VIII კლასი

1. ნოდარ დუმბაძის „კორიდა“ნონ
1
რეფერატი
მითებსა და ძველ წარმართულ კულტებზე საუბრისას, უწინარესად,
რასაკვირველია, ბერძნულ-რომაული ან ეგვიპტური პანთეონი გვახსენდება.
უძველეს ხალხთა ცხოვრება, მათი რელიგია და კულტურა გავლენას ახდენდა
და დღესაც ახდენს კაცობრიობის განვითარებაზე, ქართული კულტურა
მსოფლიო კულტურის მნიშვნელოვანი ნაწილია, რომელიც ანტიკურობის
გავლენით ქმნიდა საკუთარ წარმართულ რელიგიას, ღმერთების პანთეონს,
ნოდარ დუმბაძის „კორიდა“

2. მაგრამ ქართული მითოსური სამყარო ბერძნულ-რომაულზე მცირერიცხოვანი
და მოკრძალებულია. ქართველი კაცის ბუნებამ ადვილად შეითვისა ყველა ის
წარმართული ღვთაება, რომელიც სიკეთის ქმნადობასა და
მიწათმოქმედებასთან ასოცირდებოდა. უხვმოსავლიანობა და ნაყოფიერება
გლეხის კეთილდღეობის საწინდარი გახლდათ, ამიტომ სწორედ იმ ღმერთებს
ეთაყვანებოდნენ ყველაზე მეტად, რომლებიც მოსავლიანობის მფარველებად
მიიჩნეოდა. ქართველისთვის შვილივით ძვირფასი და სალოცავი იყო ხარი,
რომელიც არწივსა და ლომთან ერთად მზის სიმბოლოდაც მოიაზრებოდა.
ზოგან მითოლოგიურმა აზროვნებამ ხარის კულტი მთვარეს დაუკავშირა,
როგორც მთვარისებრ რქებმორკალულისა.
ცნობილია, რომ ანტიკურ რომში კეისრებისა და მათი ძლევამოსილი
ლეგიონების სიმბოლოებად გამოსახავდნენ ხარს. ეს უკანასკნელი ბერძენთა
მთავარი ღვთაების - ოლიმპოელი ზევსის ეტლშიც (ზოდიაქო) გვხვდება.

3. ამგვარად, ამ ცხოველის მიმართ სხვადასხვა კულტურასა და რელიგიას
განსაკუთრებული დამოკიდებულება ჰქონდა.
საქართველოში ხარი მთავარი გამწევი ძალა იყო. ერთი ქართული
თქმულების მიხედვით, ხარი და ირემი გაეჯიბრნენ, ვინ უფრო ადრე
მივიდოდა ღმერთთან. გამარჯვებული ხარი გამოვიდა, რომელმაც დინჯი და
წყნარი სვლით მიაღწია ცის კაბადონს და უფლისგან მიიღო კურთხევა, მუდამ
ადამიანის სამსახურში ყოფილიყო, მასთან ერთად ეწია ჭაპანი და ერთგულად
ემსახურა. ამ შეჯიბრების დროს გაჩნდა ცაზე ირმის ნახტომი, რომელსაც „ხარის
ნავალიც" ეწოდება. კიდევ ერთ თქმულებაში გმირი ამბრი, გამორჩეული ძალის
პატრონი, რომელიც ცოცხლად უნდა დამარხონ, საფლავისკენ თორმეტ ხარს
მიჰყავს, ხოლო ურმიდან ჩამოვარდნილი მისი ფეხი გზადაგზა გუთანივით
ხნავს მიწას. მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ 12 ხარი აქ წელიწადის 12 თვეს
განასახიერებს.
ხარის მიმართ განსაკუთრებული სიყვარული და პატივისცემა ქართულ
ხალხურ პოეზიაშიც არის გამოხატული:

4. „ხარო, ხარი ვინ დაგარქვა,
ხარო, სახემშვენიერო,
ჩვენს იმედად მოვლენილო,
ქედნაკურთხო, ღონიერო".
დიდმა მწერალმა ნოდარ დუმბაძემ კი თავის მოთხრობაში „კორიდა"
მთელი მითოსურ-რელიგიური სამყარო გააცოცხლა და ამ ცხოველის მიმართ
გამოვლენილი სისასტიკე ორი კულტურის ესპანურისა და ქართულის
შეპირისპირების თემად აქცია. ვიღაცისთვის ასეთი მიმზიდველი კორიდა
შეუდრეკელი ტორეადორითა და მოგუგუნე ხალხით უცხო კულტურის
ადამიანისთვის, შესაძლოა , მხოლოდ სისასტიკის გამოვლინებად იქნეს
აღქმული. მოთხრობის მთავარი გმირი დათო, რომელიც ხუმრობანარევი
სევდით გვიამბობს ვალენსიაში მოგზაურობის დეტალებს, ნანახით
თავზარდაცემულია.

5. „ბრძოლა დაიწყო, იმ დღეს დომინგინი მუშაობდა- ესპანელების სალოცავი
ხატი, არენაზე უსპეტაკესი თეთრი ხარი შემოვარდა, მარტო სიზმარში მინახავს
ასეთი ხარი, რქები დანისლული ქარვისფერი ჰქონდა, ძირს დახრილი და
ოდნავ გამჭვირვალე. ბრბოს კმაყოფილებისაგან ბღავილი აღმოხდა...ასეთი
ხარი თურმე წელიწადში ერთხელ გამოჰყავთ, ისიც მხოლოდ დომინგისნაირი
მატადორებისათვის. .. ხარი სულ გადაირია. სხეულზე ერთი ადგილი აღარ
დარჩა. მხოლოდ ხერხემლის გასწვრივ გასდევდა სასწაულით გადარჩენილი
თეთრი ზოლი. იგი სისხლისგან იცლებოდა, რეტიანივით იქნევდა თავს და
მთვრალივით დაბორიალობდა. ბოლოს ენაგადმოგდებული შედგა. არ იკადრა
დომინგინიმ დაღლილთან მისვლა. აცალა სულის მოთქმა. ხარი კი

6. ადგილიდან არ იძვროდა, თითქოს გაქვავდაო. ისევ გაგიჟდა ხარი, ისევ
დაიყწო მულეტის ფრიალი სიკვდილის სისხლიან ფრთასავით, ისევ დაიწყო
გაუთავებელი კასკადი იერიშებისა, დემონსტრირება თვალის სისწრაფისა,
მუხლის სიძლიერისა, სიმამაცისა, პლასტიკისა და სიილამაზისა. ეს იყო მაღალი
ხელოვნების ფეიერვერკი...
...დაბოლოს, გამოელია ილაჯიც, ხერხიც, რონეც ხარს, დაიშრიტა. დადგა, თავი
ჩაღუნა და მიწას დააშტერდა. ერთხანს ასე უყურა, მერ სიმწრით ჩაჰბღავლა
გაოგნებულმა: -რა იქნა ერთი საათის წინ სისხლით, ჯანით, ღონითა და
სიცოცხლით სავსე ჩემი სხეული, რა უყავიო?“
ამის მნახველი მწერლისათვის ესპანური კულტურა კარგავს ყოველგვარ
მიმზიდველობას და ის ხედავს მხოლოდ მოძალადე ადამიანების ბრბოს,
რომელსაც პირველყოფილი ინსტინქტები ამოძრავებს. დათო ფაქიზი ბუნების
ქართველი ახალგაზრდაა, რომლისთვისაც ჰუმანურობა მხოლოდ ადამიანის,
მისი ღირსების პატივისცემა კი არ არის, არამედ ყველაფრისა, რაც ღმერთს
შეუქმნია და სული შთაუბერავს. არენაზე ნანახი თეთრი ხარი დათოსთვის ის

7. ცხოველია, რომელიც ქართველი კაცის სალოცავად იქცა, რომელსაც მან
პოეტური სიტყვა მიუძღვნა და, როგორც მარჩენალს, ოჯახის კეთილდღეობა
დაუკავშირა. ეს ყველაფერი დათოს ცნობიერებაში ერთბაშად გაცოცხლდა და
მან საშინელი სულიერი ტკივილი იგრძნო. კორიდა ესპანური კულტურის
ნაწილია. შესაძლოა, ეს სისხლიანი ტრადიცია მაინცდამაინც არ იზიდავდეს
უცხოელ სტუმარს, მაგრამ როდესაც ქვეყნის ისტორიას ეცნობი, მისი ველური
კანონებიც კი საინტერესოა. საქართველოშიც არსებობდა მსგავსი ორთაბრძოლა,
რომელსაც კურული ეწოდებოდა. მწერალს სისხლდამდინარე ხარის
დანახვისას თვალწინ მისი წითელი ხარი წარმოუდგა: „ჩვენი მარჩენალი, ჩვენი
დამპურებელი, ჩვენი დამსახლებელი, ქედ და მუხლდალოცვილი შვინდა. „

8. მოთხრობიდან ირკვევა, რომ ესპანელებს სისასტიკით არც ჩვენ
ჩამოვუვარდებით. დათოს მონათხრობი მეგობრებს შორის კამათს იწვევს. რა
ქნას ტორერომ, როგორ მოიქცეს? - ისმის კითხვა. პასუხი თითქოს
დამაჯერებელია, მაგრამ საკამათო. ლილის ჰგონია, რომ ქართველები უფრო
ჰუმანურად ექცევიან ხარს, დათო კი პასუხობს: „აბა, ის არის კარგი, ერთი
წლისას რომ დაგკოდავენ, ორი წლისას რომ გაგხედნიან, სამი წლისას რომ
უღელში შეგაბამენ, ათი წლის მანძილზე მუხლს და ქედს არ გაგამართვინებენ,
მიწას გახვნევინებენ, გათესვინებენ, გალეწვინებენ, ქვასა და ღორღს
გაზიდვინებენ, სახრის რტყმევით ზურგზე ტყავს აგაძრობენ, მერე
დაბერებულს, დაჩაჩანაკებულს, ვენებდაბერილს, გაძვალტყავებულს ყელში
დანას გამოგისვამენ, გაგატყავებენ, დახლზე თავუკუღმა დაგკიდებენ, ასო-ასო
აგქნიან და ოთუსბირად გაგყიდიან, ეს არის კარგი?!“
ნოდარ დუმბაძემ თავის მოთხრობაში ჩართო რამდენიმე სტროფი შოთა
ნიშნიანიძის არაჩვეულებრივი ლექსიდან „ხარი" და ამით კიდევ უფრო
გაამძაფრა თხრობის სტილი. პოეტმა ხატოვანი სიტყვები არ დაიშურა

9. ვალმოხდილი და ნაჯაფარი ბებერი ხარის საქებად. ლექსში ნათლად იკვეთება
ხარის როგორც ადამიანის ქომაგისა და „ქართლის ცხოვრების" უღლის გამწევის
ფუნქცია. როგორც შოთა ნიშნიანიძე ამბობს, გუთნის ტარი და ხმლის ტარი
ჩვენი ქვეყნის საჭე და ფარია. ლექსში ხაზგასმულია, რომ ხარს არა მარტო
რეალურ ცხოვრებაში, არამედ ქართველთა რწმენა-წარმოდგენებსა და
ზღაპრებშიც მეტად მნიშვნელლოვანი ადგილი ეკავა. აქ, ალბათ, ყველას წიქარა
მოაგონდება, რომელსაც საკუთარი სიცოცხლე ზვარაკად მიაქვს მეგობრის
გადასარჩენად. ეს ზღაპარიც იმის დასტურია, რომ კაცი და ხარი სიცოცხლეშიც
და სიკვდილშიც განუყრელნი იყვნენ ყველა დროსა ფა სივრცეში...
წარმართული რიტუალების არსი, მართლაც , ძნელი გასაგები იყო
ცხოველისადმი ხელოვანთა ამგვარი ფაქიზი დამოკიდებულება. ცხადია,რომ
უძღვნიდნენ ქართველები ნიშა ხარს ლექსებს.

10. „ნეტავი, ღმერთო, მეც მომცა ჯანი და მადა ხარისა,
სიტყვა - ხარივით გამწევი მამულის გასახარისად;
ვიყო ხარივით ამტანი, ვიყო ხარივით მომთმენი,
ჩემი პატარა ქვეყნისთვის მეც შევძლო ხარისოდენი".

11. ამ პატარა მოთხრობით ნოდარ დუმბაძემ კიდევ ერთხელ დაგვაფიქრა კაცთა
მოდგმისეულ ნაკლოვანებაზე,თვალის საამებლად სა სასეიროდ რომ წირავენ
ადამაინები პირუტყვებს , ამგვარად ემსგავსებიან მათვე, ამოტომაც ამბობს
ავტორი კორიდას მაყურებელზე: „ბრბოს კმაყოფილებისაგან ბღავილი
აღმოხდაო.“