1. ความหมายของ SWOT
SWOT เป็นคำำย่อมำจำกคำำว่ำ Strengths, Weaknesses,
Opportunities, and Threats โดย
Strengths คือ จุดแข็ง หมำยถึง ควำมสำมำรถและ
สถำนกำรณ์ภำยในองค์กรทีเป็นบวก ซึ่งองค์กรนำำมำใช้เป็นประโยชน์
่
ในกำรทำำงำนเพื่อบรรลุวัตถุประสงค์ หรือหมำยถึง กำรดำำเนินงำน
ภำยในทีองค์กรทำำได้ดี
่
Weaknesses คือ จุดอ่อน หมำยถึง สถำนกำรณ์ภำยใน
องค์กรที่เป็นลบและด้อยควำมสำมำรถ ซึ่งองค์กรไม่สำมำรถนำำมำใช้
เป็นประโยชน์ในกำรทำำงำนเพื่อบรรลุวัตถุประสงค์ หรือหมำยถึง กำร
ดำำเนินงำนภำยในที่องค์กรทำำได้ไม่ดี
Opportunities คือ โอกำส หมำยถึง ปัจจัยและสถำนกำรณ์
ภำยนอกทีเอื้ออำำนวยให้กำรทำำงำนขององค์กรบรรลุวัตถุประสงค์ หรือ
่
สภำพแวดล้อมภำยนอกที่เป็นประโยชน์ต่อกำรดำำเนินกำรขององค์กร
Threats คือ อุปสรรค หมำยถึง ปัจจัยและสถำนกำรณ์

2. กรอบการวิเคราะห์ SWOT
ในกำรวิเครำะห์ SWOT กำรกำำหนดเรื่อง หัวข้อ หรือ
ประเด็น (Area) เป็นสิ่งสำำคัญที่จะต้องคำำนึงถึง เพรำะว่ำ
กำรกำำหนดประเด็นทำำให้กำรวิเครำะห์และประเมินจุดอ่อน
จุดแข็ง โอกำส และอุปสรรคได้ถูกต้องโดยเฉพำะกำร
กำำหนดประเด็นหลัก (key area) ได้ถูกต้องจะทำำให้กำร
วิเครำะห์ถกต้องยิ่งขึน
ู ้
กำรกำำหนดกรอบกำรวิเครำะห์ SWOT ใด ๆ ขึ้นอยู่กับ
ลักษณะธุรกิจและธรรมชำติขององค์กรนั้น ๆ ในวงกำร
ธุรกิจเอกชนมีกำรคิดค้นกรอบกำรวิเครำะห์ SWOT ที่มี
ควำมหลำกหลำยรูปแบบ อำทิ
MacMillan (1986) เสนอ 5 ประเด็นสำำหรับกรอบกำร
วิเครำะห์ SWOT คือ 1) เอกลักษณ์ขององค์กร 2)
ขอบเขตปัจจุบันของธุรกิจ 3) แนวโน้มสภำพแวดล้อมที่จะ
เป็นโอกำสและอุปสรรค 4) โครงสร้ำงของธุรกิจ และ 5)
รูปแบบกำรเติบโตที่คำดหวัง

3. ปัญหาในการทำากระบวนการวิเคราะห์
SWOT
กำรวิเครำะห์ SWOT ขององค์กำรมีข้อที่ควรคำำนึง 4 ประกำร
(Boseman et al., 1986) คือ
3. องค์กรต้องกำำหนดก่อนว่ำ องค์กรต้องกำรทีจะทำำอะไร
่
4. กำรวิเครำะห์โอกำสและอุปสรรคต้องกระทำำในช่วงเวลำขณะนัน ้
5. องค์กรต้องกำำหนดปัจจัยหลัก (key success factors) ที่เกี่ยวกับ
กำรดำำเนินงำนให้ถูกต้อง
6. องค์กรต้องประเมินควำมสำมำรถของตนให้ถูกต้อง
นอกจำกข้อทีควรคำำนึงแล้ว ยังมีปัญหำที่ควรระวัง (Goodstein et
่
al., 1993) ดังนี้
8. กำรระบุจุดอ่อนต้องกระทำำอย่ำงซื่อสัตย์ และบำงครั้งจุดอ่อน
เฉพำะอย่ำงเป็นของเฉพำะบุคคล
9. กำรำจัดกำรกับกลไกกำรป้องกันตนเองต้องกระทำำอย่ำงรอบคอบ
10.แนวโน้มกำรขยำยจุดแข็งทีเกินควำมเป็นจริง
่
11.ควำมใกล้ชิดกับสถำนกำรณ์ทำำให้มอง สถำนกำรณ์ขององค์กร

4. คุณลักษณะของกระบวนการวิเคราะห์ SWOT
1) การมีส่วนร่วมทุกระดับ
ผูนำำหลักเป็นผูทมีอิทธิพลและมีส่วนร่วมสูงสุดในกำร
้ ้ ี่
กำำหนดกลยุทธ์ของกลุ่ม ผู้นำำหลักจะเป็นผูคิดริเริ่มค้นหำปัจจัย
้
ตัดสินใจตลอดจนสำมำรถเสนอกลยุทธ์ทำงเลือกได้
ส่วนผูนำำระดับรอง เช่น สมำชิกคณะกรรมกำรบริหำร และ
้
พนักงำนทีมีควำมรับผิดชอบงำนสูง มีส่วนร่วมระดับกลำง มักเป็น
่
ฝ่ำยฟังอภิปรำยบำงจุดทีตนไม่เห็นด้วย ไม่ใคร่มีควำมคิดริเริ่ม
่
แต่ร่วมกำรติดสินใจและเข้ำร่วมตลอดกระบวนกำรวิเครำะห์
SWOT
2) กระบวนการเรียนรู้
กระบวนกำรวิเครำะห์ SWOT เป็นเวทีกำรเรียนรู้ระหว่ำงผูนำำ
้
ระดับต่ำง ๆ 3 ลักษณะ คือ 1) ผูนำำหลักสำมำรถถ่ำยทอดถ่ำย
้
ข้อมูลสู่ผนำำระดับกลำง 2) ผูนำำระดับกลำงได้เรียนรู้ประสบกำรณ์
ู้ ้
จำกผูนำำหลักและ 3) ผูนำำทุกระดับได้เรียนรู้ซึ่งกันและกัน
้ ้

5. 3) การใช้เหตุผล
กระบวนกำรวิเครำะห์ SWOT เป็นกระบวนกำรที่เป็น
ระบบซึ่งเอื้อให้เกิดกำรใช้เหตุผลในกำรคิดและตัดสินใจ
กำำหนดกลยุทธ์ ในแต่ละขั้นตอนของกระบวนกำร ผูเข้ำร่วม
้
ต้องใช้ควำมคิดและอภิปรำยถึงเหตุผลต่ำง ๆ ในกำรติดสินใจ
ซึ่งทำำให้เกิดควำมรอบคอบในกำรกำำหนดกลยุทธ์ หลำยครั้งที่
กลุมมีกำรโต้แย้งอภิปรำย และแบ่งเป็นฝ่ำยสนับสนุนและฝ่ำย
่
ค้ำน กระทังต้องใช้คะแนนเสียงเป็นตัวชี้ขำดกำรเลือกข้อสรุป
่
4) การใช้ข้อมูล
กำรใช้ข้อมูลเป็นสิ่งจำำเป็นอย่ำงยิ่งในกระบวนกำร
วิเครำะห์ SWOT หรืออำจกล่ำวได้ว่ำ ผูเข้ำร่วมจะต้องใช้
้
ข้อมูลในกำรวำงแผนกลยุทธ์หำกผูเข้ำร่วมมีข้อมูลน้อยหรือ
้
ไม่มี กลยุทธ์ทได้จะมีมีฐำนของควำมจริงของกลุม โอกำสที่
ี่ ่
จะกำำหนดกลยุทธ์ผดพลำดเป็นไปได้มำก
ิ

6. 5) การกระตุนให้คดและเปิดเผยประเด็นที่ซ่อนเร้น
้ ิ
กระบวนกำรวิเครำะห์ SWOT อำำนวยให้เกิดกำรคิดวิเครำะห์
สูงเพรำะผูเข้ำร่วมจะเป็นศูนย์กลำงของกระบวนกำร ผูเข้ำร่วมจะ
้ ้
เป็นผู้กระทำำกำรต่ำง ๆ ในแต่ละขั้นตอน หำกผูเข้ำร่วมทำำไม่ได้
้
ในขั้นตอนใดก็ไม่สำมำรถข้ำมไปได้ ดังนั้น กระบวนกำรวิเครำะห์
SWOT จังเป็นกระบวนกำรที่ต้องใช้ควำมคิด กำรวิเครำะห์ และ
กำรอภิปรำยโต้เถียงเพื่อบรรลุถึงกำรตัดสินใจร่วมกัน
6) การเป็นเจ้าของและพันธสัญญา
จำกกำรที่ผเข้ำร่วมเป็นผูคิด วิเครำะห์ ใช้เหตุผล อภิปรำย
ู้ ้
แลกเปลี่ยน จนกระทังนำำไปสู่กำรตัดสินใจของเขำเองในกำร
่
กำำหนดภำรกิจ วัตถุประสงค์ และกลยุทธ์ของกลุม กระบวนกำร
่
วิเครำะห์ SWOT จึงช่วยสร้ำงให้ผเข้ำร่วมเกิดควำมรู้สึกเป็น
ู้
เจ้ำของแผนงำนและเกิดควำมผูกพันต่อกำรนำำแผนกลยุทธ์สู่กำร
ปฏิบัติ กำรเป็นเจ้ำของที่สังเกตเห็นได้ชัดเจนประกำรหนึง คือ
่
กำรเอ่ยถึงแผนโดยใช้คำำว่ำ “แผนของเรำ” ของผู้เข้ำร่วม

7. ขั้นตอนกระบวนการวิเคราะห์ SWOT

8. เงื่อนไข ข้อจำากัด และเทคนิคของกระบวนการ
วิเคราะห์ SWOT
เงื่อนไขและข้อจำากัดของกระบวนการวิเคราะห์
SWOT มี 7 ประกำร คือ
1) การตระหนักถึงความต้องการเปลี่ยนแปลงอย่างมีนัย
สำาคัญของผู้นำา
กำรตระหนักถึงควำมต้องกำรเปลี่ยนแปลนอย่ำงมีนัยสำำคัญ
ของผูนำำเป็นเงือนไขเบื้องต้นสำำหรับกำรทำำกระบวนกำรวิเครำะห์
้ ่
SWOT หำกผูนำำของกลุ่มไม่มีควำมต้องกำรเปลี่ยนแปลงหรือ
้
พัฒนำกลุมด้วยสำเหตุใดก็ตำม ผู้นำำจะไม่ให้ควำมร่วมมือหรือไม่
่
สนใจเท่ำทีควร กำรดำำเนินกระบวนกำรวิเครำะห์ SWOT จะเป็น
่
ไปได้ยำกและจะไม่เกิดประโยชน์แต่อย่ำงใด
2) ความสามารถการมองการณ์ไกลของผู้นำาและการเสริม
ข้อมูลจากวิทยากรภายนอก
ควำมสำมำรถมองกำรณ์ไกลเป็นทังเงือนไขและขีดจำำกัด
้ ่
ของผูเข้ำร่วม จำกกำรวิจัยพบว่ำ ผูเข้ำร่วมมีควำมตืนตัวต่อกำรรับ
้ ้ ่

9. 3) ความสอดคล้องกับบริบทสังคมวัฒนธรรมชนบท
กระบวนกำรวิเครำะห์ SWOT ต้องถูกดัดปลงให้มีควำม
สอดคล้องกับบริบทสังคมวัฒนธรรมชนบทในด้ำนภำษำ ช่วง
เวลำ สถำนทีสถำนภำพหญิงชำย ควำมคุนเคย และควำมเป็น
่ ้
อำชีพเกษตรกร ซึ่งบริบทเหล่ำนี้อำจกลำยเป็นข้อจำำกัดของ
กระบวนกำรวิเครำะห์ SWOT ได้
4) ผู้เข้าร่วมและจำานวน
เพื่อให้กลยุทธ์ที่ได้มีผลในกำรปฏิบัติ ผูเข้ำร่วมควรเป็นผู้นำำ
้
หลักกรรมกำรบริหำร และผู้ปฏิบัตหลัก ซึ่งกลุ่มคนเหล่ำนีเป็นตัว
ิ ้
จักรสำำคัญในกำรทำำงำนให้กับกลุม เงื่อนไขกำรเลือกบุคคลเป็นผู้
่
เข้ำร่วมจึงต้องอิงอยู่ในหลักกำร “คนทำำ คือคนกำำหนด และคน
กำำหนด คือ คนทำำ” ส่วนจำำนวนผูเข้ำร่วมที่มีควำมเหมำะสมกับ
้
กระบวนกำร SWOT งำนวิจัยพบว่ำ จำำนวน 10 – 15 คน เป็น
จำำนวนทีเหมำะสมเพรำะกระบวนกำร SWOT ต้องกำรกำร
่

10. 5) การป้องกันตนเอง
ข้อจำำกัดประกำรหนึงของกระบวนกำร SWOT คือ ผู้เข้ำร่วม
่
จะมีกำรป้องกันตนเอง ลักษณะกำรป้องกันตนเองจะเป็นเงือนไข ่
ของกระบวนกำร SWOT ทีผเข้ำร่วมต้องลดกลไกกำรป้องกัน
่ ู้
ตนเองให้นอยที่สุด วิธหนึ่งที่อำจลดกำรป้องกันตนเองได้ คือ
้ ี
คนในกลุมหรือองค์กรเป็นผูกระทำำกระบวนกำร SWOT เอง ซึ่ง
่ ้
อำจทำำให้กระบวนกำร SWOT มีประสิทธิภำพมำกขึ้น
6) ความยากซึ่งเกิดจากตัวกระบวนการ
กระบวนกำร SWOT มีควำมยำกในตัวของกระบวนกำรเอง
ควำมยำกนีเป็นข้อจำำกัดหนึงซึ่งผู้ดำำเนินกำรต้องมีเทคนิคช่วยลด
้ ่
ควำมยุ่งยำก ควำมยำกนีเป็นข้อจำำกัดหนึ่งซึ่งผู้ดำำเนินกำรต้องมี
้
เทคนิคช่วยลดควำมยุ่งยำก ควำมยำกของกระบวนกำร SWOT ที่
สำำคัญมี 3 ประกำร คือ
 กำรค้นหำจุดอ่อนและจุดแข็งที่เป็นจริงและถูกต้องเป็นควำมยำก
ประกำรแรก

11. 7) ความต้องการทีมดำาเนินการกระบวนการ วิเคราะห์
SWOT
ควำมต้องกำรทีมดำำเนินกำรในกำรทำำกระบวนกำรวิเครำะห์
SWOT สำำหรับองค์กรธุรกิจชุมชนเป็นอีกเงื่อนไขหนึง โดยเฉพำะ
่
กระบวนกำรวิเครำะห์ SWOT เป็นกระบวนกำรที่มีควำมยำกในตัว
เองและเป็นสิ่งใหม่ กำรหำทีมดำำเนินกำรกระบวนกำรวิเครำะห์
SWOT เป็นสิ่งที่ต้องระมัดระวัง เพรำะต้องจัดหำทีมให้เข้ำกับ
ธรรมชำติและบริบทขององค์กรธุรกิจชุมชน
เทคนิคที่ใช้ในกระบวนการวิเคราะห์ SWOT มี 6
ประกำร คือ
1) การเขียนความคิดในกระดาษสี
เทคนิคกำรเขียนควำมคิดในกระดำษสีช่วยให้ผเข้ำร่วมได้
ู้
คิดกลั่นกรอง และเป็นสื่อในกำรแลกเปลียนอภิปรำยควำมคิดและ
่
ขยำยควำมคิดของผูเข้ำร่วมให้กว้ำงขวำงขึ้นด้วย นอกจำกนี้
้

12. 2) การกระตุ้นให้เกิดการอภิปราย
กำรกระตุ้นให้ผู้เข้ำร่วมอภิปรำยเป็นเทคนิคที่ช่วยให้เขำ
กระตือรือร้นในกำรเข้ำร่วมกระบวนกำร กำรใช้คำำถำมเป็นเทคนิค
ทีช่วยกระตุ้นให้เขำตอบ อำจต้องใช้คำำถำมนำำบ้ำงเพื่อกระตุ้นให้
่
คิด กำรเขียนข้อควำมหรือวำดภำพสิ่งที่เขำเสนอหรือพูดบน
กระดำนเป็นอีกเทคนิคหนึงทีช่วยทำำให้กำรอภิปรำยเกิดควำมต่อ
่ ่
เนื่องขึ้นได้ หำกปล่อยให้ผเข้ำร่วมฟังเป็นเวลำนำน จะเกิดควำม
ู้
เบื่อหน่ำยและง่วงได้ บำงครั้งอำจต้องแทรกกิจกรรมคลำยเครียด
บ้ำงเป็นระยะ ๆ ดังนัน กำรกระตุนให้เกิดกำรอภิปรำยเป็นเทคนิค
้ ้
ทีสำำคัญอย่ำงยิ่ง
่
3) การให้นำ้าหนักเพื่อระบุปัจจัยหลัก
เทคนิคกำรให้นำ้ำหนักเป็นเทคนิคที่ช่วยระบุว่ำ จุดอ่อน จุด
แข็ง โอกำส และอุปสรรค อันใดเป็นปัจจัยหลักที่มีผลต่อองค์กร
กำรให้นำ้ำหนักแต่ละชุดปัจจัยใช้วิธกำรให้คะแนน โดยปัจจัยที่มี
ี

13. 4) เทคนิคการจับคู่
กำรจับคู่ (SWOT matching) เป็นเทคนิคที่ดดแปลงมำจำก
ั
งำนของ David (1996) เทคนิคกำรจับคูใช้ในกำรสร้ำงกลยุทธ์
่
ทำงเลือก โดยใช้วิธกำรจับคู่ทละคู่ระหว่ำงปัจจัยจุดอ่อนและ
ี ี่
โอกำส จุดอ่อนและอุปสรรค จุดแข็งและโอกำส จุดแข็งและ
อุปสรรค ทังนี้ ในกำรจับคูแต่ละครั้งอำจจะใช้ปัจจัยหลำยตัวก็ได้
้ ่
หรือโดยตัวมันเองอำจไม่จับคู่กบตัวใดเลยก็ได้ จำกกำรใช้
ั
เทคนิคนี้พบว่ำ กลยุทธ์ที่ได้มีควำมละเอียดและเป็นจุดเล็ก ๆ จึง
ต้องจัดกลุ่มกลยุทธ์ทคล้ำยกัน แล้วสังเครำะห์เป็นกลยุทธ์ทำง
ี่
เลือก
5) การจัดลำาดับความสำาคัญ
เทคนิคกำรจับคูเปรียบเทียบแบบพบกันหมดช่วยในกำรจัด
่
ลำำดับควำมสำำคัญของกลยุทธ์ โดยเฉพำะเมื่อมีกลยุทธ์ทต้องกำร
ี่
เปรียบเทียบจำำนวนมำก เทคนิคกำรจับคูเปรียบเทียบนี้จะช่วย
่
ให้กำรเปรียบเทียบกระทำำได้งำยขึ้น
่

14. 6) บรรยากาศผ่อนคลาย
กำรสร้ำงบรรยำกำศผ่อนคลำย เป็นกันเอง และมีกิจกรม
คลำยเครียด เป็นสิ่งจำำเป็นมำก กำรพักดืมนำ้ำเย็น ชำ กำแฟ ก็
่
ช่วยให้ผเข้ำร่วมผ่อนคลำยได้ กำรเล่ำเรื่องตลก หรือกำรพูดจำก
ู้
สนุกสนำนช่วยทำำให้บรรยำกำศดีขึ้น