Đào tạo Tham vấn 3

1. Tham vÊn nhãm vµ gia ®×nh 186
M«®un V: bµi III
Tham vÊn gia ®×nh: PhÇn II
môc tiªu :
Qua ho¹t ®éng khëi ®éng, minh ho¹ tÇm quan träng cña viÖc cã ®−îc mét
•
tÇm nh×n râ rµng ®Ó nç lùc nh»m ®¹t ®−îc sù thµnh c«ng. (Trong tham vÊn
gia ®×nh viÖc gióp c¸c gia ®×nh x©y dùng mét viÔn c¶nh hoÆc c¸c môc ®Ých
cho chÝnh hä lµ ®Æc biÖt quan träng).
• Nh»m «n l¹i néi dung ®· tr×nh bµy trong bµi häc tr−íc.
• Nh»m n¾m ®−îc c¸c kü n¨ng tham vÊn gia ®×nh c¬ b¶n vµ c¸ch b¾t ®Çu mét
cuéc tham vÊn gia ®×nh.
• T¹o c¬ héi cho häc viªn thùc hµnh vµ ph¶n håi.
Tæng thêi gian: Kho¶ng 2 tiÕng 35 phót
L−u ý ®èi víi gi¶ng viªn: CÇn cã mét kho¶ng thêi gian (tèi thiÓu lµ mét tuÇn)
gi÷a PhÇn nµy vµ PhÇn I (Giíi thiÖu tham vÊn gia ®×nh) ®Ó ®¶m b¶o cho häc viªn
cã thêi gian ®Ó suy nghÜ vÒ phÇn giíi thiÖu.
C¸c ho¹t ®éng gîi ý:
1. Trß ch¬i ghÐp h×nh: Ho¹t ®éng khëi ®éng (30 phót)
• Tr−íc buæi häc, chuÈn bÞ 4 hoÆc 5 trß ch¬i ghÐp h×nh (tèi ®a lµ 50 h×nh ghÐp)
vµ phÇn th−ëng (nÕu cã nhu cÇu)
• Chia häc viªn thµnh c¸c nhãm nhá, mçi nhãm 4 hoÆc 5 ng−êi.
• Ph¸t cho mçi nhãm mét tói c¸c h×nh ghÐp vµ ®Ó chóng ngoµi hép. Yªu cÇu
c¸c thµnh viªn cña nhãm kh«ng ®−îc nh×n vµo h×nh ¶nh hoµn chØnh th−êng ®i
kÌm theo c¸c tói h×nh ghÐp.
• Mçi nhãm bÇu ra mét nhãm tr−ëng nhËn tr¸ch nhiÖm h−íng dÉn nhãm l¾p
ghÐp c¸c tÊm h×nh. Gi¶ng viªn ®Æt c¸c h×nh ¶nh hoµn chØnh tr−íc líp; nhãm
tr−ëng cã thÓ ®i lªn khu vùc gi¶ng viªn lóc nµo anh/chÞ ta muèn (mét m×nh) ®Ó
xem bøc h×nh hoµn chØnh vµ trë l¹i nhãm ®Ó gióp ®ì c¸c thµnh viªn kh¸c xÕp
h×nh. Nhãm tr−ëng cã thÓ chØ cã thÓ m« t¶ bøc h×nh mµ kh«ng tham gia ghÐp
h×nh.
• Gi¶i thÝch víi c¸c nhãm r»ng hä ®ang c¹nh tranh nhau. Th−êng xuyªn nh¾c
nhë mäi ng−êi kÕt thóc c«ng viÖc ®Ó cã ®−îc tÊm h×nh nh− ë tr−íc líp.
• Tãm t¾t trß ch¬i b»ng c¸ch tËp trung vµo viÖc mäi chuyÖn ®· diÕn ra nh− thÕ
nµo khi kh«ng cã mét “Bøc h×nh râ rÖt” tr−íc mÆt ®Ó b¾t ch−íc. Th¶o luËn
vÒ tÇm quan träng cña viÖc cã ®−îc mét tÇm nh×n râ rµng hoÆc c¸c môc tiªu
QuyÓn II
M«®un V, BµI III Tham vÊn gia ®×nh, PhÇn I & II.

2. Tham vÊn nhãm vµ gia ®×nh 187
cïng víi nh÷ng nç lùc b¶n th©n (ch¼ng h¹n: trong tæ chøc tËp huÊn, tham
vÊn)
Chó ý: NÕu qua 30 phót mµ häc viªn vÉn ch−a kÕt thóc trß ch¬i, h·y dõng ho¹t
®éng vµ trao phÇn th−ëng cho nhãm nµo ghÐp ®−îc ®óng nhiÒu nhÊt.
2. Giíi thiÖu vµ «n l¹i bµi häc tr−íc: Tr×nh bµy vµ th¶o luËn (15 phót)
• Gi¶i thÝch víi häc viªn r»ng phÇn nµy ®−îc x©y dùng dùa trªn phÇn tr−íc vµ
sÏ dµnh cho viÖc «n l¹i bµi tr−íc trong vµi phót tiÕp theo. Hái häc viªn c¸c
c©u hái sau:
Bao nhiªu ng−êi trong sè c¸c anh/chÞ ®· thùc hµnh tham vÊn gia ®×nh
trong kho¶ng thêi gian gi÷a bµi häc nµy vµ bµi häc tr−íc?Anh/chÞ cã
thÓ chia sÎ kinh nghiÖm víi líp kh«ng?Anh/chÞ ®· gÆp ph¶i nh÷ng khã
kh¨n g×?
4 Yªu cÇu häc viªn tæng hîp l¹i nh÷ng g× hä ®· biÕt vÒ tham vÊn gia ®×nh (®Æc
biÖt lµ nh÷ng ®Æc tr−ng cña c¸c gia ®×nh lµnh m¹nh vµ môc tiªu cña tham vÊn gia
®×nh. Hái xem häc viªn cã th¾c m¾c g× kh«ng.
• §−a ra mét tæng kÕt tãm t¾t vÒ bµi häc tr−íc ®ã
3. C¸c kü n¨ng tham vÊn gia ®×nh: Tr×nh bµy vµ th¶o luËn (45 phót)
Chia häc viªn thµnh c¸c nhãm nhá ba hoÆc bèn ng−êi. Hä sÏ tr¶ lêi
•
c¸c c©u hái sau, ghi l¹i c¸c c©u tr¶ lêi cña c¸c nhãm lªn b¶ng hoÆc
giÊy lín:
Theo anh/chÞ nhµ tham vÊn nªn lµm nh÷ng g× khi tham vÊn
gia ®×nh?
Nhµ tham vÊn nªn tr¸nh lµm g× khi tham vÊn gia ®×nh?
Theo anh/chÞ nh÷ng kü n¨ng nµo nhµ tham vÊn gia ®×nh cÇn
ph¶i cã?
Häc viªn nªn lµm viÖc theo nhãm nhá 25 phót tr−íc khi mét ®¹i diÖn
•
mçi nhãm tr×nh bµy c©u tr¶ lêi cña nhãm m×nh tr−íc líp. D¸n bµi tËp
®· hoµn thµnh cña nhãm lªn t−êng trong phßng häc.
Chó ý: NÕu anh/chÞ kh«ng nhÊt trÝ víi c¸ch tr¶ lêi c¸c c©u hái cña häc viªn, h·y
th«ng c¶m víi nh÷ng b¨n kho¨n cña hä (gièng nh− mét nhµ tham vÊn nªn lµm)
vµ mêi c¸c häc viªn kh¸c ®ãng gãp ý kiÕn.
Khi häc viªn kÕt thóc phÇn chia sÎ ý kiÕn, tr×nh bµy ng¾n gän vÒ c¸c kü
•
n¨ng tham vÊn gia ®×nh ( xem phÇn KiÕn thøc tham kh¶o )
QuyÓn II
M«®un V, BµI III Tham vÊn gia ®×nh, PhÇn I & II.

3. Tham vÊn nhãm vµ gia ®×nh 188
• Khi th¶o luËn vÒ kü n¨ng gi¶i thÝch c¸c vÊn ®Ò cho c¸c gia ®×nh theo
nh÷ng c¸ch kh¸c, tÝch cùc h¬n, yªu cÇu häc viªn cho vÝ dô vÒ c¸c t×nh
huèng cã thÓ ®−îc cÊu tróc l¹i (vÝ dô, mÊt viÖc lµm, th©n chñ cã thÓ
hiÓu nh− mét sù sôp ®æ; nhµ tham vÊn cã thÓ tr×nh bµy l¹i sù kiÖn ®ã
b»ng c¸ch chØ ra r»ng ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ cã kh¶ n¨ng cã c¸c c¬ héi
míi, tèt h¬n). Nh÷ng vÝ dô kh¸c bao gåm viÖc cÊu tróc l¹i t×nh huèng
cña mét trÎ bá nhµ ®i. Sù bá nhµ ra ®i cña trÎ lµ mét dÊu hiÖu chøng tá
cã ®iÒu g× ®ã kh«ng æn; viÖc nµy ®−îc hiÓu theo h−íng tÝch cùc lµ vÊn
®Ò ®· ®−îc x¸c ®Þnh tr−íc khi cã mét ®iÒu g× ®ã tÖ h¹i x¶y ra víi trÎ, vµ
c¸c hµnh ®éng cÇn thùc hiÖn b©y giê nh»m vµo viÖc c¶i thiÖn t×nh h×nh
cña cËu bÐ ë nhµ.
• Nh»m «n l¹i, yªu cÇu häc viªn ®Þnh nghÜa kh¸i niÖm th«ng c¶m.
Hái häc viªn: Nhµ tham vÊn cã thÓ thÓ hiÖn sù th«ng c¶m nh− thÕ nµo
víi mét thµnh viªn lu«n gi÷ im lÆng trong gia ®×nh?
4. X¸c ®Þnh c¸c vÊn ®Ò mÊu chèt: (60 phót)
• Gi¶i thÝch r»ng môc ®Ých cña bµi tËp nµy lµ ®Ó häc viªn ph¸t triÓn kh¶
n¨ng x¸c ®Þnh ph¹m vi/vÊn ®Ò cÇn ®−îcgi¶i quyÕt trong tham vÊn.
• Chia häc viªn thµnh 4 nhãm nhá vµ ph¸t giÊy lín vµ giÊy d¸n cho tõng
nhãm.
Η Ph¸t tµi liÖu 21.1: X¸c ®Þnh c¸c vÊn ®Ò mÊu chèt, yªu cÇu tõng nhãm ®äc vµ
tham kh¶o t×nh huèng mÉu kÌm theo.
• §Ó häc viªn th¶o luËn kho¶ng 30 phót vÒ t×nh huèng theo nhãm nhá.
Mäi ng−êi trong nhãm cã thÓ tr×nh bµy c¸c c©u tr¶ lêi cïng nhau, hoÆc
•
mét ng−êi trong mçi nhãm tr×nh bµy tr−íc líp phÇn tr¶ lêi cña nhãm
m×nh. Mçi nhãm ®−îc tr×nh bµy trong kho¶ng 5-10 phót
• §Ó tæng kÕt ho¹t ®éng, chØ ra r»ng nhµ tham vÊn nªn l−u gi÷ c¸c tËp
hå s¬ cña c¸c cuéc tham vÊn vµ ghi chÐp c¶m nghÜ cña m×nh vÒ
c¸c vÊn ®Ò mÊu chèt trong c¸c ®¸nh gi¸ t×nh huèng ®Ó ®¶m b¶o r»ng
c¸c vÊn ®Ò quan träng ®Òu ®−îc ®Ò cËp ®Õn trong tham vÊn.
5. Tæng kÕt PhÇn I: (5 phót)
4Yªu cÇu häc viªn tæng kÕt nh÷ng néi dung ®· häc trong phÇn nµy. NÕu cÇn
thiÕt, bæ sung cho c¸c c©u tr¶ lêi cña hä víi nh÷ng kiÒn thøc trong phÇn “KiÕn
thøc tham kh¶o”.
4 Gi¶i thÝch r»ng, trong phÇn tíi, häc viªn sÏ häc kü h¬n c¸c kü n¨ng tham vÊn
gia ®×nh.
QuyÓn II
M«®un V, BµI III Tham vÊn gia ®×nh, PhÇn I & II.

4. Tham vÊn nhãm vµ gia ®×nh 189
QuyÓn II
M«®un V, BµI III Tham vÊn gia ®×nh, PhÇn I & II.

5. Tham vÊn nhãm vµ gia ®×nh 190
KiÕn thøc tham kh¶o:
«n tËp
C¸c ®éng c¬ hoÆc nh÷ng m©u thuÉn trong gia ®×nh th−êng t¹o ra hoÆc gãp phÇn
t¹o ra vÊn ®Ò cña c¸ nh©n lµ thµnh viªn trong gia ®×nh. Do ®ã, khi gióp ®ì c¸c
th©n chñ mµ gia ®×nh lµ yÕu tè lµm trÇm träng vÊn ®Ò th× viÖc l«i cuèn c¸c thµnh
viªn trong gia ®×nh vµo qu¸ tr×nh tham vÊn lµ rÊt cã ý nghÜa.
VÝ dô, cã mét gia ®×nh rÊt nghÌo ë ngo¹i vi Hµ néi, nh−ng vÉn cã kh¶ n¨ng chu
cÊp cho con c¸i c¸i ¨n, c¸i mÆc. Bç mÑ gia ®×nh nµy nhËn ra r»ng con c¸i cña
nhiÒu ng−êi hµng xãm cña hä kiÕm ®−¬c kh¸ nhiÒu tiÒn b»ng viÖc b¸n b¸o, ®¸nh
giµy, hoÆc lµm ng−êi gióp viÖc ë Hµ néi. Hä quyÕt ®Þnh b¾t cËu con trai lín nghØ
häc ra Hµ néi ®Ó kiÕm tiÒn cho hä x©y ng«i nhµ nhá hä ®· mong muèn tõ l©u
nh−ng ch−a cã kh¶ n¨ng. Khi ë Hµ néi, cËu bÐ c¶m thÊy rÊt nhí nhµ, ®¬n ®éc,
vµ sî h·i. Trong tr−êng hîp nµy, vÊn ®Ò cña cËu bÐ b¾t nguån tõ sù thiÕu n¨ng
lùc hiÓu biÕt cña bè mÑ vÒ sù an toµn, vµ phóc lîi cña ng−êi con. Hä ®ang bÞ
tho¶ hiÖp v× tiÒn. Thªm vµo ®ã, gia ®×nh em cã vÎ nh− kh«ng nhËn thøc ®−îc
nh÷ng rñi ro trÎ em ph¶i ®èi mÆt trªn ®−êng phè. §Ó hç trî tèt nhÊt cho trÎ, nhµ
tham vÊn nªn ®Õn nhµ cña gia ®×nh cËu bÐ vµ lµm tham vÊn víi bè mÑ em. Víi
th¸i ®é kh«ng ph¸n xÐt, nhµ tham vÊn nªn cè g¾ng gióp hä hiÓu ®−îc nh÷ng rñi
ro con trai hä ®ang ph¶i ®èi mÆt trªn ®−êng phè, vµ khuyÕn khÝch hä mang em
trë vÒ nhµ, vµ nÕu viÖc x©y nhµ qu¸ quan träng ®èi víi hä th× cã thÓ t×m c¸ch
kh¸c. Nhµ tham vÊn trong tr−êng hîp nµy cÇn sö dông nh÷ng kü n¨ng giao tiÕp
cô thÓ ®Ó kh«ng gièng nh− sù buéc téi hay ®çi chÊt; nÕu gia ®×nh hiÓu r»ng nhµ
tham vÊn ®ang ph¸n xÐt hä hoÆc hä bÞ xem th−êng, hä cã thÓ tõ chèi lµm viÖc víi
nhµ tham vÊn hoÆc chèi bá mäi nç lùc cña nhµ tham vÊn ®Ó gióp ®ì con trai hä.
Nh− ®· ®−îc th¶o luËn tr−íc ®ã, khi lµm tham vÊn gia ®×nh, ®iÒu quan träng lµ
ph¶i hiÓu ®−îc nh÷ng tÝnh chÊt hoÆc c¸c ®Æc tr−ng nµo khiÕn mét gia ®×nh “lµnh
m¹nh”. Víi kiÕn thøc nµy, nhµ tham vÊn cã thÓ gióp c¸c gia ®×nh lµm viÖc nh»m
®¹t ®−îc c¸c c¸ch xö sù vµ giao tiÕp tèt h¬n.
C¸c ®Æc tr−ng cña gia ®×nh lµnh m¹nh bao gåm:
• Cã lßng tin thùc sù vµo ng−êi kh¸c;
• Vui vÎ víi nhau;
• Kh¶ n¨ng t«n träng cuéc sèng riªng t− cña nhau(kh¶ n¨ng quan t©m ®Õn
ng−êi kh¸c bªn c¹nh b¶n th©n); vµ
• Duy tr× nh÷ng ranh giíi bÒn v÷ng nh−ng mÒm dÎo. Hay nãi c¸ch kh¸c, c¸c
thµnh viªn cña c¸c gia ®×nh lµnh m¹nh gÇn gòi, nh−ng cã thÓ thÝch øng víi
nh÷ng thay ®æi vai trß trong gia ®×nh (vÝ dô, bµ mÑ cã thÓ chÊp nhËn cuéc h«n
nh©n cña con g¸i mµ kh«ng cã c¶m gi¸c sî sù xuÊt hiÖn cña con rÓ m×nh
trong gia ®×nh)
Môc tiªu cña tham vÊn gia ®×nh
QuyÓn II
M«®un V, BµI III Tham vÊn gia ®×nh, PhÇn I & II.

6. Tham vÊn nhãm vµ gia ®×nh 191
C¸c gia ®×nh th−êng bÞ “t¾c” ë mét sè m« h×nh vµ cÇn ®−îc gióp ®ì ®Ó thay ®æi
nh÷ng vÞ trÝ ®−îc x¸c ®Þnh mét c¸ch cøng nh¾c trong “t«n ti trËt tù” gia ®×nh ®ã.
Môc tiªu ®Çu tiªn cña tham vÊn gia ®×nh lµ gióp c¸c gia ®×nh thay ®æi c¸c
kiÓu øng xö ®Ó c¶i thiÖn c¸ch thøc hä th−êng thùc hiÖn. VÝ dô, mét sè gia
®×nh th−êng cã nh÷ng vÊn ®Ò trÇm träng (ch¼ng h¹n, nghiÖn r−îu trong gia ®×nh)
mµ hä chèi bá ®èi mÆt víi chóng. §iÒu nµy chØ lµm cho c¸c vÊn ®Ò nµy trë nªn
tåi tÖ h¬n. Nhµ tham vÊn gióp c¸c gia ®×nh ph¸ vì sù phñ nhËn b»ng c¸ch
khuyÕn khÝch c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh bµy tá mét c¸ch th¼ng th¾n víi ng−êi
kh¸c trong cuéc tham vÊn, thõa nhËn nh÷ng tån t¹i, vµ cïng nhau gi¶i quyÕt vÊn
®Ò.
Tham vÊn gia ®×nh còng cã thÓ:
• Gióp c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh dÔ dµng giao tiÕp víi nhau h¬n. VÝ dô, nhµ
tham vÊn cã thÓ h−íng dÉn gia ®×nh sö dông c¸c c©u nãi thÓ hiÖn nh÷ng mèi
quan t©m/c¸c quan ®iÓm cña c¸ nh©n (ch¼ng h¹n, “T«i c¶m thÊy bÞ tæn
th−¬ng khi anh lê ®i nh÷ng g× t«i nãi”) h¬n lµ sö dông c¸c c©u buéc téi nh»m
lµm bÏ mÆt hoÆc chÕ giÔu ng−êi kh¸c (ch¼ng h¹n, “T¹i sao anh thËm chÝ
ch¼ng thÌm nghe t«i nãi g×? TÊt c¶ nh÷ng g× anh quan t©m chØ lµ b¶n th©n
anh.”);
• T¹o c¬ héi cho mçi thµnh viªn trong gia ®×nh bµy tá mét c¸ch trung thùc vÒ
c¶m gi¸c cña hä (bao gåm c¶ trÎ em); vµ
• H−íng dÉn c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh cã thÓ sö dông c¸c kü n¨ng vµ c¸c
nguån lùc ®Ó ®èi mÆt víi sù c¨ng th¼ng vµ m©u thuÉn (vÝ dô, h−íng dÉn c¸c
thµnh viªn trong gia ®×nh c¸c c¸ch míi ®Ó nãi chuyÖn víi nhau khi cã ®iÒu g×
®ã phiÒn lßng hä thay v× ®Ó c¸c c¶m gi¸c cña hä “dån nÐn” vµ sau ®ã“bïng
næ”)
C¸c nhµ tham vÊn lµm viÖc víi gia ®×nh ®Õn khi hä cã thÓ tù t¹o ra nh÷ng thay
®æi tÝch cùc vµ duy tr× nh÷ng c¸ch xö sù míi (kh«ng cã sù hç trî tiÕp theo vµ
nh÷ng khuyÕn khÝch cña nhµ tham vÊn).
Sau ®©y lµ vµi gîi ý ®Ó tham vÊn cã hiÖu qu¶ víi c¸c gia ®×nh:
Trong cuéc gÆp gì ban ®Çu víi gia ®×nh, h·y lµm s¸ng tá c¸c môc
•
tiªu tham vÊn vµ vai trß cña nhµ tham vÊn. V¶ l¹i, th©n chñ kh«ng bao
giê nªn bÞ “mï mê” vÒ tham vÊn ®−îc thùc hiÖn nh− thÕ nµo vµ nhµ tham
vÊn lµm g× ®Ó hç trî c¸c gia ®×nh vµ khuyÕn khÝch sù thay ®æi.
GÆp gì víi tõng thµnh viªn trong gia ®×nh vµ l¾ng nghe mµ kh«ng
•
ph¸n xÐt vÒ sù thËt tr¶i nghiÖm cña mçi ng−êi. Mét sè ng−êi lín cã xu
h−íng chi phèi cuéc tham vÊn, nãi hÕt phÇn cña trÎ em. Nhµ tham vÊn
ph¶i ®¶m b¶o r»ng trÎ em trong gia ®×nh ®ã còng cã c¬ héi ®Ó nãi lªn
quan ®iÓm vµ c¸c c¶m gi¸c cña chóng. Nhµ tham vÊn nªn tr¸nh tËp trung
QuyÓn II
M«®un V, BµI III Tham vÊn gia ®×nh, PhÇn I & II.

7. Tham vÊn nhãm vµ gia ®×nh 192
qu¸ nhiÒu vµo mét thµnh viªn trong gia ®×nh mµ bá qua c¸c thµnh viªn
kh¸c.
Sö dông c¸c kü n¨ng th«ng c¶m vµ giao tiÕp ®Ó khai th¸c nh÷ng g×
•
mµ mçi thµnh viªn trong gia ®×nh ®ang tr¶i nghiÖm (bao gåm c¸c ý
nghÜ, c¶m gi¸c, vµ hµnh vi)
N¾m ®−îc nh÷ng g× mµ tõng thµnh viªn trong gia ®×nh muèn thay ®æi
•
vÒ c¸ch gia ®×nh ®ã ®ang thùc hiÖn vµ gióp hä v¹ch ra mét c¸ch ®Ó
t¹o ra nh÷ng thay ®æi tháa m·n nhiÒu nhÊt c¸c nhu cÇu cña tõng
thµnh viªn.
Cã thÓ lµm viÖc víi c¸c gia ®×nh nh− mét ng−êi ®ång minh vµ ng−êi
•
hoµ gi¶i trong giao tiÕp h¬n lµ mét “chuyªn gia” ®ang lµm nhiÖm vô.
V¶ l¹i, nhµ tham vÊn kh«ng ph¶i lµ nh÷ng “ nhµ cè vÊn” hoÆc nh÷ng
chuyªn gia, mµ lµ t¸c nh©n cña sù thay ®æi gióp ®ì c¸c thµnh viªn trong
gia ®×nh cã c¬ héi ®Ó bµy tá trung thùc vÒ c¸c vÊn ®Ò vµ lµm thÕ nµo ®Ó
gi¶i quyÕt chóng.
Cho phÐp c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh bµy tá th¸i ®é giËn d÷ trong
•
c¸c cuéc tham vÊn gia ®×nh. Th¸i ®é giËn d÷ cã thÓ ®¸ng sî hoÆc khã
gi¶i quyÕt, nh−ng ®«i khi thÓ hiÖn sù giËn d÷ cã thÓ mang l¹i sù thay ®æi
tÝch cùc ®¸ng kÓ trong c¸c mèi quan hÖ. NÕu mét thµnh viªn trong gia
®×nh trë nªn giËn d÷, nhµ tham vÊn nªn nãi chuyÖn víi ng−êi ®ã cïng víi
c¸c thµnh viªn kh¸c trong gia ®×nh, yªu cÇu c¸c thµnh viªn kh¸c b×nh luËn
vÒ sù giËn d÷ cña ng−êi ®ã. Nhµ tham vÊn gia ®×nh cã n¨ng lùc sö dông
sù giËn d÷ nh− mét kinh nghiÖm häc hái cho c¶ gia ®×nh vµ ®¶m b¶o r»ng
mçi thµnh viªn ®Òu cã c¬ héi ph¶n øng l¹i sù giËn d÷ ®ã. Nhµ tham vÊn
gia ®×nh kh«ng bao giê ®−îc nãi mäi ng−êi nªn c¶m gi¸c nh− thÕ nµo, vÝ
dô “§õng giËn d÷” hoÆc “Anh/chÞ kh«ng nªn c¶m thÊy buån”, mµ cho
phÐp mäi ng−êi bµy tá c¶m gi¸c cña hä (miÔn lµ hä kh«ng l¹m dông ng«n
ng÷ hoÆc th©n thÓ ®èi víi ng−êi kh¸c). H·y lu«n nhí r»ng, mäi ng−êi
th−êng sö dông sù giËn d÷ ®Ó che ®Ëy nçi ®au cña hä. (VÝ dô, mét ng−êi
chång trót sù giËn d÷ lªn vî cña m×nh v× chÞ ®· ®i ch¬i víi c¸c b¹n thay v×
ë nhµ chuÈn bÞ b÷a tèi. Anh ta cã thÓ thùc sù c¶m thÊy bÞ xem th−êng bëi
v× cho r»ng vî m×nh thÝch ®µn ®óm h¬n).
• H·y n¨ng ®éng, khëi x−íng c¸c cuéc trao ®æi, vµ ®Ò ra c¸c gîi ý.
Nhµ tham vÊn gia ®×nh thØnh tho¶ng ®æi “h−íng” c¸c cuéc trao ®æi trong
suèt cuéc tham vÊn. VÝ dô, nÕu hai thµnh viªn trong gia ®×nh tranh luËn,
nhµ tham vÊn cã thÓ yªu cÇu tõng ng−êi nhËn xÐt vÒ nh÷ng g× ®ang x¶y ra
gi÷a hä thay v× ngåi im cho ®Õn khi cuéc tranh luËn chÊm døt. Nhµ tham
vÊn gia ®×nh cã n¨ng lùc th−êng m¹nh d¹n tham gia mµ kh«ng sî chÞu
tr¸ch nhiÖm.
§Ó mäi ng−êi kÕt thóc nh÷ng g× hä ®ang tr×nh bµy vµ mêi c¸c thµnh
•
viªn kÝn tiÕng ®−a ra nhËn xÐt. Kh«ng ng¾t lêi mäi ng−êi khi hä ®ang nãi
QuyÓn II
M«®un V, BµI III Tham vÊn gia ®×nh, PhÇn I & II.

8. Tham vÊn nhãm vµ gia ®×nh 193
hoÆc cho phÐp c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh ng¾t lêi lÉn nhau. Cè g¾ng
l«i cuèn tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh vµo cuéc héi tho¹i.
Ph¶n ¸nh nh÷ng sù trao ®æi cña gia ®×nh ®Ó bæ sung thªm vµo nhËn
•
thøc cña hä vÒ m« h×nh vµ ®éng c¬ cña gia ®×nh cã vÊn ®Ò. VÝ dô,
mét nhµ tham vÊn cã thÓ nhËn xÐt r»ng bµ mÑ cã xu h−íng c¾t lêi con g¸i
m×nh. ViÖc nµy nªn ®−îc thùc hiÖn theo c¸ch kh«ng ®¸nh gi¸; nhµ tham
vÊn kh«ng nªn nãi: “ChÞ kh«ng nªn c¾t lêi khi con g¸i chÞ ®ang nãi”. Thay
vµo ®ã, mét c©u nãi nh− “T«i nhËn thÊy r»ng chÞ lu«n muèn cã ý kiÕn cïng
lóc víi ch¸u Lan. Lan, c« kh«ng biÕt ®iÒu nµy cã ¶nh h−ëng g× ®Õn ch¸u
kh«ng?” cã thÓ t¹o ra nh÷ng thay ®æi tÝch cùc trong hµnh vi.
Cã kh¶ n¨ng tham gia vµo nhiÒu “phÝa” ë bÊt cø thêi ®iÓm cô thÓ nµo.
•
Nhµ tham vÊn cã hiÖu qu¶ l¾ng nghe vµ th«ng c¶m víi c¸c thµnh viªn
trong gia ®×nh ®Ó ®¶m b¶o r»ng mçi ng−êi trong sè hä ®Òu c¶m thÊy ®−îc
l¾ng nghe mµ kh«ng bÞ ®¸nh gi¸. NÕu mèi thµnh viªn trong gia ®×nh c¶m
thÊy ®−îc l¾ng nghe vµ ®−îc t«n träng, hä sÏ gi¶m bít nhu cÇu tù vÖ.
Môc ®Ých cña nhµ tham vÊn lµ gióp c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh giao tiÕp
cã hiÖu qu¶ h¬n víi nhau.
Nhµ tham vÊn gia ®×nh nªn tr¸nh:
• Nãi ai nªn lµm g× (vÝ dô, ®−a ra c¸c “gi¶i ph¸p” cho c¸c vÊn ®Ò, chØ trÝch
hoÆc ph¸n xÐt).
Tù suy diÔn vÒ ®éng c¬ bªn trong cña mäi ng−êi. VÝ dô, viÖc nãi r»ng,
•
“cho dï mÑ ch¸u hay qu¸t m¾ng ch¸u, mÑ ch¸u ®ang cè g¾ng thÓ hiÖn
r»ng mÑ ch¸u vÉn yªu quý ch¸u” lµ kh«ng phï hîp bëi v×, 1) nhµ tham
vÊn ®ang pháng ®o¸n, 2) nhµ tham vÊn kh«ng cho phÐp thµnh viªn trong
gia ®×nh tù hiÓu, 3) nhµ tham vÊn xö sù nh− mét nh©n vËt cã quyÒn lùc –
“ng−êi biÕt tuèt”.
• Thiªn vÞ hiÓu biÕt cña m×nh vÒ vÊn ®Ò h¬n hiÓu biÕt cña th©n chñ (vÝ
dô, nghÜ r»ng m×nh thùc sù biÕt nh÷ng g× ®ang x¶y ra h¬n gia ®×nh th©n
chñ).
“§øng vÒ mét phÝa” hoÆc “vµo bÌ ph¸i ” víi bÊt cø thµnh viªn nµo
•
trong gia ®×nh nh»m ñng hé hä. ThØnh tho¶ng, c¸c gia ®×nh ®Õn gÆp
nhµ tham vÊn vµ nãi r»ng mét thµnh viªn trong gia ®×nh hä lµ nguyªn nh©n
cña mäi vÊn ®Ò vµ m©u thuÉn. Ch¼ng h¹n, mét gia ®×nh cã thÓ ®æ lçi cho
c« con g¸i ë ®é tuæi thanh thiÕu niªn hay chèng ®èi vÒ tÊt c¶ mäi chuyÖn
sai tr¸i trong gia ®×nh. NÕu nhµ tham vÊn kh«ng kh¸ch quan vµ ®øng vÒ
phÝa gia ®×nh chèng l¹i c« con g¸i, nhµ tham vÊn cã thÓ ®Èy c« bÐ ra ngoµi
vµ cµng cñng cè h¬n cho niÒm tin cña gia ®×nh r»ng kh«ng ai ngoµi c« con
g¸i cña hä ph¶i g¸nh chÞu tr¸ch nhiÖm hay kh«ng ai trong sè hä cÇn ph¶i
thay ®æi c¸ch xö sù. NÕu nhµ tham vÊn thiÕt lËp mét liªn kÕt hay quan hÖ
kh¸ch quan víi c« bÐ song song víi c¸c thµnh viªn kh¸c trong gia ®×nh, c«
QuyÓn II
M«®un V, BµI III Tham vÊn gia ®×nh, PhÇn I & II.

9. Tham vÊn nhãm vµ gia ®×nh 194
bÐ cã thÓ dÔ chÊp nhËn tham gia vµo cuéc tham vÊn vµ gÇn gòi h¬n víi
gia ®×nh. B»ng c¸ch kh«ng a dua, nhµ tham vÊn còng trë thµnh mét vÝ dô
cho c¸c thµnh viªn kh¸c trong gia ®×nh, cho hä thÊy r»ng cã nhiÒu c¸ch
kh¸c ®Ó nh×n nhËn c¸c vÊn ®Ò trong gia ®×nh. Nhµ tham vÊn nªn nghÜ,
“§iÒu g× ®· x¶y ra ®èi víi tõng thµnh viªn vµ tÊt c¶ thµnh viªn trong gia
®×nh?” thay v× nghÜ, “Mäi thµnh viªn trong gia ®×nh ®ang lµm g× ®èi víi
thµnh viªn nµy?”
G¸nh qu¸ nhiÒu tr¸ch nhiÖm. Nã sÏ lµm mäi ng−êi lóng tóng, ®Æc biÖt lµ
•
trÎ em nÕu nhµ tham vÊn qu¸ quan t©m ®Õn kÕt qu¶ cô thÓ. Khi nhµ tham
vÊn nhËn qu¸ nhiÒu tr¸ch nhiÖm, hä ®ang ®Ó c¸i t«i cña hä kiÓm so¸t
(ch¼ng h¹n, muèn c¸c gia ®×nh thµnh c«ng tõ ®ã hä cã thÓ tù c¶m thÊy
c¸c kü n¨ng tham vÊn cña hä tèt). Nhµ tham vÊn ph¶i x¸c ®Þnh vµ thõa
nhËn nh÷ng h¹n chÕ cña chÝnh m×nh vµ hiÓu r»ng c¸c gia ®×nh chÞu tr¸ch
nhiÖm cho sù thay ®æi cña hä.
Lµm cho gia ®×nh nh÷ng g× hä cã thÓ tù lµm. Môc tiªu cña tham vÊn lµ
•
t¨ng c−êng n¨ng lùc ®Ó mäi ng−êi tù gióp ®ì b¶n th©n; nhµ tham vÊn
kh«ng lÊy ®i kh¶ n¨ng tù kiÓm so¸t cña c¸c gia ®×nh.
C¸c kü n¨ng tham vÊn gia ®×nh
D−íi ®©y lµ c¸c kü n¨ng cã thÓ lµm cho tham vÊn gia ®×nh cã hiÖu qu¶ h¬n:
Kh¶ n¨ng gi¶i thÝch c¸c vÊn ®Ò theo c¸ch kh¸c
Mäi ng−êi th−êng kh«ng thÓ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò bëi v× hä th−êng t¾c ë mét
c¸ch nh×n nhËn nh÷ng vÊn ®Ò nµy. Mét c¸ch nhµ tham vÊn cã thÓ gióp hä lµ ®−a
ra c¸c c¸ch nh×n nhËn kh¸c thay ®æi ý nghÜa cña sù kiÖn hoÆc vÊn ®Ò. §iÒu nµy
cã nghÜa lµ cÊu tróc l¹i mét t×nh huèng theo c¸ch chuyÓn ®æi nh÷ng hµnh vi cã
vÊn ®Ò hoÆc cã dÊu hiÖu thµnh c¸c hµnh vi thÝch hîp. VÝ dô, “ChÞ vµ chång chÞ
rÊt giËn nhau – khi anh chÞ giËn nhau, râ rµng lµ anh chÞ cã quan t©m ®Õn nhau
rÊt nhiÒu, kh«ng th× anh chÞ ®· kh«ng thÓ hiÖn c¶m xóc nh− vËy.” HoÆc “Anh
®ang c¶m thÊy kh«ng cã hy väng r»ng t×nh huèng cã thÓ thay ®æi, nh−ng anh ®·
thùc hiÖn mét b−íc tÝch cùc ®Çu tiªn lµ quyÕt ®Þnh gÆp nhµ tham vÊn”. ViÖc gi¶i
thÝch vÊn ®Ò hoÆc t×nh huèng theo c¸ch kh¸c cã thÓ thay ®æi nhËn thøc cña gia
®×nh vÒ hµnh vi, vµ cã thÓ khuyÕn khÝch c¸c thµnh viªn suy nghÜ vµ hµnh ®éng
theo c¸ch kh¸c. C¸ch hiÓu míi nµy ®−a ®Õn gi¶i ph¸p thÝch hîp h¬n cho mét
vÊn ®Ò. ViÖc thay ®æi c¸ch nh×n cã thÓ ®−îc ¸p dông cho hµnh vi cô thÓ cña c¸
nh©n, ch¼ng h¹n, quot; B×nh uèng qu¸ nhiÒu cã thÓ lµ dÊu hiÖu anh Êy cÇn ®Õn sù
gióp ®ì cña mäi ng−êiquot; hay quot; Sù tøc giËn cña cha b¹n khi b¹n ®i ch¬i vÒ qu¸
muén lµ dÊu hiÖu cña t×nh yªu th−¬ng vµ sù quan t©mquot;. Khi mét gia ®×nh nghe
thÊy nh÷ng vÊn ®Ò cña hä ®−îc diÕn ®¹t nh− mét viÖc khã kh¨n nh−ng cã thÓ
chÞu ®ùng ®−îc, th× hä th−êng ®−îc t¨ng c−êng n¨ng lùc ®Ó gi¶i quyÕt hoÆc thay
®æi nh÷ng ®iÒu sai tr¸i.
Giao nhiÖm vô
QuyÓn II
M«®un V, BµI III Tham vÊn gia ®×nh, PhÇn I & II.

10. Tham vÊn nhãm vµ gia ®×nh 195
Nhµ tham vÊn ®«i khi giao “nhiÖm vô ë nhµ” cho c¸c gia ®×nh nh− mét c¸ch ®Ó
mäi thµnh viªn thùc hiÖn c¸c hµnh ®éng cô thÓ. VÝ dô, yªu cÇu mét bµ mÑ kh«ng
th−êng xuyªn quan t©m ®Õn con trai m×nh thùc hµnh khen ngîi con trai chÞ ta mçi
ngµy mét lÇn. HoÆc, khi lµm viÖc víi mét ng−êi ch¸n n¶n, h·y khuyÕn khÝch hä
viÕt ra giÊy nh÷ng sù ch¸n n¶n cña m×nh vµ chia sÎ nh÷ng c¶m gi¸c nµy trong
cuéc tham vÊn tíi. Nh÷ng “nhiÖm vô” nh− vËy cã thÓ gióp ®¶m b¶o r»ng c¸c
thµnh viªn trong gia ®×nh ®ang thùc hiÖn hiÖn nh÷ng hµnh ®éng cô thÓ ®Ó c¶i
thiÖn cuéc sèng cña hä.
Sö dông c¸c c©u hái
C¸c c©u hái cã thÓ ®−îc sö dông ®Ó b¾t ®Çu hoÆc kÕt thóc c¸c cuéc tham
vÊn, lµm s¸ng tá c¸c môc ®Ých, mêi tham gia vµ vµ ®¶m b¶o “nhiÖm vô” cña
tham vÊn. VÝ dô, “§iÒu g× khiÕn anh/chÞ ®Õn víi cuéc tham vÊn ngµy h«m
nay?”, “§Õn thêi ®iÓm nµy chóng ta lµm nh− thÕ nµo?” “Cã ph¶i chóng ta võa
nãi vÒ nh÷ng ®iÒu anh/chÞ muèn nãi kh«ng?” hoÆc “Anh/chÞ muèn ®iÒu g× sÏ x¶y
ra?”. Nhµ tham vÊn nªn lu«n lu«n s¸ng t¹o trong c¸ch ®Æt c©u hái, sñ dông
nhiÒu c©u hái më theo kh¶ n¨ng cña m×nh ®Ó khai th¸c c¸c c¶m gi¸c vµ quan
®iÓm cña th©n chñ.
ThÓ hiÖn sù th«ng c¶m
ThÓ hiÖn sù th«ng c¶m vÒ c¬ b¶n lµ viÖc c¶m nhËn vµ tr¶i nghiÖm thÕ gi¬Ý
riªng cña th©n chñ nh− thÓ nã lµ cña chÝnh anh/chÞ. Th«ng c¶m nªn ®−îc
thÓ hiÖn víi tÊt c¶ mäi thµnh viªn trong gia ®×nh, kh«ng chØ víi nh÷ng
ng−êi ®ang nãi chuyÖn. Gi¶ sö anh/chÞ ®ang lµm tham vÊn cho mét «ng bè bµ
mÑ mµ lu«n phª b×nh cËu con trai ®ang cßn niªn thiÕu. Trong tr−êng hîp nµy,
nhµ tham vÊn nªn hái cËu bÐ vÒ c¶m gi¸c cña em nh÷ng lóc bÞ phª b×nh vµ th«ng
c¶m víi ph¶n øng cña em, hay ®o¸n xem cËu bÐ ®ang c¶m thÊy thÕ nµo (vÝ dô,
n¶n lßng, c« ®¬n, giËn d÷) dùa vµo nh÷ng hµnh vi kh«ng lêi cña em. Sau ®ã,
anh/chÞ ta nªn kiÓm tra l¹i víi cËu bÐ vÒ sù chÝnh x¸c cña gi¶ ®Þnh, “C« c¶m gi¸c
r»ng ch¸u c¶m thÊy kh«ng tho¶i m¸i vµ “hçn ®én” lóc nµy cã ®óng kh«ng?.
C¸ch nµy cã thÓ gióp c¶m thÊy ®−îc tham gia h¬n vµo qu¸ tr×nh tham vÊn vµ sÏ
nãi vÒ c¸c c¶m gi¸c cña m×nh. ChØ khi th©n chñ c¶m thÊy ®−îc tham gia, chÊp
nhËn, vµ c¶m th«ng, hä sÏ l¾ng nghe ý kiÕn hoÆc ®Ò xuÊt cho sù thay ®æi.
Tæng kÕt:
§Ó trë thµnh nhµ tham vÊn gia ®×nh cã hiÖu qu¶, nhµ tham vÊn gia ®×nh
•
ph¶i l¾ng nghe quan ®iÓm cña mçi thµnh viªn trong gia ®×nh, cè g¾ng hiÓu
vµ th«ng c¶m víi hä. Nhµ tham vÊn dµnh cho c¸c gia ®×nh quyÒn ®Þnh
h−íng cuéc tham vÊn vµ tr¸nh nãi víi hä r»ng hä nªn nghÜ hay hä nªn lµm
g× ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
Nhµ tham vÊn gia ®×nh gióp c¸c gia ®×nh thay ®æi “c¸c nguyªn t¾c” vµ c¸c
•
m« h×nh lµm hä “bÕ t¾c“ ë c¸c hµnh vi tiªu cùc vµ tù huû ho¹i.
QuyÓn II
M«®un V, BµI III Tham vÊn gia ®×nh, PhÇn I & II.

11. Tham vÊn nhãm vµ gia ®×nh 196
• Tham vÊn gia ®×nh cã hiÖu qu¶ ®ßi hái mét sè kü n¨ng gåm kü n¨ng thÓ
hiÖn sù th«ng c¶m vµ kh¶ n¨ng ®øng vÒ phÝa tõng thµnh viªn trong
gia ®×nh, l¾ng nghe vµ tÝch cùc khuyÕn khÝch sù tham gia cña tõng thµnh
viªn, vµ kh¶ n¨ng ®Ó c¸c thµnh viªn bµy tá sù giËn d÷ khi cÇn thiÕt.
C¸c kü n¨ng kh¸c bao gåm kü n¨ng diÔn ®¹t vÊn ®Ò theo c¸ch kh¸c tÝch
cùc h¬n, ®−a ra c¸c ®Þnh h−íng vµ giao nhiÖm vô, sö dông c¸c c©u hái, vµ
th«ng c¶m víi c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh.
Pháng theo A.E. Ivey, M.B. Ivey, & L. Simek-Morgan. (1993). Counseling and Psychotherapy: A
Multicultural Perspective (3rd Ed.), pp. 345-346, C. J. O’Leary. (1999). Counselling
Couples and Families: A Person-Centred Approach, S. Minuchin & C.H. Fishman.
(1981). Family Therapy Techniques.
QuyÓn II
M«®un V, BµI III Tham vÊn gia ®×nh, PhÇn I & II.

12. Tham vÊn nhãm vµ gia ®×nh 197
M«®un V: bµi VI
Tham vÊn gia ®×nh: PhÇn III
môc tiªu :
• Giíi thiÖu øng dông cña mÖnh ®Ò T«i , mét kü n¨ng nh»m gióp c¸c gia
®×nh/th©n chñ giao tiÕp cã hiÖu qña h¬n.
• Nh»m ®−a ra nh÷ng gîi ý ®Ó b¾t ®Çu c¸c cuéc tham vÊn gia ®×nh.
• T¹o c¬ héi cho häc viªn thùc hµnh vµ ph¶n håi.
Tæng thêi gian: Kho¶ng 3 giê
1. C¸c kü n¨ng tham vÊn gia ®×nh --- øng dông cña c¸c mÖnh ®Ò “t«i”: (30
phót)
• Dµnh vµi phót ®Ó gi¶i thÝch kh¸i niÖm mÖnh ®Ò “T«i” (xem phÇn “KiÕn thøc
tham kh¶o”)
Η Ph¸t tµi liÖu 22.1: C«ng thøc mÖnh ®Ò “T«i” vµ yªu cÇu häc viªn dµnh ra vµi
phót ®Ó «n l¹i.
• §Ó ®¶m b¶o r»ng häc viªn hiÓu kh¸i niÖm mÖnh ®Ò “T«i” yªu cÇu hä chuyÓn
nh÷ng c©u mÖnh ®Ó “B¹n/Anh/chÞ ” sau ®©y sang mÖnh ®Ò “T«i”:
“B¹n/Anh/chÞ lu«n lµm phiÒn t«i khi t«i ®ang lµm viÖc. T«i thÊy mÖt mái v×
chuyÖn ®ã”
C©u tr¶ lêi mÉu:
“T«i c¶m thÊy n¶n khi anh/chÞ ®Æt c©u hái trong lóc t«i ®ang cè g¾ng lµm viÖc.
T«i sÏ nãi chuyÖn víi anh/chÞ khi cã thêi gian. Chóng ta cã thÓ nãi chuyÖn víi
nhau khi t«i xong viÖc ®−îc kh«ng? ”
“Anh ta lµm t«i ph¸t ®iªn lªn mçi lóc anh ta ng¾t lêi t«i. T«i kh«ng thÓ chÞu
®ùng thªm ®−îc n÷a ”
C©u tr¶ lêi mÉu:
“Khi anh Êy ng¾t lêi t«i lóc t«i ®ang cè nãi vÒ mét ®iÒu g× ®ã lµm t«i c¶m thÊy côt
høng vµ ch¸n n¶n. T«i muèn nãi chuyÖn víi anh ta xem cã c¸ch nµo ®Ó c¶i thiÖn
vÊn ®Ò giao tiÕp gi÷a chóng t«i ”
“B¹n/Anh/chÞ thËt th« lç víi mäi ng−êi! T¹i sao B¹n/Anh/chÞ kh«ng thÓ gi÷
im lÆng quan ®iÓm cña m×nh!”
QuyÓn II
M«®un V, BµI III Tham vÊn gia ®×nh, PhÇn I & II.

13. Tham vÊn nhãm vµ gia ®×nh 198
C©u tr¶ lêi mÉu: “T«i c¶m thÊykhã chÞu khi b¹n/anh/chÞ nãi víi mäi ng−êi nh÷ng
®iÒu cã thÓ lµm tæn th−¬ng c¶m gi¸c cña hä. T«i mong b¹n/anh/chÞ
cã thÓ thö lµm theo c¸ch kh¸c, cã lÏ lµ mét c¸ch bµy tá quan ®iÓm
thËn träng h¬n.”
§−a ra bµi gi¶ng ng¾n gän vÒ c¸ch sö dông mÖnh ®Ò “T«i” cã hiÖu
•
qu¶.
2. MÖnh ®Ò “T«i”: (20 phót)
• Yªu cÇu häc viªn ghÐp thµnh c¸c cÆp. Mçi ng−êi chuÈn bÞ mét mÖnh ®Ò
“T«i” vÒ mét t×nh huèng hiÖn t¹i hay mét khã kh¨n mµ anh/chÞ ta ®ang ph¶i
®èi mÆt. Ng−êi cïng cÆp gióp ng−êi kia lµm cho c©u nãi cña hä râ rµng h¬n.
• C¸c cÆp cã 5-10 phót ®Ó thùc hiÖn bµi tËp nµy, sau ®ã tËp hîp nhãm lín vµ
mçi ng−êi sÏ ®äc to MÖnh ®Ò “T«i”cñam×nh tr−íc líp. C¸c cÆp kh¸c cã thÓ
cho ý kiÕn ®Ó söa cho nh÷ng mÖnh ®Ò nµy ®−îc hoµn chØnh vµ hay h¬n nÕu
cÇn thiÕt. Hái xem häc viªn cã th¾c m¾c g× kh«ng.
3. Mét sè b−íc ®Ó b¾t ®Çu tham vÊn gia ®×nh: Tr×nh bµy vµ th¶o luËn (20
phót)
• Yªu cÇu häc viªn lÊy giÊy bót ra vµ viÕt mét sè ®Ò xuÊt ®Ó b¾t ®Çu
cuéc tham vÊn gia ®×nh. Yªu cÇu nhiÒu häc viªn kh¸c nhau ph¸t biÓu ý
kiÕn.
• Bæ sung ý kiÕn cña häc viªn víi nh÷ng gîi ý ®Ó b¾t ®Çu mét cuéc trao
®æi tham vÊn gia ®×nh ( xem phÇn KiÕn thøc tham kh¶o .)
• Khi anh/chÞ b¾t ®Çu th¶o luËn tham vÊn gia ®×nh vµ nh÷ng thanh thiÕu
niªn, h·y yªu cÇu häc viªn ®−a ra c¸c vÝ dô s¸ng t¹o vÒ c¸c c©u hái
nhµ tham vÊn cã thÓ hái ®Ó lµm quen víi ng−êi vÞ thµnh niªn. Ghi c¸c
c©u tr¶ lêi cña häc viªn lªn b¶ng hay vµo giÊy lín.
4. TiÓu phÈm vÒ tham vÊn gia ®×nh: Ho¹t ®éng nhãm nhá (135 phót)
Η Ph¸t tµi liÖu 22.2: Thùc hµnh ®ãng vai tham vÊn gia ®×nh. Yªu cÇu häc viªn
dµnh vµi phót ®Ó ®äc tµi liÖu.
• Chia häc viªn thµnh c¸c nhãm nhá n¨m ng−êi, vµ yªu cÇu hä tu©n thñ c¸c chØ
dÉn trong tµi liÖu.
• H·y theo dâi ®ång hå, hÕt 10 phót, yªu cÇu häc viªn ®æi vai.
• §i quanh líp häc ®Ó quan s¸t ho¹t ®éng vµ gîi ý. H·y khuyÕn khÝch häc viªn!
yªu cÇu häc viªn sö dông tÊt c¶ c¸c kü n¨ng ®· häc. NÕu cÇn thiÕt, gîi ý c¸c
c¸ch häc viªn cã thÓ phèi hîp c¸c kü n¨ng tham vÊn gia ®×nh cô thÓ ®· häc
QuyÓn II
M«®un V, BµI III Tham vÊn gia ®×nh, PhÇn I & II.

14. Tham vÊn nhãm vµ gia ®×nh 199
vµo tiÓu phÈm. Khen ngîi nh÷ng häc viªn ®· sö dông c¸c kü n¨ng võa th¶o
luËn.
• Khi häc viªn kÕt thóc thùc hµnh ®ãng vai, yªu cÇu mét nhãm tr×nh bµy tr−íc
líp mét cuéc tham vÊn gia ®×nh ®Çu tiªn. Yªu cÇu nhãm “tr×nh diÔn” trong 10
phót sau ®ã häc viªn vµ nh÷ng ng−êi ®ãng vai c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh
nhËn xÐt.
• NÕu thêi gian cho phÐp, gi¶ng viªn vµ ng−êi ®ång gi¶ng nªn ®ãng vai nhµ
tham vÊn trong minh ho¹ tham vÊn gia ®×nh, ®¶m b¶o sö dông nhiÒu nhÊt c¸c
kü n¨ng ®· th¶o luËn trong bµi häc.
• NhÊn m¹nh r»ng tham vÊn gia ®×nh lµ mét th¸ch thøc. Cã thÓ mÊt nhiÒu thêi
gian ®Ó c¶m thÊy tho¶i m¸i vµ tù tin víi t− c¸ch lµ nhµ tham vÊn gia ®×nh.
Hái xem häc viªn cã c©u hái hoÆc nhËn xÐt g× kh«ng.
5. Tæng kÕt PhÇn II: (5 phót)
Mét khÝa c¹nh quan träng cña tham vÊn gia ®×nh lµ gióp c¸c thµnh viªn
trong gia ®×nh cã thÓ giao tiÕp víi nhau. ViÖc h−íng dÉn c¸c thµnh viªn
trong gia ®×nh sö dông c¸c mÖnh ®Ò “T«i” lµ mét c¸ch ®Ó c¶i thiÖn giao
tiÕp vµ gi¶m bít ph¶n øng thñ thÕ.
Khi b¾t ®Çu mét cuéc tham vÊn gia ®×nh, h·y hoan nghªnh vµ chÊp nhËn
tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh . H·y cè g¾ng hÕt søc ®Ó mäi thµnh
viªn ®Òu c¶m thÊy ®−îc tham gia.
Trong khi viÖc tËp trung vµo c¸c vÊn ®Ò vµ cã thÓ gi¶i quyÕt chóng nh− thÕ
nµo trong suèt qu¸ tr×nh tham vÊn lµ cÇn thiÕt th× viÖc ghi nhËn nh÷ng thÕ
m¹nh vµ c¸c ®ãng gãp tÝch cùc cña gia ®×nh còng rÊt quan träng. Khi c¸c
vÊn ®Ò g©y ¸p lùc nÆng nÒ lªn gia ®×nh , hä cã thÓ c¶m thÊy v« väng vµ
kh«ng nhËn ra nh÷ng ®iÒu hä lµm rÊt tèt.
H·y s¸ng t¹o trong viÖc ®Æt c¸c c©u hái.
Dµnh thêi gian ®Ó kÕt thóc cuéc tham vÊn, vµ ®¶m b¶o cã tæng kÕt nh÷ng
®iÓm quan träng ®−îc nªu ra trong suèt cuéc tham vÊn.
KiÕn thøc tham kh¶o:
C¸c kü n¨ng tham vÊn gia ®×nh (TiÕp theo)
Sö dông mÖnh ®Ò “T«i”
Mét mÖnh ®Ò quot;T«iquot; lµ mét c¸ch diÔn ®¹t râ rµng quan ®iÓm cña anh chÞ tr−íc mét
t×nh huèng nhÊt ®Þnh, ch¼ng h¹n: quot; T«i thÊy... .. . .. khi anh.. . ..bëi . .. ..quot;. C¸ch
nãi nµy bao hµm viÖc biÓu lé r»ng mét ®iÒu g× ®ã t¸c ®éng ®Õn anh chÞ nh− thÕ
nµo vµ anh chÞ mong muèn t×nh huèng ®ã thay ®æi ®Õn ®©u. §©y lµ mét ph−¬ng
ph¸p cã hiÖu qu¶ ®Ó t¸ch biÖt c¸c c¶m gi¸c víi c¸c sù kiÖn thùc tÕ nh»m lµm
s¸ng tá vÊn ®Ò. MÖnh ®Ò quot; T«iquot; thµnh c«ng nhÊt kh«ng ®−a ra nh÷ng yªu cÇu
hay chØ trÝch cô thÓ. Nã më ra t×nh huèng th¶o luËn h÷u Ých, cã thÓ gi¶m bít sù
thñ thÕ, vµ khiÕn ng−êi kh¸c tiÕp tôc thÓ hiÖn.
QuyÓn II
M«®un V, BµI III Tham vÊn gia ®×nh, PhÇn I & II.

15. Tham vÊn nhãm vµ gia ®×nh 200
Sö dông mÖnh ®Ò “T«i ” trong tham vÊn lµ mét ph−¬ng ph¸p h÷u hiÖu nh»m
h−íng dÉn c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh trong c¸c cuéc tham vÊn. Th«ng
th−êng, anh/chÞ hay thÊy mäi ng−êi nãi vÒ ng−êi kh¸c (hoÆc víi ng−êi kh¸c) nh−:
“C« Êy lµm t«i ph¸t ®iªn lªn!” hoÆc “Anh/chÞ thËt v« tr¸ch nhiÖm - Anh/chÞ kh«ng
bao giê chÞu lµm nh÷ng viÖc lÏ ra anh/chÞ ph¶i lµm”. Nh÷ng c©u nµy mang tÝnh
buéc téi, vµ ®Æt ng−êi nghe vµo thÕ phßng thñ. Do ®ã, nã mang l¹i kÕt qu¶
ng−îc l¹i cho viÖc gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn.
NÕu anh/chÞ thÊy th©n chñ sö dông mÖnh ®Ó “b¹n/anh/chÞ” hoÆc “hä”, nhÑ nhµng
h−íng hä vµo viÖc sö dông mÖnh ®Ò “T«i”, vµ gi¶i thÝch c¸ch nµy cã hiÖu qu¶
h¬n trong giao tiÕp nh− thÕ nµo.
Mét sè gîi ý ®Ó sö dông mÖnh ®Ò ”T«i” cã hiÖu qu¶.
MÖnh ®Ò quot; T«iquot; cÇn râ rµng ( thÓ hiÖn ®−îc quan ®iÓm) vµ trong s¸ng (
-
nghÜa lµ kh«ng ®−a ra nh÷ng chØ trÝch hay nh÷ng ®¸nh gi¸). “T«i c¶m
thÊy giËn khi anh m¾ng vµo mÆt c« Êy nh− vËy bëi v× t«i thÊy ®iÒu ®ã cã thÓ
lµm c« Êy bÞ tæn th−¬ng”
Trong tham vÊn, h·y ®Ó ý viÖc sö dông c¸c mÖnh ®Ò “B¹n/anh/chÞ” cña
-
th©n chñ (®Æc biÖt lµ khi tham vÊn víi gia ®×nh). Nh÷ng c©u ®ã th−êng ®æ lçi
lªn ng−êi kh¸c, nh©n danh tr¸ch nhiÖm cña ng−êi kh¸c, yªu cÇu ng−êi kh¸c
thay ®æi hoÆc kÌm theo c¶ sù ®e do¹. Nh÷ng c©u nãi kiÓu nµy lµ c¸c rµo c¶n
cña sù giao tiÕp cã hiÖu qu¶.
Cè g¾ng sö dông nh÷ng mÖnh ®Ò “T«i” trong cuéc sèng hµng ngµy cña
-
anh/chÞ; anh/chÞ sÏ thÊy ng¹c nhiªn vÒ hiÖu qu¶ tÝch cùc cña chóng. Sö
dông mÖnh ®Ò “T«i” lóc ®Çu cã vÎ kh«ng tho¶i m¸i vµ ng−îng nghÞu. Gièng
nh− c¸c kü n¨ng giao tiÕp kh¸c, cÇn cã thêi gian ®Ó phèi hîp viÖc sö dông
mÖnh ®Ò “T«i” ®Õn khi chóng trë nªn phï hîp víi kinh nghiÖm cña anh/chÞ
mét c¸ch v« thøc.
C¸c b−íc ®Ó b¾t ®Çu mét cuéc tham vÊn gia ®×nh
Gi¶i thÝch víi c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh môc tiªu tham vÊn vµ vai trß
cña anh/chÞ víi t− c¸ch nhµ tham vÊn vµ hä cã thÓ tr«ng ®îi g× tõ qu¸ tr×nh
tham vÊn. KhuyÕn khÝch häc viªn ®Æt c©u hái. Th©n chñ cÇn biÕt hä tr«ng ®îi
®iÒu g× vµ ®−îc tr«ng ®îi ®iÒu g× tr−íc khi qu¸ tr×nh tham vÊn b¾t ®Çu.
Hoan nghªnh mäi ng−êi (c¶ trÎ em!) ®Õn tham vÊn víi sù chÊp nhËn vµ
quan t©m.
Bµy tá sù quan t©m ®Õn gia ®×nh. VÝ dô, hái xem tõng thµnh viªn lµm nghÒ g×,
thãi quen cña tõng thµnh viªn, trÎ em ®i häc ë tr−êng nµo, trÎ bao nhiªu tuæi, trÎ
thÝch lµm g×, tõng thµnh viªn trong gia ®×nh hiÓu thÕ nµo vÒ tham vÊn.
QuyÓn II
M«®un V, BµI III Tham vÊn gia ®×nh, PhÇn I & II.

16. Tham vÊn nhãm vµ gia ®×nh 201
§¶m b¶o r»ng mäi thµnh viªn trong gia ®×nh ®Òu c¶m thÊy ®−îc hoan
nghªnh. Quan träng h¬n c¶ lµ thÓ hiÖn sù qua t©m vµ nhiÖt t×nh víi trÎ em ®Ó
trÎ kh«ng thÊy sî tham vÊn nh− mét c«ng viÖc “buån tΔ cña ng−êi lín. NÕu
anh/chÞ thÓ hiÖn chØ quan t©m ®Õn ng−êi lín, trÎ em sÏ cho r»ng anh/chÞ “®øng
vÒ phÝa”ng−êi lín vµ kh«ng in t−ëng, høng thó trong qu¸ tr×nh tham vÊn.
Nãi víi gia ®×nh r»ng mäi th«ng tin hä tiÕt lé trong c¸c cuéc tham vÊn còng
nh− c¸c tµi liÖu viÕt m« t¶ néi dung c¸c cuéc tham vÊn sÏ ®−îc gi÷ bÝ mËt.
T«n träng thanh thiÕu niªn. §ïa víi c¸c em, hái c¸c c©u hái vµ nÕu cÇn thiÕt,
h·y ghi nhËn vµ th«ng c¶m víi ý muèn im lÆng cña c¸c em mµ kh«ng coi ®ã lµ
mét vÊn ®Ò. H·y nhí r»ng ®Õn tËn khi c¸c em ph¸t biÓu, nhµ tham vÊn còng
cÇn n¨ng ®éng vµ cÈn träng khi ®Æt c©u hái. §iÓm kh¸c nhau duy nhÊt gi÷a nhµ
tham vÊn vµ ng−ßi chÊt vÊn lµ nhµ tham vÊn cã sù quan t©m ch©n thµnh ®Õn
c¸c c©u tr¶ lêi cña th©n chñ vµ sÏ ngõng ®Æt c©u hái khi cuéc nãi chuyÖn trë nªn
tr«i ch¶y.
H·y s¸ng t¹o trong c¸ch ®Æt c©u hái. VÝ dô khi hái mét trÎ lín tuæi, “Ch¸u ®·
nghÜ ®−îc thÕ nµo vÒ mét phÇn cña vÊn ®Ò nµy (cho dï bè mÑ em ®· tr×nh bµy
toµn bé vÊn ®Ò)?” thay v× hái “Theo ch¸u vÊn ®Ò lµ g×?” HoÆc hái c¸c c©u hái
nh−, “Ng−êi nµo ch¸u gÆp trong cuéc ®ê× vµ cho lµ hä thµnh c«ng?” ®Ó cã ®−îc
ý nghÜa vÒ gi¸ trÞ cña trÎ. HoÆc, “NÕu ch¸u cã ®−îc ba ®iÒu −íc lóc nµy – vÒ
bÊt cø ®iÒu g× trªn thÕ gian nµy – ch¸u sÏ −íc g×?” “Ch¸u muèn sèng ë ®©u
trong vßng n¨m n¨m tíi ?”
C¸c c©u mÉu cho nh÷ng gia ®×nh do dù tham gia tham vÊn gia ®×nh:
Nh÷ng gîi ý sau ®©y lµ nh÷ng ®iÒu ®Ó nãi víi nh÷ng gia ®×nh cã vÎ trÇm lÆng,
kh«ng tin t−ëng, hoÆc kh«ng s½n lßng tham gia tham vÊn:
• “T«i ph¸t hiÖn ra r»ng mÆc dï nãi vÒ nh÷ng chñ ®Ò nhÊt ®Þnh trong
tham vÊn cã thÓ c¶m thÊy kh«ng tho¶i m¸i vµ ng−îng nghÞu, nhiÒu gia
®×nh vÉn vui vÎ ®Õn ®©y ®Ó cã c¬ héi ®ã v× hä nhËn ra nh÷ng ®iÒu mäi
thµnh viªn trong gia ®×nh ®Òu ®ang suy nghÜ.” (C©u nãi nµy nh»m b×nh
th−êng ho¸ c¸c tr¶i nghiÖm tham vÊn b»ng viÖc kh¼ng ®Þnh víi c¸c
thµnh viªn trong gia ®×nh r»ng hÇu hÕt mäi ng−êi ®· gÆp r¾c rèi khi b¾t
®Çu c¸c chñ ®Ò khã kh¨n. Nã còng t¹o cho c¸c thµnh viªn mét hy
väng r»ng tham vÊn cã thÓ gióp hä c¶i thiÖn t×nh huèng.)
• “Mäi ng−êi ë ®©y cã thÓ cã suy nghÜ kh¸c nhau vÒ c¸c vÊn ®Ò trong gia
®×nh. §«i khi, cã vÎ nh− mäi ng−êi chØ trÝch mét ng−êi hä tin lµ ®· g©y
lçi vµ d−êng nh− hä ®ang buéc téi ng−êi ®ã b»ng c¸ch nãi lçi chÝnh lµ
t¹i anh. NÕu ai cã c¶m gi¸c ®ã h·y cho t«i biÕt vµ chóng ta sÏ lµm viÖc
®Ó ®¶m b¶o r»ng anh/chÞ cã c¬ héi ®Ó nãi vÒ quan ®iÓm cña m×nh.
Dµnh nhiÒu thêi gian ®Ó kÕt thóc cuéc tham vÊn ®Çu tiªn víi gia ®×nh.
Anh/chÞ cã thÓ cÇn kiÓm tra l¹i víi c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh xem hä cã ®iÒu
QuyÓn II
M«®un V, BµI III Tham vÊn gia ®×nh, PhÇn I & II.

17. Tham vÊn nhãm vµ gia ®×nh 202
g× muèn nãi tr−íc khi kÕt thóc. Cã thÓ cã mét chñ ®Ò quan träng nµo ®ã ch−a
®−îc th¶o luËn khiÕn mét hoÆc vµi thµnh viªn c¶m thÊy r»ng nhµ tham vÊn ®· bá
lì c¬ héi n¾m b¾t quan ®iÓm cña hä .
Tr−íc khi kÕt thóc, h·y nhí sö dông kü n¨ng tãm l−îc ®Ó tæng kÕt l¹i
nh÷ng g× gia ®×nh kÓ víi anh/chÞ suèt cuéc tham vÊn. ViÖc nµy sÏ gióp cho
cuéc tham vÊn trë nªn “x©u chuçi” h¬n vµ gióp c¸c thµnh viªn håi t−ëng l¹i
nh÷ng ®iÓm/ý kiÕn quan träng
Cè g¾ng diÔn ®¹t l¹i vÊn ®Ò cô thÓ theo c¸ch Ýt bi quan h¬n. VÝ dô, “Anh/chÞ
®ang rÊt rÊt chËt vËt lóc nµy, nh−ng t«i nhËn thÊy anh/chÞ cã kh¸ nhiÒu hy väng
vµ quyÕt t©m. Anh/chÞ thùc sù muèn thay ®æi, ®ã lµ b−íc ®Çu tiªn”
Mang l¹i hy väng r»ng thay ®æi tÝch cùc cã thÓ x¶y ra. H·y nhí r»ng th©n chñ
th−êng dÔ dµng vµ s½n lßng ®−a nh÷ng ®ãng gãp cña hä vµo vÊn ®Ò ®−îc ®Æt ra
khi hä cã c¬ héi ®Ó bµy tá ý kiÕn cña m×nh (hoÆc mang tÝnh ®¸nh gi¸ hoÆc ®øng
vÒ mét phÝa).
Tæng kÕt:
Sö dông c«ng thøc mÖnh ®Ò “T«i” lµ mét kü n¨ng tuyÖt vêi trong c¸c cuéc
•
tham vÊn gia ®×nh bëi v× nã h−íng dÉn c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh chÞu
tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c c¶m gi¸c cña hä, gi¶m thiÓu sù buéc téi vµ sù thñ thÕ.
H·y ®¶m b¶o r»ng anh/chÞ ®èi xö víi mäi thµnh viªn trong gia ®×nh c«ng
•
b»ng vµ t«n träng (c¶ trÎ em). H·y l¹c quan vµ kh«ng ®Ó c¸c gia ®×nh rêi
khá cuéc tham vÊn mµ ch−a chuyÓn t¶i hy väng ®ã ®Õn hä.
• H·y dµnh nhiÒu thêi gian ®Ó kÕt thóc cuéc tham vÊn vµ ®¶m b¶o r»ng
anh/chÞ ®· tãm l−îc c¸c néi dung cña cuéc tham vÊn, ®Ó cho c¸c thµnh
viªn gia ®×nh ®−a ra nh÷ng quan ®iÓm cuèi cïng nÕu cã, vµ ®Þnh h−íng
hoÆc giao nhiÖm vô cho hä.
Pháng theo A.E. Ivey, M.B. Ivey, & L. Simek-Morgan. (1993). Counseling and Psychotherapy: A
Multicultural Perspective (3rd Ed.), pp. 345-346, C. J. O’Leary. (1999). Counselling
Couples and Families: A Person-Centred Approach, S. Minuchin & C.H. Fishman.
(1981). Family Therapy Techniques, and A. Welbourn. (1995). Stepping Stones: A
Training Package on HIV/AIDS, Communication, and Relationship Skills, pp.159-161.
QuyÓn II
M«®un V, BµI III Tham vÊn gia ®×nh, PhÇn I & II.

18. HANDOUT 14.2 199
X¸c ®Þnh c¸c vÊn ®Ò mÊu chèt
Chän mét häc viªn trong nhãm ®Ó th¶o luËn vÒ
tr−êng hîp cña trÎ mµ anh/chÞ ta ®ang lµm tham
vÊn (theo yªu cÇu cña bµi tËp trong phÇn §¸nh
gi¸ t×nh huèng tr−íc). Häc viªn nªn tËp trung
chñ yÕu vµo nh÷ng ®éng c¬ gia ®×nh cã thÓ ¶nh
h−ëng ®Õn trÎ. (Kh«ng quan träng nÕu thµnh
viªn cña nhãm ch−a lµm viÖc víi gia ®×nh trΗ
miÔn lµ anh/chÞ ta nhËn thøc ®−îc gia ®×nh cña
trÎ thùc hµnh nh− thÕ nµo).
Th¶o luËn nh÷ng vÊn ®Ò sau:
Nh÷ng vÊn ®Ò gia ®×nh chñ yÕu trong t×nh
huèng nµy lµ g×?
Nh÷ng vÊn ®Ò nµy t¸c ®éng ®Õn trÎ nh− thÕ
nµo?
Nhµ tham vÊn nªn gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò
nµy nh− thÕ nµo trong tham vÊn gia ®×nh?
QuyÓn II
M«®un V, BµI III Tham vÊn gia ®×nh, PhÇn I & II.

19. HANDOUT 14.2 199
Häc viªn cã 30 phót chuÈn bÞ tr−íc khi tr×nh bµy
tr−íc líp
c«ng thøc mÖnh ®Ò “t«i”
- Hµnh ®éng: quot; Khi...quot; H·y dïng nh÷ng c©u nãi cô thÓ vµ kh«ng
mang tÝnh ph¸n xÐt, ch¼ng h¹n: quot; Khi anh
chÞ ng¾t lêi t«i..quot;
- Ph¶n øng cña t«I: quot; T«i c¶m H·y dïng c©u quot;T«i c¶m thÊyquot; h¬n lµ quot; T«i
thÊy...quot; nghÜquot; vµ ®Ò cËp ®Õn c¶m gi¸c cña m×nh:
quot;T«i c¶m thÊy buån/giËn/bÞ xóc ph¹m/thÊt
väng/bÞ coi th−êng..quot; Kh«ng nãi: quot;T«i thÊy
anh chÞ thËt ®¸ng xÊu hæquot;. (Bëi lÏ c©u nãi
nµy chøa ®ùng mét sù ®¸nh gi¸).
-Lý do: quot;... bëi lÏ...quot; NÕu thÊy viÖc gi¶i thich lµ cÇn thiÕt, anh
chÞ h·y thªm vµo. Nh−ng cÇn l−u ý kh«ng
cã ý quy tr¸ch nhiÖm cho mét ai ®ã, ch¼ng
h¹nquot;... v× t«i muèn anh chÞ l¾ng nghe quan
®iÓm cña t«iquot;.
-Gîi ý: quot;§iÒu t«i muèn lµ...quot; §−a ra mét sù thay ®æi mµ anh chÞ mong
muèn. Anh chÞ cã thÓ nãi nh÷ng g× m×nh
muèn, nh−ng ®õng nãi víi th¸i ®é ra lÖnh
cho
ng−êi kh¸c, ch¼ng h¹n: quot;T«i muèn chóng
ta cïng th¶o luËn vÒ vÊn ®Ò nµyquot; hoÆc quot;
T«i mong mäi ng−êi h·y nghe t«i tr−íc khi
nãi mét ®iÒu g× ®ã.quot; Thay v× nãi quot;Anh chÞ
h·y dõng ngay c¸ch c¾t ngang ®ét ngét
kiÓu nh− vËyquot;.
Nh÷ng vÝ dô vÒ MÖnh ®Ò quot; b¹n/Anh /ChÞquot;:
quot; C« rÊt l−êi biÕng; c« ch¼ng bao giê lau dän nhµ cöa s¹ch sÏ; c« ch−a bao giê
chuÈn bÞ ®−îc b÷a tèi ®óng giê vµ bän trÎ lu«n gµo khãc. T«i kh«ng hiÓu sao l¹i
QuyÓn II
M«®un V, BµI III Tham vÊn gia ®×nh, PhÇn I & II.

20. HANDOUT 14.2 199
cã thÓ lÊy mét ng−êi nh− vËy. Tõ nay trë ®i, c« ph¶i lµm viÖc ch¨m chØ nÕu muèn
cuéc sèng tèt h¬n.quot;
quot;§ªm nµo còng nh− ®ªm nµo, anh lu«n say xØn trë vÒ sau khi nhËu nhÑt víi lò
b¹n bÌ ghª tëm. Anh lu«n n−íng tiÒn vµo nh÷ng qu¸n Bia h¬i ngí ngÈn. Anh
thËt v« tÝch sù. NÕu anh tiÕp tôc n−íng tiÒn vµo bia, t«i sÏ bá anhquot;.
Nh÷ng mÖnh ®Ò kiÓu nµy mang tÝnh ph¸n xÐt vµ khiÕn ng−êi nghe dÌ chõng.
Nh÷ng vÝ dô vÒ MÖnh ®Ò quot; t«iquot;:
- quot;Khi anh trë vÒ nhµ, anh c¶m thÊy thÊt väng nÕu thøc ¨n ch−a chuÈn bÞ xong
vµ nhµ cöa ch−a dän dÑp. Anh muèn chóng ta h·y cïng nhau bµn b¹c ®Ó x¾p
xÕp mäi viÖc sao cho hîp lý h¬nquot;.
quot; Mçi tèi anh vÒ nhµ tõ qu¸n Bia h¬i, em c¶m thÊy v« cïng n¶n lßng v× em
-
mong muèn chóng ta cã nhiÒu thêi gian ë bªn nhau h¬n vµ em lo l¾ng vÒ t×nh
h×nh tµi chÝnh cña chóng m×nh. Em mong r»ng chóng ta cã thÓ bµn b¹c vÒ
c¸ch chóng ta cã thÓ lµm ®Ó t×nh h×nh tèt h¬n.quot;
Nh÷ng c©u nãi kiÓu nµy kh«ng chøa ®ùng ý tr¸ch mãc vµ thÓ hiÖn sù t«n träng
ng−êi nghe. Ng−êi nãi h−íng ®Õn hµnh ®éng h¬n lµ chØ trÝch tÝnh c¸ch cña ng−êi
nghe. Kh«ng cã c©u nãi quot; Anh/em ph¶i ...quot; hay quot; Gi¸ nh− anh/em..quot;. Nh÷ng c©u
nãi nµy nãi lªn mong muèn hay hy väng cña ng−ßi nãi mµ kh«ng cÇn Ðp buéc
ng−êi nghe ph¶i ®¸p øng.
Pháng theo A. Welbourn. (1995). Stepping Stones: A Training Package on HIV/AIDS,
Communication, and Relationship Skills, pp.159-161.
QuyÓn II
M«®un V, BµI III Tham vÊn gia ®×nh, PhÇn I & II.

21. HANDOUT 14.3 200
Tham vÊn gia ®×nh: thùc hµnh ®ãng vai
1. Chia häc viªn thµnh c¸c nhãm n¨m ng−êi
2. Ph©n c¸c vai sau: MÑ, Bè, Con g¸i, Con trai, Nhµ tham
vÊn
3. Trong c¸c vë ®ãng vai, gi¶ sö r»ng ®©y lµ lÇn ®Çu tiªn
“gia ®×nh” ®Õn gÆp nhµ tham vÊn. Trong khi ®ãng vai,
nhµ tham vÊn nªn giíi thiÖu anh/chÞ ta víi gia ®×nh vµ
gi¶i thÝch vai trß cña nhµ tham vÊn víi hä. Sau ®ã gia
®×nh nªn giíi thiÖu vÒ hä víi nhµ tham vÊn.
4. Mçi vai nªn kÐo dµi 10 phót, sau ®ã ®æi vai. Sau mçi
vë kÞch, “c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh” cho ý
kiÕn/nhËn xÐt/ ®Ò xuÊt vÒ c¸c kü n¨ng vµ kh¶ n¨ng t¹o
sù tho¶i m¸i cho gia ®×nh cña nhµ tham vÊn. CÇn ®¶m
b¶o r»ng mäi ng−êi ®Òu ®−îc ®ãng vai nhµ tham vÊn.
Nh÷ng ®iÒu “nhµ tham vÊn” cÇn l−u ý:
Môc tiªu cña anh/chÞ lµ lµm cho gia ®×nh c¶m thÊy
tho¶i m¸i vµ ®¶m b¶o r»ng hä hiÓu qu¸ tr×nh tham vÊn
vµ vai trß cña anh/chÞ – nhµ tham vÊn.
CÇn ®¶m b¶o r»ng mäi “thµnh viªn trong gia ®×nh”
®Òu cã c¬ héi ®Ó bµy tá.
KhuyÕn khÝch gia ®×nh ®Æt c©u hái
Nh÷ng vai nµy chØ nh»m môc ®Ých giíi thiÖu cho c¸c
cuéc tham vÊn. Kh«ng nªn ®i qu¸ s©u vµo c¸c vÊn ®Ò
víi “c¸c thµnh viªn cña gia ®×nh”.
QuyÓn II
M«®un V, BµI III Tham vÊn gia ®×nh, PhÇn I & II.