Technik.weterynarii 12

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Jadwiga Kuszerska
Planowanie i prowadzenie badań laboratoryjnych
322[14].Z2.04
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

1
Recenzenci:
lek. wet. Katarzyna Nowakowska
lek. wet. Jan Pliszek
Opracowanie redakcyjne:
mgr inŜ. Jadwiga Kuszerska
Konsultacja:
mgr inŜ. Krystyna Kwestarz
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[14].Z2.04
,,Planowanie i prowadzenie badań laboratoryjnych”, w modułowym programie nauczania dla
zawodu technik weterynarii.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 6
4.1. Zasady bhp oraz organizacja laboratorium analitycznego
w diagnostyce weterynaryjnej 6
4.1.1. Materiał nauczania 12
4.1.2. Pytania sprawdzające 12
4.1.3. Ćwiczenia 13
4.1.4. Sprawdzian postępów 13
4.2. Diagnostyka weterynaryjna. Badanie krwi, moczu i treści Ŝwacza 15
4.3. Diagnostyka weterynaryjna. Badania parazytologiczne 24
4.3.4. Sprawdzian postępów. 28
4.4. Diagnostyka weterynaryjna. Badania mikrobiologiczne, serologiczne.
Badanie nasienia 29
5. Sprawdzian osiągnięć 37
6. Literatura 42

3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o planowaniu i prowadzeniu badań
laboratoryjnych.
W poradniku zamieszczono:
− wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
− cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
− materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,
− zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści,
− ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
− sprawdzian postępów,
− sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,
− literaturę.
Schemat układu jednostek modułowych
322[14].Z2.03
Udzielanie pierwszej
pomocy i asystowanie
przy zabiegach
322[14].Z2.02
Posługiwanie się sprzętem
i urządzeniami
weterynaryjnymi
322[14].Z2.04
Planowanie i prowadzenie
badań laboratoryjnych
322[14].Z2
Choroby zwierząt
322[14].Z2.01
Rozpoznawanie chorób

4
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
— korzystać z róŜnych źródeł informacji naukowo-technicznej,
— korzystać z przepisów prawa Ŝywnościowego,
— korzystać z sieci Internet,
— określać skutki błędnych rozwiązań i je eliminować,
— obsługiwać podstawowe programy komputerowe,
— opracowywać i prezentować projekt.

5
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy w laboratorium,
− określić znaczenie badań laboratoryjnych w weterynarii,
− zaprojektować i zorganizować pomieszczenia laboratoryjne,
− zaplanować wyposaŜenie laboratorium,
− posłuŜyć się podstawową aparaturą i sprzętem laboratoryjnym,
− wymyć i wyjałowić szkło laboratoryjne,
− pobrać materiały do badań laboratoryjnych, zabezpieczyć i opisać je,
− scharakteryzować i przeprowadzić podstawowe badania morfologiczne krwi,
− ocenić właściwości fizyczne moczu i przeprowadzić analizę chemiczną,
− przeprowadzić badania koproskopowe,
− scharakteryzować właściwości fizykochemiczne treści Ŝwacza,
− scharakteryzować podstawowe metody diagnostyki laboratoryjnej chorób pasoŜytniczych
zwierząt,
− scharakteryzować metody badań bakteriologicznych,
− przeprowadzić podstawowe badania bakteriologiczne,
− scharakteryzować najwaŜniejsze metody badań wirusologicznych oraz zasady pracy
obowiązujące podczas ich wykonywania,
− scharakteryzować odczyny serologiczne i ich znaczenie w wykrywaniu chorób zakaźnych
u zwierząt,
− posłuŜyć się testami do badań laboratoryjnych,
− dokonać oceny wstępnej nasienia zwierząt oraz wykonać badanie szczegółowe,
− wykonać badanie cytologiczne pochwy,
− ustalić optymalny termin krycia samicy,
− scharakteryzować znaczenie zwierząt laboratoryjnych w diagnostyce chorób zakaźnych,
− zorganizować chów zwierząt laboratoryjnych.

6
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Zasady bhp oraz organizacja laboratorium analitycznego
w diagnostyce weterynaryjnej
4.1.1. Materiał nauczania
Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy w laboratorium analitycznym
Praca w laboratorium wymaga szczególnego przestrzegania zasad bezpieczeństwa
i higieny. W tym zakresie obowiązują odpowiednie przepisy, które określają zasady ogólne
oraz instrukcje szczegółowe dotyczące sposobu posługiwania się aparaturą specjalną oraz
wykonywania niektórych czynności. Zasady ogólne określone są w sposób następujący:
a) wszelkie prace laboratoryjne wykonuje się w odpowiednim ubraniu ochronnym, a prace
niebezpieczne dodatkowo przy uŜyciu specjalnego sprzętu (okulary, rękawice gumowe,
maski przeciwgazowe itp.),
b) przystępując do wykonywania analiz naleŜy posługiwać się aparaturą i sprzętem oraz
znać właściwości stosowanych odczynników chemicznych,
c) wszelkie operacje, w czasie których wydzielają się szkodliwe dla zdrowia gazy i pary, np.
tlenki azotu, chlorowodór, siarkowodór i dwutlenek siarki, naleŜy wykonywać pod
wyciągiem,
d) nie wolno posługiwać się uszkodzoną aparaturą lub uszkodzonym sprzętem
laboratoryjnym,
e) nie wolno zostawiać bez nadzoru palących się palników i włączonej aparatury
elektrycznej,
f) w miejscu pracy naleŜy zachowywać bezwzględną czystość, posiłki spoŜywać tylko
w specjalnie do tego celu wydzielonym miejscu,
g) w przypadku wystąpienia poŜaru naleŜy umieć posłuŜyć się sprzętem przeciwpoŜarowym,
a w razie niemoŜliwości stłumienia poŜaru naleŜy natychmiast wezwać straŜ poŜarną,
h) Ŝadnych substancji nie naleŜy badać na smak;
i) nie naleŜy pochylać się nad naczyniem i nie naleŜy wdychać oparów substancji,
j) przy przelewaniu i ogrzewaniu cieczy nie nachylamy się nad nimi, poniewaŜ mogą
wyprysnąć i trafić do oka lub poparzyć twarz,
k) ogrzewanie cieczy w probówkach naleŜy wykonywać w ten sposób, Ŝe wylot probówki
skierowujemy tak, aby ciecz przy ewentualnym wypryśnięciu nie oblała nikogo
znajdującego się w laboratorium,
l) naleŜy znać przepisy bhp, a w razie nieszczęśliwych wypadków umieć udzielić pierwszej
pomocy poszkodowanemu.
Zasady udzielania pierwszej pomocy w nieszczęśliwych wypadkach
Skaleczenia. Pomoc polega na ewentualnym zatamowaniu upływu krwi, oczyszczaniu rany,
jej zdezynfekowaniu i nałoŜeniu opatrunku z wysterylizowanej gazy i bandaŜa. Dezynfekcji
rany dokonuje się za pomocą wody utlenionej. Przy powaŜniejszych skaleczeniach naleŜy
zatamować krwotok za pomocą opaski uciskowej powyŜej skaleczenia przy krwotoku
tętniczym a poniŜej przy Ŝylnym. Zamiast opaski moŜna uŜyć węŜa gumowego i natychmiast
udać się do lekarza.
Oparzenia. WyróŜnia się oparzenia termiczne lub spowodowane roztworami stęŜonych
kwasów lub zasad. W przypadku lŜejszych oparzeń termicznych stosuje się okład ze
stęŜonego alkoholu etylowego, natomiast przy cięŜszych oparzeniach naleŜy stosować okład

7
z 5% roztworu manganianu potasu. Przy oparzeniach kwasami stosuje się nasycony roztwór
wodorowęglanu sodu, a przy oparzeniach zasadami 1% roztwór kwasu octowego.
Stłuczenia. Na miejsca stłuczone stosuje się zimne okłady w postaci czystej ściereczki
zwilŜonej zimną wodą lub stosuje się przyłoŜenie przedmiotu metalowego o
odsłoniętejgładkiej powierzchni.
Zaprószenia oczu. Przy zaprószeniach oczu przemywa się je 2% roztworem kwasu
borowego. W przypadku zanieczyszczenia oczu chemikaliami (kwasy, zasady, alkohol,
aceton) oczy naleŜy niezwłocznie przemyć duŜą ilością wody.
Zatrucia. W przypadku zatruć gazami poszkodowanego umieszcza się przy otwartym oknie
zwiększając dostęp świeŜego powietrza i następnie wzywa się lekarza.
Gdy jakaś substancja dostanie się do ust, naleŜy natychmiast wypłukać usta wodą. Przy
dostaniu się substancji do Ŝołądka naleŜy ją zobojętnić 1% roztworem kwasu octowego lub
cytrynowego w przypadku zasady oraz papką z tlenku magnezu rozpuszczonego w wodzie,
lub alusalem w przypadku kwasu i natychmiast naleŜy udać się do lekarza.
Omdlenia są powodowane odpływem krwi z naczyń krwionośnych mózgu. W tym przypadku
chorego układa się poziomo, rozluźnia ubranie, spryskuje twarz zimna wodą i podaje do
wąchania 3% roztwór amoniaku.
Wymienione zasady są wystarczające w przypadkach lekkich obraŜeń. We wszystkich
powaŜniejszych wypadkach po udzieleniu pierwszej pomocy, naleŜy niezwłocznie wezwać
lekarza lub odwieźć poszkodowanego do szpitala.
WyposaŜenie pomieszczeń laboratoryjnych
W laboratorium chemicznym powinny znajdować się:
1) stoły laboratoryjne róŜnej konstrukcji z półkami do częściej uŜywanych odczynników
oraz szafkami i szufladami do przechowywania sprzętu
2) szafa wyciągowa (dygestorium) ze sprawnie działającym wentylatorem,
3) półki do sprzętu ogólnego uŜytku i rzadziej stosowanych odczynników,
4) specjalne stołki laboratoryjne,
5) stoły przy ścianach z suszarkami, piecami, chłodziarkami, pompą próŜniową, itp.,
W laboratorium mikrobiologicznym powinny być wyodrębnione pomieszczenia
(np. poŜywkarnia, pracownia mikrobiologiczna, sterylizacja sucha). Laboratorium musi być
wyposaŜone w instalacje: wodno-ściekową, gazową, elektryczną, często takŜe spręŜonego
powietrza oraz próŜniową. Przewody instalacji mają określone zabarwienie:
− dla wody – zielony.
− dla gazu – Ŝółty.
− dla próŜni – szary.
− dla powietrza – błękitny.
− dla pary – czerwony.
Ponadto, w laboratorium powinien znajdować się następujący sprzęt przeciwpoŜarowy:
koce azbestowe, gaśnice wraz ze szczegółową instrukcją obsługi oraz apteczka pierwszej
pomocy z odpowiednim wyposaŜeniem. Gaśnice to najczęściej: proszkowe, śniegowe
i pianowe.
Organizacja stanowiska pracy
Zasadniczym miejscem pracy jest stół laboratoryjny o wymiarach 100–120 cm długości,
70–80 cm szerokości i 80–90 cm wysokości. Blaty stołów powinny być z laminatów lub
wykładane płytkami ceramicznymi. Stół powinien być wyposaŜony w półkę, na której moŜna
ustawić butelki z odczynnikami. W stole powinna być szafka i szuflada do przechowywania
sprzętu laboratoryjnego specyficznego do konkretnej metodyki badawczej W szufladach
powinny znajdować się naczynia szklane długie i cienkie, takie jak pipety, biurety, rurki oraz

8
bibuła i korki. KaŜdy stół powinien być wyposaŜony w zawór wodociągowy ze studzienką
ściekową, kurek gazowy oraz uziemione gniazdko sieci elektrycznej małej mocy.
Instalacja wodno-ściekowa. Instalacja składa się z przewodów rurowych doprowadzających
wodę bieŜącą, z zaworów słuŜących do czerpania wody, zlewów i przewodów rurowych
odprowadzających ścieki. Zawór czerpalny jest tak uformowany, aby zapobiec zsuwaniu
nałoŜonego węŜa gumowego. Pod kaŜdym zaworem czerpalnym jest zlew, połączony
z przewodami rurowymi odprowadzającymi ścieki. Zlewy i przewody muszą być wykonane
z kamionki kwasoodpornej lub porcelany. Zlew jest połączony z rurą odprowadzającą ścieki
za pomocą syfonu. Zabezpiecza to przewód kanalizacyjny przed zanieczyszczeniami oraz
przed przedostawaniem się do laboratorium gazów o nieprzyjemnym zapachu z sieci
kanalizacyjnej. Do zlewów nie naleŜy wrzucać ciał stałych: papierków, bibuły, kawałków
szkła oraz piasku.
Instalacja gazowa. Instalacja powinna być wykonana z grubościennych rur stalowych, dobrze
uszczelnionych. Końcówki kurków do gazu muszą mieć specjalne zakończenia, które
ułatwiają nakładanie węŜów gumowych i zapobiegają ich zsuwaniu. Palnik gazowy naleŜy
połączyć z kurkiem za pomocą węŜa gumowego o długości 50-100cm.
Instalacja elektryczna. W laboratorium powinny znaleźć się dwa rodzaje instalacji:
jednofazowa o napięciu 220V oraz trójfazowa instalacja siły o napięciu 400 V. Sieć 230 V
jednofazowa słuŜy do oświetlania, ogrzewania, poruszania mieszadełek oraz zasilania
niektórych urządzeń. Ze względu na bezpieczeństwo kaŜde gniazdko powinno być
wyposaŜone w kołek ochronny, a przewody słuŜące do podłączania grzejników elektrycznych,
silników i innych urządzeńpowinny być czteroŜyłowe ze stykami ochronnymi. Sieć trójfazowa
słuŜy do włączania urządzeń o duŜej mocy takich jak destylarki, pompy próŜniowe, spręŜarki.
Wyciągi. Większość substancji, których uŜywa się w badaniach chemicznych jest trująca.
Wiele z nich wydziela trujące opary i gazy. Aby uniknąć zatruć i aby w laboratorium była
czysta atmosfera naleŜy pomieszczenie wyposaŜyć w szafę wyciągową ze sprawnie
działającym wentylatorem (dygestorium) Jest to oszklona szafa z otwieranymi oknami, które
są przesuwane za pomocą specjalnego urządzenia w kierunku pionowym. Szafa musi być
wyłoŜona wykładziną odporną na chemikalia. Ponadto muszą być do niej podłączone
przewody z wodą, gazem i przewody do odprowadzania cieczy oraz instalacja elektryczna
zarówno oświetleniowa jak i siłowa.
Aparatura i sprzęt laboratoryjny
W skład aparatury wchodzą: suszarki, łaźnie wodne, piece do spalań, wagi, kolorymetry,
chromatografy, lupy, wirówki, homogenizatory, wstrząsarki, cieplarki, suszarki, sterylizatory,
autoklaw, mikroskopy, spektrofotometry, pehametry, analizator hematologiczny, analizator
moczu itp. Sprzęt laboratoryjny dzieli się na sprzęt: metalowy, drewniany, szklany
i porcelanowy.
Sprzęt metalowy to:
1) statywy słuŜące do umieszczenia w nich biurety,
2) łapy (czteropalczaste, okrągłe, pryzmatyczne, pojedyncze lub podwójne) słuŜące do
przytrzymywania róŜnych naczyń i sprzętu szklanego).
3) łączniki słuŜące do łączenia łap ze statywami,
4) pierścienie słuŜące do umieszczenia w nich lejków lub innego sprzętu.
5) trójnogi stosowane przy ogrzewaniu,
6) trójkąty słuŜące do umieszczania w nich tygli podczas praŜenia,
7) szczypce słuŜące do wyjmowania tygli z pieców i naczyń,
8) inne: palniki, pęsety, ezy i igły do posiewów, ściskacze, itp.

9
Sprzęt drewniany to: podstawki do kolb kulistych i parownic, podstawki do probówek
i pipet, łapki (szczypce) do probówek, deski z kołkami do suszenia naczyń szklanych,
podstawki do sączenia.
Sprzęt szklany dzieli się na:
1) ogólnego przeznaczenia,
2) naczynia i sprzęt szklany odpowiednio wyskalowany tzw. miarowy,
3) naczynia i sprzęt szklany o przeznaczeniu specjalnym,
Sprzęt ogólnego przeznaczenia to np.: probówki, zlewki, cylindry, kolby stoŜkowe, kolby
płaskie okrągło denne, lejki zwykłe oraz z dnem sitowym, płytki Petriego, szkiełka zegarowe,
itp. znajduje liczne zastosowanie w następujących pracach laboratoryjnych:
− probówki do reakcji chemicznych jakościowych i badań mikrobiologicznych,
− płytki Petriego do posiewów mikrobiologicznych,
− zlewki do rozpuszczania substancji stałych w cieczach, mieszania róŜnych substancji,
z ewentualnym podgrzewaniem, zagęszczaniem, itp.,
− cylindry do pomiaru, np. gęstości za pomocą aerometrów,
− kolby stoŜkowe do miareczkowania badanych roztworów za pomocą roztworów
mianowanych, tj. o ściśle określonym stęŜeniu,
− kolby okrągło denne stanowią elementy zestawów destylacyjnych,
− kolby płaskodenne stanowią elementy zestawów destylacyjnych, w których zawartości
kolb ogrzewa się płomieniem palnika,
− lejki do przenoszenia roztworów do naczyń o wąskich szyjkach (butelki, kolby miarowe),
do sączenia roztworów lub zawiesin przez sączki z bibuły filtracyjnej,
− lejki z dnem sitowym do sączenia roztworów lub zawiesin przez sączki z bibuły
filtracyjnej,
− szkiełka zegarowe do sporządzania nawaŜek substancji stałych, zamykania naczyń, np.
zlewki, kolby stoŜkowej,
− szkiełka podstawowe (przedmiotowe) i nakrywkowe do wykonywania preparatów do
badań mikroskopowych,
− kroplomierze do dozowania niewielkich ilości płynów, jak. np. do wskaźników
barwnych,
− bagietki do mieszania zawartości zlewek podczas rozpuszczania substancji stałych,
− krystalizatory do zagęszczania stęŜonych roztworów w celu wykrystalizowania substancji
rozpuszczonej,
− butelki do przechowywania odczynników chemicznych w postaci roztworów, przy czym
do alkaliów stosuje się butelki zamykane korkami gumowymi, a do kwasów i większości
innych roztworów stosuje się butelki zamykane doszlifowanymi korkami szklanymi.
Szkło miarowe takie jak: pipety, biurety, kolby, cylindry o zróŜnicowanej pojemności,
odpowiednio wyskalowane znajduje róŜnorodne zastosowania w następujących pracach
laboratoryjnych:
− pipety do dokładnego odmierzania niewielkich objętości roztworów,
− biurety do miareczkowania,
− kolby do sporządzania roztworów mianowanych, dokonywanie rozcieńczeń roztworów
stęŜonych do bardziej rozcieńczonych,
− cylindry do stosunkowo dokładnego odmierzania większych objętości roztworów.
Naczynia i sprzęt specjalnego przeznaczenia taki jak: kolby destylacyjne z tubusem,
chłodnice wodne i powietrzne, deflegmatory, kolby ssawkowe, pompki wodne, rozdzielacze,
eksykatory, naczyńka wagowe, sączki ze szkła spiekanego, przedłuŜacze (końcówki) do
chłodnic, itp. znajduje zastosowanie w następujących pracach laboratoryjnych:

10
− kolby destylacyjne z tubusem do szybkich destylacji bez stosowania deflegmatorów,
− kolby ssawkowe do sączenia pod zredukowanym ciśnieniem,
− chłodnice powietrzne do procesów ogrzewania bez odparowywania,
− chłodnice Liebiga i kulkowe do skraplania oparów destylacyjnych,
− przedłuŜacze do chłodnic do odprowadzania skroplin oparów łatwo lotnych lub skroplin
wymagających kontaktu z roztworem w odbieralniku,
− deflegmatory są to nasadki na kolby destylacyjne, zawierające pewne frakcje oparów do
kolb destylacyjnych,
− pompki wodne do wytwarzania zredukowanego ciśnienia w czasie sączenia, destylacji,
− eksykatory do chłodzenia wysuszonych nawaŜek przed ich waŜeniem,
− naczynka wagowe do dokładnego odwaŜania odczynników lub próbek,
− rozdzielacze do wytrząsania i ekstrakcji układów dwufazowych a następnie ich rozdział,
− sączki ze szkła spiekanego do sączenia roztworów lub zawiesin w przypadkach, gdy nie
jest moŜliwe uŜycie bibuły filtracyjnej ze względu na jej organiczny charakter.
Sprzęt porcelanowy taki jak: parownice, tygle, lejki sitowe, moździerze, łyŜki i łopatki,
wkładki do eksykatorów znajduje zastosowanie w następujących pracach laboratoryjnych:
− parownice do odparowania cieczy z roztworów i do stapiania substancji pochodzenia
organicznego,
− tygle do spalania sączków i praŜenia osadów oraz do stapiania,
− lejki sitowe do odsączania osadów pod próŜnią,
− moździerze do proszkowania substancji stałych,
− łyŜki i łopatki do pobierania substancji stałych i mazistych,
− stosuje się takŜe wkładki do eksykatorów – porcelanowe krąŜki z kilkoma duŜymi
otworami lub małymi otworami.
Mycie naczyń i sprzętu szklanego
Wszystkie naczynia i sprzęt szklany, uŜywane w pracach analitycznych powinny być
idealnie czyste, gdyŜ jest to niezbędne do uzyskiwania dokładnych wyników analiz. Mycie
wykonuje się bezpośrednio po ich uŜyciu. Czystość naczyń moŜna sprawdzić opłukując je
wodą. JeŜeli woda spływa idealnie, nie pozostawiając kropel, dowodzi to czystości
powierzchni naczyń, natomiast zatrzymanie kropel wody świadczy o zanieczyszczeniach
powierzchni.
Metody mycia naczyń i sprzętu
1) Mycie wodą. WyróŜnia się dwa rodzaje mycia:
a) mechaniczne usunięcie resztek osadów i nalotów ze ścianek za pomocą szczotki,
b) mycie gorącą lub ciepłą wodą z dodatkiem mydła, sody lub innego środka
zmiękczającego.
2) Mycie kwasami. W przypadku zanieczyszczeń wodorotlenkami, tlenkami czy węglanami
przeprowadza się mycie technicznym kwasem solnym. W przypadku zanieczyszczeń
związkami nieorganicznymi i organicznymi stosuje się kwas siarkowy (VI). Przy
usuwaniu materii organicznej naleŜy zadziałać kwasem na gorąco. Nie naleŜy uŜywać
kwasu siarkowego do usuwania baru, ołowiu i strontu, gdyŜ ich siarczany są
nierozpuszczalne w wodzie. Kwasem azotowym (V) myje się na zimno jak i na gorąco
przy zanieczyszczeniach organicznych.
3) Mycie nadmanganianem (VII) potasu. Do usuwania zanieczyszczeń organicznych, np.
tłuszczów, stosuje się 5% roztwór nadmanganianu potasu z dodatkiem 5% kwasu
siarkowego (VI) lub zasady sodowej albo potasowej. Do wstępnie umytego naczynia
wlewa się roztwór nadmanganianu i cienkim strumieniem kwas siarkowy w ilości 5 cm3
na 100 cm3
roztworu nadmanganianu. Mieszanina ogrzewa się do temperatury około 600

11
C. Po umyciu nadmanganianem potasu występuje na ściankach naczynia brązowy nalot,
który usuwa się roztworem kwasu szczawiowego lub siarczanu sodu.
4) Mycie mieszaniną chromową (tzw. chromianką). Mieszanina chromowa bardzo silnie
działa na tkanki Ŝywych organizmów. Mieszaninę chromową przygotowuje się ze
stęŜonego kwasu siarkowego (VI) i dwuchromianu (VI) potasu lub sodu. ŚwieŜo
sporządzona mieszanina chromowa ma zabarwienie ciemnopomarańczowe. Najlepszy
efekt uzyskuje się wlewając mieszaninę do mytych naczyń lub zanurzając myty sprzęt
szklany w mieszaninie, np. pipety w wąskim, wysokim cylindrze. NaleŜy bezwzględnie
zastosować bezpieczeństwo podczas uŜywania chromianki. Nie naleŜy zasysać jej ustami,
lecz za pomocą pompki wodnej. Naczynia i sprzęt po umyciu chromianką płucze się
najpierw kilkakrotnie wodą z kranu i ostatecznie jeden raz wodą destylowaną.
Suszenie naczyń szklanych
Do suszenia stosuje się deski z kołkami, na które zawiesza się umyte naczynia. Suszenie
moŜna przyspieszyć przez zastosowanie strumienia zimnego lub gorącego powietrza.
Niekiedy moŜna suszyć w suszarkach laboratoryjnych w temp. 90 -1150
C.
Mycie i wyjaławianie szkła i sprzętu do badań mikrobiologicznych. Wyjaławianie podłóŜ
mikrobiologicznych
Szkło i sprzęt laboratoryjny uŜywane w analizie mikrobiologicznej powinny być
bezwzględnie czyste i wyjałowione. W tym celu naleŜy myć je w gorącej wodzie
z detergentem lub kolejno roztworem alkalicznym (np. roztwór 0,125% (m/m) węglanu sodu)
i rozcieńczonym kwasem (np. 0,1 molowy roztwór kwasu solnego), a następnie starannie
płukać w bieŜącej, gorącej wodzie wodociągowej i w zimnej destylowanej. Czyste
i wysuszone szkło oraz czysty i wysuszony sprzęt poddaje się wyjaławianiu suchym gorącym
powietrzem przez godzinę w temperaturze 170 -1750
C lub (w przypadku pakowania np.
w folię aluminiową) przez 2 godziny w temp. 1600
C w sterylizatorze. PodłoŜa
mikrobiologiczne sterylizuje się z parą wodną w autoklawach w temperaturze 1210
C
w określonym czasie (ok. 20 minut). Podczas sterylizacji naleŜy przeprowadzać kontrolę jej
skuteczności. Tylko przez stosowanie odpowiednich wskaźników moŜna uzyskać pewność, Ŝe
proces sterylizacji przebiegał prawidłowo. Wskaźniki do kontroli dzielą się na:
− fizyczne (mechaniczne),
− chemiczne,
− biologiczne.
Wskaźniki fizyczne rejestrują pomiary temperatury, ciśnienia i czasu. Wskaźniki
chemiczne są w postaci taśm, pasków, rurek zawierających substancje chemiczne zmieniające
barwę lub stan skupienia, jeśli osiągnięte zostały odpowiednie parametry sterylizacji.
Wskaźniki biologiczne zawierają spory bakterii wysoce oporne na czynniki sterylizacji.
WyróŜnia się następujące wskaźniki biologiczne:
a) w sterylizacji z parą wodną zawierają minimum 1x105
spor Bacillus stearothermophilus,
b) w sterylizacji suchym gorącym powietrzem zawierają minimum 1x105
spor Bacillus
subtilis.
Wskaźniki biologiczne jako jedyne są wiarygodną kontrolą skuteczności sterylizacji.
W analizach mikrobiologicznych duŜe znaczenie ma czystość rąk. Zdecydowanie większość
zakaŜeń jest przenoszona przez zanieczyszczone ręce, dlatego teŜ prawidłowa higiena rąk jest
najprostszym i najbardziej efektywnym zabiegiem ograniczającym szerzenie się zakaŜeń.
Florę drobnoustrojową skóry rąk dzieli się na florę przejściową i florę stałą. Flora przejściowa
jest luźno związana ze skórą, do której zalicza się patogenne szczepy drobnoustrojów
pochodzące ze środowiska. Flora stała wykazująca niski stopień patogenności namnaŜa się
głównie w gruczołach łojowych i potowych i jest trudna do usunięcia z zastosowaniem
środków mechanicznych. Aby wykonywać badania mikrobiologiczne naleŜy przeprowadzić

12
dekontaminację rąk za pomocą środków myjąco-dezynfekujących. W kaŜdym laboratorium
powinna znajdować się instrukcja mycia i dezynfekcji rąk.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są zasady bezpieczeństwa i higieny pracy w laboratorium chemicznym
i mikrobiologicznym?
2. Na czym polega udzielanie pierwszej pomocy przy skaleczeniach?
3. Na czym polega udzielanie pierwszej pomocy przy oparzeniach?
4. Na czym polega udzielanie pierwszej pomocy przy stłuczeniach?
5. Na czym polega udzielanie pierwszej pomocy przy zaprószeniu oczu?
6. Na czym polega udzielanie pierwszej pomocy przy zatruciu?
7. Na czym polega udzielanie pierwszej pomocy przy omdleniu?
8. Jak wyposaŜone jest stanowisko pracy w laboratorium?
9. Jaka jest przykładowa aparatura w laboratorium chemicznym i mikrobiologicznym?
10. Jaki jest przykładowy sprzęt w laboratorium chemicznym i mikrobiologicznym?
11. Na czym polega mycie i wyjaławianie naczyń szklanych do analiz chemicznych
i mikrobiologicznych?
12. Jaki ma wpływ czystość rąk na jakość analiz mikrobiologicznych?
13. W jaki sposób sprawdza się skuteczność sterylizacji naczyń szklanych i podłóŜ
mikrobiologicznych?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj proces wyjaławiania przykładowych laboratoryjnych naczyń szklanych gorącym
powietrzem w sterylizatorze. Skontroluj skuteczność sterylizacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) włoŜyć naczynia do sterylizatora,
2) przeanalizować procedurę sterylizacji szklanych naczyń,
3) wyjąć z opakowania foliowego Sporal S (wskaźnik biologiczny),
4) sprawdzić zadaną temperaturę sterylizatora (1700
C) i ustawić czas właściwej sterylizacji
(1 godzina),
5) ułoŜyć Sporal S na płytce Petriego,
6) włoŜyć naczynia szklane do sterylizatora,
7) włączyć sterylizator,
8) wyjąć po skończonej sterylizacji jałową pęsetą Sporal S i włoŜyć do probówki
zawierającej bulion,
9) probówkę inkubować 7 dni w temp. 370
C,
10) ocenić po 7 dniach czy w probówce pojawił się wzrost (zmętnienie lub koŜuch),
11) zinterpretować wyniki:
− czy zawarte w Sporalu S spory Bacillus subtilis zginęły,
− czy sterylizator jest sprawny i wskazania termometru pokazują rzeczywistą
temperaturę w komorze sterylizatora,
12) zaprezentować uzyskane wyniki na forum grupy.

13
WyposaŜenie stanowiska pracy:
− sterylizator, cieplarka,
− procedura sterylizacji naczyń szklanych,
− wskaźnik biologiczny Sporal S,
− naczynia szklane,
− pęseta,
− probówka z bulionem,
− rękawiczki jednorazowe, fartuch ochronny,
− tekst przewodni.
Ćwiczenie 2
Sporządź mieszaninę chromową – chromiankę do mycia szklanych naczyń uŜywanych
w analizie mikrobiologicznej. Pamiętaj o zachowaniu zasad bezpieczeństwa podczas
wykonywanych czynności.
1) przeczytać metodykę wykonania,
2) odwaŜyć 15 gramów dwuchromianu potasu w zlewce o poj. 500 cm3
i przenieść
ilościowo do kolby stoŜkowej (popłukując 50 cm3
wody destylowanej),
3) rozpuścić odczynnik w wodzie (zastosować ruch kołowy),
4) dodać (cylindrem) 450 cm3
stęŜonego kwasu siarkowego (uwaga! reakcja silnie
egzotermiczna!),
5) zostawić całość do ochłodzenia
6) przelać gotową chromiankę do butelki szklanej zamykanej doszlifowanym korkiem.
WyposaŜenie stanowiska pracy
− sprzęt: waga techniczna, kolba stoŜkowa poj. 500 cm3
, butelka szklana z doszlifowanym
korkiem poj. 500 cm3
, cylindry miarowe o poj. 50 cm3
i 500 cm3
, zlewki poj. 50 cm3
i 1000 cm3
),
− odczynniki: dwuchromian potasu (VI) czysty lub techniczny, kwas siarkowy (VI) stęŜony
techniczny,
− metodyka badania,
− rękawiczki jednorazowe, fartuch ochronny, okulary ochronne,
− wyciąg,
− zeszyt.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić ogólne zasady bezpieczeństwa i higieny pracy w laboratorium
chemicznym i mikrobiologicznym?
2) wyjaśnić, na czym polega udzielanie pierwszej pomocy przy
skaleczeniach?
oparzeniach?

14
stłuczeniach?
zaprószeniu oczu?
6) wyjaśnić, na czym polega udzielanie pierwszej pomocy przy zatruciu?
7) wyjaśnić, na czym polega udzielanie pierwszej pomocy przy omdleniu?
8) wyjaśnić, wyposaŜenie stanowiska pracy w laboratorium?
9) wymienić przykładową aparaturę w laboratorium chemicznym
10) wymienić przykładowy sprzęt w laboratorium chemicznym
11) wyjaśnić, na czym polega mycie i wyjaławianie naczyń szklanych do
analiz chemicznych i mikrobiologicznych?
12) wyjaśnić wpływ czystości rąk na jakość analiz mikrobiologicznych?
13) wyjaśnić sposób sprawdzania skuteczności sterylizacji naczyń
szklanych i podłóŜ mikrobiologicznych?

15
4.2. Diagnostyka weterynaryjna. Badanie krwi, moczu, treści
Ŝwacza
Znaczenie badań laboratoryjnych w diagnostyce chorób zwierząt
Diagnostyczne badania lekarskie obejmują badania podstawowe i dodatkowe. Do
podstawowych badań naleŜy przedmiotowe badanie chorego zwierzęcia, a do dodatkowych
pomocnicze badania laboratoryjne. Wykonywanie ich jest wskazane:
− w celu właściwego leczenia zwierząt,
− w masowych zachorowaniach zwierząt gdzie w celu rozpoznania choroby, a zwłaszcza
wykluczenia choroby zakaźnej, naleŜy zbadać kilka zwierząt aby ustalić postępowanie
zapobiegawcze i leczenie.
Badania hematologiczne
Dzięki badaniom krwi i moczu diagnozuje się choroby nerek, wątroby, tarczycy, trzustki,
nowotwory, ropomacicze i wiele innych schorzeń. Krew stanowi część środowiska
wewnątrzustrojowego najbardziej dostępną badaniu. Jest uniwersalnym łącznikiem pomiędzy
wszystkimi komórkami organizmu. Dostarcza tlen, substancje odŜywcze, hormony i enzymy
niezbędne do prawidłowej funkcji kaŜdej komórki. Chroni przed wniknięciem do organizmu
chorobotwórczych mikroorganizmów. Dzięki unikalnej właściwości krzepnięcia krwi po
uszkodzeniu tkanek tworzy się skrzeplina czopująca otwór w naczyniu. W składzie krwi
wyróŜniamy krwinki czerwone i białe, płytki krwi oraz płynne osocze. Przenośniki tlenu, czyli
erytrocyty (krwinki czerwone, inaczej czerwone ciałka krwi) mają barwę czerwoną
uzaleŜnioną od zawartej w nich hemoglobiny - substancji, która potrafi wiązać i oddawać tlen
w odpowiednim momencie. PoniewaŜ jest ich najwięcej, stąd krew przyjmuje barwę
czerwoną – jest to kolor krwi utlenowanej (tętniczej). Po oddaniu tlenu kolor krwi zmienia się
na ciemnoczerwony (taką krew nazywamy Ŝylną). Drugim waŜnym elementem krwi są
leukocyty (krwinki białe, inaczej białe ciałka krwi). SłuŜą one obronie przed bakteriami,
wirusami, pierwotniakami itp. Składają się z kilku podgrup – granulocytów, limfocytów
i monocytów. Trzecią waŜną grupą są płytki krwi (trombocyty) – wyspecjalizowane komórki,
które potrafią się w odpowiednim momencie łączyć ze sobą i tworzyć skrzep
uniemoŜliwiający wypływ krwi z uszkodzonego naczynia.
Morfologia - podstawowe badanie krwi
Jest to najczęściej wykonywane badanie krwi u zwierząt. Badanie to daje informacje
o stanie nawodnienia, istniejącej anemii czy infekcji, moŜliwości krzepnięcia krwi oraz
skuteczności układu immunologicznego. Badanie jest niezbędne dla zwierząt z występującą
gorączką, wymiotami, biegunką, znacznym osłabieniem, bladością błon śluzowych czy
brakiem apetytu. Przykładowe parametry morfologii to:
a) RBC (erytrocyty, krwinki czerwone). Niedobór moŜe świadczyć o anemii, nadmiar
krwinek jest równieŜ czasem niekorzystny i moŜe wskazywać na chorobę płuc,
b) WBC (kwinki białe, leukocyty). Wzrost lub spadek tych wartości jest charakterystyczny
dla infekcji lub pewnych innych schorzeń układu odpornościowego, np. białaczki,
c) HCT (hematokryt) informuje o procentowej zawartości erytrocytów (czerwonych ciałek
krwi) w stosunku do całej objętości krwi. Z jego pomocą moŜna ocenić stopień
odwodnienia czy stwierdzenia anemii,

16
d) Hb (hemoglobina) i MCHC (średnia zawartość hemoglobiny w krwince) umoŜliwiają
ocenę zawartości podstawowego nośnika tlenu znajdującego się w krwinkach czerwonych,
e) GRANS i L/M (róŜne rodzaje krwinek białych). Ich wzajemny stosunek wskazuje na
moŜliwość występowania infekcji czy stanów zapalnych w organizmie,
f) EOS (eozynofile). Specyficzny rodzaj krwinek białych aktywnych w szczególności
w stanach alergicznych (np. astmie kotów) czy infekcjach pasoŜytniczych,
g) PLT lub TRO (płytki krwi lub trombocyty). Odpowiedzialne są za tworzenie skrzepów,
h) RETICS (retikulocyty – niedojrzałe krwinki czerwone). Wysoki poziom tych krwinek
moŜe wskazywać na stan zwany anemią regeneratywną.
Przygotowanie zwierzęcia do badania i pobieranie próbki krwi
Zwierzę powinno być na czczo gdyŜ nakarmione moŜe spowodować zmiany w składzie
krwi. Gwałtowne poskramianie zwierząt, wysiłek fizyczny, czynniki psychiczne prowadzą do
zwiększenia liczby krwinek oraz zmian w rozmieszczeniu leukocytów w naczyniach
krwionośnych. NaleŜy wybrać miejsce nakłucia zwierzęcia w celu pobrania krwi, np.:
a) bydło – Ŝyła jarzmowa, Ŝyła mleczna zewnętrzna,
b) świnie – Ŝyła czcza przednia,
c) psy – Ŝyła jarzmowa (psy duŜe), Ŝyła udowa, Ŝyła dogłowowa ramienia, opuszki palców
(psy małe, szczenięta).
Małe ilości krwi pobiera się na szkiełko podstawowe lub zegarkowe. Większe ilości krwi
naleŜy pobrać do strzykawki.
Wybrane metody badania krwi
Analizator hematologiczny
Automatyczny analizator (Rys.1). hematologiczny (AH) w ogólnym zarysie wykorzystuje
metodę cytometrii przepływowej z laserem półprzewodnikowym jako źródłem światła.
Cytometria przepływowa bazuje na zjawisku rozpraszania światła laserowego przez komórki
oraz ich struktury. Komórki krwi są kolejno analizowane przez wiązkę lasera helowo-
neonowego.
Rys. 1. Automatyczny analizator hematologiczny [14]
Atuty analizatora hematologicznego (AH).
1. Prosta obsługa i szybkie pomiary. Pomiar 18 parametrów. Oznaczane parametry
morfologii krwi to: WBC, LYM%, LYM#, Mon%, MON#, GRA%, GRA#, RBC, HGB,
HCT, MCV, MCH, MCHC, RDW, PLT, MPV, PDV, PCT.
2. Obsługujący nie ma bezpośredniego kontaktu z krwią. Unika się zakaŜeń i błędów
spowodowanych manualnym oczyszczaniem sondy.
3. Wszystkie nastawienia na ekranie dotykowym. Proste czynności przeprowadzane na
ekranie dotykowym umoŜliwiają szybki i łatwy dostęp do wszystkich nastawień takich
jak inicjalizacja, warunki pomiaru i automatyczne czyszczenie.

17
Metoda mikroskopowa badania krwi
W wielu przypadkach metoda mikroskopowa jest metodą referencyjną bardzo cenną
diagnostycznie. Rozmaz krwi obwodowej jest niezastąpionym źródłem informacji. Preparat
winien być oglądany obiektywem 100x z wykorzystaniem właściwej dla niego immersji
(gliceryna, olej, woda). Do efektywnego przeglądania wielu preparatów potrzebne jest
wprawne oko i obyte nie tylko z komórkami występującymi w fizjologii.
W celu otrzymania rozmazu krwi naleŜy wykonać następujące czynności:
− pobranie kropli krwi na szkiełko podstawowe,
− ustawienie szkiełka pod kątem 30-450
– krew rozpłynie się wzdłuŜ krawędzi, dobry
rozmaz powinien być cienki i połyskiwać tęczowo,
− suszenie w temperaturze pokojowej, nie naleŜy suszyć grzejąc lub dmuchając.
− barwienie rozmazu najpóźniej po godzinie od pobrania.
Rozmazy krwi mogą być barwione np. metodą Giemsy. Rozmazy barwione tym
sposobem są najdogodniejsze do morfologicznych badań krwi i wykrywania jej pasoŜytów.
Rozmaz naleŜy utrwalić alkoholem metylowym, następnie zalać świeŜo przygotowanym
wodnym roztworem macierzystego barwnika Giemsy na okres 15 minut. Aby uwidocznić
strukturę krwinek naleŜy barwić dwa razy po 15 minut kaŜdorazowo świeŜym roztworem
barwnika. Następnie barwnik zlać, a rozmaz spłukać wodą i wysuszyć w pokojowej
temperaturze. Preparat oglądać pod mikroskopem.
Badanie właściwości fizycznych i chemicznych moczu.
Rutynowe badanie moczu składa się z dwóch elementów:
a) badania makroskopowego (właściwości fizykochemiczne),
b) badania mikroskopowego osadu moczu.
Do badania makroskopowego naleŜy pobrać co najmniej 100ml moczu za pomocą
cewnika. Do badania moŜna zbierać mocz oddawany podczas moczenia, jednak taki mocz
moŜe zawierać zanieczyszczenia, np. wyciek z macicy lub pochwy albo z worka
napletkowego. Właściwości fizykochemiczne moczu:
a) zapach moczu – zmiana zapachu pojawia się przy nasilonej infekcji bakteryjnej dróg
moczowych (np. amoniakalny, gnilny),
b) cięŜar właściwy moczu – niski cięŜar pojawia się przy wielomoczu, wysoki przy
skąpomoczu,
c) przejrzystość moczu – prawidłowy mocz jest przejrzysty, zmętnienie moŜe być
spowodowane duŜą ilością kryształów, śluzu, komórek, ropy i białka,
d) barwa moczu – fizjologicznie barwa moczu jest Ŝółta lub bursztynowa (nieprawidłowa
barwa: ciemna, krwista, mleczna),
e) odczyn moczu (pH) – np. psy mają pH 5,5 – 6,5, koty 5,0 – 6,0, alkalizacja lub nadmierne
zakwaszenie jest nieprawidłowe,
f) białko – białkomocz jest przejawem choroby,
g) hemoglobinuria – występuje wtedy, gdy mocz po odwirowaniu jest róŜowy, czerwony lub
brunatny; w osadzie występują wałeczki hemoglobiny i mała liczba erytrocytów,
h) cukromocz – pojawia się gdy zawartość cukru przekroczy stęŜenie > 180 mg%.
Badanie osadu moczu.
Mocz do badania osadu powinien być pobrany rano. Powinno się badać środkową porcje
gdyŜ mocz poranny ma największe stęŜenie, a pierwsze porcje mogą zawierać nabłonki worka
napletkowego bądź pochwy. Osad otrzymuje się przez odwirowanie próbki moczu w wirówce
przez mniej niŜ 5 minut przy obrotach 2000 obr. /min. Po odwirowaniu naleŜy zlać
supernatant, pozostawiając około 0,5 ml moczu, dokładnie wymieszać, przenieść kroplę na

18
szkiełko podstawowe i przykryć nakrywkowym. Preparat oglądać pod mikroskopem
w powiększeniu 400 -600x. W preparatach osadu moŜna znaleźć następujące składniki :
− leukocyty,
− erytrocyty (wyługowane, świeŜe),
− nabłonki (przejściowe, powierzchowne, komórki z warstw głębszych, miedniczek
nerkowych, z warstw głębszych, kanalików nerkowych),
− wałeczki (hialitowe – szkliste, nabłonkowe, ziarniste, woskowe, wałeczki z leukocytów,
wałeczki z erytrocytów, wałeczki z hemoglobiny, wałeczki tłuszczowe, rzekome),
− kryształy (w moczu zasadowym: węglany wapnia, moczany amonowe, trójfosforany
amonowo-magnezowe, obojętne fosforany wapnia, fosforany bezpostaciowe; w moczu
kwaśnym: szczawiany wapnia, kryształy kwasu moczowego, moczany bezpostaciowe,
leucyny, tyrozyny).
Testy do badań szybkich.
Badanie ogólne moczu jest jednym z podstawowych badań laboratoryjnych, niezbędnym
w praktyce lekarskiej. Obecnie dzięki zastosowaniu testów paskowych do badania moczu,
badanie to moŜna wykonać szybko i wygodnie. NaleŜy pamiętać, Ŝe jest to badanie wstępne,
a uzyskane w ten sposób wyniki są orientacyjne. Dlatego wartości nieprawidłowe wymagają
potwierdzenia za pomocą metod laboratoryjnych. Badanie moczu naleŜy równieŜ powtórzyć
w laboratorium, jeśli w badaniu wykonanym za pomocą testów paskowych uzyskano
prawidłowe wyniki, lecz nie pokrywają się one z obserwacjami klinicznymi. Zalecenie
weryfikacji wyników badań moczu uzyskanych za pomocą testów paskowych nie wyklucza
wdroŜenia odpowiedniego leczenia lub postępowania diagnostycznego, jeśli dane z wywiadu,
wynik badania fizykalnego oraz analiza moczu wskazują na taką konieczność.
W badaniach moczu najczęściej stosuje się wieloparametrowe paski, których panel
oznaczeń w duŜej mierze odpowiada badaniu ogólnemu moczu. Za pomocą
wieloparametrowych pasków testowych moŜna ocenić obecność w moczu takich składników,
jak: leukocyty, bakterie, erytrocyty, białka (albuminy), glukozę, ciała ketonowe, bilirubinę,
urobilinogen, oraz pH i cięŜar właściwy moczu.
Pasek testowy do badania moczu (dipstick) to cienki pasek plastiku pokryty bibułą
i podzielony na kwadraty nasączone odczynnikami (pola testowe), które reagują z wybranymi
składnikami moczu. Liczba pól testowych odpowiada liczbie oznaczanych parametrów.
Zanurzenie paska w próbce moczu powoduje nasączenie moczem pól testowych i reakcję
składników moczu z zawartymi w bibule odczynnikami. Efektem reakcji jest zmiana
zabarwienia pola testowego. Oceniając intensywność barwy pola testowego moŜna dokonać
półilościowej (wzrokowe porównanie barw na polach testowych paska z barwną skalą) lub
ilościowej analizy poszczególnych parametrów (ocena nasilenia barwy pól testowych za
pomocą specjalnego czytnika testów paskowych). Schemat postępowania podczas
wykonywania badania za pomocą pasków testowych.
1. Pobieranie próbki moczu. Pojemnik do pobrania moczu powinien być czysty (do badań
biochemicznych nie jest wymagana jego sterylność) o pojemności co najmniej 50 ml
szczelnie zamykany z otworem o średnicy co najmniej 5 cm, aby umoŜliwić łatwe
pobranie moczu i jego badanie za pomocą testu paskowego. Do badania naleŜy uŜyć
świeŜego niewirowanego moczu o temperaturze pokojowej. Badanie naleŜy
przeprowadzić w ciągu 15-30 minut po pobraniu.
2. Wykonanie badania:
− przygotowanie barwnej skali (znajduje się na opakowaniu pasków) do odczytania pól
testowych paska oraz stopera lub zegarka z sekundnikiem,
− wyjęcie paska testowego z opakowania bezpośrednio przed uŜyciem,

19
− wymieszanie próbki moczu,
− zanurzenie paska testowego w moczu, tak aby całkowicie zwilŜyć wszystkie pola;
czas zanurzenia 30 – 120 sekund, (Rys.2).
− wyjęcie paska, zwilŜony pasek naleŜy trzymać w pozycji poziomej,
− odczytanie wyniku na skali barwnej. (Rys. 3).
Rys. 2. Zanurzenie paska w moczu [19] Rys. 3. Odczyt wyników analizy [19]
W przypadku większości oznaczeń moŜna określić czy dana substancja występuje (+) lub
nie występuje (-) w badanym moczu. Jeśli dana substancja jest obecna, jej stęŜenie moŜna
ocenić według skali: ślad (+), małe stęŜenie (++), umiarkowane stęŜenie (+++), duŜe stęŜenie
(++++). Ocena wzrokowa pasków testowych jest obarczona duŜym ryzykiem błędu ze
względu na dowolność interpretacji zaobserwowanych barw, szczególnie w przypadku
niewielkich niuansów kolorystycznych pól testowych.
Uwaga! Nie naleŜy dotykać palcami pól testowych paska. Przed uŜyciem naleŜy
sprawdzić, czy barwa poszczególnych pól testowych na pasku jest zbieŜna z pierwszymi
kwadracikami na skalibarwnej, które określają "wyjściową" barwę poszczególnych pól paska.
Nie naleŜy uŜywać pasków, na których stwierdzono zmiany w zabarwieniu jednego lub więcej
pól testowych.
Inne testy w diagnostyce chorób zwierząt
Testy do diagnostyki chorób bydła:
− diagnostyka białaczki,
− diagnostyka brucelozy,
− diagnostyka biegunki cieląt,
− diagnostyka choroby niebieskiego języka,
− diagnostyka chorób układu oddechowego bydła,
− diagnostyka gorączki,
− diagnostyka hypodermozy,
− diagnostyka toxoplasmozy,
− diagnostyka zarazy płucnej bydła.
Testy do diagnostyki chorób świń:
− diagnostyka brucellozy,
− diagnostyka choroby Aujeszkyego,
− diagnostyka trychinellozy.
Badanie właściwości fizykochemicznych treści Ŝwacza
Badanie treści Ŝwacza i Ŝołądka wykonuje się w nieŜytach Ŝwacza występujących przy
niestrawnościach, upośledzeniach trawienia, braku apetytu lub wzdęciach. Wzdęcia to
widoczne powiększenie objętości brzucha, wypełnienie dołów głodowych (szczególnie
lewego), osowienie, brak apetytu, zwierzę stoi z rozstawionymi kończynami. W cięŜszych

20
przypadkach u zwierzęcia stwierdza się: napięte powłoki brzucha, nie uginające się pod
uciskiem doły głodowe, stękanie, porykiwanie, wyciągnięcie szyi i wysunięcie języka,
zasinienie błon śluzowych, duszność, bezwolne oddawanie kału.
Zmiany anatomopatologiczne: przemieszczenie krwi na obwód, przekrwienie płuc, sinica.
Niestrawność powstaje najczęściej z powodu błędów Ŝywieniowych, którego
następstwem jest brak apetytu, atonia Ŝwacza, wzdęcie Ŝwacza, objawy morzyskowe,
podniecenie przechodzące w stan otępienia. Zwiększa się ilość płynnej treści Ŝwacza. Tętno
i oddechy są przyspieszone, ciepłota ciała zmienna. Przy postępującym odwodnieniu
zmniejsza się elastyczność skóry, zapadają się gałki oczne. Ruchy zwierzęcia stają się
nieskoordynowane, zwierzę niechętnie wstaje. W cięŜszych stanach moŜe wystąpić zapaść
i śpiączka. Kał jest zwykle rzadki, szary, cuchnący. U sztuk, które przechorowały kwasicę
Ŝwacza, stwierdza się czasami mięśniochwat.
Zmiany anatomopatologiczne: treść Ŝwacza o ostrym kwaśnym zapachu, zapalenie błony
śluzowej Ŝwacza zwłaszcza worka brzusznego, obrzęk płuc, wybroczyny pod nasierdziem
i wsierdziem, zwyrodnienie wątroby, wybroczyny w oponach mózgu.
Badanie płynnej treści Ŝwacza oraz osadu soku Ŝołądkowego.
Płynną treść Ŝwacza moŜna uzyskać z jamy ustnej podczas odŜuwania (w niewielkiej
ilości), bądź nakłuwając Ŝwacz (250 – 500 ml). Badanie płynnej treści Ŝwacza dotyczy:
− badania cech fizycznych (barwa, zapach, konsystencja),
− sedymentacji i flotacji płynnej treści Ŝwacza,
− badania pH treści Ŝwacza (pH 4,0–5,5),
− badania ilości i Ŝywotności wymoczków,
− próby flotacji (opóźniona),
− określenia wartości hematokrytowej.
Sok Ŝołądkowy pobiera się zgłębnikiem przełykowo-Ŝołądkowym, na czczo po 12–24
godzinnej głodówce. Badanie soku i osadu soku Ŝołądkowego obejmuje:
− badanie właściwości fizycznych (barwa, zapach, konsystencja),
− badanie pH i całkowitej kwasoty i wolnego kwasu solnego,
− badanie mikroskopowe osadu soku Ŝołądkowego.
Osad otrzymuje się przez odwirowanie 10 ml soku Ŝołądkowego. Otrzymany osad naleŜy
nanieść pipetą na 4 szkiełka podstawowe, po jednej kropli na szkiełko. Pierwsze szkiełko
przykryć szkiełkiem nakrywkowym. Do kropli na drugim szkiełku dodać roztworu sudanu III,
zmieszać, przykryć szkiełkiem nakrywkowym. Do kropli na trzecim szkiełku dodać płyn
Lugola. Na czwartym szkiełku wykonać rozmaz i utrwalić błękitem metylenowym, spłukać
wodą i wysuszyć. Wszystkie preparaty naleŜy oglądać w mikroskopie stosując powiększenie
100-krotne, oraz 400–600 -krotne.
Zwiększenie liczby leukocytów, krwinek czerwonych, komórek nabłonkowych jest
objawem zapalenia błony śluzowej Ŝołądka powodującej nieŜyt. Znaczna liczba krwinek
czerwonych, strzępków tkanek i komórek nowotworowych jest objawem choroby wrzodowej
lub nowotworowej.
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń
1. Jakie jest znaczenie badań laboratoryjnych w diagnostyce chorób zwierząt?
2. Jakie choroby diagnozuje się dzięki badaniom krwi i moczu?
3. Jaką rolę pełni krew w organizmie zwierzęcia?
4. Jak naleŜy przygotować zwierzę do badania krwi?

21
5. W jaki sposób naleŜy pobrać krew zwierzęciu?
6. Na czym polega badanie morfologiczne krwi?
7. W jaki sposób wykonuje się rozmazy krwi?
8. W jaki sposób bada się krew w analizatorze hematologicznym?
9. Na czym polega badanie właściwości fizycznych i chemicznych moczu.
10. W jaki sposób pobiera się próbki moczu do badania makroskopowego?
11. W jaki sposób otrzymuje się osad moczu?
12. W jakim celu bada się osad moczu?
13. Jakie jest zastosowanie szybkich testów w diagnostyce weterynaryjnej?
14. W jaki sposób przeprowadza się badanie moczu z wykorzystaniem testu paskowego?
15. W jaki sposób pobiera się treść Ŝwacza?
16. Na czym polega badanie płynnej treści Ŝwacza?
17. W jaki sposób pobiera się sok Ŝołądkowy?
18. W jaki sposób otrzymuje się osad soku Ŝołądkowego?
19. Na czym polega badanie osadu soku Ŝołądkowego?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zbadaj odczyn (pH) moczu bydła, świń i psa metodą papierków wskaźnikowych i metodą
potencjometryczną z wykorzystaniem pehametru. Zastosuj się do wymagań związanych
z przygotowaniem zwierzęcia do pobrania próbki moczu.
1) przeanalizować metodykę badania moczu metodą papierków wskaźnikowych
i potencjometryczną z wykorzystaniem pehametru,
2) przygotować potrzebny sprzęt i materiały do badania,
3) przygotować pehametr zgodnie z instrukcją,
4) przygotować zwierzę do badania,
5) pobrać próbkę moczu od wymienionych zwierząt,
6) zbadać pH za pomocą papierków wskaźnikowych,
7) zbadać pH pehametrem,
8) porównać uzyskane wyniki,
9) zinterpretować uzyskane wyniki,
10) przedstawić wyniki na forum grupy.
− sprzęt i materiały (pehametr, paski wskaźnikowe, naczyńka na mocz),
− tablice interpretacyjne (wartości prawidłowe pH dla badanych zwierząt),
− zeszyt.
Ćwiczenie 2
Wykonaj badanie moczu psa z wykorzystaniem szybkiego testu (testu paskowego).
Zachowaj zasady bezpieczeństwa podczas wykonywania czynności.

22
1) przeanalizować metodykę badania moczu metodą testu paskowego,
2) pobrać próbkę moczu,
3) przygotować test,
4) wykonać badanie,
5) zinterpretować wyniki,
− mocz,
− test,
− tekst przewodni,
− zeszyt.
Ćwiczenie 3
Wykonaj pod nadzorem lekarza weterynarii badanie wybranych fizycznych właściwości
treści Ŝwacza (barwa, zapach, konsystencja).
Sposób wykonania ćwiczenia:
1) przeanalizować metodykę badania cech fizycznych treści Ŝwacza,
2) przygotować sprzęt laboratoryjny,
3) pobrać próbkę z jamy ustnej zwierzęcia w obecności lekarza,
4) ocenić barwę,
5) ocenić zapach,
6) ocenić konsystencję
7) zapisać w zeszycie zebrane informacje i zaprezentować na forum grupy.
− sprzęt laboratoryjny,
− treść Ŝwacza,
− zeszyt.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić, jakie jest znaczenie badań laboratoryjnych w diagnostyce
chorób zwierząt?
2) wskazać choroby, które diagnozuje się dzięki badaniom krwi i moczu?
3) wyjaśnić, jaką rolę pełni krew w organizmie zwierzęcia?
5) przygotować zwierzę do badania krwi?

23
6) wyjaśnić, w jaki sposób wykonuje się rozmazy krwi?
7) wyjaśnić, na czym polega badanie morfologiczne krwi?
8) wyjaśnić, w jaki sposób bada się krew w analizatorze
hematologicznym?
9) przeprowadzić badanie właściwości fizycznych moczu?
10) wyjaśnić, na czym polega badanie właściwości chemicznych moczu?
11) wykonać badanie pH moczu?
12) wyjaśnić, w jaki sposób pobiera się próbki moczu do badania
makroskopowego?
13) wyjaśnić, jak otrzymuje się osad moczu?
14) wskazać celowość badania osadu moczu?
15) wskazać zastosowanie szybkich testów w diagnostyce weterynaryjnej?
16) przeprowadzić badanie moczu z wykorzystaniem testu paskowego?  
17) wyjaśnić w jaki sposób pobiera się treść Ŝwacza?
18) wyjaśnić na czym polega badanie płynnej treści Ŝwacza?
19) wykonać badanie cech fizycznych płynnej treści Ŝwacza?
20) wyjaśnić, w jaki sposób pobiera się sok Ŝołądkowy?
21) wyjaśnić, w jaki sposób otrzymuje się osad soku Ŝołądkowego?
22) wyjaśnić, na czym polega badanie soku i osadu soku Ŝołądkowego?

24
4.3. Diagnostyka weterynaryjna. Badania parazytologiczne
Parazytologia - podstawowa diagnostyka laboratoryjna chorób pasoŜytniczych
Parazytologia prowadzi badania nad pasoŜytami wywołującymi u zwierząt choroby.
Ponadto zajmuje się profilaktyką i leczeniem chorób pasoŜytniczych. W badaniach
parazytologicznych stosuje się najczęściej kał, krew, mocz, zeskrobiny.
Badanie kału na obecność pasoŜytów- koproskopia
Kał nie zanieczyszczony moczem zbiera się do suchego naczynia. MoŜe być teŜ pobierany
prosto z prostnicy. Do tego celu naleŜy uŜyć probówki o grubszych ściankach. Po
wprowadzeniu do prostnicy wskazane jest poskrobanie błony śluzowej brzegiem probówki.
U zwierząt większych wskazane jest pobieranie kału w gumowej rękawiczce i staranne
przemywanie jej po pobraniu kaŜdej próbki. U małych zwierząt pobiera się kał szklaną
pałeczką zaopatrzoną przy końcu w małe wyŜłobienie. W diagnostyce owsicy stosuje się
wymaz okołoodbytowy otrzymany metodą przylepca celofanowego. Materiał pobiera się
z fałdów około odbytowych.Pobieranie wymazu okołoodbytowego polega na wykonaniu
następujących czynności:
− naleŜy oderwać (nie do końca) celofan od szkiełka, (Rys. 4),
− trzymając jedną ręką szkiełko, lepką stronę paska celofanowego przykleić jak najgłębiej,
w okolicę otworu odbytowego (Rys. 5),
− pasek celofanowy przykleić (rozprostowując) z powrotem na szkiełko (Rys. 6).
Rys. 4. [18] Rys. 5. [18] Rys. 6. [18]
Przechowywanie materiału:
− jeśli materiał nie moŜe być badany bezpośrednio po pobraniu, naleŜy przechować go
w temp. od 2 do 8 ºC do 24 h.
Formy pasoŜytów wykrywane w kale:
− formy dojrzałe robaków (Rys. 7),
− jaja robaków,
− larwy robaków,
− trofozoity pierwotniaków (Rys. 8),
− cysty pierwotniaków.
Rys. 7. Tasiemiec – forma dojrzała [18] Rys. 8. Entamoeba coli - trofozoit [18]

25
Metody badań kału
I. Badanie makroskopowe (pozwala na wykrycie w kale członów tasiemca lub drobnych
nicieni). Porcję kału naleŜy rozcieńczyć wodą na płytce Petriego i pozostawić do
opadnięcia osadu, zlać ostroŜnie wierzchnią warstwę płynu nie dopuszczając do wylania
osadu, na który naleŜy nalać powtórnie wodę. Czynności te powtarza się kilkakrotnie,
mieszając zawiesinę, gdyŜ chodzi o moŜliwie dokładne usunięcie śluzu zaciemniającego
obraz. Następnie naleŜy obejrzeć przy pomocy lupy i igieł preparacyjnych.
II. Metody bezpośrednie
1. Rozmaz w soli fizjologicznej (ułatwia rozpoznanie trofozoidów pierwotniaków).
Niewielką ilość kału naleŜy rozprowadzić na szkiełku podstawowym z kilkoma
kroplami soli fizjologicznej i oglądać pod mikroskopem.
2. Rozmaz w płynie Lugola (ułatwia rozpoznanie cyst pierwotniaków). Niewielką ilość
kału naleŜy rozprowadzić na szkiełku podstawowym z kilkoma kroplami płynu Lugola
i oglądać pod mikroskopem.
III.Metody zagęszczające (umoŜliwiają wykrycie pasoŜytów trudnych do zaobserwowania
w metodach bezpośrednich z powodu niewielkiej ich ilości).
1. Flotacja - polega na wykorzystaniu roztworów o większej gęstości niŜ gęstość jaj, larw
lub cyst (jako lŜejsze powinny wypłynąć na powierzchnię). Próbkę kału np. 10 g
miesza się w 200 ml nasyconego roztworu soli kuchennej, pozostawia na ok. 45 minut.
Po upływie tego czasu za pomocą ezy o średnicy 1 cm naleŜy zebrać powierzchowną
błonę z kilku miejsc. Zebrane krople naleŜy przenieść na szkiełko podstawowe
i nakryć szkiełkiem nakrywkowym i tak przygotowany preparat oglądać pod
mikroskopem.
2. Dekantacja – naleŜy do metod sedymentacyjnych. Wykrywa wszystkie jaja zarówno
„lekkie” jak i „cięŜkie” larwy, cysty i trofozoity. Grudkę kału naleŜy rozetrzeć
w probówce z niewielką ilością wody wodociągowej, po czym dopełnić wodą
i pozostawić do opadnięcia osadu. Czynność naleŜy powtarzać do momentu uzyskania
przezroczystego płynu. Uzyskany osad naleŜy odwirować i oglądać pod mikroskopem
lub pod lupą preparacyjną.
IV.Hodowla larw pasoŜytów.
Prowadzenie hodowli kultur wynika z trudności oznaczenia jaj gatunków pasoŜytów,
które ze względu na podobieństwo trudno jednoznacznie zbadać. Wyklucie się larw
i doprowadzenie ich do stadium rozwoju moŜliwym do ich identyfikacji jest jedynym
pewnym sposobem ich rozpoznawania. Hodowla polega na inkubacji odpowiednio
przygotowanego kału w temperaturze 30 0
C przez 5–6 dni. Po tym czasie naleŜy polewać
powierzchnie wodą i spłukać larwy do naczynia. Po odwirowaniu otrzymuje się osad,
w którym występują larwy
Badanie moczu na obecność pasoŜytów
Próbkę moczu pobranego od zwierzęcia naleŜy przelać do cylindrycznego naczynia
i pozostawić na pół godziny. Po odlaniu płynu osad naleŜy przelać do probówek i odwirować
przez 2 minuty z szybkością 1500 obr./min. Otrzymany osad oglądać pod mikroskopem.
Badanie krwi na obecność pasoŜytów – metody badań
1. ŚwieŜa krew. Kroplę naleŜy nanieść na szkiełko przedmiotowe i przykryć szkiełkiem
nakrywkowym i oglądać pod silnym powiększeniem mikroskopu.
2. Rozmazy krwi. Kroplę krwi naleŜy nanieść na szkiełko przedmiotowe i rozmazać za
pomocą drugiego szkiełka przedmiotowego. Gdy kropla krwi znajdzie się w miejscu
zetknięcia się dwóch szkiełek naleŜy zdecydowanym ruchem przesunąć szkiełkiem

26
i uzyskać cienką jednolitą warstwę krwi. Rozmaz naleŜy wysuszyć na powietrzu. Preparat
zabarwić np. metodą Giemsy i oglądać pod mikroskopem.
3. Metoda grubej kropli. Pobraną krew na szkiełko przedmiotowe rozpościera się igłą
preparacyjną do wielkości monety groszowej i suszy się w ciągu kilku godzin.
Wysuszonej kropli nie naleŜy barwić. Uzyskany preparat oglądać pod mikroskopem.
4. Metoda wirowania krwi. Do krwi w ilości 10–15 ml dodać odpowiednich odczynników
zgodnie z metodyką. Płyn naleŜy odwirować, a otrzymany osad oglądać pod
mikroskopem.
Diagnostyka pasoŜytów stałych (np. wszy, świerzbowce, nuŜeńce)
W diagnostyce wykorzystuje się zeskrobiny pozyskane ze zwierzęcia. Ostrzem skalpela
naleŜy zdrapać dość silnymi pociągnięciami warstwy powierzchowne skóry, aŜ do jej warstwy
właściwej. Zeskrobiny najlepiej zebrać do grubościennej niewielkiej probówki, którą naleŜy
szczelnie zamknąć korkiem i lekko podgrzać. Większe świerzbowce wędrują wzdłuŜ ścian
probówek.
Metody mikroskopowe badania świerzbowców
Przykładem jest metoda ługu potasowego, która polega na przeniesieniu całej ilości
zeskrobin do probówki i zalaniu 10% ługiem potasowym. Następnie probówkę naleŜy
podgrzać. Tak przygotowany materiał krótko wiruje się w wirówce (15–20 obr./min.) i zlewa
płyn. Otrzymany osad oglądać pod mikroskopem przy słabym powiększeniu.
Cytologia złuszczeniowa
Jest to metoda histopatologiczna opierająca się na fizjologicznych właściwościach
złuszczania komórek nabłonkowych. Materiał do badania pobiera się tępymi lub tępo –
ostrymi narzędziami z powierzchni ciała, otworów naturalnych, jam ciała. NaleŜy badać
zeskrobiny, wydzieliny, popłuczyny lub materiał uzyskany w wyniku bezpośredniego
przytknięcia (odciśnięcia) szkiełka podstawowego do powierzchni np. owrzodziałych guzów
(otrzymuje się tzw. preparaty przytykowe). Badanie cytologiczne zaleŜnie od miejsca pobrania
moŜe spełniać dwa zasadnicze cele: słuŜyć ocenie cytoonkologicznej i cytohormonalnej
tj. wykazać nowotwory, bądź teŜ wykazać zaburzenia hormonalne na podstawie wyglądu
badanych komórek.
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń
1. Jakie jest znaczenie badań parazytologicznych w diagnostyce chorób zwierząt?
2. W jaki sposób pobiera się próbkę kału do badań?
3. W jaki sposób przechowuje się próbki kału do badań?
4. Jakie są formy pasoŜytów wykrywane w kale?
5. Na czym polega badanie makroskopowe kału?
6. Na czym polegają metody bezpośrednie badania kału?
7. Na czym polegają metody zagęszczające badania kału?
8. W jakim celu prowadzi się hodowlę larw pasoŜytów w kale?
9. Jak przygotowuje się mocz na obecność pasoŜytów?
10. Jakie są metody badań krwi na obecność pasoŜytów?
11. Jak otrzymuje się zeskrobiny do badań na pasoŜyty stałe?
12. Jakie pasoŜyty bada się z zastosowaniem zeskrobin?
13. W jakim celu wykonuje się cytologię zeskrobin?

27
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zbadaj pod nadzorem lekarza weterynarii świeŜą krew dowolnego zwierzęcia na
obecność pasoŜytów. Zachowaj zasady bezpieczeństwa podczas wykonywanych czynności.
1) przeanalizować metodykę badania ,
2) przygotować sprzęt i materiały pomocnicze,
3) pobrać krew do badania,
4) wykonać preparat,
5) oglądać preparat w mikroskopie,
6) zapisać wyniki badania,
7) zinterpretować wyniki badania,
− sprzęt i materiały pomocnicze (mikroskop, szkiełko przedmiotowe, sterylna igła),
− krew,
− zeszyt.
Ćwiczenie 2
Wykonaj badanie pasoŜytów jelitowych w kale metodą bezpośrednią. Zachowaj zasady
bezpieczeństwa podczas wykonywanych czynności.
Sposób wykonania ćwiczenia:
1) przeanalizować metodykę badania,
2) zgromadzić sprzęt i materiały pomocnicze,
3) wykonać rozmaz w kropli soli fizjologicznej,
4) wykonać rozmaz w kropli płynu Lugola,
5) oglądać w mikroskopie pod powiększeniem 100x (w poszukiwaniu jaj robaków),
6) oglądać w mikroskopie pod powiększeniem 400x ( w poszukiwaniu cyst i trofozoitów
pierwotniaków),
7) zinterpretować wyniki badania,
8) zapisać w zeszycie zebrane informacje i zaprezentować na forum grupy.
− sprzęt i materiały pomocnicze – mikroskop, szkiełka podstawowe, szkiełka nakrywkowe,
bagietki szklane, sól fizjologiczna, płyn Lugola,
− zeszyt.

28
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić, jakie jest znaczenie badań parazytologicznych w diagnostyce
chorób zwierząt?
2) wyjaśnić, w jaki sposób pobiera się próbkę kału do badań?
3) pobrać próbkę kału do badań?
5) wyjaśnić, jakie są formy pasoŜytów wykrywane w kale?
6) wyjaśnić, badanie makroskopowe kału?
7) wyjaśnić metody bezpośrednie badania kału?
8) wyjaśnić metody zagęszczające badania kału?
9) przygotować próbkę moczu na obecność pasoŜytów?
10) wyjaśnić badania krwi na obecność pasoŜytów?  
11) wyjaśnić, jak się otrzymuje zeskrobiny?  
12) wyjaśnić wykorzystanie zeskrobin do badania na pasoŜyty?

29
4.4. Diagnostyka weterynaryjna. Badania mikrobiologiczne,
serologiczne. Badanie nasienia
Podstawowe badania mikrobiologiczne
Metody badań mikrobiologicznych mogą być bezpośrednie (mikroskopowe) i pośrednie
(hodowlane). Metoda mikroskopowa jest to szczegółowa obserwacja drobnoustrojów za
pomocą mikroskopów.
Rys. 9. Mikroskop optyczny [20]
Podstawowe elementy mikroskopu optycznego:
− okular – słuŜy do powiększenia obrazu tworzonego przez obiektyw mikroskopu,
− tubus – słuŜy do formowania powiększonego obrazu pośredniego,
− śruba mikrometryczna – słuŜy do wstępnej regulacji odległości,
− śruba mikrometryczna – słuŜy do ustalenia ostrości,
− rewolwer – umoŜliwia prostą zmianę obiektywu,
− obiektywy – zbierają światło wychodzące z przedmiotu i tworzą jego powiększony obraz
pośredni,
− kondensator – koncentruje światło formując z niego stoŜek,
− lusterko – słuŜy do naświetlania badanego obiektu.
Dokładność obserwacji mikroskopowych uzaleŜniona jest od rodzaju i stanu mikroskopu
oraz od przestrzegania zasad metodyki sporządzania i barwienia preparatów. Klasyczną
metodą stosowaną w diagnostyce mikrobiologicznej jest hodowla drobnoustrojów na
poŜywkach (podłoŜach) sztucznych. PoŜywki bakteriologiczne to środowiska, w których
w sztuczny sposób stworzono warunki do rozwoju bakterii, moŜliwie najbardziej zbliŜone do
naturalnych warunków ich bytowania.
Hodowla bakterii
Bakterie w hodowli wykazują wzrost cykliczny, który obejmuje:
a) fazę przygotowawczą – przystosowanie się bakterii do podłoŜa (faza zastoju, adaptacji),
b) fazę logarytmicznego wzrostu – komórki dzielą się w regularnych odstępach czasu,
z największą moŜliwą w danych warunkach szybkością,
c) fazę równowagi (zastoju) – występuje stała liczba Ŝywych bakterii (następuje po
wyczerpaniu się składników odŜywczych lub akumulacji toksycznych metabolitów),
d) fazę zamierania – występuje wzrost liczby martwych komórek, następuje proces autolizy.
Bakterie w laboratoriach hoduje się na podłoŜach płynnych (np. bulion) w butelkach
i kolbach oraz na podłoŜach stałych na płytkach Petriego. Do izolacji duŜej liczby bakterii
stosuje się podłoŜa płynne, natomiast do izolowania poszczególnych bakterii i ich
przechowywania stosuje się podłoŜa stałe. Do zestalania podłoŜy płynnych stosuje się agar,

30
wielocukier otrzymywany z krasnorostów, który po skrzepnięciu pozostaje stały, aŜ do
podgrzania do temp. 80–90 0
C. Agar zwykle nie jest rozkładany przez bakterie. Celem
wykrywania konkretnych grup drobnoustrojów stosuje się podłoŜa selekcyjne lub róŜnicujące.
PodłoŜa selekcyjne zawierają składniki hamujące wzrost niechcianych bakterii i stymulują
wzrost poŜądanych. W przypadku podłoŜy róŜnicujących pozwalają na rozróŜnienie dwu
rodzajów bakterii. Przykłady zastosowania podłóŜ:
− agar z krwią pozwolą na wykrycie bakterii hemolizujących np. paciorkowców
hemolizujących, powodujących lizę erytrocytów,
− celem wyselekcjonowania pałeczek okręŜnicy stosuje się poŜywkę MacConkeya
zawierającą agar z Ŝółcią i barwniki hamujące wzrost bakterii Gram- dodatnich
a pozwalającą na wzrost bakterii Gram- ujemnych.
Większość bakterii do prawidłowego wzrostu potrzebuje odpowiedniej temperatury.
WyróŜnia się dla nich temperaturę maksymalną, minimalną i optymalną. W zaleŜności od pH
rozróŜnia się bakterie zasadolubne rosnące w wysokim pH- 8,5 – 11,5 oraz kwasolubne
rosnące do pH 5,5. Podobnie jak wszystkie organizmy Ŝywe bakterie są wraŜliwe na
osmolarność otaczającego środowiska. W warunkach niskiej osmolarności wewnątrz komórki
gromadzi się woda, a przy wysokiej następuje jej utrata. Obecność ściany komórkowej
zapobiega lizie komórki przy niskiej osmolarności.
PodłoŜa stosowane w badaniach mikrobiologicznych powinny charakteryzować się:
− odpowiednią wartością odŜywczą niezbędną do Ŝycia, wzrostu i rozmnaŜania się
drobnoustrojów,
− optymalnym odczynem w zaleŜności od potrzeb, np. dla bakterii ok. pH 7,2-7,4,
− przejrzystością, w celu wizualnego stwierdzenia wzrostu mikroorganizmów,
− sterylnością, aby uniknąć zanieczyszczenia hodowli innymi drobnoustrojami,
− izotonicznością, polega to na stworzeniu w nich podobnego ciśnienia do panującego
w komórkach.
PodłoŜa mogą być: naturalne (składniki pochodzenia naturalnego), syntetyczne (składniki
chemiczne), półsyntetyczne (składniki naturalne i związki chemiczne).
W celu prawidłowego wykonania badania mikroskopowego wykonuje się preparaty.
Przygotowuje się je na szkiełkach przedmiotowych dokładnie umytych i odtłuszczonych.
Muszą być odpowiednio przygotowane i utrwalone, a następnie barwione. Barwnikami
stosowanymi w barwieniu bakterii są np.: fiolet krystaliczny (gencjana), fiolet metylenowy,
fuksyna, błękit metylenowy, zieleń malachitowa, safranina, fiolet metylowy. Barwienie
bakterii moŜe być:
a) proste,
b) złoŜone (pozytywne, negatywne),
c) pozytywne,
d) negatywne,
e) pozytywno-negatywne,
f) specjalne,
g) przyŜyciowe.
Barwienie proste polega na stosowaniu tylko jednego barwnika, np. błękitu metylenowego
lub fuksyny. Barwienie złoŜone polega na barwieniu preparatu kilkoma barwnikami wg ściśle
określonej kolejności lub znajdującymi się w mieszaninie, np. metoda Grama, Neissera czy
Ziehl – Neelsena. Barwienie pozytywne ma na celu wybarwienie komórek drobnoustrojów na
niezabarwionym tle. Barwienie negatywne polega na zabarwieniu tła preparatu. Wynikiem
barwienia jest uzyskanie wyraźnego obrazu niezabarwionych bakterii na ciemnym tle.
Barwienie negatywno-pozytywne jest kombinacją negatywnego i pozytywnego. Barwienie
specjalne polega na uŜyciu specjalnych metod i odpowiednich barwników, którymi moŜna

31
barwić struktury komórkowe bakterii, takie jak spory (przetrwalniki), rzęski, otoczki.
Barwienie przyŜyciowe jest modyfikacją barwienia pozytywnego prostego, ale stosowanych
do preparatów mokrych i Ŝywych. Celem takiego barwienia jest odróŜnianie komórek Ŝywych
od martwych.
Podstawowe znaczenie taksonomiczne i diagnostyczne ma metoda Grama wymyślona
w 1884 roku przez Christiana Grama. Pozwala ona na rozróŜnienie dwu grup bakterii na
podstawie struktury ściany komórkowej. Bakterie Gram – dodatnie mają jedną błonę
cytoplazmatyczną otoczoną grubą warstwą peptydoglikanu (20–80 nm) – barwią się na
niebiesko-fioletowo. Są to bakterie kształtu kulistego (ziarenkowce ułoŜone w dwoinki,
czworaczki, sześcianki, łańcuszki lub grona) oraz kształtu cylindrycznego (laseczki). Bakterie
Gram - ujemne mają cienką warstwę peptydoglikanu (1–3 nm), ale na zewnątrz tej warstwy
jest błona zewnętrzna, która stanowi dodatkową barierę – barwią się na czerwono. Są to
bakterie kształtu cylindrycznego (pałeczki) oraz kształtu kulistego (dwoinki). Etapy barwienia
bakterii metodą Grama:
1) naniesienie na szkiełko roztworu fioletu krystalicznego (gencjany) na 2–3 minuty.
2) utrwalenie płynem Lugola (roztworem jodu w jodku potasu) na 1,5 – 2 minut.
3) odbarwienie etanolem (90% etanolem z dodatkiem acetonu) przez 30 sekund.
4) dobarwienie barwnikiem kontrastowym (fuksyną lub safraniną) przez 15 sekund.
Po kaŜdym etapie barwienia preparat naleŜy spłukać bieŜącą wodą. Następnie preparat
trzeba wysuszyć odciskając go w bibule. Mechanizm barwienia
1. Komórki bakteryjne, zarówno Gram – dodatnie jak i Gram – ujemne, zabarwiają się
fioletem krystalicznym.
2. Dodanie płynu Lugola powoduje, Ŝe fiolet reaguje z jodem, w wyniku czego tworzą się
stosunkowo duŜe kompleksy złoŜone z barwnika i jodu. Na tym etapie obydwa typy
komórek mają zabarwienie granatowe.
3. Płukanie w alkoholu powoduje, Ŝe w komórkach Gram-dodatnich następuje zmniejszenie
pustej przestrzeni w wielowarstwowych ścianach komórkowych mających wygląd wielu
(ok. 50) nałoŜonych na siebie siatek. W rezultacie kompleksy fioletu krystalicznego z
jodem nie mogą ulec wypłukaniu. W przypadku bakterii Gram-ujemnych alkohol
wypłukuje barwnik.
Po zakończonym płukaniu komórki Gram-dodatnie są granatowe, zaś komórki Gram-
ujemne są
bezbarwne.
4. Dodatkowy barwnik (np. safranina, fuksyna) dobarwia niezbyt mocno komórki Gram-
ujemne nie zmieniając barwy komórek Gram-dodatnich.
Przykład barwienia bakterii metodą Grama (Rys. 10).
Rys. 10. Wąglik zabarwiony metodą Grama [20]

32
Wąglik – choroba zakaźna, zaraźliwa, wywoływana przez Gram-dodatnią bakterię
nazywaną laseczką wąglika (Bacillus anthracis). Wąglik występuje najczęściej u bydła, koni,
owiec i kóz. Świnie rzadko chorują. Psy cechuje znaczna odporność.
W ocenie mikrobiologicznej wykorzystuje się charakterystykę morfologiczną kolonii
bakterii i komórki bakteryjnej.
Przy charakterystyce morfologii kolonii bierze się pod uwagę:
a) wzrost kolonii – powierzchniowy, podpowierzchniowy, wgłębny.
b) wielkość kolonii – pomiar średnicy,
c) kształt kolonii – okrągła, rozgałęziona, nitkowata, korzonkowa, itp.
d) wzniesienie kolonii – płaska, wypukła, pępkowata, itp.
e) brzeg kolonii – gładki, falisty, kosmkowy, itp.
f) przejrzystość kolonii – przejrzyste, półprzejrzyste, nieprzejrzyste,
g) barwa kolonii i otoczenie kolonii – brak, zabarwienie, otoczenie zabarwione,
niezabarwione,
h) struktura kolonii – ziarnista, włóknista, krucha, skórzasta, itp.
i) zapach kolonii – brak, słaby, mocny, itp.
W charakterystyce morfologii komórki bierze się pod uwagę:
a) wielkość komórki – za pomocą mikrometru okularowego,
b) kształt komórki – kulisy, cylindryczny, spiralny, itp.
c) układ komórek – połoŜenie jednych komórek do drugich: pojedynczy, podwójny,
poczwórny, w łańcuszkach, itp.
d) występowanie otoczek – bada się za pomocą barwienia negatywno-pozytywnego,
e) występowanie przetrwalników – przez zastosowanie odpowiedniego barwienia,
f) występowanie ziarnistości – bada się za pomocą specjalnego mikroskopu lub przez
zastosowanie odpowiedniego barwienia.
Podstawą badań diagnostycznych przy opracowywaniu materiału klinicznego jest
wykazanie w nim obecności drobnoustrojów patogennych, które są czynnikiem rozwijającego
się procesu chorobowego. Obok metod bakterioskopowych pozwalających na szybką
interwencję kliniczną istnieje szereg technik umoŜliwiających dokładną identyfikację
mikrobiologiczną. Płytkowa metoda posiewów jest stosowana do ilościowych i jakościowych
analiz mikrobiologicznych. Metoda ta oznacza wyłącznie komórki Ŝywe. Technika posiewów
ilościowych polega na wprowadzeniu do wyjałowionych podłóŜ selektywnych (na płytkach
Petriego lub w probówkach) określonej ilości badanego materiału (zwykle po 1 ml)
z kolejnych dziesięciokrotnych rozcieńczeń. Płytki lub probówki inkubuje się w cieplarce
w określonej temperaturze i czasie. Uzyskane po posiewie hodowle identyfikuje się na
podstawie charakteru wzrostu i właściwości biochemicznych, które są typowe dla
poszczególnych gatunków bakterii. Następnie naleŜy policzyć wyrosłe kolonie (jtk)
i przeliczyć np. na 1 ml, 1 cm2
, 1 gram.
Badanie cytologiczne pochwy
Badanie polega na mikroskopowej ocenie wyglądu komórek nabłonkowych, które
pokrywają błonę śluzową pochwy po uprzednim ich pobraniu, utrwaleniu i wybarwieniu.
ZaleŜnie od sposobu pobierania materiału wyróŜnia się metody pośrednie, polegające na
aspirowaniu (zasysaniu) treści zawierającej samoczynnie złuszczone komórki i metody
bezpośrednie, polegające na ścieraniu nabłonka z powierzchni błony śluzowej. Badanie
cytologiczne pochwy (części pochwowej szyjki macicy) słuŜy profilaktyce i wykrywaniu
stanów przednowotworowych (przedrakowych) i raka inwazyjnego szyjki macicy, a takŜe
kontroli efektywności ich leczenia. Na podstawie badania cytologicznego ustala się dalsze

33
postępowanie diagnostyczne oraz terapeutyczne Ponadto badanie cytologiczne umoŜliwia np.
stwierdzenie zmian zapalnych pochwy.
Badania serologiczne
Choroby zakaźne to grupa chorób zwierząt, będących następstwem zakaŜenia ustroju
czynnikiem zakaźnym i złamania sił odpornościowych organizmu lub obecności
w organizmie bioaktywnych toksyn (jadów) drobnoustrojów. Choroby zakaźne mogą mieć
podłoŜe bakteryjne i wirusowe. Przykłady chorób wirusowych u zwierząt to m.in.: pryszczyca,
wścieklizna, nosówka, ptasia grypa, choroba Aujeszkyego, choroba guzowata, choroba
pęcherzykowata świń, choroba skokowa owiec, pomór bydła, niedokrwistość zakaźna koni,
pęcherzykowe zapalenie jamy ustnej, zapalenie Ŝołądka i jelit świń. W ostatnich latach
doskonałym narzędziem w diagnostyce wielu chorób zakaźnych zwierząt stały się badania
serologiczne. Odczyny serologiczne stosowane w diagnostyce wirusologicznej są oparte na
reakcji antygenu z przeciwciałem. Odczyny wykorzystuje się do wykrywania:
1) antygenów obecnych w pobranym materiale,
2) antygenów po namnoŜeniu wirusa we wraŜliwych komórkach (w hodowli komórkowej,
zwierzętach laboratoryjnych),
3) przeciwciał obecnych w surowicy chorego zwierzęcia (czasem równieŜ w płynie
mózgowo-rdzeniowym lub wydzielinach ustroju) będących następstwem reakcji
immunologicznej na toczące się zakaŜenie.
W badaniu serologicznym stosuje się m.in.: odczyn neutralizacji (ONt), odczyn
immunoenzymatyczny (EIA, ELISA), odczyn immunofluorescencyjny (OIF), odczyn
radioimmunologiczny (RIA), odczyn wiązania dopełniacza (OWD), odczyn zahamowania
hemaglutynacji (OZHA). Szeroko stosowanym w diagnostyce jest odczyn ELISA. Stosuje się
go do rozpoznawania chorób: zakaźne zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego, białaczka,
anemia zakaźna kurcząt, Choroba Gumboro, rzekomy pomór drobiu, Salmonella Enteritidis,
Salmonella Typhimurium itd.
Cele i moŜliwości monitoringu serologicznego na przykładzie drobiu.
1. Określanie poziomu przeciwciał matczynych. Znajomość poziomu przeciwciał
u jednodniowych piskląt ma niesłychanie waŜne znaczenie praktyczne Wiedza ta pozwala
między innymi ocenić program szczepień w stadach rodzicielskich, umoŜliwia takŜe
precyzyjne określenie terminu szczepień ptaków np. przeciwko chorobie Gumboro czy
rzekomemu pomorowi drobiu. NaleŜy dąŜyć do sytuacji, kiedy kaŜde stado piskląt
opuszczające zakład wylęgowy będzie zaopatrzone w wyniki badań serologicznych.
Korzystając z pomocy programów komputerowych moŜna w sposób automatyczny
wyliczyć optymalny termin szczepienia dla kaŜdego stada.
2. Ocena odpowiedzi serologicznej po szczepieniu. Śledzenie odporności poszczepiennej
pozwala na optymalizację zuŜycia szczepionek. W przypadku, gdy stopień odporności
poszczepiennej nie jest zadowalający moŜliwe jest skrócenie odstępu czasowego
pomiędzy poszczególnymi szczepieniami.
3. Ocena skuteczności zastosowanej techniki podania szczepionki. W wielu przypadkach
błędy w technice szczepienia mają negatywny wpływ na powstanie odporności
poszczepiennej . W takiej sytuacji monitorowanie serologiczne pozwala na bardzo szybką
reakcję i poprawę techniki szczepienia.
4. Rozpoznawanie chorób. Regularne badania serologiczne pozwalają równieŜ na bardzo
szybkie i precyzyjne rozpoznanie wielu chorób . Dotyczy to zwłaszcza często spotykanych
w praktyce jednostek chorobowych o przebiegu podklinicznym. Dobrym przykładem
moŜliwości diagnostycznych przy zastosowaniu monitorowania serologicznego jest
szybkie zróŜnicowanie, czy za występujący u niosek nagły spadek produkcji jest

34
odpowiedzialny wirus zakaźnego zapalenia oskrzeli (IB), czy na przykład wirus
zakaźnego zapalenia mózgu i rdzenia kręgowego (AE). Monitorowanie serologiczne
pozwala na obiektywną ocenę stanu zdrowia danego stada. Na podstawie wyników badań
wielu stad moŜna sporządzić ocenę stanu zagroŜenia chorobami zakaźnymi na danym
terenie.
W diagnostyce laboratoryjnej chorób zakaźnych wykorzystuje się zwierzęta laboratoryjne,
które muszą być utrzymywane zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju
Wsi z dnia 24 lutego 2005 r. w sprawie szczegółowych warunków utrzymywania zwierząt
w hodowlach zwierząt laboratoryjnych oraz w jednostkach prowadzących doświadczenia lub
testy..
Badanie nasienia
Wskazaniem do badania nasienia jest ustalenie przydatności do unasienienia,
a w następstwie przydatności rozpłodnika. Stosuje się następujące metody badań:
1) makroskopowe,
2) mikroskopowe.
Niekiedy stosuje się badania: biochemiczne, bakteriologiczne, serologiczne,
parazytologiczne. Badanie makroskopowe uwzględnia następujące cechy nasienia:
a) objętość – uzaleŜniona od wieku i eksploatacji,
b) barwę – prawidłowa: mlecznobiała z odcieniem kości słoniowej, niekiedy Ŝółtawa,
c) zapach – prawidłowy: brak zapachu,
d) konsystencję – prawidłowa: śmietany, śmietanki, mleka.
e) pH – prawidłowe: 6,4 – 6,8.
Badanie mikroskopowe nasienia polega na:
a) określeniu jego ruchliwości i gęstości – do unasienienia moŜna uŜywać nasienia gdy
występuje średni ruch falowy a powierzchnia nasienia przypomina wrzącą smołę,
b) ocenie liczby plemników ruchliwych – nadające się do unasienienia gdy jest min. 60-80%
ruchliwych plemników,
c) ocenie aglutynacji plemników (zlepianie się plemników) – moŜna uŜywać nasienia, gdy
zlepianiu ulegają pojedyncze plemniki,
d) oznaczaniu gęstości nasienia – nasienie nadaje się gdy jest gęste lub średnio gęste,
e) określaniu koncentracji plemników – nasienie nadaje się gdy jest min. 600000 plemników
w 1 mm3
,
f) badaniu morfologii nasienia.
Badanie morfologiczne nasienia polega na:
− ocenie anomalii pierwotnych (wielkość i kształt główki, wstawki, witki),
− ocenie anomalii wtórnych ( zawinięcie lub brak witki, brak kapturka ),
− oznaczaniu plemników martwych (obecność komórki nabłonka nasieniotwórczego i cewki
moczowej lub napletka dyskwalifikuje nasienie),
− oznaczaniu przeŜywalności (nasienie o przeŜywalności krótszej niŜ 1 godzina jest
dyskwalifikowane).
Inne przykładowe metody badań nasienia
Badanie biochemiczne nasienia polega na zastosowaniu testów słuŜących do określenia
aktywności enzymów wewnątrzkomórkowych. Przykładem moŜe być enzym fosfataza
zasadowa, której aktywność decyduje o droŜności przewodów wprowadzających nasienie.
Badanie to wykonuje się przy azoospermii czyli braku plemników w nasieniu. W ostatnich
latach do badań nasienia wprowadza się komputerowe analizatory właściwości plemników.
Zastosowanie tych urządzeń niweluje subiektywizm oceny nasienia. Urządzenia pozwalają na
analizę wielu (do jedenastu) parametrów charakteryzujących ruch poszczególnych plemników.

35
Badanie bakteriologiczne nasienia wykonuje się przy podejrzeniu zakaŜenia jąder i najądrzy.
ZakaŜenie moŜe być przeniesione na drugiego osobnika podczas krycia, kiedy występuje
zapalenie narządu płciowego reproduktora prowadzące do zapalenia jader i w rezultacie do
trwałej niepłodności.
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Od czego uzaleŜniona jest dokładność obserwacji mikroskopowych?
2. Jaki jest cel prowadzenia hodowli drobnoustrojów w analizie mikroskopowej?
3. Na czym polega hodowla drobnoustrojów w kontekście badań mikroskopowych?
4. Jakie podłoŜa wykorzystuje się do hodowli drobnoustrojów?
5. W jakich warunkach zachodzi hodowla drobnoustrojów w celach badań
mikrobiologicznych?
6. Jakie są metody barwienia bakterii?
7. W jaki sposób barwi się bakterie metodą Grama?
8. Jakie cechy bierze się pod uwagę przy charakterystyce morfologii kolonii bakterii?
9. Jakie cechy bierze się pod uwagę przy charakterystyce morfologii komórki bakteryjnej?
10. Na czym polega metoda płytkowa ilościowego oznaczania drobnoustrojów?
11. W jakim celu stosuje się metodę płytkowa w analizie mikrobiologicznej?
12. W jaki sposób wykonuje się cytologię pochwy?
13. W jakim celu wykonuje się cytologię pochwy?
14. Na czym polega badanie nasienia?
15. Na czym polegają badania serologiczne w diagnostyce weterynaryjnej?
16. W jakim celu prowadzi się badania serologiczne?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj preparat bakterii Escherichia coli pobranych z hodowli laboratoryjnej barwiony
metodą Grama.
1) przeanalizować metodykę otrzymania preparatu bakterii Escherichia coli barwionych
metodą Grama,
2) przygotować sprzęt i materiały pomocnicze,
3) przygotować barwniki,
4) wykonać preparat,
5) przedstawić otrzymany preparat na forum grupy.
− metodyka otrzymania preparatu bakterii Escherichia coli barwionych metodą Grama,
− sprzęt i materiały: szkiełka podstawowe, eza bakteryjna, bibuła,
− barwniki: fiolet krystaliczny (gencjana), płyn Lugola, 90% etanol z dodatkiem acetonu,
fuksyna.
− zeszyt.

36
Ćwiczenie 2
Przeprowadź pod nadzorem lekarza weterynarii badanie makroskopowe nasienia.
1) przeanalizować metodykę badania nasienia,
2) przygotować sprzęt laboratoryjny,
3) pobrać próbkę nasienia,
4) zbadać objętość,
5) ocenić barwę,
6) ocenić zapach,
7) ocenić konsystencję,
8) zbadać pH,
9) zinterpretować wyniki, wyciągnąć wnioski,
− nasienie,
− sprzęt laboratoryjny,
− zeszyt
Czy potrafisz?
Tak Nie
1) wyjaśnić, od czego uzaleŜniona jest dokładność obserwacji
mikroskopowych?  
2) określić cel prowadzenia hodowli drobnoustrojów w analizie
mikroskopowej?
 
3) wyjaśnić, na czym polega hodowla drobnoustrojów w kontekście badań
mikroskopowych?  
4) wymienić podłoŜa, które wykorzystuje się do hodowli drobnoustrojów?  
5) wymienić warunki hodowli drobnoustrojów w celach badań
mikrobiologicznych?  
6) określić metody barwienia bakterii?  
7) wykonać barwienie bakterii metodą Grama?  
8) wymienić cechy, które bierze się pod uwagę przy charakterystyce morfologii
kolonii?  
9) wymienić cechy, które bierze się pod uwagę przy charakterystyce morfologii
komórki?  
10) wyjaśnić metodę płytkową ilościowego oznaczania drobnoustrojów?  
11) wyjaśnić, w jaki sposób wykonuje się cytologię pochwy?  
12) wyjaśnić celowość wykonania cytologii pochwy?  
13) wyjaśnić, na czym polega badanie nasienia?  
14) wyjaśnić, na czym polegają badania serologiczne w diagnostyce
weterynaryjnej i w jakim celu się je wykonuje?  

37
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru.
5. Tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.
6. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi.
7. W razie pomyłki, błędną odpowiedź weź w kółko i zaznacz prawidłową.
8. Za kaŜdą prawidłową odpowiedź otrzymasz 1 punkt.
9. Na rozwiązanie testu masz 30 minut.
10. Pracuj samodzielnie.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1. Oparzenia w laboratorium analitycznym mogą być
a) termiczne.
b) spowodowane roztworami stęŜonych kwasów.
c) spowodowane roztworami stęŜonych zasad.
d) wszystkie odpowiedzi są prawidłowe.
2. Przy zaprószeniach oczu podczas wykonywanych analiz laboratoryjnych pierwsza pomoc
polega na
a) przemywaniu duŜą ilością wody.
b) przemywaniu 2% roztworem kwasu borowego.
c) uŜyciu wykałaczki.
d) uŜyciu chusteczki.
3. Mieszaninę chromową (tzw. chromiankę) przygotowuje się
a) ze stęŜonego kwasu siarkowego (VI) i dwuchromianu (VI) potasu.
b) ze stęŜonego kwasu siarkowego (VI) i dwuchromianu (VI) sodu.
c) ze stęŜonego kwasu siarkowego (VI) i dwuchromianu (VI) potasu lub sodu.
d) z kwasu siarkowego (VI) i dwuchromianu (VI) potasu lub sodu.
4. Czyste i wysuszone szkło poddaje się wyjaławianiu suchym gorącym powietrzem
w sterylizatorze przez godzinę w temperaturze
a) 170 0
C.
b) 170–175 0
C.
c) 140–170 0
C.
d) 160 0
C.

38
5. Zwierzę podczas pobierania krwi powinno
a) być nakarmione.
b) być na czczo.
c) być na czczo po 12 godzinnej głodówce.
d) być po 24 godzinnej głodówce.
6. Podczas badania krwi w analizatorze hematologicznym wykonuje się
a) pomiar 10 parametrów.
b) pomiar 16 parametrów.
c) pomiar 18 parametrów.
d) pomiar 20 parametrów.
7. Mocz do badania osadu powinien być pobrany rano gdyŜ
a) mocz poranny ma największy cięŜar właściwy.
b) mocz poranny ma odpowiednie cechy fizyczne.
c) mocz poranny ma odpowiednie właściwości chemiczne.
d) mocz poranny ma największe stęŜenie.
8. W badaniach parazytologicznych w próbce krwi naleŜy w mikroskopie zastosować
powiększenie
a) 100-krotne.
b) 400-600 krotne.
c) 400 krotne.
d) 600 krotne.
9. Przez nakłuwanie Ŝwacza zwierzęcia pobiera się
a) 200–500 ml płynnej treści Ŝwacza.
b) 250–1000 ml płynnej treści Ŝwacza.
c) 250–500 ml płynnej treści Ŝwacza.
d) 150–500 ml płynnej treści Ŝwacza.
10. Dokładność obserwacji mikroskopowych uzaleŜniona jest od
a) rodzaju mikroskopu oraz od przestrzegania zasad metodyki sporządzania i barwienia
preparatów.
b) rodzaju i stanu mikroskopu oraz od metodyki sporządzania i barwienia preparatów.
c) stanu mikroskopu oraz od przestrzegania zasad metodyki sporządzania i barwienia
preparatów.
d) rodzaju i stanu mikroskopu oraz od przestrzegania zasad metodyki sporządzania
i barwienia preparatów.
11. W badaniach bakteriologicznych do izolacji duŜej liczby bakterii stosuje się podłoŜa
a) półpłynne.
b) stałe.
c) płynne.
d) miękkie.

39
12. Barwienie proste bakterii polega na stosowaniu
a) kilku barwników wg ściśle określonej kolejności.
b) tylko jednego barwnika.
c) kilku barwników znajdujących się w mieszaninie.
d) jednego barwnika zasadowego.
13. Bakterie Gram- dodatnie barwią się na
a) niebiesko- fioletowo.
b) niebiesko.
c) fioletowo-niebiesko.
d) czerwono.
14. Badanie cytologiczne pochwy polega na
a) mikroskopowej ocenie wyglądu komórek nabłonkowych, które pokrywają błonę
śluzową pochwy po uprzednim ich utrwaleniu.
b) mikroskopowej ocenie wyglądu komórek nabłonkowych, które pokrywają błonę
śluzową pochwy po uprzednim ich utrwaleniu i wybarwieniu
c) makroskopowej ocenie wyglądu komórek nabłonkowych, które pokrywają błonę
śluzową pochwy po uprzednim ich pobraniu, utrwaleniu i wybarwieniu.
d) mikroskopowej ocenie wyglądu komórek nabłonkowych, które pokrywają błonę
śluzową pochwy po uprzednim ich wybarwieniu.
15. Badanie ogólne moczu z zastosowaniem testów paskowych jest badaniem, w którym
uzyskane wyniki są
a) pewne.
b) orientacyjne.
c) ostateczne.
d) wiarygodne.
16. W badanich serologicznyh test ELISA jest odczynem
a) neutralizacji.
b) radioimmunologicznym.
c) immunofluorescencyjnym.
d) immunoenzymatycznym.
17. Rozmaz kału w soli fizjologicznej (metoda bezpośrednia) w badaniu parazytologicznym
ułatwia rozpoznanie
a) jaja robaków.
b) cyst pierwotniaków.
c) trofozoidów pierwotniaków.
d) larwy robaków.
18. Barwienie negatywne preparatów bakteryjnych polega na zabarwieniu
a) tła preparatu.
b) koloni bakterii.
c) przetrwalników.
d) komórek bakterii.

40
19. Parazytologia lekarska prowadzi badania
a) nad pasoŜytami wywołującymi choroby u ludzi i zwierząt.
b) w ramach profilaktyki chorób pasoŜytniczych.
c) w celach leczniczych chorób pasoŜytniczych.
d) wszystkie odpowiedzi są prawidłowe.
20. Badanie biochemiczne nasienia wykonuje się
a) przy braku plemników w nasieniu.
b) przy podejrzeniu zakaŜenia jąder i najądrzy.
c) przy słabej aktywności plemników.
d) przy braku ruchu plemników.

41
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko:................................................................................................
Planowanie i prowadzenie badań laboratoryjnych
Zakreśl poprawną odpowiedź.
Nr
zadania
Odpowiedź Punkty
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:

42
6. LITERATURA
1. Anusz Z.: Choroby odzwierzęce. Wydawnictwo ART, Warszawa 1991
2. Drzazga B.: Analiza techniczna w przemyśle spoŜywczym. WSiP, Warszawa 1997
3. Gundłach J. L, Sadzikowski A. B.: Parazytologia parazytozy zwierząt. PWRiL,
Warszawa 2004
4. Heczko P.(red.): Mikrobiologia lekarska. WUJ, Kraków 1991
5. Kocowa E.: Ćwiczenia z mikrobiologii ogólnej. PWN, Warszawa 1981
6. Modzelewski M, Woliński J.: Pracownia chemiczna – Technika laboratoryjna. WSiP,
Warszawa 1993
7. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 lutego 2005 r. w sprawie
szczegółowych warunków utrzymywania zwierząt w hodowlach zwierząt laboratoryjnych
oraz w jednostkach prowadzących doświadczenia lub testy
8. Sikora J. Niestrawność kwaśna Ŝwacza, PPR Weterynaria, 12/2001
9. Stefański W:, śarnowski E. Rozpoznawanie inwazji pasoŜytniczych u zwierząt, PWRiL
Warszawa 1971
10. Magazyn Weterynaryjny:2/1996, 10/2007; 7-8,12/2005, 4,6/2005, 7-8/2006.
11. www.resmedica.pl
12. www. agrvet.pl
13. www.biolab.pl.
14. www.icn-diagnosttics.pl.
15. www. podr.pl
16. www.zdrowie.med.pl
17. www.pigon.pl
18. www.wsseolsztyn.pl
19. www.mikrobiologia.yoyo.pl.
20. www.wikipedia.org.pl.
21. www.toya.net.pl
22. www.polrentgen.pl

Technik.weterynarii 12

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Technik.weterynarii 12

Similar to Technik.weterynarii 12 (20)

More from Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe

More from Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe (20)

Technik.weterynarii 12