი, გვარი შეფასება (განმავითარებელი) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ჯგუფური დავალებები თავფურცელი სკოლა, კლასი ---------------------------------------------------------------------------------------- საგანი------------------------------------------------------------------------------------------------ თემა------------------------------------------------------------------------------------------------- თარიღი ------------------------ დავალების შესასრულებლად მოცემული დრო------------ ჯგუფი № ----------- დავალება: 1.------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 2. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 3. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ჯგუფის წევრები: პრეზენტატორი: სახელი,გვარი ------------------------------------------ შეფასება (განმსაზღვრელი) ------------ მასწავლებელი------------------------------------------------------------- შენიშვნა: ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

63. თარიღი---------------------------- მოკლე შინაარსი: ავტორი, ნაწარმოები ----------------------------------------------------------------------------------------- სკოლა, კლასი, ჯგუფი № -------------------------------------------------------------------- ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

64. პირველი ნაწილი (თავი I) ჯგუფი №1 ყოველი არსი, სულიერი თუ უსულო, ხილული თუ უხილავი, ერთსა და იმავე მსოფლიო კანონს ექვემდებარება: დაიბადება, იზრდება, დაბერდება - კვდება!.. უბრალო მდინარეც კი ვერ ასცდენია ამ საყოველთაო წესსა და რიგს: თავს იჩენს თუ არა სადმე მივარდნილ მთის კალთაზე, მაშინვე ახალფეხადგმულ ბავშვივით დაუყვება დაღმართს, თანდათან იზრდება, ფეხს იკიდებს, სანამ წკრიალით არ ჩამოცუნცულდება რომელსამე ხევში, სადაც, როგორც აღვირუსხმელი, სისხლჭარბი, თავმომწონე და შეუპოვარი, სანავარდოდ გამოსული ჭაბუკი, აღარავის ეკრძალვის, აღარაფერს ერიდება: მირბის და მიხტის ღრიალ-გრიალით!.. უძრავ ქვებს თავზე ევლება და კლდოვან კიდეებს თავგამეტებით აქეთ-იქით ეხლება, რომ გაგლიჯოს და გაიტანოს მისი მოწინააღმდეგე!.. მაგრამ, ვერ შემძლები ამისი, ზარითა და ზეიმით ჭალებისაკენ მიექანება. აქ კი გაგულდიდებული, ღრმა კალაპოტში ჩამჯდარი და გულსავსე, ვაჟკაცური მედიდურობით, მშვიდობიანად ტალღებს ტალღებით მოაგორებს!.. მიდის, მიშხუის, ზღვისკენ თავმიცემული, შორს გზით მიმავალი... რაც უფრო და უფრო უახლოვდება აუციელებელ სავანეს, თანდათან იჩენს აუჩქარებლობას, როგორც მოხუცი, და ბოლოს კიდეც შეჩერდება ერთი შეჩერება... ტბორავს, თითქოს უნდა, რომ უკანასკნელად ერთი კიდევ მოიხედოს უკანვე, თვალი გადაავლოს თავის წარსულს, ფერადად გაშლილ შორეულ გზას, და მერე კი საუკუნოდ ჩაინთქას, ჩაიღუპოს ზღვის უფსკრულში!..

66. ასოციაციური რუკა სიჭაბუკე დამაჭრებული მოხუცებულობა მიზანი: “გაგლიჯოს და გაიტანოს მოწინააღმდეგე” აღვირუსხმელი შეუპოვარი სისხლჭარბი თავმომწონე მოურიდებელი მიზანი: “თვალი გადაავლოს თავის წარსულს, ფერადად გაშლილ შორეულ გზას და მერე კი, საუკუნოდ ჩაინთქას, ჩაიღუპოს ზღვის უფსკრულში” “იჩენს აუჩქარებლობას” “ჩერდება”... “ტბორავს”... “უახლოვდება აუცილებელ სავანეს”

67. ასოციაციური რუკა ვაჟკაცობა (ზრდასრული ასაკი) დაღვინებული “გულსავსე” “გაგულდიდებული” “შორს გზით მიმავალი” “მშვიდობიანი” “ღრმა კალაპოტში ჩამჯდარი” “მიდის”... “მიშხუის” “ზღვისკენ თავმიცემული” “მედიდური”

68. მიყვარს საზოგადოდ ბავშვი, უგულითადესად პატივსა ვცემ მოხუცებულობას, ღირსეულად ვაფასებ ვაჟკაცობას, მაგრამ გული კი სიჭაბუკისაკენ მიმიწევს და ყველაზე უფრო იმას შეფრქვევით ვეტრფიალები!.. ალბათ, ამის მიზეზი უნდა იყოს, რომ წყლებშიაც ყოველგვარ მდინარეს გიჟმაჟი ხევის წყალი მირჩევნია და მათში კი უპირატესობას ერთს მათგანს, ჩიხურას, ვაძლევ: ის იყო ჩემი საკუთარი ემბაზი და ჩემი პირველი სარკე. სწორედ ამ ჩიხურას პირად, მაღლობზე, დგას ორსართულიანი ქვიტკირის სახლი. აი, ამ სახლში დავბადებულვარ მე 9 ივნისს, განთიადისას 1840-ში. პირველი ნაწილი (თავი I) ჯგუფი №2

70. დააკვირდით! “უგულითადესად პატივს სცემს” ბავშვობა სიჭაბუკე ვაჟკაცობა მოხუცებულობა “საზოგადოდ უყვარს” “შეფრქვევით ეტრფიალება” “ღირსეულად აფასებს” ასოციაციური რუკა

71. ძიძაობა და ყმაწვილის სოფელში გაბარება ისტორიული ჩვეულება იყო ჩვენს ქვეყანაში: მეფეები და მთავრები ერისთავებს აბარებდნენ და აზრდევინებდნენ თავის შვილებს, ერისთავები და დიდებულები - აზნაურებს და აზნაურები კი გლეხებს; უფრო ხშირად თავადებიც გლეხებს აზრდევინებდნენ. ნუ გგონიათ, რომ მაშინდელი მშობლები უგულო ყოფილიყონ და შვილები დღევანდელ დედებზე ნაკლებ ჰყვარებოდეთ!.. აქ სულ სხვა მიზეზები და საფუძველი იყო: ეს გაზრდილ-გამზრდელობა აკავშირებდა ერთმანეთთან სხვადასხვა წოდებას. გარდა ნათელ-მირონობისა, თითქმის სისხლხორცობა არ მიაჩნდათ ისე მტკიცე კავშირად, როგორც გამზრდელ-გაზრდილობა. არათუ ძიძიშვილები და მათი ახლო მონათესავენი, მათი შორეული მოყვრებიც კი მზად იყვნენ ყოველ შემთხვევაში თავი დაედვათ გაზრდილის გულისათვის, და გაზრდილიც მარად ექომაგებოდა ამ კაცს, და მისი ბრალია, რომ ამ უკანასკნელ საუკუნემდე ჩვენს ქვეყანაში უფრო კაცური და კეთილი განწყობილება იყო მაღალ და დაბალ წოდებას შუა, ვიდრე სხვა ქვეყნებში. რა თქმა უნდა, რომ ამ გონივრული ჩვეულების მიზეზი იყო ჩემი სოფელში გაბარებაც. და კურთხეულიმც იყოს ეს ჩვეულება!.. არ შემიძლია არ გამოვტყდე, რომ, თუკი რამ დარჩა ჩემში კარგი და კეთილი, უფრო იმის წყალობით, რომ მე სოფელში ვიყავი გაბარებული და გლეხების შვილებთან ერთად ვიზრდებოდი. პირველი ნაწილი (თავი I) ჯგუფი №3

73. პირველი ნაწილი (თავი I) ჯგუფი №4 საწერეთლოში, ზემო იმერეთში, ბევრი კარგი სოფელია და მათ რიცხვში ურევია სავანეც, ის სოფელი, სადაც ჩემი ძიძა ცხოვრობდა და მე ვიზრდებოდი. როგორც სათვალდათვალოდ, ისე ჰაერის სიკეთითაც ის საუცხოო რამ არის და ამიტომაც დაურქმევიათ „სავანე“, ე.ი. მოსასვენებელი ადგილი. საჩხერეზე შორს არ არის: ჩვენი სახლიდან ნახევარი საათის სასიარულო თუ იქნება. აქ ავიდგი მე ფეხი, აქ ამოვიდგი ენა და აქედანვე იწყება ჩემი მახსოვრობაც. თვალწინ მიდგია ისლით გადახურული ხის სახლი წინა და უკანა კარებით, უფანჯ-უსარკმელო, მხოლოდ ორი საკვამლურით, საიდანაც კვამლი გადიოდა და სამაგიეროდ სინათლე შემოდიოდა. შუა კერაზე, მხარ-თეძოზე წამოწოლილი, დევივით იდვა დიდი, უზარმაზარი ჯირკვი და გაუსხლეტლად ზამთარ-ზაფხულ ცეცხლი გუზგუზებდა. გლეხის ოჯახი დილიდან საღამომდე სულ მუშაობაშია, საქმე არ გამოელევათ და ამიტომ ბავშვების გრძნობა-გონება სუყოველთვის გართულია. კაცები დილითვე ადრე მიდიან სამუშაოდ ყანებში, თუ ტყეში, სადილი და სამხარიც იქ მიუდისთ და დაღამებამდე ძვირად ბრუნდებიან სახლში. ქალები კი საოჯახო საქმეზე ტრიალებენ.

75. პირველი ნაწილი (თავი I) ჯგუფი №5 ყმაწვილის გონება-გრძნობა მოუსვენარია, ყოველ წუთს მოძრაობაშია, მაგრამ ფეხმოუკიდებელი კი არის, დიდხანს ერთსა და იმავე საგანს ვერ შერჩება. ერთგვარობა და ერთფეროვნება მალე ჰბეზრდება და საგნიდან საგანზე გადადის: ამიტომ ოთახში ყოფნა ეზარება, რადგანაც, რაც კი ოთახში რამ არის, ყველაფერი ნაცნობია მისი, თვალი შეჩვეული აქვს და ვეღარ ართობს მის გრძნობა-გონებას: ის გარბის მინდვრად ცა და მიწას შუა, სადაც სანახაობა მრავალფერი და უთვალავია მისთვის. შინ დარჩენა ჩემთვისაც, რასაკვირველია, დასჯა იყო. ყმაწვილი ბუნებათანაზიარია, ყოველთვის ჰსურს, რომ თვისი გულისპასუხი სხვებსაც გადასცეს, შეატყობინოს ხოლმე, და ეს მხოლოდ შეუძლია თავის ტოლ-ამხანაგებთან. ხშირად, როდესაც ყმაწვილი ვეღარა ჰხედავს ტოლ-ამხანაგს, უსულო საგნებს ესაუბრება ხოლმე... ქვას, ხეს, ყვავილს, ბალახს და სხვა, - პირუტყვებთან ხომ რაღა! ისე სიამოვნებით მუსაიფობს ხოლმე, რომ მეტი აღარ შეიძლება!.. მხოლოდ დიდებთან ვერ ახერხებდნენ ყმაწვილები სიტყვა- პასუხსა და გულს არ უხსნიან მათ!.. და ეს კი თვით უფროსების მედიდურობისა და აუყოლელობის ბრალია.

77. პირველი ნაწილი (თავი I) ჯგუფი №6 (ა) ყმაწვილი, რომელიც კი სოფელში არ გაზრდილა, ბუნებაზე სრულიად მოსხლეტილია. ის არის მოკლებული უპირველესს ბედნიერებას. სოფლელს თვალწინ უდგას ყოველთვის ბუნება, მისის სხვადასხვაფერობით, გაცნობილი ჰყავს ყოველგვარი ოთხფეხი, ფრინველი, ქვემძრომი, მწერი, მცენარე და იცის მათი ზნე და ჩვეულება; ყველა მის თვალწინ იბადება, იზრდება, იშლება, იფურჩქნება, აყვავდება, მოაქვს ნაყოფი და კვდება, - ყველა მათგანის ჭირისა და ლხინის თანამოზიარეა და ამიტომაც ეთვისიანება მათ. აბა, წარმოიდგინეთ სოფლელი ბავშვი, რომელსაც თავის ხელით გაკეთებული ბურთი ხელში უჭირავს და თავისუფლად გაჰკრავ-გამოჰკრავს ხოლმე ხტუნვითა და სირბილით.

აკაკი წერეთელი

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to აკაკი წერეთელი

Similar to აკაკი წერეთელი (20)

More from ნიტა მაისურაძე (98-საჯარო სკოლა) https://nitamaisuradze.blogspot.com/

More from ნიტა მაისურაძე (98-საჯარო სკოლა) https://nitamaisuradze.blogspot.com/ (20)

აკაკი წერეთელი