1. 1
TIN HỌC ĐẠI CƯƠNG
www.uit.edu.vn
BBÀÀII 66
PPHHƯƯƠƠNNGG PPHHÁÁPP GGIIẢẢII CCÁÁCC
BBÀÀII TTOOÁÁNN TTRROONNGG TTIINN HHỌỌCC

2. Tin học đại cương
2
NỘI DUNG
 Khái niệm về vấn đề và bài toán.
 Các bước giải quyết vấn đề - bài
toán trên máy tính.
 Thuật toán và thuật giải.
 Biểu diễn thuật toán và thuật giải.

3. Tin học đại cương
KHÁI NIỆM VỀ VẤN ĐỀ - BÀI TOÁN
 Bài toán và giải quyết bài toán được biểu
3
diễn dưới dạng:
A → B
giả thiết giải pháp mục tiêu
 Cần xác định A, B, và các thao tác
để đi từ A đến B.
 A, B không rõ ràng?
 Các điều kiện của cách
giải không minh bạch?
!!!

4. Tin học đại cương
MỘT SỐ NHẬN XÉT
 Việc xác định bài toán là rất quan trọng.
 Thông báo về A và B mang tính biểu
tượng gợi nhớ về giả thiết và mục tiêu.
 Bước đầu để xác định bài toán và phát
biểu lại theo ngôn ngữ của riêng mình để
hiểu.
 Tiếp theo là tìm hiểu thông tin Input A và
Output B và các mối liên hệ.
 Thường nên xét một vài trường hợp cụ
thể để hiểu rõ hơn bài toán.
4

5. Tin học đại cương
CÁC BƯỚC GIẢI QUYẾT BT
Bước 1: Xác định vấn đề - bài toán.
Nhằm phát biểu chính xác vấn đề - bài toán, làm rõ
những yêu cầu, xác định tính khả thi.
Bước 2: Lựa chọn phương pháp giải.
Thường có nhiều cách khác nhau → Tùy theo nhu
cầu thực của bài toán mà chọn lựa p/pháp phù hợp.
Bước 3: Xây dựng thuật toán hoặc thuật giải.
Chi tiết hóa phương pháp đã lựa chọn. Thường theo
cấu trúc phân tích → Vấn đề TOP-DOWN.
Bước 4: Cài đặt chương trình.
Từ thuật giải, dùng NNLT để hiện thực hóa.
Bước 5: Hiệu chỉnh & Thực hiện chương trình.
Sửa lỗi, gồm: lỗi cú pháp và lỗi ngữ nghĩa.
Bước 6: Lưu trữ, Bảo trì.
5

6. Tin học đại cương
XÁC ĐỊNH CẤU TRÚC DỮ LIỆU
 Niklaus Wirth:
Cấu trúc dữ liệu + Thuật giải = Ch. trình
 Dữ liệu và cấu trúc dữ liệu đóng vai trò
quan trọng trong việc kết hợp và đưa ra
cách giải quyết bài toán.
 Một số lưu ý về CTDL:
 Phải biểu diễn đầy đủ thông tin.
 Phù hợp các thao tác của thuật toán.
 Phù hợp điều kiện cho phép của NNLT.
6

7. Tin học đại cương
THUẬT TOÁN VÀ THUẬT GIẢI
 Thuật toán: Một dãy hữu hạn các chỉ thị có
thể thi hành để đạt mục tiêu đề ra nào đó.
 Các đặc trưng của thuật toán:
 Tính có đại lượng vào và ra.
 Tính xác định.
 Tính hữu hạn dừng.
 Tính đúng đắn.
 Tính phổ dụng (tổng quát).
 Tính hiệu quả: Bộ nhớ, số phép tính,
thời gian chạy, dễ hiểu, dễ cài đặt.
7

8. Tin học đại cương
THUẬT TOÁN VÀ THUẬT GIẢI
 Thuật giải: Khái niệm mở rộng của thuật
8
toán.
 Với một số đặc điểm chẳng hạn:
 Có những bài toán không xác định (có)
thuật toán cụ thể.
 Hoặc có thuật toán nhưng không thực hiện
được (chẳng hạn vì thời gian dài).
 Hoặc có cách giải vi phạm thuật toán
nhưng vẫn được chấp nhận.
 Heuristic: Giải quyết bài toán với kết quả
đúng (gần đúng) trong phạm vi cho phép.

9. Tin học đại cương
BIỂU DIỄN THUẬT TOÁN
 Ngôn ngữ tự nhiên.
 Sơ đồ khối.
 Mã giả.
 Ngôn ngữ lập trình.
9

10. Tin học đại cương
NGÔN NGỮ TỰ NHIÊN
 NN tự nhiên thông qua các bước được
tuần tự liệt kê để BD thuật toán.
 Ưu điểm:
 Đơn giản, không cần kiến thức về cách
biểu diễn (mã giả, lưu đồ,...)
10
 Nhược điểm:
 Dài dòng, không cấu trúc.
 Đôi lúc khó hiểu, không diễn đạt được
thuật toán.

11. Tin học đại cương
Thực hiện A Gọi hàm A Vào / Ra dữ liệu
11
LƯU ĐỒ
 Là hệ thống các nút, cung hình dạng khác
nhau thể hiện các chức năng khác nhau.
A
B
A
Begin
End
Đúng
Sai
Điều kiện rẻ nhánh B
Nút giới hạn bắt đầu /
kết thúc chương trình

12. Tin học đại cương
12
LƯU ĐỒ
Tính F = N!

13. Tin học đại cương
13
MÃ GIẢ
 Ngôn ngữ tựa ngôn ngữ lập trình.
 Dùng cấu trúc chuẩn hóa, kết hợp NN
tự nhiên với NNLT, chẳng hạn tựa
Pascal, C.
 Dùng các ký hiệu toán học, biến, hàm.
 Ưu điểm:
 Đỡ cồng kềnh hơn lưu đồ khối.
 Nhược điểm:
 Không trực quan bằng lưu đồ khối.

14. Tin học đại cương
MÃ GIẢ
Algorithm LargestNumber
Input: Danh sách khác rỗng các con số L.
Output: largest - giá trị số lớn nhất trong d. sách
L.
largest ← L0
for each item in danh sách L≥1, do
if the item > largest, then
largest ← the item
return largest
 “←” thể hiện phép gán.
 “return” dùng để dừng thuật toán và trả
về giá trị.
14

15. Tin học đại cương
15
LẬP TRÌNH
 Dùng ngôn ngữ máy tính (C, Pascal,...) để
diễn tả thuật toán, CTDL thành câu lệnh.
 Kỹ năng lập trình đòi hỏi cần học tập và
thực hành (nhiều).
 Dùng phương pháp tinh chế từng bước để
chuyển hoá bài toán sang mã chương trình
cụ thể.
 Các NNLT từ cấp thấp đến cấp cao, có
cấu trúc: FORTRAN, ASSEMBLER,
PASCAL, C, PROLOG,...

16. Tin học đại cương
THỰC HIỆN VÀ HIỆU CHỈNH CT
16
 Chạy thử.
 Lỗi và cách sửa.
 Lỗi thuật toán.
 Lỗi trình tự.
 Lỗi cú pháp.
 Xây dựng bộ test.
 Cập nhật, thay đổi chương trình theo yêu
cầu (mới).

17. Tin học đại cương
TIÊU CHUẨN CỦA CHƯƠNG TRÌNH
 Tính tin cậy.
 Giải thuật + Kiểm tra cài đặt.
 Tính uyển chuyển.
 Đáp ứng quy trình làm phần mềm.
17
 Tính trong sáng.
 Dễ hiểu và dễ chỉnh sửa.
 Tính hữu hiệu.
 Tài nguyên + giải thuật.

18. Tin học đại cương
QUY TRÌNH LÀM PHẦN MỀM
 Bước 0: Ý tưởng (concept).
 Bước 1: Xác định yêu cầu (Requirements
Specification).
 Bước 2: Phân tích (Analysis).
 Bước 3: Thiết kế (Design).
 Bước 4: Cài đặt (Implementation).
 Bước 5: Thử nghiệm (Testing).
 Bước 6: Vận hành, theo dõi và bảo dưỡng
(Operation, follow-up and
Maintenance).
18

19. Tin học đại cương
TÀI LIỆU THAM KHẢO
 Phương pháp giải các bài toán trong tin học,
Trần Đức Huyên, NXB GD, 1997.
 Giáo trình tin học đại cương, Hoàng Kiếm
(...), DH QG Tp. HCM, 2000.
 Ngôn ngữ lập trình Pascal, Quách Tuấn
Ngọc, NXB GD, 1996.
 Lập trình căn bản, Đoàn Nguyên Hải (...), ĐH
19
BK Tp. HCM, 1994.
 Cẩm nang thuật toán - Ứng dụng và cài đặt
bằng C, Nguyễn Phúc Trường Sinh, NXB TK,
2002.

20. 20
www.uit.edu.vn