Bài giảng cập nhật năm 2019 - 2020

1. TIẾP CẬN BỆNH NHÂN
BỊ RỐI LOẠN CẢM GIÁC
TS LÊVĂNTUẤN
TSTRẦN CÔNGTHẮNG

2. Mục tiêu học tập
1. Phân biệt các loại cảm giác bản thể
2. Mô tả được giải phẫu thần kinh liên quan chức năng cảm
giác thân thể.
3. Mô tả các con đường dẫn truyền cảm giác nông và sâu
4. Trình bày và giải thích được triệu chứng rối loạn cảm
giác liên quan đến các vị trí cụ thể trên đường dẫn
truyền cảm giác: vỏ não, đồi thị, thân não, tủy sống,
sừng sau tủy sống, rễ thần kinh cảm giác, đám rốiTK,
dâyTK.

3. Dàn bài
1. Các loại cảm giác bản thể
2. Giải phẫu thần kinh liên quan chức năng cảm giác thân
thể.
3. Triệu chứng rối loạn cảm giác liên quan các con đường
dẫn truyền cảm giác: vỏ não, đồi thị, thân não, tủy sống,
sừng sau tủy sống, rễ thần kinh cảm giác, đám rốiTK, dây
TK.

4. Hệ cảm giác bản thể
Cảm giác có thể được chia thành 4 loại:
▪ Nông
▪ Sâu
▪ Tạng
▪ Đặc biệt

5. Cảm giác nông
▪ Sờ
▪ Đau
▪ Nhiệt

6. Cảm giác sâu
▪ Sờ
▪ Vị thế khớp
▪ Đau và căng cơ sâu
▪ Cảm giác rung vỏ xương

7. Cảm giác tạng
▪ Đói
▪ Buồn nôn
▪ Đau tạng

8. Cảm giác đặc biệt
▪ Ngửi
▪ Nhìn
▪ Nếm
▪ Nghe
▪ Thăng bằng

9. Sự liên kết
▪ Neuron thứ nhất: ở
hạch rễ sau hay hạch
hướng tâm tạng
▪ Neuron thứ hai: thân
tế bào nằm ở trong
trục thần kinh
▪ Neuron thứ ba: thân
tế bào nằm ở đồi thị
và phóng chiếu đến
vỏ não cảm giác
Hình 3.13: Sô ñoà ñöôøng caûm giaùc

10. Các đường
cảm giác
Hệ liềm (cột sau) mang
cảm giác:
▪ Sờ
▪ Vị thế khớp
▪ Căng cân cơ
▪ Rung vỏ xương

11. Cảm giác nông
Hệ bụng bên (bó
gai-đồi thi bên)
chuyển xung liên
quan:
▪ Cảm giác đau
▪ Nhiệt độ da

12. Cảm giác nông
Hệ bụng trước (bó
gai-đồi thị trước)
chuyển xung liên
quan:
▪ Cảm giác sờ thô

13. Rễ sau tủy sống

14. Các vùng vỏ não
▪ Các vùng vỏ não cảm giác nguyên phát: vùng
vỏ não 3, 1 và 2
▪ Các vùng vỏ não thêm: vùng phóng chiếu thứ
phát

18. Phân bố cảm
giác theo rễ
TK
(Dermatome)

21. Các hội chứng tổn thương
cảm giác
▪ Tổn thươngTK ngoại biên đơn độc
▪ Tổn thương nhiều dâyTK
▪ Tổn thương rễTK
▪ Tổn thương hạch cảm giác
▪ Tổn thương tủy sống
▪ Tổn thương thân não
▪ Tổn thương đồi thị
▪ Tổn thương thùy đính
▪ Do tâm lý

22. Tổn thương tủy sống

23. Sang thương cắt ngang tủy
sống
▪ Sang thương một bên ảnh hưởng hai hệ cảm
giác khác nhau
▪ Tổn thương hệ cột sau, biểu hiện cảm giác
cùng bên tổn thương
▪ Cảm giác đau nhiệt biểu hiện đối bên do bắt
chéo

24. Sang thương trung tâm tủy
sống
▪ Sang thương chỉ ở sợi đau nhiệt ngay nơi bắt
chéo gây mất cảm giác tại khoanh tổn
thương
▪ Syringomyelia ảnh hưởng ngay mép trắng
trước

26. Sang thương cột sau-đường
liềm trong
▪ Sang thương cột sau tủy sống gây mất cảm giác
cùng bên
▪ Sang thương liềm trong gây mất cảm giác đối
bên
▪ Sang thương ở não giữa và bao trong thường
ảnh hưởng đường trước bên và tam thoa
▪ Sang thương vỏ não ảnh hưởng theo vùng định
khu vỏ não

28. Tổn thương hệ trước bên
▪ Cảm giác đau, nhiệt và sờ thô sơ
▪ Tổn thương trên chổ bắt chéo sẽ gây mất
cảm giác đối bên

30. Cảm giác TK tam thoa
▪ Cảm giác từ mặt, đặc biệt môi, niêm mạc
miệng, kết mạc, răng
▪ Thân tế bào ở hạch tam thoa
▪ Các sợi mang cảm giác sờ sẽ khớp với nhân
chính của TK tam thoa ở mức giữa cầu não
ngay đường vào của TK. Các sợi rồi chéo qua
đường giữa, khớp với liềm trong, tận ở nhân
bụng sau trong của đồi thị

32. Đau TK tam thoa
▪ ĐauTK tam thoa còn gọi là tic douloureux
▪ Sang thương hành não bên làm gián đoạn
đường đau nhiệt hướng xuống gây mất cảm
giác mặt cùng bên trừ cảm giác sờ
▪ Sang thương liềm trong trên mức giữa cầu
não sẽ giảm hết các cảm giác mặt đối bên
▪ Sang thương bao trong và vỏ não làm mất tất
cả loại cảm giác ở mặt đối bên

33. Roái loaïn caûm giaùc trong
toån thöông ñoài thò
▪ Toån thöông ñoài thò coù theå gaây roái loïan
hoaëc maát taát caû caùc loaïi caûm giaùc nöûa
thaân ñoái beân.
▪ Ngoaøi ra coøn coù theå coù ñau töï phaùt hoaëc
caùc caûm giaùc khoù chòu khaùc ôû beân ñoái
dieän. Caùc caûm giaùc ñoù coù theå laø raùt boûng,
ñau xeù, dao ñaâm, ñau nhoùi vaø giaät, nhöng
thöôøng raát khoù dieãn taû. Baát kyø kích thích
naøo ngoaøi da, duø chæ laø sôø nheï, cuõng coù
theå gaây ra caûm giaùc raát khoù chòu hoaëc
gaây ñau. Ñaây laø hoäi chöùng Dejerine-
Roussy, do toån thöông ñoài thò. Ñoâi khi hoäi
chöùng naøy coøn gaëp ôû beänh nhaân bò toån
thöông chaát traéng thuøy ñính hoaëc toån
thöông tuûy.

34. Roái loaïn caûm giaùc trong toån thöông
voû naõo caûm giaùc
▪ Caùc sang thöông khu truù ôû voû naõo caûm
giaùc laøm maát chöùc naêng caûm giaùc phaân
bieät ôû nöûa thaân ñoái beân toån thöông.
▪ Beänh nhaân maát khaû naêng ñònh vò kích
thích caûm giaùc ôû phaàn cô theå bò beänh
hoaëc khoâng nhaän bieát ñöôïc vò trí cuûa caùc
phaàn cô theå.
▪ Beänh nhaân cuõng khoâng theå nhaän bieát
ñöôïc moät vaät qua sôø naén cuõng nhö
khoâng öôùc löôïng ñöôïc kích thöôùc, troïng
löôïng, caáu truùc beà maët cuûa chuùng.
▪ Roái loaïn caûm giaùc kieåu voû naõo thöôøng roõ
ôû baøn tay hôn laø ôû thaân vaø caùc phaàn gaàn
cuûa chi.

35. Đau TK tọa
Ñau thaàn kinh toïa lan töø löng xuoáng
moâng, ñuøi, caúng chaân vaø baøn chaân,
theo ñöôøng ñi cuûa daây thaàn kinh toïa.
Thaàn
kinh
toïa

36. Hội chứng Guillain-Barre

37. TÓM LẠI
▪ HệTK cảm giác gồm 3 thành phần từ cơ quan
cảm nhận đến vỏ não.
▪ Tổn thương cảm giác thay đổi tùy thuộc vị trí
và mức độ tổn thương.

38. Tài liệu tham khảo
▪ SáchThần kinh học 2015. BMThần Kinh.
ĐHYDTP.HCM
▪ Clinical Neurology. Aminoff MJ, Greenberg
DA, Simon RP. 2015
Giải đáp thắc mắc: trancongthang@ump.edu.vn