Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΠΟΝΤΙΩΝ

1. Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΠΟΝΤΙΩΝ
H ποντιακή διάλεκτος ή ποντιακή γλώσσα είναι
η γλώσσα των Ποντίων που κατοικούσαν στις
νότιες-νοτιοανατολικές ακτές και στα ρωσικά και
γεωργιανικά παράλια της Μαύρης Θάλασσας.
Σήμερα, ομιλούνται από τους απογόνους των
προσφύγων που κατέφυγαν στην Ελλάδα είτε
μετά τη Συνθήκη της Λωζάνης είτε μετά την
κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Στη σημερινή Τουρκία
εντοπίζονται ακόμη μερικές εστίες, όπου
ομιλείται η ποντιακή.

2. Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ
• Θεωρείται ότι προέρχεται από την τοπική
όψιμη ελληνιστική Κοινή σε χώρο με ιωνικό
υπόστρωμα. Το λεξιλόγιό της έχει επηρεαστεί
από την τουρκική και από γλώσσες
του Καυκάσου, των οποίων η επίδραση δεν έχει
διακριβωθεί μέχρι τώρα.
• Επίσης, δέχτηκε επιδράσεις από το λεξιλόγιο
των Γενουατών και των Βενετσιάνων της
Τραπεζούντας. Ωστόσο, οι ξένες λέξεις
εξελληνίστηκαν και εντάχθηκαν στο κλιτικό
σύστημα της ελληνικής γλώσσας.

3. ΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ ΚΑΙ Ο ΟΜΗΡΟΣ
• Ο Όμηρος δεν αναφέρει πουθενά τον όρο Πόντος ή Εύξεινος
Πόντος παρά μόνο διάφορες εθνότητες του Πόντου. Ως εξαρχής
ιωνική διάλεκτος με εξέλιξη εκτός Ελλάδος, η ποντιακή έχει τις
ρίζες της μέχρι την ομηρική γλώσσα. Μάλιστα, διέσωσε αρκετά
ομηρικά στοιχεία, τα οποία σε άλλες νεοελληνικές διαλέκτους
εξέλειπαν. Σε πολλές περιπτώσεις τα ιωνικά στοιχεία, όπως λέξεις,
εκφράσεις ή ιδιωματισμοί των ομηρικών επών διατηρήθηκαν
αναλλοίωτα, συνεισφέροντας τα μέγιστα στη γλωσσική μας
κληρονομιά. Ως κληρονόμος της ιωνικής διατηρεί αναλλοίωτες ή
παραφθαρμένες πολλές λέξεις, πολλούς αρχαϊσμούς και
γραμματικούς ή συντακτικούς τύπους, οπότε μπορεί να ενταχθεί
στις αρχαιότερες και πλουσιότερες ελληνικές διαλέκτους και
φυσικά της Ευρώπης.

5. ΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ ΚΑΙ Η
ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥΣ
• Αν εξετάσει κανείς τα σημερινά επώνυμα των Ελλήνων θα
διαπιστώσει πως από περιοχή σε περιοχή διαφέρουν οι
καταλήξεις τους.
• Έτσι, παρατηρούμε πιο συχνά την κατάληξη «-ούδης» σε
επίθετα της Μακεδονίας και της Θράκης, την κατάληξη «-
άκης» στα κρητικά επώνυμα, την κατάληξη «-άκος» και «-
έας» σε επώνυμα της Μάνης, την κατάληξη «-άτος» στα
επίθετα της Κεφαλονιάς, την κατάληξη «-όπουλος» στα
πελοποννησιακά επίθετα. Όσον αφορά στα ποντιακά
επίθετα, αυτά άρχισαν να παίρνουν συγκεκριμένες
καταλήξεις με κυρίαρχες αυτή σε «-ίδης» και «-άδης» από
τα μέσα του 18ου αιώνα

7. ΠΟΝΤΙΑΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ
• Ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα ενός ποντιακού
ποιήματος για την γενοκτονία των Ποντίων του
Αλχαζίδη Αναστάσιου:
Ο ουρανόν ελίβωσε - Ο ουρανός συννέφιασε
του ηλ το φώς εχάθεν - του ήλιου το φως χάθηκε
κ΄η θαλασα μυρολογά - η θάλασσα μοιρολογά
φουσκώνει και ουρνάτε - φουσκώνει και ουρλιάζει
Σο γιαλό πάνε κ΄έρχουνταν - Στο γιαλό πάνε κ΄έρχονται
τουρκάντ μαύρα σκυλία - τούρκοι μαύρα σκυλιά
τσαϊζνε φοβερίσνε μας - φωνάζουν και μας απειλούν
θα καίγνε τα χωρία -θα κάψουν τα χωριά μας

9. Ο ΚΑΒΑΦΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΝΤΟ
• Ο Κωνσταντίνος Καβάφης έχει γράψει μεγάλη ποικιλία ποιημάτων
σχετικά με τον Πόντο. Παρακάτω ακολουθεί το ποίημά του
«Πάρθεν»:
Aυτές τες μέρες διάβαζα δημοτικά τραγούδια,
για τ’ άθλα των κλεφτών και τους πολέμους,
πράγματα συμπαθητικά· δικά μας, Γραικικά.
Διάβαζα και τα πένθιμα για τον χαμό της Πόλης
«Πήραν την Πόλη, πήραν την· πήραν την
Σαλονίκη».
Και την Φωνή που εκεί που οι δυο εψέλναν,
«ζερβά ο βασιλιάς, δεξιά ο πατριάρχης»,
ακούσθηκε κ’ είπε να πάψουν πια
«πάψτε παπάδες τα χαρτιά και κλείστε τα
βαγγέλια»
πήραν την Πόλη, πήραν την· πήραν την
Σαλονίκη.
Όμως απ’ τ’ άλλα πιο πολύ με άγγιξε το άσμα
το Τραπεζούντιον με την παράξενή του γλώσσα
και με την λύπη των Γραικών των μακρινών εκείνων
που ίσως όλο πίστευαν που θα σωθούμε ακόμη.
Μα αλίμονον μοιραίον πουλί «απαί την Πόλην
έρται»
με στο «φτερούλν’ αθε χαρτίν περιγραμμένον
κι ουδέ στην άμπελον κονεύ’ μηδέ στο περιβόλι
επήγεν και εκόνεψεν στου κυπαρίσ’ την ρίζαν».
Οι αρχιερείς δεν δύνανται (ή δεν θέλουν) να
διαβάσουν
«Χέρας υιός Γιανίκας έν» αυτός το παίρνει το χαρτί,
και το διαβάζει κι ολοφύρεται.
«Σίτ’ αναγνώθ’ σίτ’ ανακλαίγ’ σίτ’ ανακρούγ’ την
κάρδιαν.
Ν’ αοιλλή εμάς, να βάι εμάς, η Pωμανία πάρθεν.»

11. ΠΗΓΕΣ:
 https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%BF%CE%BD%CF%
84%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AE_%CE%B4%CE%B9%CE%
AC%CE%BB%CE%B5%CE%BA%CF%84%CE%BF%CF%82
 https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CF%89%CE%BD%CE%
AF%CE%B1
 http://www.pontos-news.gr/article/5687/pontiaki-dialektos-i-
klironomos-toy-omiroy

12. • http://www.pontos-news.gr/article/11888/pontiako-
poiima-gia-tin-genoktonia-ton-pontion
• http://www.sarantoskargakos.gr/content/%E1%BD%81-
%CE%BA-
%CE%BA%CE%B1%CE%B2%CE%AC%CF%86%CE%B7%CF%8
2-%CE%B3%CE%B9%E1%BD%B0-
%CF%84%E1%BD%B8%CE%BD-
%CF%80%CF%8C%CE%BD%CF%84%CE%BF-
%CE%BA%CE%B1%E1%BD%B6-%CF%84%E1%BD%B8-
%CE%B8%CE%BB%CE%B9%CE%B2%CE%B5%CF%81%E1%B
D%B8-%CF%83%CE%AE%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%B1

13. ΜΕΛΗ ΟΜΑΔΑΣ
Σαρατσίδου Νικολέτα
Λαζαρίδου Μαρία
Ευθυμιάδου Βάλια
Νεδέλκου Καλλιόπη
Δημητριάδου Ελισάβετ
Κελεμπέκη Έλενα
Σαρατσίδου Άννα
Εκπαιδευτικό πρόγραμμα 4ου Γυμνασίου Δράμας
«Ποντιακός Ελληνισμός»