Uczeń z niepełnosprawnością ruchową uzyskuje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego na mocy decyzji Miejskiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawnościach, działającego w publicznej Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej. W orzeczeniu w/w Zespół określa diagnozę, zalecenia i uzasadnienie. W diagnozie zawarte są informacje o możliwościach i potencjale rozwojowym dziecka. W zaleceniach zamieszczone są warunki realizacji potrzeb edukacyjnych, formy stymulacji, terapii, usprawniania, rozwijania możliwości oraz mocnych stron dziecka. W uzasadnieniu wskazane zostają elementy diagnozy uzasadniające potrzebę kształcenia specjalnego oraz jego zalecenia, najkorzystniejsze formy.

1. Uczeń o specjalnych potrzebach
edukacyjnych
Praca z dzieckiem niepełnosprawnym
ruchowo
mgr Dudra Sebastian

2. Niepełnosprawność ruchowa
– długotrwały stan, w którym występują ograniczenia w
prawidłowym funkcjonowaniu człowieka. Ograniczenia te
spowodowane są na skutek obniżenia sprawności funkcji
fizycznych lub psychicznych. Jest to także uszkodzenie, czyli
utrata lub wada psychiczna, fizjologiczna, anatomiczna
struktury organizmu. Utrata ta może być całkowita, częściowa,
trwała lub okresowa, wrodzona lub nabyta, ustabilizowana lub
progresywna.

3. Identyfikacja trudności edukacyjnych ucznia z
niepełnosprawnością ruchową.
Uczeń z niepełnosprawnością ruchową uzyskuje orzeczenie
o potrzebie kształcenia specjalnego na mocy decyzji Miejskiego Zespołu do
Spraw Orzekania o Niepełnosprawnościach, działającego w publicznej
Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej. W orzeczeniu w/w Zespół określa
diagnozę, zalecenia i uzasadnienie. W diagnozie zawarte są informacje o
możliwościach i potencjale rozwojowym dziecka. W zaleceniach
zamieszczone są warunki realizacji potrzeb edukacyjnych, formy
stymulacji, terapii, usprawniania, rozwijania możliwości oraz mocnych
stron dziecka. W uzasadnieniu wskazane zostają elementy diagnozy
uzasadniające potrzebę kształcenia specjalnego oraz jego zalecenia,
najkorzystniejsze formy.
W przypadku dziecka z niepełnosprawnością ruchową
określany jest:
 poziom rozwoju ruchowego,
 poziom rozwoju intelektualnego,
 poziom poszczególnych funkcji poznawczych,
 cechy funkcjonalne ucznia.

4. Poszczególne etapy edukacji dzieci
niepełnosprawnych
Uczeń niepełnosprawny ruchowo może korzystać z
edukacji w przedszkolu ogólnodostępnym, integracyjnym oraz
specjalnym, a także w szkole ogólnodostępnej, integracyjnej
lub specjalnej. W przypadku, gdy stan jego zdrowia
uniemożliwia lub znacznie ogranicza mu uczęszczania do
przedszkola lub szkoły – może być kształcone w formie
indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania
przedszkolnego lub indywidualnego nauczania.

5. Charakterystyka ucznia z niepełnosprawnością ruchową
Niepełnosprawność ruchowa, której przyczyny istnieją od okresu
wczesnego dzieciństwa, jak to się dzieję na skutek nieprawidłowo
rozwijającego się i dojrzewającego układu nerwowego, występowania wad
wrodzonych lub chorób uwarunkowanych genetycznie, zazwyczaj nie jest
widoczna od pierwszych chwil życia, ale pojawia się i rozwija stopniowo.
Niepełnosprawność ruchowa, której przyczyny są wynikiem przebytych
urazów, wypadków lub chorób o nagłym początku i ostrym przebiegu, jest
widoczna nagle i wymaga natychmiastowej zmiany dotychczasowego trybu
funkcjonowania dziecka włącznie ze sposobem nauczania.
Wśród schorzeń najczęściej powodujących
niepełnosprawność ruchową u dzieci wymienić należy:
• mózgowe porażenie dziecięce,
• przepuklina oponowo-rdzeniowa,
• dystrofia postępująca mięśni,
• wady postawy : skoliozy, wady klatki piersiowej, wady kończyn dolnych,
• inne: choroby nerwowo-mięśniowe, zabiegi operacyjne, wodogłowie i inne.

6. Mózgowe porażenie dziecięce
Jest zespołem wielu objawów chorobowych, spośród których na
pierwszy plan wysuwają się różnego stopnia i lokalizacji porażenia oraz
niedowłady kończyn, bardzo często połączone ze współruchami, zwiększonym
napięciem mięśniowym, patologiami odruchowymi, a także zaburzeniami
równowagi (Chmielnik J. i in., 1997), które łącznie stanowią dominujący objaw
zaburzenia. Znaczącą cechą tego zespołu jest ewolucyjny charakter.
Rozbieżność ograniczeń ruchowych zawierać się może pomiędzy niewielkimi
trudnościami w zakresie czynności manipulacyjnych, a potrzebą korzystania z
kul inwalidzkich lub wózka inwalidzkiego. MPD podzielone jest na sześć
postaci, a każda z nich uwzględnia stopień nasilenia zmian (lekki,
umiarkowany, znaczny):
• obustronny niedowład kurczowy,
• niedowład połowiczy,
• obustronny niedowład połowiczy,
• postać pozapiramidową,
• postać móżdżkową,
• postać mieszaną.

7. Postać obustronnego
niedowładu kurczowego (diplegia):
• Charakteryzuje się nasileniem
zmian w kkd, przewagą napięcia
mięśniowego zginaczy nad
prostownikami, co wymusza
patologiczne ułożenie kończyn ze
staniem i chodzeniem na palcach,
brakiem wyprostu w stawach
kolanowych, biodrowych i
skokowych, zaburzenie ruchów
precyzyjnych. Często chorzy do
chodzenia wykorzystują balkonik
lub kule inwalidzkie. Postaci tej
często towarzyszą zaburzenia
widzenia. Rozwój umysłowy
zazwyczaj pozostaje w normie.

8. Postać niedowładu połowiczego
(hemiplegia):
Występuje u dzieci u których doszło do uszkodzeń w obrębie kory
mózgowej i struktur podkorowych jednej półkuli mózgowej. Obraz stanowi
jednostronny niedowład kurczowy prawo lub lewo stronny (po stronie
przeciwnej do uszkodzenia mózgu). Charakteryzuje się specyficznym
spastycznym (zgięciowym) ustawieniem ręki i nogi. Dziecku towarzyszą
nieskoordynowane i dowolne ruchy różnych grup mięśniowych połączone
z nietypowym ułożeniem palców rąk. Chorzy zazwyczaj poruszają się
samodzielnie, z charakterystycznym pochylaniem się na stronę
niedowładną. W wyniku przykurczy dochodzi zazwyczaj do skrzywienie
kręgosłupa oraz asymetrii barków i łopatek. Ręka niedowładna jest
używana mniej, stąd zadaniem rehabilitacji jest uczynienie z niej ręki
pomocniczej. U wielu chorych obserwuje się napady padaczkowe.

9. Postać obustronnego niedowładu
połowiczego (hemiplegia bilaterales):
Najcięższa postać mózgowego porażenia dziecięcego. Powstaje w
wyniku uszkodzenia struktury korowej i podkorowej obu półkul
mózgowych. Dominująca postawą jest leżenie na plecach, a dzieje się tak z
uwagi na ograniczenia w ruchach dowolnych, wzmożone napięcie
mięśniowe dotyczące kończyn przy jednoczesnym osłabieniu napięcia osi
głowy i przetrwałych odruchach tonicznych. Cecha charakterystyczną jest
nadmierne zaciskanie nadgarstków oraz poważne zaburzenia mowy, które
prowadzić mogą nawet do trudności w gryzieniu, żuciu oraz połykaniu.
Rozwój umysłowy bardzo często jest zaburzony, towarzyszy tej postaci
padaczka.

10. Postać pozapiramidowa (atetoza):
Cechuje się ruchami mimowolnymi często ograniczającymi lub
uniemożliwiającymi rozwój manipulacyjny i lokomocyjny dziecka. Przy
wzmożonym napięciu mięśniowym obserwuje się znaczne opóźnienie
rozwoju ruchowego, towarzyszą ruchy atatoniczne i pląsawicze. Obserwuje
się zaburzenia w sferze poznawczej, zaburzenia mowy o charakterze
dyzartrii spowodowane dyskinezą mięśni artykulacyjnych, co wpływa na
zwiększone ślinienie się dziecka. Zdarza się niedosłuch różnego stopnia.

11. Postać móżdżkowa:
Cechuje się trudnościami w koordynacji ruchowej, utrzymaniem
prostej postawy ciała, zaburzeniami równowagi, niezbornością ruchów i
niemożnością zahamowania w momencie rozpoczęcia, drżeniem
zamiarowym i oczopląsem. Możliwość samodzielnego rozumienia oraz
komunikowania się słownego, pojawiają się z dużym opóźnieniem. Rozwój
umysłowy jest zazwyczaj prawidłowy.

12. Postać mieszana
Charakteryzuje się połączeniem wyżej wymienionych objawów.
Pacjenci mogą mieć zarówno wysokie jak i niskie napięcie mięśniowe.
Niektóre mięśnie są zbyt napięte, inne są zbyt rozluźnione, dając
połączenie sztywności i ruchów mimowolnych.
Postaci mieszane stanowią najliczniejsza grupę w zespole mpdz, gdyż
uszkodzenie mózgu często zaburza współdziałanie między wieloma jego
strukturami. Stopień nasilenia zaburzeń zależy nie tylko od miejsca
uszkodzenia mózgu, ale także od rozległości i ciężkości tego uszkodzenia.
Dotyczyć to może łączenia się postaci spastycznych- obustronnego
porażenia kurczowego, z objawami jedno- lub dwustronnego porażenia
połowiczego. Wśród tych mieszanych postaci skrajnie ciężką jest postać
MPDZ ze sztywnością. U dzieci z tym zaburzeniem od wczesnych miesięcy
życia obserwuje się odgięciowe ułożenie głowy, znacznie wzmożone
napięcie określonych grup mięśni. Inną postacią mieszaną jest niedowład
kurczowy z niezbornością (diplegia atactica). Postać ta spotykana jest
głównie u wcześniaków z wodogłowiem pokrwotocznym.

13. Przepuklina oponowo-rdzeniowa.
Jest to wada wrodzona kręgosłupa i rdzenia, polegająca na uwypukleniu
się opon rdzeniowych i elementów obwodowego układu nerwowego przez
otwór powstały na skutek niezrośnięcia się łuków kręgowych. Może
wystąpić w każdym odcinku kręgosłupa. Częstym objawem towarzyszącym
jest wodogłowie. Do typowych zaburzeń neurologicznych zaliczyć należy
porażenie kończyn dolnych, osłabienie lub całkowite zniesienie czucia
powierzchownego i głębokiego, nietrzymanie moczu/stolca. Możliwości
ruchowe dzieci zależą od wysokości wystąpienia rozszczepu – im wyżej,
tym zaburzenia są cięższe. Większość dzieci porusza się na wózku
inwalidzkim.

14. Dystrofia postępujące mięśni
Najczęstszą postać stanowi dystrofia mięśniowa Duchenne`a
występująca u chłopców, a przenoszona przez kobiety. Charakteryzuje się
patologicznym chodem z tendencją chodzenia na palcach, czego efektem
jest osłabienie, a niekiedy zanik mięśniowy poszczególnych grup
mięśniowych odpowiedzialnych za pionizację organizmu oraz jego
lokomocję. Systematycznemu osłabieniu ulegają mięśnie obręczy
biodrowej, tułowia i obręczy barkowej. Dochodzi do przerostu mięśni
tylnej powierzchni podudzi, a ze względu na brak harmonii pomiędzy
grupami agonistycznymi i antagonistycznymi tworzą się przykurcze.
Choroba apogeum osiąga około 9 roku życia, dochodzi wówczas do
unieruchomienia dziecka, a dalszemu osłabieniu ulegają mięśnie
oddechowe i odpowiedzialne za funkcjonowanie układu krążenia. Rozwój
umysłowy jest w normie lub ponadprzeciętny.

15. Skoliozy
SKOLIOZA to choroba, polegająca na
wielopłaszczyznowym odchyleniu
kręgosłupa od stanu prawidłowego.
Odchylenie występuje w trzech płaszczy.:
· czołowej - wygięcie kręgosłupa w bok
· strzałkowej - pogłębione wygięcie
kyfotyczne lub lordotyczne
· poprzecznej - rotacje kręgów.
Skolioza jest chorobą ogólnoustrojową.
Powoduje zmiany w układzie ruchu ,
krążeniowo - oddechowym oraz w
sprawności i wydolności fizycznej
narządów wewnętrznych.
Podział ze względu na umiejscowienie:
- Skolioza szyjna,
- Skolioza piersiowa,
- Skolioza lędźwiowa,
Podział ze względu na ilość łuków:
- Skoliozy jednołukowa,
- Skoliozy dwułukowe,
- Skoliozy wielołukowe (najwyżej 4),

16. Klatka piersiowa lejkowata.
• Klatka piersiowa lejkowata –
wrodzona lub nabyta, złożona
anomalia rozwojowa polegająca
na uwypukleniu trzonu mostka w
kierunku kręgosłupa z
jednoczesnym uwypukleniem do
przodu wyrostka mieczykowatego
wraz z zaburzeniem wzrostu
okolicznych chrząstek. Klatka
piersiowa lejkowata określana
jako szewska jest następstwem
wrodzonego zaburzenia rozwoju
przepony i nieproporcjonalnego
rozrostu chrząstek żebrowych.

17. Klatka piersiowa kurza
Cechuje ją zniekształcenie mostka, który tworzy silne
uwypuklenie do przodu na kształt dzioba łodzi.
Przyczyną jest zaburzenie procesów kostnienia na
skutek genetycznego obciążenia organizmu. Skutkami
nieporządanymi jest niewydolność oddechowa
(ograniczenie pracy przepony i mięśni wdechowych)
Oraz deformacja kształtu żeber.
Rozróżnia się dwie postacie klatki piersiowej kurzej.
W pierwszej uwypuklona jest tylko rękojeść mostka, a
położenie trzonu mostka jest prawidłowe lub jest on
odchylony nieco do tyłu.
Druga postać charakteryzuje się wysunięciem do
przodu trzonu mostka. W oględzinach z przodu u
dziecka z tą wadą widać w okolicach mostka silne
uwypuklenie do przodu, przez co zwiększa się
przekrój strzałkowy klatki piersiowej.

18. Koślawość kolan
W wadzie kolana koślawe,
oś podudzia tworzy z osią uda kąt
otwarty na zewnątrz, tzn. odcinek
obwodowy jakim jest podudzie
znajduje się w odwiedzeniu.
Wyróżniamy koślawość wrodzoną,
pourazową, porażenną oraz
statyczną wynikającą najczęściej z
otyłości lub nadwagi. Deformacji
ulegają powierzchnie stawowe
kości udowych i piszczelowych
(kłykcie), aparat więzadłowo-
ścięgnisty oraz liczne mięśnie
tylnej , przyśrodkowej i bocznej
powierzchni ud.

19. Kolana szpotawe
W tej wadzie oś podudzia tworzy
z osią uda kąt otwarty do
wewnątrz, tzn. odcinek
obwodowy, jakim jest podudzie,
w stosunku do stawu kolanowego
jest w przywiedzeniu. Najczęstszą
przyczyną tej wady jest krzywica i
przeciążanie statyczne układu
kostnego kończyn dolnych.
Deformacji ulegają powierzchnie
stawowe kości udowych i
piszczelowych (kłykcie), aparat
więzadłowo-ścięgnisty oraz liczne
mięśnie tylnej , przyśrodkowej i
bocznej powierzchni ud.

20. Trudności edukacyjne uczniów
niepełnosprawnych ruchowo wynikają z:
 Ograniczeń swobodnego, samodzielnego poruszania się,
 Możliwości samodzielnego zdobywania doświadczeń życiowych,
 Ograniczenia pamięci ruchowej, a tym samym wyuczenia
automatyzacji ruchu,
 Ograniczenia orientacji przestrzennej,
 Ograniczona staje się motoryka aparatu artykulacyjnego,
 Trwania w jednej pozycji ułożeniowej,
 Występowanie synkinezy (współruchów) – wydłuża czas
wykonywania czynności, zużywa siły i energie,

21. Podstawa programowa
dla uczniów z niepełnosprawnością
ruchową:
Uczniowie niepełnosprawni ruchowo realizują podstawę programową
kształcenia ogólnego. Szczególną uwagę należy zwrócić na problemy, które w
okresie szkolnym mogą zaostrzyć się lub wykształcić na skutek specyficznych
doświadczeń:
• Słaba koncentracja uwagi,
• Dysharmonia rozwojowa,
• Nadpobudliwość, męczliwość, bierność, niekiedy zachowania agresywne i
buntownicze,
• Niska lub zbyt wysoka samoocena,
• Trudności w relacjach społecznych związane z trudnościami komunikacyjnymi,
• Występowanie lęków o własne zdrowie i przyszłość

22. Ocenianie ogólnie:
Nauczyciel ma obowiązek uwzględniać podczas oceniania ucznia z
niepełnosprawnością ruchową wpływ zaburzeń rozwojowych na jego
naukę i zachowanie ( Rozporządzenie MEN z dnia 30 kwietnia 2007 roku).
Szczególnie ważne jest, aby ocena pełniła funkcję: motywacyjną,
wspierającą oraz informacyjną.
Ocena w wymiarze motywacyjnym powinna być:
• Pozytywna (podkreśla umiejętności ucznia oraz włożoną pracę),
• Jawna i jasna ( wyjaśnia kryteria oceniania),
• Rozstrzygana zawsze na korzyść ucznia w sytuacjach niejednoznacznych,
• Uwzględniająca możliwości i potrzeby ucznia, odpowiada jego aspiracjom.
Ocena w wymiarze wspierającym powinna:
• Uwzględniać postępy, a nie wyłącznie efekty,
• Być ukierunkowana na każdego ucznia osobno,
• Brać pod uwagę wyjątkowe i specyficzne cechy każdego ucznia, jego
zainteresowania, ograniczenia oraz właściwe tempo pracy.
Ocena w wymiarze informacyjnym powinna:
• Dostarczać informacji o postępach w nauce,
• Wykazywać osiągnięcia na poszczególnych etapach procesu edukacyjnego,
• Stanowić dla innych nauczycieli punkt odniesienia co do rzeczywistych możliwości.

23. Egzaminy uczniów niepełnosprawnych ruchowo
Uczniowie niepełnosprawni ruchowo mogą przystąpić do
egzaminów klas szóstych Szkoły Podstawowej oraz klas
trzecich Gimnazjum w warunkach i formach dostosowanych
do ich możliwości psychofizycznych oraz potrzeb
edukacyjnych, na podstawie orzeczenia o potrzebie
kształcenia specjalnego lub indywidualnego. Ponadto, od
roku szkolnego 2011/2012 wszyscy uczniowie
niepełnosprawni będą przystępować do sprawdzianu i
egzaminów ( wszystkich zewnętrznych ), na warunkach i
formach dostosowanych do ich niepełnosprawności
(dostosowane zestawy zadań oraz arkusze - matura i
egzaminy potwierdzające kwalifikacje zawodowe ).

24. Dostosowanie miejsca pracy dla
uczniów niepełnosprawnych ruchowo:
• Dobre oświetlenie światłem naturalnym ( uczeń prawo i lewo ręczny),
• Wielkość klasy umożliwiająca poruszanie się wózkiem inwalidzkim,
• Barierki na ścianach budynku,
• Uchwyty na drzwiach na wysokości osób poruszających się wózkami inwal.
• Tablice szkolne widzialne z każdego miejsca w sali,
• Ściany z tablicą pozbawione elementów dekoracyjnych,
• Barwy ścian powinny być ciepłe i stonowane,
• Siedzenie regulowane na wysokość , szerokość i głębokość,
• Utrzymywanie prawidłowego zgięcia kończyn dolnych,
• Blat stolika oraz siedzenie powinny być pokryte materiałem
antypoślizgowym.

25. Zniesienie barier architektonicznych
Zniesienie barier architektonicznych powoduje usprawnianie procesu
usamodzielniania, ułatwia funkcjonowanie wśród rówieśników i
wyrównuje szanse edukacyjne. Występowanie barier wpływa na
ograniczanie nawiązywania kontaktów społecznych.
Dostosowania otoczenia szkolnego i lokalnego powinno dotyczyć:
• Budynków szkolnych (boiska) – pozbawione progów, krawężników,
schodów,
• Ciągi komunikacyjne poziome – powinny być szerokie i wyposażone w
automatycznie otwierane drzwi, poręcze wzdłuż wszystkich ścian,
• Włączniki, klamki, uchwyty – na wysokościach osób na wózkach inwalidzk.,
• Łazienka – wyposażona w uchwyty, podpórki i przyciski alarmowe,
• Teren wokół szkoły – alejki przystosowane do poruszania się na wózkach,
• Front budynku – wydzielone miejsce parkingowe dla samochodowego
transportu specjalistycznego osób niepełnosprawnych,
• Pomieszczenia dodatkowe – do przechowywania sprzętu rehabilitacyjnego,
• Oznakowania otoczenia i budynku jasne i częste.

26. Indywidualna praca z dzieckiem
niepełnosprawnym ruchowo
Nauczyciele i specjaliści, którzy prowadzą zajęcia edukacyjne z dzieckiem
niepełnosprawnym ruchowo, są zobowiązani do opracowania
indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego, który uwzględnia
w swojej treści podstawę programową.
W programie znajdować się powinno: informacja dotycząca adaptacji
niezbędnych treści, metod, form i środków.
Podstawą takiego programu jest wielospecjalistyczna diagnoza poziomu
funkcjonowania każdego ucznia, która ocenia postępy edukacyjne
dokonując pomiarów i badań oraz porównuje efekty prowadzonych zajęć.

27. Diagnoza
Okresowa diagnoza jakiej dokonuje zespół nauczycieli uczących danego
ucznia, zawiera informacje o potencjale oraz możliwościach rozwojowych
dziecka. W treści sprawozdania ujmuję się:
• rodzaj choroby,
• przebyte badania w specjalistycznych ośrodkach diagnozujących,
• aktualny stan sprawnościowy ucznia, wraz z jego dysfunkcjami,
• możliwości intelektualnego przyswajania wiedzy,
• stopień funkcjonowania wśród rówieśników,
• ewaluacja sprawnościowa i intelektualna ucznia,
• stopień zaangażowania w procesie usprawniania oraz zdobywania wiedzy,
• metody, formy oraz środki jakimi uczeń odnosi największe efekty pracy
oraz co powoduje jego niewielka efektywność pracy,
• charakterystykę egzystowania w środowisku domowym i pozaszkolnym,
• procesy leczenia (przygotowanie do operacji, stosowane leki, cykl
rehabilitacyjny w warunkach pozaszkolnych),

28. Zasady podnoszące efektywność procesu
dydaktycznego wśród uczniów
niepełnosprawnych ruchowo:
• Zasada podmiotowości i indywidualizacji ( dobór odpowiednich metod,
form i środków celem uzyskania jak najlepszych efektów edukacyjnych),
• Zasada oszczędzania zbytecznego wysiłku i aktywizacji terapeutycznej (
dostosowanie wymagań związanych z nieprzeciążaniem ucznia i
umiejętnością radzenia sobie z negatywnymi skutkami
niepełnosprawności),
• Zasada wyzwalania ekspresji i wzmagania procesu samorealizacji (
uzewnętrznianie procesów psychicznych ucznia, celem odreagowania
napięć),
• Zasada reintegracji funkcjonalnej i rewaloryzacji społecznej ( ograniczenie
skutków, jakie niesie ze sobą niepełnosprawność ruchowa),
• Zasada plastyczności i kompleksowości działania ( ciągłe dostosowywanie
się do zmieniającej się wydolności psychofizycznej dziecka),
• Zasada waloryzacji środowiska rodzinnego ( wsparcie rodziny, celem
poczucia przez dziecko niepełnosprawne, zrozumienia i otoczenie opieką).

29. Cele edukacyjne zajęć z dzieckiem
niepełnosprawnym ruchowo
• Dydaktyczne,
• Wychowawcze,
• Terapeutyczne,
• Rewalidacyjne,
• Rehabilitacyjne,
• Profilaktyczne.
Hierarchia w/w celów jest zależna od stanu zdrowia ucznia, rodzaju i
nasileń zaburzeń ruchowych, wskazań medycznych, potrzeb oraz
możliwości kompensacyjnych.
Istotną rolę w procesie nauczania odgrywa aspekt motywacyjny
ucznia. Bez właściwego ukierunkowania efekty edukacyjne nie mogą być
osiągnięte.

30. Pomoce techniczne, środki dydaktyczne dla dziecka
niepełnosprawnego ruchowo i nauczyciela
• Książki mówione typu audiobook,
• Podręczniki w wersji elektronicznej,
• Treść na kontrastowym, nierozpraszającym tle,
• Odpowiednia wielkość czcionki i odstępy pomiędzy wierszami tekstu,
• Środki słuchowe: magnetofon, radio, odtwarzacz płyt CD i mp3,
• Środki słuchowo-wzrokowe : komputer, telewizor, odpowiednie
oprogramowanie,
• Urządzenia peryferyjne typu: head pointer (w zamian za „mysz”
komputerową – wskaźnik na głowę dziecka, które nie jest w stanie dłonią
obsługiwać komputera, system wykorzystujący ruch gałek ocznych np. FRS
ComLink LT, urządzenie odtwarzające lub generujące mowę np. SpeakOut,
joystick, tablice dotykowe, klawiatura ergonomiczna,
• Specjalistyczne pomoce i przybory szkolne: grubszy uchwyt flamastra,
obciążniki na ołówki wykonane z metalu, nakładki na przybory
piśmiennicze, uchwyt z podpórką po którym dziecko przesuwa pisak nie
musząc go podnosić, wymodelowane nakładki na dłoń utrzymujące
prawidłowe ułożenie dłoni w trakcie pisania.

31. Dziękuję za uwagę
Dudra Sebastian