1. Хөнгөн атлетикийн хичээлээр олгох онолын мэдлэг. Од цогцолборын багш Б. Энхжаргал.

2. Оршил МЭӨ 776 онд эртний Грекэд явагдсан Олимпийн анхны тоглолтод 192м 27 см буюу 100 ярдын гүйлт орсноор хөнгөн атлетик нь түүхийн хуудаснаа тэмдэглэгдэн үлджээ. Хөнгөн өтлетик нь алхалт, гүйлт, харайлт, шидэлтийн төрлийг агуулсан дэлхий нийтэд спортын хаан гэгддэг өвөрмөц шинж чанартай агуу спортын төрөл билээ. Олон улсын хөнгөн атлетикийн холбоо нь 1912 онд байгуулагджээ. /IAAF/2011 оны байдлаар дэлхийн 243 орныг нэгтгэсэн спортын томоохон холбоо болж өргөжжээ.

3. Орчин үеийн хөнгөн атлетикийн хөгжил. Орчин үеийн хөнгөн атлетик нь 1789-1839 онуудад Герман, Их британи, Ирланд, Канад зэрэг улс орнуудад тус тусийн хөгжлийн замаар дэлгэрч, 1837 оноос Английн Их сургуулиудад ойрын зайн гүйлтүүд, саадай гүйлт, шидэлтийн төрлүүдээр, 1851 оноос урт, өндрийн харайлтын төрлүүдээр тэмцээнүүд явагддаг болсноор түүхэнд тэмдэглэгдэж 1864 оноос Оксфорд болон Кембриджийн сургуулиудын хооронд жил бүр уламжлалт тэмцээн зохиогдож байжээ.

5. 1868 онд Нью-Иоркт хөнгөн атлетикийн клуб, 1875 онд АНУ-ын оюутны спорт холбоо үүсч хөнгөн атлетик их дээд сургуулиудад маш хурдацтай хөгжсөн байна.

7. Задгай цэнгэлдэхэд дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн – 1983 оноос 2 жил тутамд сондгой тоот онуудад явагдаж байна. 2011оны 8 сард Солнгосын Дэгуд явагдсан.

8. Битүү цэнгэлдэхэд дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн - 1985 оноос 2 жил тутамд тэгш тоот онуудад явагдаж байна. 2012 онд Туркийн Станбулд явагдана.

9. Задгай цэнгэлдэхэд ЕАШТ - 1934 оноос 4 жил тутамд явагдаж байна.

10. Битүү цэнгэлдэхэд ЕАШТ – 1966 оноос 2 жил тутамд сондгой тоот онуудад явагдаж байна.

11. Дэлхийн цомын тэмцээн /багийн/ - 4 жил тутамд

12. Гран-при

13. Алтан цом

15. Хөнгөн атлетикаар хичээллэснээр : - Хурдны чанар - Хүчний чанар - Авхаалж самбаа - Тэсвэр тэвчээрийн чанар - Уян хатаны чанар хөгжиж хүүхдийн биеийн ерөнхий хөгжил, төлөвшилд онцгой ач холбогдолтой спортын төрөл учраас дэвшилтэт хүмүүн төрөлхтөн энэ спортоор өргөн хичээллэдэг байна.

16. 3 2 4 Жагсаалын алхаа 1 Энгийн алхаа Аялалын алхаа Спорт алхаа Алхаа

17. Гүйлт Ойрын зай : 60м,100м, 200м 400м Дундын зай : 800м, 1500м Холын зай : 3000м, 5000м, 10000м Марафон : 21км97,5м , 42 км 195м Хэт холын зай : 50км, 100 км Буухиа : 4*100м , 4*400м Халхалттай : 100м /эм/ 110м /эр/ 400м Саадтай : 3000м

18. Харайлт

19. Шидэлт

20. Олон төрөлт

21. Хөнгөн атлетикийн төрлүүдийг биеийн тамирын хичээлээр эзэмшүүлэх заах арга зүй. Алхаа – дээрхи алхааны төрлүүдийн онцлог ялгааг суралцагсдад /дунд ангид нь/ ойлгуулж тайлбарлах хэрэгтэй. Харин бага ангийн 1-2-р ангид энгийн алхаа болон жагсаалын алхааны анхдагч хэлбэр дөхүүлэх дасгалуудыг олон хувилбараар өргөн ашиглах нь зүйтэй. Ж.нь: энгийн алхаагаар хоорондын зайг барьж нэгийн цуваагаар бие биеэндээ саад болохгүй алхаж сурах./2-3 цуваа ч байж болно/ Ингэж алхуулах нь жагсаалын алхааны үндэс болно. Улмаар алхаж явах үед нь тоолох /1,2/ хэрэгтэй энэ үед хүүхдүүд хөл гараа тааруулах хэрэгтэй гэсэн тэдрэмж өмнөх олж авсан ойлголтоосоо илэрч байдаг. Багшийн зүгээс алхааг нь жигдрүүлэх, хөл гарын хөдөлгөөнийг тааруулах гэж яарч адгах хэрэггүй. Энэ үед харин хөл гарын зөв хөдөлгөөн үйлдэхэд нь онцгой анхаарах шаардлагатай юм. Тухайлбал өрөөлдөж алхах хөдөлгөөн хийсэн хүүхдийн хөдөлгөөнийг засах шаардлагатай. Мөн түүнчлэн алхалтын үеийн хөлийн өлмийн тавилтад тун их анхаарч ажиллах шаардлагатай. Зарим хүүхэд тоолоод эхлэхээр байдаг хүчээрээ хөлөө бүтэн улаар нь дэвсэж алхах тохиолдол олонтоо гарч байдаг.

22. Бага ангийн 2-3-р ангид хөнгөн атлетикийн хичээлээр дороо алхах, жагсаалын алхааг бүрэн эзэмшүүлж, могойчлон алхах, жагсаалын эсрэг алхах, хавсралттай алхалт, хэрж алхах, диагналдан алхах зэрэг жагсаалын болон энгийн алхааны хувилбаруудыг хичээлд өргөн ашиглах нь чухал ач холбогдолтой байдаг. Тэгвэл 4-5-р ангийн сургалтанд дээрхи үзсэн алхаанууд, түүний хувилбар элементүүдийг улам боловсронгуй болгож, сурагчдын өмнөх ангиудадаа олж авсан мэдлэг чадвар дадлыг нь төгөлдөршүүлэн эзэмшүүлэх шаардлага зайлшгүй тавигддаг. Тухайлбал хурдаа өөрчлөн алхах7-9-р ангийн хөнгөн атлетикийн хичээлээр энгийн болон жагсаалын алхааг эзэмшсэн чадварыг нь бататган дадалжуулж, спорт алхааны техник элементийг зааж сурган эзэмшүүлэх хөтөлбөр, төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх ёстой. Хөнгөн атлетикийн спорт алхаа нь нилээд нарийн техникийн гүйцэтгэлтэй спорт билээ. Энэ төрлөөр хичээллэж өөрийн бие бялдрыг өндөр хөгжүүлж спортын амжилт гаргах чухал алхам болдгийг сурагчдад ойлгуулах нь чухал юм. Спорт алхаа нь хүний бие бялдрын өв тэгш хөгжлийг хангаж, эрхтэн системийн үйл ажиллагааг сайжруулан , бэхжүүлдэг хурд-тэсвэрийн чанарын хөгжлийг бүрэн хангадаг спорт билээ.

23. Гүйлтийн хичээл заах арга зүй Гүйлт – нь хөнгөн атлетикийн төрөлд онцгой чухал төрөл бөгөөд хүүхдийн насны үе шат бүрт бие организмийн хөгжилд маш чухал нөлөө үзүүлдэг хичээлийн хэрэглүүр мөн. Бага ангийн сурагчдад гүйлтийн техникийн гүйцэтгэлд гол анхаарлаа хандуулах нь чухал байдаг. Үүнд: гарын савалт нь мөрний үеэр хойш урагш зөв чиглэлтэй, тохойгоор бага зэрэг нугалсан байх ба хөлийн буулт, түхэлт нь өлмий дээр хийгдэж байвал зохино. Гүйлтийн техник буруу эзэмшсэн хүүхдийн бие эрхтэн доргиж, амархан ядрах улмаар гүйхээсээ бэрхшээх явдал практикт элбэг тохиолдож байдаг. Хичээлийн хөтөлбөрт бага ангийн хүүхдийг хэрхэн гүйлгэх талаар тодорхой зааж төлөвлөсөн байгаа хэдий ч бид хичээлээ тухайн суралцагсдын нас биеийн хөгжлийн онцлогт тулгуурлан заах ёстой. Тухайлбал ойрхон зайд нилээд завсарлагаатайгаар хэд хэдэн удаа давтан гүйлгэх, хос хосоор нь уралдуулах, гүйлт орсон тоглоомууд тоглох гэх мэт аргуудыг сургалтанд өргөн хэрэглэнэ.

25. Гүйлтийн сонгомол дасгалууд. Хөнгөн атлетикийн хичээлийн дээрхи гүйлтүүдийг заахын зэрэгцээ суралцагчийн гүйлтийн техник болон чадварыг боловсронгуй болгож өгдөг гүйлтийн сонгомол дасгалуудыг зааж сургах шаардлагатай. Үүнд: өвдөг өндөр өргөлттэй гүйлт шилбэний хэсгээр арагш шидэлттэй гүйлт хөлөөс хөлд түлхэлттэй гүйлт өвдөг шулуун өлмий татаж гүйх гүйлт өвдөг татаж шилбэний хэсгээр урагш савах гүйлт суллалттай гүйлт зэрэг дасгалуудыг сурагчдын нас биеийн хөгжлийн онцлогт нь уялдуулж зааж эзэмшүүлэх нь чухал байдаг ба дасгалуудыг хийх үед гарч байгаа алдааг нь сайн ойлгуулж хэлж өгч байгаарай.

26. Харайлтын хичээл заах арга зүй Харайлтын сэдвүүдийг заахад сургалтын орчинг бүрдүүлэх нь юунаас ч илүү яухал юм. Хичээлд хэрэглэх хэрэглэгдэхүүнүүд нь шаардлага хангасан суралцагчийг бэртэл гэмтэлд оруулахаас бүрэн сэргийлсэн байна гэсэн үг юм. Харамсалтай нь манай ихэнх сургуулиуд харайлтын хичээл ороход нилээд хүндрэлтэй байгаа билээ. Гэвч бид нөхцөл боломжоо түшиглэн энэ хичээлийн сургалтыг явуулах ёстой. Юуны түрүүнд урт өндрийн харайлтын онцлогт тохирсон сонгомол дасгалуудыг сайтар эзэмшүүлэх шаардлагатай байдаг. Сургалтын хөтөлбөрт харайлтын сэдвүүд хөнгөнөөсөө хүндрүүлэх бодлого чиглэлээр тусгагдсан байгааг сайтар анхаараарай. Харайлтын хичээл ороход бие халаалтын дасгал, дөхүүлэх болон сонгомол дасгалыг сайтар өгч байх нь хүүхэд бэртэж гэмтэхээс сэргийлэх гол үндэслэл болдог билээ.

27. Шидэлтийн хичээл заах арга Хөнгөн атлетикийн хичээлээр шидэлтийн төрлийг эзэмшүүлэх сэдвүүд сургалтанд чухал байр суурьтай. Өнөөдрийн сургалтын хөтөлбөр төлөвлөгөөг судалж үзэхэд бага ангийн сургалтанд бөмбөг шидэлт, дунд ахлах ангиудад гранат шидэлт, бөөрөнцөг түлхэлтийн төрлүүд орсон байна. Эдгээр хичээлийг явуулахад ахлах дунд ангид ялангуяа гранат шидэлт, бөөрөнцөг түлхэлтийн сургалтыг маш нарийн төлөвлөж зохион байгуулахгүй бол сурагч бэртэж гэмтэх нилээд өндөр магадлалтай байдаг. Иймд аюулгүй ажиллах нөхцөл боломжийг сайтар хангаж заавар зөвлөгөө сайн өгч байх шаардлагатай. Мөн техникийн гүйцэтгэлд нь анхаарч дөхүүлэх дасгал, дуураймал хөдөлгөөн хийлгэж чихмэл бөмбөг гэх мэт орлуулсан зүйлүүдийг сургалтанд ашиглах нь тун чухал ач холбогдолтой байдаг.