Από τη σειρά των διαδικτυακών μαθημάτων του ENGAGE.

1. Equipping the Next Generation for Active Engagement in Science
Online Course: EngagingScience.eu/en/mooc
Δίλημμα
Ανατροφοδότηση & Αναστοχασμός

2. Περιεχόμενα
Σε αυτή την παρουσίαση συνοψίζονται σχόλια και απόψεις των
εκπαιδευτικών που συμμετείχαν στα forum συζητήσεων της
διαδικτυακής κοινότητας των μαθημάτων του ENGAGE στη στρατηγική
“Δίλημμα”.
Δείτε την ανατροδοφότηση των συναδέλφων σας και αναστοχαστείτε
πάνω στη διδακτική σας πράξη.

3. Τι είναι ένα εκλυστικό μάθημα
στις Φυσικές Επιστήμες ...

4. .
Εκλυστικό μάθημα στις Φυσικές Επιστήμες...
προκαλεί το ενδιαφέρον
των μαθητών
αφορά στα
ενδιαφέροντα
των μαθητών
προκαλεί την ενεργό
συμμετοχή των
μαθητών μέσα και έξω
από την τάξη
αφορά προβλήματα
με τα οποία
έρχονται σε επαφή
οι μαθητές
καθημερινά
όταν τα παιδιά
εμπλέκονται στη
διαδικασία μάθησης
ενεργητική
μάθηση
επαφή με τον κόσμο, τη
φύση, την κοινωνία, την
καθημερινή ζωή των παιδιών
ενασχόληση με
σύγχρονα θέματα
ανακάλυψη της γνώσης μέσα
από γνωστική σύγκρουση με
παλαιότερες αντιλήψεις

5. Διλήμματα
Κριτήρια & Ιδέες...

6. Κριτήρια για “καλά” διλήμματα...
Σχολιασμός εκπαιδευτικού για το
μάθημα “Χρήση Κινητών”...
“Είναι ελκυστικό. Η απόκτηση ενός σύγχρονου και τεχνολογικά
εξελιγμένου κινητού τηλεφώνου αποτελεί στόχο κάθε ηλικιακής ομάδας
μαθητών.
Είναι αυθεντικό. Βασίζεται σε πραγματικές έρευνες επιστημόνων που
προειδοποιούν για τις σωματικές βλάβες μιας αλόγιστης χρήσης.
Είναι αμφιλεγόμενο. Οι μαθητές δεν μπορούν να δώσουν απόλυτη και
προφανή απάντηση στο ερώτημα της χρήσης κινητών και πρέπει οι ίδιοι
βάσει της δικής τους έρευνας και επιχειρηματολογίας να καταλήξουν σε
προσωπικές επιλογές.
Βασίζεται σε προϋπάρχουσες γνώσεις των μαθητών. Οι μαθητές ήδη
έχουν έρθει σε επαφή με την έννοια της δύναμης στη Φυσική,
Είναι κοινωνικό. Η χρήση των κινητών επηρεάζει την καθημερινότητα
όλων των ανθρώπων και έχει αντίκτυπο στη ζωή τους τώρα και στο
μέλλον.
Βασίζεται στην επιστήμη και στην καινοτομία. Απαιτεί διερεύνηση
για την εξεύρεση λύσης, αφού είναι αδύνατη η μη χρήση κινητών
τηλεφώνων.”

7. Κριτήρια για “καλά” διλήμματα...
Σχολιασμός εκπαιδευτικού για το
μάθημα “Χρήματα για σοκολάτα”...
“Το δίλημμα είναι ελκυστικό για τους μαθητές/τριες και
παρακολουθώντας το video που δείχνει ανθρώπους να
εργάζονται χρόνια στις φυτείες κακάο και να μην έχουν
δοκιμάσει ποτέ τους σοκολάτα, θα ενεργοποιηθεί έτι
περισσότερο το ενδιαφέρον τους.
Το ερώτημα είναι αμφιλεγόμενο, αφού η απάντησή του δεν
είναι προφανής,
βασίζεται στις προϋπάρχουσες γνώσεις τους (επικονίαση),
είναι και κοινωνικό γιατί οι εργάτες κινδυνεύουν να χάσουν τη
δουλειά τους, αν δε λυθεί το πρόβλημα.
Επίσης το δίλημμα στηρίζεται πάνω στην επιστήμη, αφού
απαιτεί διερευνητική εργασία για εξεύρεση χρημάτων που θα
διατεθούν για έρευνα.”

8. Ιδέες για διλήμματα...
Το πείραμα του αιώνα στη
Φυσική
Έρευνα για το φάρμακο του
AIDS
Γενετικά τροποποιημένα
προϊόντα
Ανάπτυξη Βιοτεχνολογίας &
Γενετική Τεχνολογία
Κλωνοποίηση
Είσοδος
μικροεπεξεργαστών στη
ζωή μας
Χρήση πειραματόζωων
στην ιατρική έρευνα
Το εμβόλιο Gardasil (ιός
HPV)
Πυρηνική ενέργεια
Τα πλαστικά στη ζωή μας
Φυτοφάρμακα στις
καλλιέργειες
Μπορούμε να πίνουμε άφοβα
το νερό της βρύσης;
Αξίζει να σπουδάσω;
Αναγνωρίζετε τα
κριτήρια ενός καλού
διλήμματος στις
παραπάνω ιδέες;

9. Διερευνητική Μάθηση
“Εμπλοκή-Επέκταση-Αξιολόγηση”

10. Γιατί είναι σημαντικό να την εντάξουμε στη
διδακτική/μαθησιακή διαδικασία...
“Οι μαθητές ενεργοποιούνται περισσότερο με την διαδικασία της ανακαλυπτικής
μάθησης.Με τον τρόπο αυτό μαθαίνουν πως να μαθαίνουν…”
“Οι μαθητές αγαπούν το να αποτελούν ενεργά μέλη της εκπαιδευτικής και διδακτικής
διαδικασίας. Ο,τιδήποτε τους εμπλέκει ενεργά σε αυτήν είναι πολύ προτιμότερο από μία
βαρετή παρακολούθηση του καθηγητή να μιλάει και να μιλάει και…”
“Οι μαθητές μαθαίνουν πως να μαθαίνουν και κατασκευάζουν τη νέα γνώση στο
πλαίσιο της ομάδας, αναπτύσσοντας πνεύμα συνεργασίας και αποδοχής.”
“Το να συμμετέχουν ενεργά οι μαθητές στην διδασκαλία του μαθήματος τους προσφερει
τη χαρά της συμμετοχής και τους εφοδιάζει με εργαλεία τα οποία τους είναι
απαραίτητα για την ζωή τους μετά το σχολέιο. Ικανότητες όπως η κριτική σκέψη, η
διερεύνηση και η λήψη αποφάσεων με βάση επιχειρηματα και αποδείξεις θα τους
βοηθησουν να ανταπεξέλθουν καλύτερα στην καθημερινότητα τους.”

11. Γιατί είναι σημαντικό να την εντάξουμε στη
διδακτική/μαθησιακή διαδικασία...
“Οι μαθητές/ριες δείχνουν ενθουσιασμό και ενδιαφέρον και γιατί συμμετέχουν ενεργά
κατά τη διαδικασία μάθησης,αλλά και γιατί γίνεται ανατροφοδότηση της γνώσης.”
“Οι μαθητές έχουν κουραστεί από την δασκαλοκεντρική προσέγγιση η οποία στην ουσία
δεν τους παρέχει την απαραίτητη γνώση και δεν αναπτύσσει την συμμετοχικότητα και
την διερευνητική τους ικανότητα.”
“Οι μαθητές δεν προσπαθούν να ικανοποιήσουν τον εκπαιδευτικό και να βρουν την
απάντηση που κρύβει στο μυαλό του, αλλά εγείρεται η φυσική τους περιέργεια.”

12. Γιατί είναι σημαντικό να την εντάξουμε στη
διδακτική/μαθησιακή διαδικασία...
“Όταν ανακαλύπτουν μόνοι τους τη γνώση τότε αυτή έχει μεγαλύτερη αξία και αυτό
της δίνει περισσότερες πιθανότητες να κατακτηθεί από τους μαθητές.”
“Το μάθημα γίνεται πιο ζωντανό οι μαθητές ενεργοποιούν την κρίση τους και από την
άλλη συνδέουν την καθημερινότητα με την επιστήμη. “
“Μάλλον είναι ένας πιο κατάλληλος δρόμος να οδηγηθούμε και εμείς και οι μαθητές μας
στην αλλαγή στάσεων και συμπεριφορών απέναντι σε καίρια ζητήματα της επιστήμης και
της καινοτομίας. Όλοι μας θα μάθουμε μέσα από τα παραπάνω στάδια.”

13. Ιδέες για το στάδιο ΕΜΠΛΟΚΗ ...
Βίντεο, φωτογραφίες
σχετικές με το θέμα
Χρήση διαλόγου
Ανάκληση προηγούμενων
γνώσεων των μαθητών
Ιστορική αναδρομή με
πραγματικά γεγονότα
Ο καθορισμός των
κανόνων
Συνέντευξη από ειδικό
Επιστημονικά άρθρα
Τα κινητά των παιδιών
Με ένα παιχνίδι
Το ίδιο το δίλημμα
Με υλικά απλά από την
καθημερινότητα σχετικά με
το θέμα
Σκεφτείτε κατά πόσο
θα μπορούσατε να
εντάξετε αυτές τις ιδέες
στη διδακτική σας
πράξη.

14. Ιδέες για την ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ...
“Μία συνθετική ομαδική εργασία στο τέλος της ενότητας. Θα ζητούσα ίσως να βρουν
και άλλες παρόμοιες περιπτώσεις ‘μικροοργανισμών που ήλθαν από το κρύο’!”
“Με την αναγνώριση των ίδιων των μαθητών της σπουδαιότητας των όσων
ανακάλυψαν συνδέοντας τη νέα γνώση με τις προηγούμενες (λανθασμένες ίσως)
αντιλήψεις τους. Με τη σύνδεση της γνώσης αυτής με τις προσωπικές εμπειρίες τους και
την αποτελεσματική εφαρμογή της στην καθημερινή τους ζωή.”
“Με αυτοαξιολόγηση των μαθητών. Θα τους παρότρυνα να συγκρίνουν τις αρχικές τους
απόψεις με αυτές που σχημάτισαν μετά το πέρας της εφαρμογής.”
“Με την απόφαση τους για το ποιές συσκευές θα χρησιμοποιούν λιγότερο στην
καθημερίνότητα τους με σκοπό τη μείωση της κατανάλωσης της ενέργειας. Ίσως και με
μια εργασία για το τι πρωτοβουλιές θα έπαιρναν έτσι ώστε να ενημερώσουν και
άλλους για την υπερκατανάλωση ενέργειας.”

15. Ιδέες για την ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ...
“Τα μαθησιακά αποτελέσματα που θα μπορούσαν να αξιολογηθούν είναι τα προϊόντα ομαδικής εργασίας
και μάθησης όπως η δημιουργία βίντεο από τους μαθητές σχετικά με το υπό διερεύνηση θέμα στο οποίο
να διατυπώνουν τις απόψεις τους, η δημιουργία ενός τεχνήματος- αφίσας με εικόνες, φωτογραφίες,
κείμενα και συνθήματα.
“Επίσης, οι μαθητές θα μπορούσαν να εμπλακούν σε θεατρικό δρώμενο με το σενάριο δομημένο από
τους ίδιους με θέμα σχετικό με το θέμα που μελέτησαν ή την διατύπωση των αντιφατικών απόψεων,
επιχειρηματολογία και η σύγκλιση απόψεων.”
“Για την αξιολόγηση των μαθητών θα πρότεινα να γράψουν μια σύντομη εργασία για το
σημαντικότερο(κατά την αποψή τους) σημείο-στοιχείο κατά τη διαδικασία μάθησης της συγκεκριμένης
διδακτικής ενότητα.”
“Για την αξιολόγηση των όσων έμαθαν οι μαθητές από την ενότητα της χορήγησης του εμβολίου κατά
του τραχήλου της μήτρας, θα πρότεινα στους μαθητές να καταγράψουν ένα άρθρο στο οποίο να
καταγράψουν τις απόψεις τους για τη χορήγηση του εμβολίου. Αν υπήρχαν μαθητές που συμφωνούν στη
χορήγηση και κάποιοι που διαφωνούν, θα ζητούσα να χωριστούν σε δύο ομάδες ανάλογα με τις
πεποιθήσεις τους. Στη συνέχεια αυτά τα άρθρα θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα του σχολείου τους,
καθώς και στις ιστοσελίδες άλλων σχολείων με τα οποία ανταλλάζουν ιδέες, ώστε να ενημερωθούν
περισσότεροι μαθητές.”

16. Ιδέες για την ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ...
“Σε ότι αφορά την αξιολόγηση του μαθήματος για τη χρήση των κινητών, θα χώριζα τους μαθητές σε
ομάδες και η κάθε ομάδα θα έφτιαχνε μία παρουσίαση χρησιμοποιώντας το πρόγραμμα Power Point,
στην οποία θα παρουσίαζαν τις πληροφορίες που συνέλεξαν και αφορούν τις τυχόν επιπτώσεις της
χρήσης των κινητών στον αυχένα. Αυτήν την παρουσίαση θα την παρουσίαζε η κάθε ομάδα σε διάφορες
τάξεις στο σχολείο, έτσι ώστε να ενημερωθούν περισσότεροι μαθητές για αυτό το θέμα.”
“Θα ζητούσα να συγκρίνουν τις αρχικές τους ιδέες με τις τωρινές . Ακόμη θα ήθελα να καταλάβουν
την αξία της επιστημονικής έρευνας και σε άλλα κοινωνικά θέματα.”
“Ερωτηματολόγια, ασκήσεις, παιχνίδι”
“Διαμορφωτική αξιολόγηση, όπου ο εκπαιδευτικός παρατηρεί καθόλη τη διάρκεια του μαθήματος τη
συμμετοχή και τις ικανότητες των παιδιών. Παροχή ανατροφοδότησης στην εργασία των παιδιών”

17. Ιδέες για την ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ...
“Με μια αντίστοιχου τύπου, πιο σύντομη, ίσως ατομική εργασία στην οποία θα παρουσιάζεται και πάλι
κάποια αναστάτωση σε οικοσύστημα. Από τις απαντήσεις τους θα φανεί το κατά πόσο οι μαθητές
αφομοίωσαν τα συμπεράσματα που προέκυψαν από το πρώτο δίλημμα.”
“Με την παρουσίαση εργασιών σχετικών με τον κύκλο του νερού καθώς και την κλιματική αλλαγή.”
“Για την αξιολόγηση των μαθητών θα τους έκανα ένα σταυρόλεξο σε hot potatoes με έννοιες που
χρησιμοποιήσαμε σε όλη την διάρκεια της εργασίας και ίσως να αποδώσουν με όποιο τροπο θέλουν
:ζωγραφική,ppt,κολάζ αυτό που τους έκανε πιο πολύ εντύπωση.”
“Θα τους παρότρυνα να φτιάξουν ένα φυλλάδιο προκειμένου: αφενός να γνωστοποιήσουν το πρόβλημα
στους συνομηλίκους τους και αφετέρου να τους παροτρύνουν να μειώσουν την χρήση της πλαστικής
σακούλας δίνοντάς τους εναλλακτικές λύσεις.”
Σκεφτείτε κατά πόσο
θα μπορούσατε να
εντάξετε αυτές τις ιδέες
στη διδακτική σας
πράξη.

18. Προκλήσεις για εφαρμογή διερευνητικών μεθόδων...
Ο εξοπλισμός των σχολείων με υλικοτεχνική υποδομή έτσι ώστε να μπορούν οι μαθητές να
χρησιμοποιούν σύγχρονα εργαλεία για την μάθηση τους.
Η προσέλκυση του ενδιαφέροντος όσων περισσότερων μαθητών μπορώ και η επαφή των μαθητών
μου με καθημερινά προβλήματα
Η μεγαλύτερη πρόκληση για μένα είναι το θέμα του χρόνου. Το αναλυτικό πρόγραμμα της Φυσικής
είναι προσανατολισμένο στην κάλυψη μεγάλου μέρους της ύλης και δεν αφήνει περιθώρια για εισαγωγή
καινοτόμων δράσεων. Αυτό κατατίθεται σαν σκέψη και πρόταση για μια ενδεχόμενη αναπροσαρμογή των
αναλυτικών προγραμμάτων του ελληνικού σχολείου προς μια κατεύθυνση που θα αφήνει χρόνο για
δραστηριότητες που καλλιεργούν δεξιότητες κριτικής ικανότητας των μαθητών, επιχειρηματολογίας,
αντιμετώπισης προβλημάτων και λήψης απόφασης.
Η μεγαλύτερη πρόκληση κατά την εφαρμογή διερευνητικών μεθόδων μάθησης είναι η ενεργός
συμμετοχή του μαθητή/ριας και ο ενθουσιασμός για τη συμβολή τους κατά την εκπαιδευτική
διαδικασία.

19. Προκλήσεις για εφαρμογή διερευνητικών μεθόδων...
Για μένα, η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η πίεση του διδακτικού χρόνου και κατά πόσο μπορώ να
αφιερώσω αρκετό χρόνο για μελέτη και εμβάθυνση διαφόρων επιστημονικών διλημμάτων
Για μένα μεγαλύτερη πρόκληση είναι να κερδίσεις το ενδιαφέρον των μαθητών. Πιστεύω ότι όταν το
πετυχαίνει ο καθηγητής αυτό τότε κατά πάσα πιθανότητα "βγαίνει" ένα καλό μάθημα.
Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η μάθηση μέσα από το πείραμα και την σύνδεση με την καθημερινότητα σε
αντιδιαστολη με την χρήση μαθηματικών και τύπων που απλά κουραζουν τα παιδιά. Αυτό βέβαια απαιτεί
εξοπλισμό και άλλη φιλοσοφία στα αναλυτικά προγράμματα. Άρα συνολικό επανασχεδιασμο στις
φυσικές επιστήμες.

20. Προκλήσεις για εφαρμογή διερευνητικών μεθόδων...
Η ελλιπής υλικοτεχνική υποδομή των σχολικών μονάδων και η προσπάθεια σύνδεσης του μαθήματος
με την καθημερινότητα των μαθητών
Η υποδομή των σχολείων είναι προβληματική και η αδιαφορία των μαθητών
Ο σχεδιασμός ενός μαθήματος που βασίζεται σε διερευνητικές μεθόδους μάθησης αποτελεί πρόκληση για
κάθε εκπαιδευτικό, καθώς δεν υπάρχει υποστήριξη τέτοιων μεθόδων από το αναλυτικό
πρόγραμμα. Κατά τη γνώμη μου, μαθήματα όπως αυτά που υπάρχουν στο ENGAGE, θα έπρεπε να
παρέχονται σε πληθώρα από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, ώστε να αποτελεί μία πλούσια βιβλιοθήκη για
τον εκπαιδευτικό που θα επιλέγει αυτό που θεωρεί κατάλληλο για τους μαθητές της τάξης του.

21. Προκλήσεις για εφαρμογή διερευνητικών μεθόδων...
Όσον αφορά τον απαιτούμενο χρόνο, την αναζήτηση υλικού για κινητοποιηση, θεωρώ πως μπορεί
αρχικά να φανεί δύσκολο στον εκπαιδευτικό, αλλά με εξάσκηση και πίστη στη διερευνητική
προσέγγιση σύντομα θα αποκτήσει μεγαλύτερη ευχέρεια.
Υλικοτεχνική υποδομή, αναλυτικό πρόγραμμα, χρόνος, έλλειψη συνεργασίας μεταξύ διαφόρων
ειδικοτήτων.
Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η κατανόηση των εννοιών των φυσικών επιστημών μέσω βιωματικής
δράσης. Αν υπάρχει και συμμετοχή των περισσότερων μαθητών αυτό θα ήταν το ιδανικό

22. Προκλήσεις για εφαρμογή διερευνητικών μεθόδων...
Σίγουρα η εμπλοκή περισσότερων μαθητών στην διαδικασία της μάθησης και η σύνδεση της
επιστήμης με την καθημερινότητα.
Εκτός από το πρόβλημα του διδακτικού χρόνου, ένα άλλο ζητούμενο είναι η εφαρμογή ανάλογων
τεχνικών εμπλοκής των μαθητών και από άλλους συναδέλφους στην ίδια σχολική μονάδα ώστε
οι μαθητές να "εμπλακούν" καλύτερα σε αυτές τις διαφορετικές μεθόδους προσέγγισης των διαφόρων
θεμάτων. Τέλος συνεχές ζητούμενο είναι η αυτόβουλη εμπλοκή των μαθητών στην όποια διαδικασία
μάθησης ανεξάρτητα από την όποια βαθμολογική τους "εξέλιξη".
Πρόκληση για μένα είναι να κερδίσω το ενδιαφέρον των περισσοτέρων παιδιών και κυρίως αυτών
των «πίσω θρανίων». Προς αυτή την κατεύθυνση βοηθάνε τα φύλλα εργασίας, το παιχνίδι ρόλων και
φυσικά ένα εξοπλισμένο εργαστήριο ηλεκτρονικών υπολογιστών.

23. Σκεφτείτε πάνω στις προκλήσεις...
Ποιές οι προτάσεις σας/τρόποι αντιμετώπισης που θα προτείνατε στα επίπεδα:
για τις προκλήσεις:
Μάκρο- επίπεδο
(χάραξη εκπαιδευτικής
πολιτικής)
Μέσο- επίπεδο
(σχολείου)
Μίκρο- επίπεδο
(τάξης & ατομικό)
Υλικοτεχνική
υποδομή
Πίεση χρόνου
Φιλοσοφία
αναλυτικών
προγραμμάτων
Αδιαφορία
μαθητών
‘Ελλεψη
συνεργασίας
ειδικοτήτων

24. ENGAGE Κοινοπραξία:
14 Ινστιντούτα από 12 χώρες
με εκτετεμένη εμπειρία στη Διερευνητική
Μάθηση, στην Υπεύθυνη Έρευνα και
Καινοτομία και στην Εκπαίδευση
Εκπαιδευτικών