σύγχρονες θεωρίες για την μάθηση

Σύγχρονες θεωρήσεις για τη μάθηση:
• Συμπεριφορισμός
• Γνωστικός κονστρουκτιβισμός
• Η κοινωνικοπολιτισμικές θεωρήσεις μάθησης
Επιπτώσεις των θεωρήσεων αυτών
στην οργάνωση διδακτικών
καταστάσεων. Ρόλος των ΤΠΕ.

2
Η σχεδίαση των διαφανειών αυτών είναι
βασισμένη κυρίως στο επιμορφωτικό
υλικό του ΕΑΙΤΥ για τα ΠΑΚΕ.
Η προσπάθεια μας ήταν να γίνει μια
ευρεία περίληψη του αντικειμένου, ώστε ο
αναγνώστης να έχει στη διάθεσή του ένα
αυτοτελές και αυτόνομο εγχειρίδιο αυτο –
επιμόρφωσης.
Σ. Ναστόπουλος
Η σχεδίαση των διαφανειών αυτών είναι
βασισμένη κυρίως στο επιμορφωτικό
υλικό του ΕΑΙΤΥ για τα ΠΑΚΕ.
Η προσπάθεια μας ήταν να γίνει μια
ευρεία περίληψη του αντικειμένου, ώστε ο
αναγνώστης να έχει στη διάθεσή του ένα
αυτοτελές και αυτόνομο εγχειρίδιο αυτο –
επιμόρφωσης.
Σ. Ναστόπουλος

3
Ορισμός της μάθησης (1)
1. Μάθηση είναι η διαρκής μεταβολή της
συμπεριφοράς ενός ατόμου η οποία προκύπτει
ως αποτέλεσμα εμπειρίας ή άσκησης
– Η μάθηση είναι μια διαδικασία η οποία οδηγεί στην
μεταβολή της συμπεριφοράς του υποκειμένου.
– Η μεταβολή αυτή προκύπτει ως αποτέλεσμα της
εμπειρίας και της άσκησης (με την έννοια του
έμμεσου, του επεξεργασμένου, του
διαμεσολαβημένου αποτελέσματος).
– Η μεταβολή της συμπεριφοράς, η οποία προκύπτει
από την μάθηση, είναι σχετικά μόνιμη

4
Ορισμός της μάθησης (2)
2. Μάθηση είναι η απόκτηση και η
μεταβολή γνώσεων, δεξιοτήτων,
στρατηγικών, πεποιθήσεων, στάσεων και
διάφορων μορφών συμπεριφοράς, δηλ.
η διαδικασία κατά την οποία αλλάζει το
γνωστικό δυναμικό του υποκειμένου ως
αποτέλεσμα των ποικίλων εμπειριών τις
οποίες αποζητεί και επεξεργάζεται.

5
Μάθηση και σχολείο
• Ο δάσκαλος καταβάλλει προσπάθειες να
διαπαιδαγωγήσει τον μαθητή, απευθύνεται δηλ.
προς αυτόν με την πρόθεση να εμπλουτίσει τις
γνώσεις του, να αναπτύξει τις ικανότητές του, να
ορθολογικοποιήσει τις στάσεις του, να διευρύνει
την βάση των αξιών του κλπ. Όταν επιτυγχά-
νονται οι σκοποί αυτοί, τότε έχουμε σημαντικές
αλλαγές στον τρόπο σκέψης και δράσης του
μαθητή ως αποτέλεσμα διαδικασιών μάθησης.

6
• Η μάθηση εξαρτάται από προϋποθέσεις τόσο
εντός όσο και εκτός του μαθητή. Αυτό σημαίνει
ότι μάλλον δεν ισχύει η άποψη ότι η μάθηση
εξαρτάται αποκλειστικά και υπόκειται στον
απόλυτο έλεγχο του περιβάλλοντος.
• Υπεραπλουστεύει (και άρα διαστρεβλώνει)
την ουσία της διδασκαλίας η αντίληψη ότι ο
δάσκαλος απλώς προσφέρει και ο μαθητής
από την πλευρά του απλώς αποδέχεται τις
επιδράσεις της διδασκαλίας.
Μάθηση και σχολείο

7
Διδασκαλία και μάθηση
• Διδασκαλία=Το σύνολο των
δραστηριοτήτων με τις οποίες προσπαθεί
να μεταβάλει ο δάσκαλος τη συμπεριφορά
του μαθητή κατά τρόπο συνειδητό,
σχεδιασμένο και προγραμματισμένο.
• Διδασκαλία υπάρχει, όταν υπάρχει
μάθηση. (ας το συζητήσουμε:…)

8
Βασικές έννοιες
για τις θεωρίες μάθησης
1. Ενισχύσεις (1)
• Ενίσχυση λοιπόν μπορούμε να πούμε ότι
είναι η συνέπεια μιας ενέργειας, η οποία
αυξάνει ή μειώνει τις πιθανότητες
επανάληψης αυτής της ενέργειας.
• Ενίσχυση υπάρχει μόνον όταν έχει
αποτελεσματικότητα
(ας το συζητήσουμε…)

9
1. Ενισχύσεις(2)
Κατηγορίες Ενισχυτών
Πρωτογενείς=
εκείνοι οι οποίοι
δεν χρειάζεται να μαθευτούν
Δευτερογενείς=
απέκτησαν την ιδιότητα
ενός ενισχυτή
(αρχικά ήταν ουδέτεροι)

10
Υλικοί Συμβολικοί Κοινωνικοί

11
Θετικοί Αρνητικοί

12
Εξωτερικοί
Εσωτερικοί=
δίνουν από μόνοι τους
ευχαρίστηση,
ακόμη και όταν
δεν
οδηγούν
σε μια εξωτερική αμοιβή

13
2. Απόσβεση
• Μια συγκεκριμένη μορφή συμπεριφοράς
αποσβέννυται, όταν παύει να την
συνοδεύει η ενίσχυση η οποία την
στηρίζει.
• Είναι λοιπόν διδακτικό λάθος να μην
παίρνει υπόψη τoυ ο δάσκαλος και να μην
σχολιάζει ανάλογα τις επιδόσεις των
μαθητών του, επειδή τις θεωρεί
αυτονόητες

14
3. Επανατροφοδότηση
• πρέπει το άτομο να είναι σε θέση να αντιλαμβάνεται την
θετική ενίσχυση ως επιτυχία και την αρνητική ενίσχυση ή
την έλλειψη ενίσχυσης ως αποτυχία.
• Επανατροφοδότηση=ο μηχανισμός εκείνος, ο οποίος
έχει την δυνατότητα να πληροφορεί το κέντρο σχετικά με
το αποτέλεσμα των ενεργειών του και στην συνέχεια να
ρυθμίζει ανάλογα τις δραστηριότητές του. (όρος
παρμένος από την Κυβερνητική (Ν.Wiener)
• Όσο περισσότερο μαθαίνουμε, τόσο δημιουργούμε τις
προϋποθέσεις για παραπέρα μάθηση.

15
Οι βασικές θεωρίες μάθησης
Συμπεριφορισμός Οικοδομισμός ή
εποικοδομισμό
ς
Koινωνικοπολιτισμικές
θεωρίες -Θεωρία της
δραστηριότητας
I. Ι. Pavlov
II. J.B.Watson
III. E.L.Thorndike
IV. B.F.Skinner(Γραμμική
Οργάνωση)
V. Ν. Crowder (Διακλαδισμένη
Οργάνωση)
VI. R. Gagne (Διδακτικός
Σχεδιασμός)
I. J. Piaget
II. S. Papert
(παιδαγωγική θεωρία
της LOGO)
III. R. Gagne, A. Newell
και H. Simon
(Θεωρία της
επεξεργασίας της
πληροφορίας)
I. Βoyle (Μαθησιακά
περιβάλλοντα με
υπολογιστές)
I. J. Bruner
(ανακαλυπτική
μάθηση)
II. L. Vygotsky
(επικοινωνιακή και
πολιτισμική διάσταση)
III. Vygotsky, Leontiev,
Luria, Νardi (Θεωρία
της δραστηριότητας)

16
• ερέθισμα (Ε) (διεθνώς S = stimulus)
– εξωτερικά
– εσωτερικά
η φυσική περιέργεια
• η λειτουργική ανάγκη για κίνηση
• η ανία
• ο οργανισμός (Ο) (διεθνώς Ο = Organism)
• η αντίδραση (A) (διεθνώς R = Response)

17
Οργανισμός
Ερέθισμα
Αντίδραση
Ανατροφοδότηση

18
Συμπεριφορισμός(1)
Οργανισμός
Αντίδραση
Ερέθισμα
Ο Οργανισμός θεωρείται σαν
«μαύρο» κουτί
Σύνδεση S-R (stimulus-
reactio, ερεθισμός και
αντίδραση)

19
•Μάθηση είναι τροποποίηση της
συμπεριφοράς (behaviorism)
• Πρόδρομος αυτής της σχολής ο I.
Pavlov
• Βασικοί εκπρόσωποί της οι J.B.
Watson,E.L. Thorndike, και B. F.
Skinner

20
• εφαρμογή με την
–Προγραμματισμένη διδασκαλία
–Διδασκαλία με τη Βοήθεια Υπολογιστή-
Computer Aided Instruction)
• Διδακτικές Μηχανές
(B.F. Skinner)

21
• Προγραμματισμένη διδασκαλία
– να συλλέξει ο δάσκαλος και να παρουσιάσει στους μαθητές
τα σωστά ερεθίσματα,
– βασική αρχή της διδασκαλίας τον τεμαχισμό του μαθήματος
σε μικρές ενότητες π.χ. οι κανόνες Γραμματικής,
προπαίδεια, λεξιλόγιο ξένης γλώσσας
– όταν πράγματι ο μαθητής επιδείξει την προσδοκώμενη
συμπεριφορά, ο δάσκαλος την ενισχύει θετικά.
– Αν όχι, δίνει στον μαθητή επανατροφοδότηση για
διόρθωση, μέχρις ότου ο μαθητής επιδείξει την επιθυμητή
συμπεριφορά.
– Οι μαθητές θεωρούνται ως παθητικοί αποδέκτες των
πληροφοριών που τους δίνει ο δάσκαλος.

22
Διδακτικές μηχανές

23
Γενικές Αρχές
α. Η μελέτη της μάθησης πρέπει να επικεντρώνεται στην
παρατηρήσιμη συμπεριφορά και όχι σε εσωτερικά
πνευματικά φαινόμενα και γεγονότα ή σε γλωσσικές
αναπαραστάσεις γεγονότων.
β. Η μελέτη της συμπεριφοράς πρέπει να αρχίζει με τα πιο
απλά στοιχεία της, δηλ. με ειδικά ερεθίσματα και ειδικές
αντιδράσεις.
γ. Η διαδικασία της μάθησης οδηγεί σε μεταβολή της
συμπεριφοράς.

24
Ο Συμπεριφορισμός στην τάξη
Παραδείγματα
• ο υπερβολικός φόβος που παρουσιάζει ένας
μαθητής σε περιστάσεις εξετάσεων, τα διάφορα
ψυχοσωματικά συμπτώματα,
• Η αποστροφή του απέναντι σε ένα μάθημα,
• το άγχος του να μιλήσει ενώπιον της τάξης
κ.ά.π.
• συναισθήματα απέναντι στο σχολείο.
Ο δάσκαλος πρέπει μάλλον να λειτουργήσει προς την κατεύθυνση της
απόσβεσης, της απεξάρτησης ή της απευαισθητοποίησης. Μπορεί π.χ. να
βοηθήσει έναν μαθητή να μην τρέμει, όταν ακούει ότι αρχίζει το μάθημα των
Μαθηματικών.
Ο δάσκαλος πρέπει μάλλον να λειτουργήσει προς την κατεύθυνση της
απόσβεσης, της απεξάρτησης ή της απευαισθητοποίησης. Μπορεί π.χ. να
βοηθήσει έναν μαθητή να μην τρέμει, όταν ακούει ότι αρχίζει το μάθημα των
Μαθηματικών.

25
Συμπεριφοριστικό Εκπαιδευτικό Λογισμικό
Οι υπολογιστές (μηχανές μάθησης) θα
υποκαταστήσουν τον δάσκαλο; (ας το συζήτησουμε)
Οι υπολογιστές (μηχανές μάθησης) θα
υποκαταστήσουν τον δάσκαλο; (ας το συζήτησουμε)

26
Οι αρχές της μάθησης (B.F. Skinner)
• απαιτούν την ενεργό συμμετοχή του παιδιού,
• τη δόμηση της διδακτέας ύλης σε σύντομες διδακτικές
ενότητες,
• τη βαθμωτή πρόοδο της διδασκόμενης ύλης σύμφωνα
με τους ρυθμούς του μαθητή (προσαρμογή),
• την άμεση επαλήθευση της απάντησης του μαθητή, την
ενίσχυση της σωστής απάντησης στην τιθέμενη
ερώτηση.
Μηχανές με γραμμική οργάνωση
Ερώτηση-
Απάντηση
Ερώτηση-
Απάντηση
Ερώτηση-
Απάντηση

27
Η μέθοδος του N. Crowder
• ακολουθεί διακλαδώσεις ή πολλαπλές επιλογές
π.χ. Ο διαλυτότητα του ζάχαρης στο νερό
α) αυξάνεται με τη θερμοκρασία
β) μειώνεται με τη θερμοκρασία
γ) είναι ανεξάρτητη της θερμοκρασίας.
Αν ο μαθητής απαντήσει (γ) τότε του δίνεται άλλη ερώτηση, αν απαντήσει (α) διαφορετική
από την προηγούμενη κλπ. Δηλαδή:
• Ανάλογα με την απάντηση ακολουθείται άλλη διαδρομή (Λήψη
αποφάσεων αναφορικά με την ποιότητα των παρεχόμενων
απαντήσεων).
:
Ερώτηση-
Απάντηση
Ερώτηση-
Απάντηση
Ερώτηση-
Απάντηση
Ερώτηση-
Απάντηση
Ερώτηση-
Απάντηση
Ερώτηση-
Απάντηση

28
Δύο διαφορετικές απόψεις
• Η μέθοδος του B. Skinner πιστεύει ότι
το πρόγραμμα πρέπει να είναι
κατασκευασμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να
αποφεύγονται τα λάθη από τη μεριά του
μαθητή
• η μέθοδος του N. Crowder πιστεύει ότι
όταν ο μαθητής κάνει λάθος πρέπει να του
παρέχονται περαιτέρω επεξηγήσεις

29
Η παρακμή του Συμπεριφορισμού
κάτω από τα συντονισμένα πυρά των γνωστικών ψυχολόγων
και των παιδαγωγών διότι:
• Αποθαρρύνει το μαθητή από την επεξεργασία
νοημάτων και εννοιών, άρα και της ανάπτυξη της σκέψης
και της νόησης. Βοηθά σχεδόν αποκλειστικά στην
απόκτηση μόνον βασικών δεξιοτήτων, που κατατάσσονται
χαμηλά σε μια νοητική κλίμακα.
• Ο κατατεμαχισμός της διδακτέας ύλης οδηγεί σε
περίπλοκες καταστάσεις δύσκολα χειριζόμενες από τον
Εκπαιδευτικό, ο οποίος χάνει τον έλεγχο της διαδικασίας
στο σύνολό της.
• Δεν υπάρχει πουθενά η ευθύνη του μαθητή, εφόσον ο
μαθητής θεωρείται αδρανής νοητικά.
•

30
Η παρακμή του Συμπεριφορισμού (συνέχεια…)
• Δημιουργεί εύκολα την λεγόμενη «αδρανή» γνώση η οποία
πολλές φορές αποστηθίζεται, δηλ. γνώση που δεν αναφέρεται σε
πραγματικές καταστάσεις και επομένως δε μπορεί να εφαρμοστεί
στην αντιμετώπιση παρεμφερών προβλημάτων. Η νέα γνώση
«αποθηκεύεται» μαζί με την παλιά.
• Χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά κείμενο που παρέχουν
πληροφορίες σε γλωσσική ή εικονική μορφή
• Αναπαραγωγή γνώσης που κατέχουν οι ειδικοί ενός τομέα
• Οι διαδικασίες μάθησης είναι ανεξάρτητες από το περιεχόμενο
της γνώσης, άρα και του πλαισίου μέσα στο οποίο αυτή
συντελείται.
• Προωθείται αποκλειστικά η ατομική εργασία και ο ανταγωνισμός
ανάμεσα στους μαθητές.
• Δε μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά σε όλα τα
περιβάλλοντα και τομείς μάθησης.

31
• εντάσσει στο αντικείμενο εξέτασης πεποιθήσεις, και
προσδοκίες του μαθητή
• Εκπρόσωπος της προσέγγισης αυτής είναι ο Albert
Bandura (1925 - )
• Η κοινωνιογνωστική θεωρία μελετάει τις διαδικασίες οι
οποίες βοηθούν το άτομο να μάθει, παρατηρώντας την
συμπεριφορά των άλλων και κατ’ αυτόν τον τρόπο να
αποχτήσει σταδιακά τον έλεγχο της ίδιας της
συμπεριφοράς του.
• η μάθηση μέσω παρατήρησης είναι η οικονομικότερη
μορφή μάθησης, αφού απαιτεί συνήθως πολύ λιγότερο
χρόνο από ό,τι πολλές άλλες μορφές μάθησης
(κοινωνική μάθηση).
Κοινωνιογνωστική Θεωρία(1)

32
• Η δύναμη του παραδείγματος θεωρούνταν πάντοτε πολύ πιο
αποτελεσματική από κάθε διδασκαλία.
• Μάθηση με ταύτιση: η μίμηση στο παιδί θεωρούνταν έμφυτη,
• Μάθηση με ταύτιση:Ταύτιση είναι η ενσυνείδητη ή υποσυνείδητη
αποδοχή αξιών, κανόνων, στάσεων, διαθέσεων και τρόπων
συμπεριφοράς προσώπων με τα οποία μας συνδέει μια θετική
σχέση, προσώπων δηλ. τα οποία αγαπούμε ή θαυμάζουμε
(μοντέλα).
• π.χ. ο ρόλος της οικογένειας, των συνομήλικων, της τηλεόρασης και
γενικότερα των media.
• Αν λοιπόν θέλουμε να αναπτύξουμε μια συγκεκριμένη δεξιότητα ή
άλλη μορφή συμπεριφοράς στο παιδί, πρέπει να ενισχύσουμε όχι
μόνον το παιδί το ίδιο αλλά και τα μοντέλα τα οποία παρουσιάζουν
στο παιδί την δεξιότητα ή συμπεριφορά αυτή, διότι κατ’ αυτόν τον
τρόπο ενισχύουμε αντιπροσωπευτικά το παιδί.

33
• Πολλοί γονείς ενεργούν με την πεποίθηση
ότι με τις ποινές (αρνητικές ενισχύσεις)
ρυθμίζουν καλύτερα το πρόβλημα της
συμπεριφοράς των παιδιών τους. Ο
έλεγχος όμως της συμπεριφοράς με τις
ποινές είναι καταδικασμένος σε αποτυχία,
καθώς απευθύνεται στα αποτελέσματα και
όχι στα ελατήρια και στα βαθύτερα αίτια
της συμπεριφοράς.

34
Οι γνωστικοί επιστήμονες δέχονται ότι:
α. η πρόσληψη πληροφοριών από το περιβάλλον είναι ενεργητική και
εμπρόθετη και όχι παθητική και ελεγχόμενη από τα ερεθίσματα,
β. η μάθηση είναι μια γνωστική διαδικασία επεξεργασίας πληροφοριών
και όχι απλή σύνδεση ερεθίσματος-αντίδρασης και τέλος
γ. τα στοιχεία της γνώσης που αποκτούμε με την μάθηση
«κατηγοριοποιούνται», «ταξινομούνται» και «καταλογοποιούνται»
ποικιλοτρόπως και δεν αποθηκεύονται εική και ως έτυχε. Σιγά-σιγά οι
μαθητές αναπτύσσουν την κατανόηση των σχέσεων που υπάρχουν
ανάμεσα στα διάφορα στοιχεία των γνώσεών τους και οικοδομούν
γνωστικές δομές για την συγκράτηση των γνώσεων αυτών κατά έναν
οργανωμένο τρόπο.
Γνωστική επανάσταση(3)

35
• από την σκοπιά των γνωστικών θεωριών
μάθηση είναι μια αλλαγή στις γνωστικές
δομές, η οποία δίνει την δυνατότητα στο
άτομο να χρησιμοποιεί διάφορες μορφές
συμπεριφοράς, κατάλληλες κάθε φορά για
την εκάστοτε περίσταση.
• Σε πολλές περιπτώσεις οι γνωστικές θεωρίες
συμβαδίζουν με δομιστικές (κονστρουκτιβιστικές)
απόψεις της μάθησης.
Γνωστική επανάσταση(3)

36
• Η θεωρία της επεξεργασίας πληροφοριών είναι
μια γνωστική θεωρία της μάθησης, η οποία
μελετάει τον τρόπο με τον οποίον η γνώση
εισέρχεται, αποθηκεύεται και ανακαλείται από
την μνήμη.
• Χρησιμοποιείται συχνά η αναλογία με τον
υπολογιστή ως παράδειγμα του τρόπου με τον
οποίο μπορούμε να κατανοήσουμε την
διαδικασία της επεξεργασίας πληροφοριών.
Η μάθηση ως επεξεργασία
πληροφοριών(1)

37
Η μάθηση ως επεξεργασία
πληροφοριών(2)
Ο Ηλεκτρονικός
Υπολογιαστής
επεξεργάζεται
τα δεδομέναΕίσοδος
(input)
δεδομένων
Έξοδος (input)
επεξεργασμένων
αποτελεσμάτων

38
Η μάθηση ως επεξεργασία πληροφοριών(3)
Αποθήκες πληροφοριών
Αισθητηριακή μνήμη
(από 0,1 μέχρι 1 sec
για την όραση
και από 2 μέχρι 4
sec για την ακοή)
Βραχύχρονη μνήμη
το
άτομο
αρχίζει να επεξεργάζεται
τις πληροφορίες
(μικρή χωρητικότητα)
Μακρόχρονη μνήμη
Η χωρητικότητά της
είναι πολύ μεγάλη
και ο χρόνος
αποθήκευσης μακρός

39
• Η μάθηση συντελείται, όταν οι πληροφορίες
μεταφέρονται από την βραχύχρονη στην μακρόχρονη
μνήμη
• μόρφωση είναι αυτό το οποίο μένει και επιδρά στην
συμπεριφορά μας, αφού ξεχάσουμε όλες τις
συγκεκριμένες γνώσεις που πήραμε στο σχολείο.
• Όμως ένα κριτήριο αποτελεσματικότητας της
διδασκαλίας και βασική μας πρόθεση είναι να
συγκρατούν οι μαθητές όσο γίνεται πιο πολλά
• Η αποτελεσματική κωδικοποίηση μπορεί να βελτιωθεί με
• πολλούς τρόπους, π.χ. α. με την άσκηση, β. με την
οργάνωση του υλικού, γ. με την εποπτικότητα του
υλικού, δ. με την ενεργοποίηση του υποκειμένου, ε. με τα
κίνητρα του υποκειμένου κ.ά.
Η μάθηση ως επεξεργασία πληροφοριών(3)

40
• Jean Piaget
(1896-1980)
• Lev Vygotsky
(1896-1934)
Γνωστική ανάπτυξη και μάθηση

41
• θεωρείται ως ο βασικός εισηγητής του
εποικοδομισμού ή δομισμού
(κονστρουκτιβισμού)
• «Η γνωστική ανάπτυξη είναι μια διαδικασία
βάσει της οποίας το παιδί ως ενεργούν
υποκείμενο οικοδομεί συστήματα νοημάτων και
κατανόησης της πραγματικότητας με τις
εμπειρίες του και τις διαδράσεις του»
J.Piaget(1)

42
• Την γνωστική ανάπτυξη του παιδιού την βλέπει
ο Piaget ως μία πλευρά της βιολογικής πάλης
του οργανισμού με την ζωή.
• η νοημοσύνη έχει τις διάφορες γνωστικές δομές,
τα «σχήματα», με την βοήθεια των οποίων ο
άνθρωπος οργανώνει και προσαρμόζεται στο
περιβάλλον
• Η διαρκής μεταβολή των σχημάτων, των
γνωστικών δομών, συνιστά την γνωστική
ανάπτυξη του ανθρώπου
J.Piaget(2)

43
• Η γνωστική ανάπτυξη του ανθρώπου, γίνεται με
βάση την:
• Προσαρμογή (adaptation), η οποία συνίσταται από
– Αφομοίωση (assimilation):
• η ικανότητα της νόησης να εντάσσει στο γνωστικό σύστημα
νέους ερεθισμούς μέσω των σχημάτων τα οποία διαθέτει
– Εναρμόνιση (adaptation)
• η λειτουργία της νόησης με την οποία το άτομο αντιμετωπίζει
αποτελεσματικά πρωτόγνω-ρους ερεθισμούς, τους οποίους δεν
είναι σε θέση να υπαγάγει σε υπάρχοντα σχήματα μέσω της
αφομοίωσης
• Και κατατείνει στην Ισορροπία (Balance)
-Το άτομο τελικά δημιουργεί νέο γνωστικό σχήμα (δομή)
μέσα στο οποίο εντάσει τα νέα ερεθίσματα του.
J.Piaget(2)

44
• Γνωστική ανάπτυξη και σχολείο
– πρωταρχικό μέλημα του σχολείου πρέπει να είναι η
δράση, η αυτενέργεια του παιδιού
– Μαθαίνει να βασίζεται στον έλεγχο της ίδιας της λογικής
των πραγμάτων και όχι να προσβλέπει στον
εκπαιδευτικό για επιδοκιμασία.
– Το παιδί αφήνεται ελεύθερο να κινείται μέσα σε
περιστάσεις και ευκαιρίες, οι οποίες προσφέρουν από
μόνες τους επιδοκιμασία και επιβράβευση
– Ο εκπαιδευτικός παύει πια να μεταδίδει την γνώση,
αλλά βοηθάει το παιδί στην γνωστική του ανάπτυξη
(διευκολυντής- εμψυχωτής).
– Αποδοχή των ατομικών διαφορών στην πορεία της
ανάπτυξης.
J.Piaget(3)

45
• Τα στάδια γνωστικής ανάπτυξης του Piaget:
1. αισθησιοκινητικών λειτουργιών (0-2 έτη περίπου): το
βρέφος εξερευνά τον κόσμο, χρησιμοποιώντας τις αισθήσεις
και τις κινήσεις
2. συμβολικών λειτουργιών (2-7 έτη περίπου):το συμβολικό
παιχνίδι και η γλώσσα είναι εκείνα τα οποία κατ’ εξοχήν
διευρύνουν το γνωστικό πεδίο του παιδιού.
3. των συγκεκριμένων γνωστικών λειτουργιών (7-11 έτη
περίπου): Το παιδί γίνεται τώρα ικανό για κάποια
συλλογιστική αφαίρεση, εργάζεται όμως ακόμα στο επίπεδο
του συγκεκριμένου, του χειροπιαστού.
4. των αφηρημένων γνωστικών λειτουργιών (11-15 έτη
περίπου): το παιδι χρησιμοποιεί πολύπλοκους υποθετικούς
συνδυασμούς, προτάσεις και συλλογισμούς με βάση τους
οποίους καταλήγει σε συμπεράσματα, χωρίς να είναι
απαραίτητο να ελέγξει και να πεισθεί για την ορθότητα ή το
αβάσιμό τους.
J.Piaget(3)

46
• πρέπει να μελετήσουμε πρώτα τις κοινωνικές και
πολιτισμικές διαδικασίες του περιβάλλοντος ενός
παιδιού, προκειμένου να μπορέσουμε να κατανοήσουμε
τις γνωστικές του λειτουργίες.
• Η γνώση του παιδιού, οι σκέψεις, οι στάσεις, οι αξίες και
οι πεποιθήσεις του προκύπτουν μέσα από τις διαδράσεις
με τους άλλους, όχι με παθητική αποδοχή, αλλά με
ενεργητική εσωτερίκευση.
• Η ανάπτυξη εξαρτάται από τα συμβολικά συστήματα
μέσα στα οποία μεγαλώνει το παιδί. Τα συμβολικά
συστήματα αναφέρονται σε σύμβολα τα οποία
δημιουργεί μια κουλτούρα και τα οποία βοηθούν το
άτομο να σκέφτεται, να επικοινωνεί και να επιλύει
προβλήματα, π.χ. γλώσσα, σύστημα γραφής, σύστημα
αρίθμησης κ.ά.π
Lev Vygotsky (1)

47
Zώνη της επικείμενης ανάπτυξης (ΖΕΑ) (zone of proximal
development)
=η ζώνη των προβλημάτων τα οποία το παιδί δεν έχει
ακόμη μάθει να επιλύει, αλλά είναι σε θέση να το
μάθει με την πρώτη ευκαιρία και ορίζεται από την μια
από ό,τι το παιδί μπορεί να κάνει βοηθούμενο και ό,τι
μπορεί να κάνει χωρίς βοήθεια
• Μια από τις δυσκολίες ενός τέτοιου ορισμού
είναι ότι πιθανώς ο σπουδαστής θα έχει ένα
διαφορετική ZΕΑ σε κάθε θεματική περιοχή:
επιστήμη, μαθηματικά, ιστορία
• το κλειδί για την μάθηση των παιδιών είναι η
καθοδήγηση του ενηλίκου
Lev Vygotsky (2)

48
Lev Vygotsky (3)
Το 1ο
σχήμα αντιστοιχεί στις παραδοσιακές αντιλήψεις. Το δεύτερο
αντιστοιχεί στις απόψεις του Vygotsky σχετικά με τη Ζ.Ε.Α. Το τρίτο
αντιστοιχεί στην κατάσταση μετά την παροχή στους μαθητές αρχικής
βοήθειας ή πλαισιου στήριξης (scaffolding) (άλλη μια σπουδαία έννοια
που χρησιμοποίησε ο Vygotsky.

49
• Οι «Σημαντικοί Άλλοι»(More Knowlegdable Other”,
MKO)
– Στο χώρο του σχολείου Σημαντικοί Άλλοι, που είναι
και αποτελούν καινούρια και αξιόλογη πηγή
πληροφόρησης για τον εαυτό του, είναι οι δάσκαλοι.
– Ο δάσκαλος είναι το πρότυπό του, που επηρεάζει
το ψυχολογικό κλίμα της τάξης και τη θέση που έχει
το παιδί, ανάμεσα στους συμμαθητές του.
– Παίζουν τον ουσιαστικό ρόλο για την κατάκτηση της
γνώσης μέσω της Ζ.Ε.Α.
– Αν οι Σημαντικοί Άλλοι αντιμετωπίζουν το παιδί ως
ικανό και επαρκές, αποκτά αίσθηση ικανότητας.
Διαφορετικά, αν συμβαίνει το αντίθετο αναπτύσσει
αίσθηση ανικανότητας.
Lev Vygotsky (4)

50
• πρέπει να δημιουργούμε στην τάξη περιστάσεις
συνεργατικής μάθησης ανάμεσα σε ομάδες με
διαφορετικά επίπεδα ικανότητας.
• εφαρμογή της αρχής της σταδιακής μείωσης της
βοήθειας των μεγάλων και η σταδιακή ανάληψη
όλο και μεγαλύτερης υπευθυνότητας από τα
παιδιά. (υποβοηθούμενη ανακάλυψη)
• Εξατομίκευση της διδασκαλίας
Vygotsky και διδασκαλία

51
Jean Piaget (1896-1980) Lev Vygotsky (1896-1934)
Η γνωστική ανάπτυξη του παιδιού είναι μια διαδοχή 4 σταδίων,
με διαφορετική ίσως ταχύτητα από παιδί σε παιδί αλλά με την
ίδια σειρά.
H κατάκτηση των συμβολικών συστημάτων γίνεται με μια
σειρά και μια ακολουθία, της οποίας δεν μπορούν να
αλλάξουν οι φάσεις.
Συμβολικά συστήματα είναι σύμβολα μιας κουλτούρας ,
γλώσσα, σύστημα γραφής αρίθμησης, που βοηθούν το άτομο
να σκέφτεται.
Μιλάει για διάφορες φάσεις και βαθμίδες στην ανάπτυξη
ορισμένων μόνο βασικών εννοιών που μελέτησε , όπως
χρόνος , φυσικής αιτιότητας , χώρος, ηθικής συνείδησης
Το τι και πότε μαθαίνει ένα παιδί και πως αναπτύσσει τις
ικανότητες σκέψης του,(κοινωνικός δομισμός) καθορίζεται από
τις διαπροσωπικές σχέσεις και τις διαδράσεις με διάφορα
πρόσωπα
Ο μαθητής σαν ένας μικρός επιστήμονας , σχηματίζει σε
μεγάλο βαθμό αυτοτελώς την εικόνα του κόσμου
Η γνωστική ανάπτυξη προέρχεται κυρίως από την εκάστοτε
κουλτούρα ,τα εξωτερικά ερεθίσματα, που δέχεται το άτομο
Βασικές έννοιες : σχήμα (γνωστική δομή)
Αφομοίωση ,η ένταξη νέων ερεθισμάτων σε υπάρχουσα
γνωστική δομή ,
Εναρμόνιση , η τροποποίηση υπαρχόντων ή δημιουργία νέων
σχημάτων για την ένταξη νέων ερεθισμάτων .
(Α+Ε=προσαρμογή),
Βασικές έννοιες : ζώνη επικείμενης ανάπτυξης Αυτορύθμιση
,
Γνωστική ανάπτυξη =διαρκής μεταβολή γνωστικών δομών
Δεν αρνείται ότι η γνωστική ανάπτυξη επηρεάζεται και από τις
κοινωνικές εμπειρίες ΑΛΛΑ περιγράφει συνήθως τις
διαδράσεις με το υλικό κυρίως περιβάλλον και στην μελέτη
αυτή ασχολείται κυρίως με το άτομο. Κατά συνέπεια προκύπτει
η εικόνα του παιδιού απομονωμένου από την κοινωνία
(ατομικός κονστρουκτιβισμός)
Η γνώση , οι σκέψεις , οι στάσεις οι πεποιθήσεις προκύπτουν
μέσα από τις διαδράσεις με τους άλλους , όχι με παθητική
αποδοχή αλλά με ενεργητική εσωτερίκευση .
Ατομικός δομισμός Κοινωνικός δομισμός
Δεν αρκεί να μελετήσει κανείς μόνο το κοινωνικό
περιβάλλον( όπως έκαναν οι συμπεριφοριστές) ή μόνο το
άτομο ( όπως ο Piaget) αλλά τις διαδράσεις μέσα στο ιστορικό
πλαίσιο που συμβαίνουν

52
α. Τα δίκτυα της γνώσης
• δεν χρειάζεται να επιβάλλουμε μια άκαμπτη γραμμική ιεραρχία στην διδασκαλία και στην
μάθηση
• οι μαθητές αρχίζουν με σύνθετα προβλήματα και καθ’ οδόν επεξεργάζονται και
ανακαλύπτουν (υπό την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού) τις βασικές δεξιότητες οι οποίες
απαιτούνται για την επίλυσή τους
β. Η γνώση δομείται μέσα σε συγκεκριμένα κοινωνικά πλαίσια.
– Ατομικός εποικοδομισμός (Piaget): Ατομικές δραστηριότητες
– Ο κοινωνικός εποικοδομισμός(Vυgotsky) δίνει έμφαση στην διδασκαλία η οποία χαρακτηρίζεται
από συζήτηση, ομαδικές δραστηριότητες, αλληλεπίδραση με τους συμμαθητές και το
δάσκαλο.
γ. Η μάθηση είναι αποτελεσματικότερη σε συνθήκες της καθημερινής ζωής
και με αυθεντικά παραδείγματα.
δ. Μεταβίβαση της ευθύνης για μάθηση από τον εκπαιδευτικό στον μαθητή.
– μεγάλη έμφαση στην αρχική βοήθεια ή πλαίσιο στήριξης
(scaffolding) (βλ και Θεωρία του εκπαιδευτικού προς τον μαθητή
Εποικοδομισμός και διδασκαλία

53
οι άνθρωποι μαθαίνουν μια ποικιλία
πραγμάτων σε μη θεσμοθετημένα –
εξωσχολικά – περιβάλλοντα στα οποία
κυριαρχεί το ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ context- πλαίσιο
Εγκατέστημένη ή εγκαθιδρυμένη μάθηση (situated learning
Ασθενής εκδοχή του James
Greeno (1989)
Ισχυρή εκδοχή των Lave και
Wenger (1991)

54
Εγκατέστημένη ή εγκαθιδρυμένη μάθηση (situated learning
• Ασθενής εκδοχή του James Greeno (1989)
1. Ο τόπος της σκέψης και της μάθησης δεν είναι το μυαλό ενός
ατόμου αλλά βρίσκεται στα φυσικά και κοινωνικά πλαίσια
2. Οι διεργασίες σκέψης δεν είναι ομοιόμορφες στα πρόσωπα και
τις καταστάσεις, με αποτέλεσμα διαφορετικοί άνθρωποι και
διαφορετικές κοινωνικές ομάδες να χρησιμοποιούν διαφορετικές
λογικές για να εδραιώνουν τη γνώση που είναι αληθινή.
3. Η σκέψη και η μάθηση δεν ενισχύονται από ενιαία στοιχεία που
μεταβιβάζονται μέσω της σχολικής διδασκαλίας, αλλά
δραστηριότητες στις οποίες τα παιδιά δημιουργούν,
επεξεργάζονται και διαμορφώνουν και αναδιοργανώνουν τη
γνώση τους και την κατανόησή τους.
• Η ισχυρή εκδοχή των Lave και Wenger (1991)
– Η μάθηση είναι όχι μόνο εδραιωμένη στην πρακτική αλλά και
αναπόσπαστο τμήμα των παραγωγικών κοινωνικών πρακτικών.
– Κρίσιμη για τις ιδέες τους είναι η έννοια "Κοινότητα της
Πρακτικής", η οποία αναφέρεται στη διαδικασία της κοινωνικής
μάθησης.

55
Καθοδηγούμενη ανακάλυψη
• Ανήκει Κοινωνικές Εποικοδομητικές θεωρίες, αλλά
αναπτύχθηκε από τον Jerome Bruner(1915 - ) ,
ανεξάρτητα από τον Vygotsky
• περιλαμβάνει μεθόδους και πρακτικές διδασκαλίας, οι
οποίες έχουν ως κοινό παρονομαστή την εξασφάλιση
ευκαιριών στον μαθητή να παίζει και να χειρίζεται
αντικείμενα αυτενεργώντας και δραστηριοτήτων οι
οποίες τον ενθαρρύνουν να ερευνά και να εξερευνά, να
αναλύει και γενικώς να επεξεργάζεται ερεθίσματα και
πληροφορίες και όχι απλώς να αντιδρά σε αυτά.
• To παιδί διατυπώνει υποθέσεις, τις ελέγχει και τις
επαληθεύει ή τις διαψεύδει, αντί να διαβάζει απλώς
περιγραφές από το βιβλίο ή να ακούει τον εκπαιδευτικό.

56
• Ο Bruner πιστεύει ότι υπάρχουν 3 τρόποι
αναπαραστάσεις της γνώσης άρα τρόποι
μάθησης:
– α. ο πραξιακός (enactive),
– β. ο εικονικός( iconic) και
– γ. ο συμβολικός(symbolic)

57
• Η ανακάλυψη στα πλαίσια της διδασκαλίας είναι πάντα
μια καθοδηγούμενη και κατευθυνόμενη δραστηριότητα
• Σύμφωνα με τον Bruner
– α. Η δομή κάθε επιστήμης περιλαμβάνει βασικές αρχές, οι
οποίες άπαξ και γίνουν κτήμα του μαθητή, μπορούν να τον
εισαγάγουν στην κατανόηση του σχετικού επιστημονικού πεδίου
ως συνόλου.
– β. Οι αρχές αυτές μπορούν να διδαχθούν και να γίνουν κτήμα
των παιδιών σε οποιαδήποτε φάση της ανάπτυξής τους. Άρα:
– «οποιοδήποτε αντικείμενο μπορεί να διδαχθεί
αποτελεσματικά σε οποιοδήποτε παιδί και σε οποιαδήποτε
φάση της ανάπτυξής του, αρκεί αυτό να γίνει σε κάποια
κατάλληλη για το γνωστικό επίπεδο του παιδιού μορφή»
• Εφαρμογή των αρχών αυτών είναι Το σπειροειδές
πρόγραμμα
– ο μαθητής πρέπει να επανέρχεται από καιρού εις καιρόν σε
γενικά θέματα και να ενθαρρύνεται να προσεγγίζει τα θέματα
αυτά σε διαφορετικό κάθε φορά επίπεδο αναπαράστασης της
γνώσης και σε πιο προχωρημένο επίπεδο ανάλυσης

58
Κριτική στην θεωρία της καθοδηγούμενης ανακάλυψης
– απαιτεί επιμελή σχεδιασμό και συστηματική δόμηση
της διδασκαλίας
– πολλές δραστηριότητες ανακάλυψης δημιουργούν
περισσότερη φασαρία από ό,τι πράγματι αξίζουν
– απαιτούν από τους μαθητές κίνητρα μάθησης,
γνώσεις υποδομής και δεξιότητες του τρόπου να
μαθαίνουν πώς να μαθαίνουν, προϋποθέσεις οι
οποίες δύσκολα εξασφαλίζονται και για αυτό είναι
δύσκολο να εφαρμοσθούν
• Συμπέρασμα
ούτε μπορεί αλλά ούτε και πρέπει να στηρίξει ο
εκπαιδευτικός την διδασκαλία του
αποκλειστικά στην μάθηση με ανακάλυψη

59
Το μοντέλο της προσληπτικής μάθησης του Ausubel
Είναι δασκαλοκεντρικό μοντέλο και αναπτύχθηκε σε αντίθεση με
την Ανακαλυπτική μάθηση του Bruner
• η ουσιαστική μάθηση επιτυγχάνεται όταν ο μαθητής έχει μια
ορισμένη γνωστική υποδομή και το υλικό προς μάθηση έχει το
στοιχείο της καταληπτότητας.
• Στη μάθηση το κλειδί βρίσκεται στην ικανότητα να συνδεθεί η
νέα ύλη με την υπάρχουσα γνωστική δομή του μαθητή.
• Ο ακροώμενος μαθητής δεν βρίσκεται σε κατάσταση
παθητικότητας, όταν οι μαθητές ενδιαφέρονται για το
διδασκόμενο αντικείμενο. Επομένως, η παραληπτική μάθηση
είναι ουσιαστική και σταθερή, αρκεί η νέα ύλη να συσχετιστεί
με τη συγκεκριμένη γνωστική δομή του κάθε μαθητή χωριστά.
• Οι «προκαταβολικοί οργανωτές» (advanced organizers)
συνιστούν ένα προετοιμασμένο σύνολο ιδεών, οι οποίες
παρουσιάζονται στους μαθητές πριν από το κύριο μάθημα και
δημιουργούν το αναγκαίο υπόβαθρο για τη νέα γνώση.

60
Το μοντέλο της προσληπτικής μάθησης του Ausubel
Φάσεις της διδασκαλίας
Πρώτη φάση
Παρουσίαση του προκαταβολικού οργανωτή:
1. Διευκρινίζονται οι στόχοι του μαθήματος.
2. Παρουσιάζεται ο οργανωτής:
α. Αναγνωρίζονται οι προσδιοριζόμενες ιδιότητες.
β. Δίνονται παραδείγματα.
γ. Παρέχεται το περιεχόμενο,
δ. Γίνεται επανάληψη.
3. Άμεση ενημέρωση στη σχετική γνώση και εμπειρία του μαθητή.
Λεύτερη φάση
Παρουσίαση των μαθησιακών δραστηριοτήτων ή του υλικού:
1. Παρουσιάζεται το υλικό.
2. Εξασφαλίζεται η προσοχή.
3. Καθίσταται η οργάνωση σαφής.
4. Γίνεται σαφής η λογική τάξη του μαθησιακού υλικού.
Τρίτη φάση
Ισχυροποίηση της γνωστικής οργάνωσης:
1. Χρησιμοποιούνται αρχές της ολιστικής θεώρησης.
2. Προάγεται η ενεργητική παραληπτική μάθηση.
3. Διασφαλίζεται κριτική προσέγγιση στο θέμα.
4. Δίνονται διευκρινίσεις.

61
Ενδεικτική Βιβλιογραφία (1)
• Bigge, M. (1990). Θεωρίες μάθησης για εκπαιδευτικούς. Μτφρ. Α.
Κάντας & Α. Χαντζή. Αθήνα, Πατάκης
Δημητρίου, Α. (1993). Γνωστική ανάπτυξη. Μοντέλα – μέθοδοι –
εφαρμογές. Θεσσαλονίκη, Art of Text
• Eisenstadt, M. & Wason, P. (1985). Μάθηση και εκπαίδευση ΙΙ.
Μτφρ. Γ. Μπαρουξής. Αθήνα, Κουτσουμπός
• Foulin, J.-N. & Mouchon, S. (2002). Εκπαιδευτική Ψυχολογία. Μτφρ.
Μ. Φανιουδάκη. Αθήνα, Μεταίχμιο
Gaonach, D. & Golder, C. (2003, επιμ.). Εγχειρίδιο Ψυχολογίας για την
εκπαίδευση. 2 τομ. Μτφρ. Ι. Θεοφανοπούλου. Αθήνα, Πατάκης
• Hlloway, C. (1985). Μάθηση και εκπαίδευση. τ. Α΄. Μτφρ. Γ.
Κονδύλης. Αθήνα, Κουτσουμπός
• Kahney, H. (1997). Λύση προβλημάτων. Μτφρ. Π. Ρούσος. Αθήνα,
ελληνικά γράμματα
Καψάλης, Α. (2006). Παιδαγωγική Ψυχολογία. δ΄ έκδ. Θεσσαλονίκη,
Κυριακίδης

62
Ενδεικτική Βιβλιογραφία (2)
• Κολιάδης, Ε. (1991). Θεωρίες μάθησης και εκπαιδευτική πράξη. τ. α΄
Συμπεριφοριστικές θεωρίες. Αθήνα, χ.ε.ο.
• Κολιάδης, Ε. (1995). Θεωρίες μάθησης και εκπαιδευτική πράξη. τ. β΄
Κοινωνικογνωστικές θεωρίες. Αθήνα, χ.ε.ο.
• Κολιάδης, Ε. (1997). Θεωρίες μάθησης και εκπαιδευτική πράξη. τ. γ΄ Γνωστικές
θεωρίες. Αθήνα, χ.ε.ο.
• Κολιάδης, Ε. (2002). Γνωστική Ψυχολογία, Γνωστική Νευροεπιστήμη και
Εκπαιδευτική Πράξη. Μοντέλο Επεξεργασίας Πληροφοριών. τ. δ΄. Αθήνα, χ.ε.ο.
• Πόρποδας, Κ. (2003). Η μάθηση και οι δυσκολίες της. Γνωστική προσέγγιση. Πάτρα,
χ.ε.ο.
• Stons, E. (1978). Εισαγωγή στην Παιδαγωγική Ψυχολογία. Μτφρ. Α. Δανασσής-
Αφεντάκης. Αθήνα, Γρηγόρης
• Φράγκος, Χ. (1977). Ψυχοπαιδαγωγική. Θέματα Παιδαγωγικής Ψυχολογίας, παιδείας,
Διδακτικής και μάθησης. Αθήνα, Παπαζήσης
• Vygotsky, L. S. (1988). Σκέψη και γλώσσα. Μτφρ. Α. Ρόδη. Αθήνα, Γνώση (α' ρωσ.
1934).
• Gage, N. L. & Berliner, D. C. (1998). Educational Psychology. 6th ed. Boston,
Houghton Mifflin.
• Mietzel, G. (2001). Pädagogische Psychologie des Lernens und Lehrens. 6. Aufl.
Göttingen, Hogrefe
• Slavin, R. (2000). Educational Psychology. Theory and Practice. 6th editon. Boston,
Allyn and Bacon

63
Ιστοσελίδες(1)
• Από την ιστοσελίδα της συναδέλφου Τερέζας Γιακουμάτου: http://www.netschoolbook.gr/
epimorfosi/theories.html
• Η μάθηση από διαφορετικές «οπτικές».Από τον Κονστρουκτιβισμό στην Πλαισιοθετημένη
Μάθηση του Joan Bliss, Πανεπιστήμιο του Sussex: Κατατοπιστικό άρθρο μεταφρασμένο
από τον Ανδρέα Κασέτα: http://users.sch.gr/kassetas/zKEEBliss.htm
• Απο τις σημειώσεις του Δρ. Δημ. Γκίνη, Παν. Πειραιά: ttp://www.unipi.gr/faculty/dghinis/ts
/diaf5.pdf
• http://www.ictscenarios.gr/Theories_Mathisis/index.htm :Ενδιαφέρουσα συλλογή άρθρων,
δραστηριοτήτων κλπ και μάλιστα προσανατολισμένων στις ΤΠΕ.:http://ek-kinisi.pblogs.gr
/2008/01/thewries-mathhshs.html
• Απο την Εκπαιδευτική πύλη του ΥΠΕΠΘ "e-yliko" (ξενόγλωσσοι ιστότοποι):http://www.e-
yliko.gr/htmls/langyliko/langyl1.aspx
• Από το βιβλίο του Εμ. Κολιάδη "Γνωστικές Θεωρίες" για το συμπεριφορισμό: http://
paroutsas.jmc.gr/psychol.htm
• Περί… εκπαιδεύσεως ο λόγος: http://ekpaideusi.blogspot.com/
• http://users.hol.gr/~digiavri/theories%20mathisis%20perix.htm
• JEAN PIAGET - INTELLECTUAL DEVELOPMENT(Αγγλικά): http://www.sk.com.br/sk-
piage.html
• http://www.learningandteaching.info/ (Αγγλικά)

64
Ιστοσελίδες(2)
• Jean Piaget από την Wikipedia (Αγγλικά):http://en.wikipedia.org/wiki/Jean_Piaget
• JEAN PIAGET (Αγγλικά): ηttp://webspace.ship.edu/cgboer/piaget.html
• Lev Vygotsky From Wikipedia (Αγγλικά): http://en.wikipedia.org/wiki/Vygotsky
• Explorations in Learning & Instruction: The Theory Into Practice Database (Πλούσια
βάση δέδομένων σχετικά με τις θεωρίες μάθησης):http://tip.psychology.org/
• The Educational Theory of Lev Semenovich Vygotsky:
http://www.newfoundations.com/GALLERY/Vygotsky.html
• Vygotsky Resources: http://www.kolar.org/vygotsky/
• Jerome Bruner From Wikipedia: http://en.wikipedia.org/wiki/Jerome_Bruner
• Jerome Bruner and the process of education: http://www.infed.org/thinkers/
bruner.htm
• Simply Psychology: Μια πολύ καλή ιστοσελίδα Ψυχολογίας με απλά λόγια:
http://simplypsychology.pwp.blueyonder.co.uk/
Η συμβολή της Γνωστικής Ψυχολογίας στην έρευνα για τη λύση προβλημάτων:
Άρθρο του Νίκου Δαπόντε στην ιστοσελίδα του: http://www.dapontes.gr
/index.php?option=com_content&task=view&id=157&Itemid=46

σύγχρονες θεωρίες για την μάθηση

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (8)

Similar to σύγχρονες θεωρίες για την μάθηση

Similar to σύγχρονες θεωρίες για την μάθηση (20)

More from Γιάννης Παπαδάκης

More from Γιάννης Παπαδάκης (20)

σύγχρονες θεωρίες για την μάθηση