Μακεδονία, Εφη Μανώλη

1. Ολοκαυτώματα Μακεδονίας
ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΑ – ΜΑΝΩΛΗ ΈΦΗ

2. Η Σφαγή στα Άνω και Κάτω Κερδύλια ή Σφαγή των Κερδυλίων, όπως είναι γνωστότερη σήμερα, αποτελεί μια από τις πιο
γνωστές ανθρώπινες τραγωδίες κατά την διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην Ελλάδα καθώς περισσότεροι από
200 άμαχοι κάτοικοι των Άνω και Κάτω Κερδυλίων Σερρών εκτελέστηκαν από άνδρες του γερμανικής Βέρμαχτ ως
αντίποινα για τη δράση ανταρτών στην περιοχή και για την βοήθεια των κατοίκων των εν λόγω χωριών προς τους
αντάρτες.
Ξημερώματα της 17 Οκτωβρίου 1941, δύο λόχοι του 220ου Τάγματος Σκαπανέων της Βέρμαχτ με δύναμη 250 ανδρών υπο τις
διαταγές των λοχαγών ξεκίνησαν από τον Σταυρό Θεσσαλονίκης για τα Κερδύλια έχοντας μαζί τους κρατούμενους Κερδυλιώτες. Η
χρονική στιγμή εκδήλωσης της επιχείρησης και το γεγονός ότι άφησαν τα αυτοκίνητα μακριά από τα χωριά δείχνει οι Γερμανοί
στρατιώτες ήθελαν να αιφνιδιάσουν τους κατοίκους. Και πραγματικά σχεδόν το σύνολο των κατοίκων των δύο χωριών συνελήφθη.
Κανείς δεν προσπάθησε να αποδράσει επειδή οι κάτοικοι, καθώς δεν υπήρχε ανάλογο προηγούμενο, δεν πήραν στα σοβαρά τις
γερμανικές απειλές. Στις 09.00 το πρωί δόθηκε το σήμα με μια φωτοβολίδα, και οι Γερμανοί στρατιώτες άρχισαν να εκτελούν
άρρενες κατοίκους ηλικίας από 16 μέχρι 60 ετών. Από την εκτέλεση εξαιρέθηκαν στο Άνω Κερδύλιο δεκαεπτά άτομα άνω των
εξήντα ετών, μεταξύ των οποίων ο ιερέας, ο δάσκαλος και ο δασοφύλακας και στο Κάτω Κερδύλιο δέκα γέροντες. Οι άνθρωποι
αυτοί χρησιμοποιήθηκαν μετά το τέλος των εκτελέσεων για την ταφή των νεκρών. Τα κτίρια των χωριών κάηκαν εκτός από τις
εκκλησίες και μετά την καταστροφή, οι κάτοικοι κατέφυγαν στα χωριά Καστρί και Ευκαρπία. Σύμφωνα με τις μεταπολεμικές λίστες
εκτελεσθέντων ο αριθμός των νεκρών ανήλθε σε 214 άτομα

3. ΠΥΡΓΟΣ ΠΤΟΛΕΜΑΙΔΑΣ
Στο χωριό την άνοιξη του 1924 εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής από τον Πόντο και τη
Βιθυνία. Οι Πόντιοι, αυτοί που σώθηκαν από τη Γενοκτονία του ποντιακού ελληνισμού, προέρχονται από τα σιμοχώρια
της Τραπεζούντας και της Γαλίανας (Όλασσα, Μαντρανόι, Τσουπανόι, Κογκά, Σέσερα) και από τα χωριά Κιοβ-τεπέ και
Κιαμίν της περιοχής Επές της Γαράσαρης, ενώ οι πρόσφυγες από τη Βιθυνία κατάγονται από την περιοχή της
Νικομήδειας, από την Απολλωνιάδα την «εν Ρυνδάκω ποταμώ». Πριν καλά-καλά στεγνώσουν τα δάκρυα στα μάτια και
προτού καν βγουν τα μαύρα ρούχα του πένθους για τα θύματα της τουρκικής θηριωδίας στον Πόντο και στη Μικρά Ασία,
οι Γερμανοί και οι συνεργάτες τους από την ομάδα του Πούλιου αλλά και από το παρακείμενο χωριό Πελαργός (πρ.
Μουλαλάρ) –δυστυχώς δυτικοποντιακής καταγωγής– εισβάλλουν, τα ξημερώματα της 23ης Απριλίου του 1944, και
αφανίζουν το χωριό. Εκτελούν εν ψυχρώ ή καίνε ζωντανούς μέσα στους αχυρώνες 340 κατοίκους –αδιακρίτως
καταγωγής–, στην πλειονότητά τους γυναικόπαιδα, ακόμα και αβάφτιστα μωρά. Ωστόσο δεν έλειψαν κι εκείνοι που
αρνήθηκαν να δεχτούν το θάνατο με σταυρωμένα χέρια, όσο κι αν οι πιθανότητες σωτηρίας ήταν περιορισμένες.
Ξεχύθηκαν στο ρέμα σε μια απέλπιδα προσπάθεια, με μάταιο αποτέλεσμα. Το παρακείμενο ρέμα και οι κοντινές πλαγιές
γέμισαν νεκρούς. Οι υπόλοιποι μπροστά στα στημένα πολυβόλα περίμεναν ανήμποροι το θάνατο. Ξαφνικά, και ενώ όλα
ήταν έτοιμα για την ολοκλήρωση της απάνθρωπης πράξης, ένας Γερμανός μοτοσικλετιστής έφερε τη διαταγή για
μεταφορά των επιζώντων στα Χάνια της Πτολεμαΐδας. Ο τελικός απολογισμός του ολοκαυτώματος καταμετρά 341
νεκρούς. Ο αριθμός αυτός εκτιμάται ότι είναι ακόμα μεγαλύτερος. Η ολοσχερής καταστροφή των αρχείων της κοινότητας
και η μη επιστροφή έκτοτε στο χωριό κάποιων οικογενειών καθιστά εξαιρετικά δύσκολη την εξακρίβωση του τελικού
αριθμού των θυμάτων.

5. • Στις 15 Αυγούστου 1944, ανήμερα της εορτής της Παναγίας, τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής κύκλωσαν και κατέστρεψαν
ολοσχερώς το χωριό Κεράσοβο. Στη συνέχεια έκαψαν πλήρως ή μερικώς και άλλα χωριά της Λάκας Πωγωνίου. Συνολικά
χάθηκαν28 άνθρωποι, 11 από τους οποίους εκτέλεσαν ομαδικά τα κατοχικά στρατεύματα έξω από τη σπηλιά “χτικιαρότρυπα”.
Επίσης, στα χωριά Κλειστό (Μούζγαλη), Αμπελόφυτο (Μούρσαλη) και Κυδωνιά (Κοτσαλάρ) έγιναν μαζικές εκτελέσεις από
τους Γερμανούς στις 25.10.1941.
• Η Κορμίστα είναι χωριό στο νομό Σερρών. Βρίσκεται κάτω από το μοναστήρι της Παναγιάς της Εικοσιφοίνισας, στις
βορειοδυτικές υπώρειες του Παγγαίου, σε υψόμετρο 300 μ. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 555 κατοίκους.
Διοικητικά ανήκει στο δήμο Αμφίπολης. Η Κορμίστα Σερρών είναι ένα από τα χωριά που μαρτύρησαν από τους φασίστες
κατακτητές Βουλγάρους που εκτέλεσαν 91 κατοίκους στις 1 Οκτώβρη 1941, ενώ η εξέγερση της Δράμας ξεκίνησε στις 28
Σεπτέμβρη του 1941.
• Το αποκορύφωμα ήταν το «Ολοκαύτωμα του Κερασόβου», ανήμερα Δεκαπενταύγουστο του 1944. Τότε οι Ναζί έκαψαν το
χωριό και προχώρησαν σε εν ψυχρώ μαζικές εκτελέσεις . Πιο αναλυτικά, στις 13 Αυγούστου 1944, γερμανικές φάλαγγες
εισέβαλαν στην περιοχή και όρισαν 48ωρη προθεσμία για να παραδοθούν οι δράστες των υποτιθέμενων δολιοφθορών που
είχαν γίνει τους προηγούμενους μήνες στην ευρύτερη περιοχή. Τα ξημερώματα του Δεκαπενταύγουστου του 1944,
αδιαφορώντας για την ιερότητα της ημέρας, οι κατακτητές πήραν τελικά τους ομήρους, μεταξύ αυτών γυναίκες και μικρά
παιδιά και τους οδήγησαν στη σπηλιά. Αφού έβαλαν φωτιά στη σπηλιά, εκτέλεσαν τους ομήρους. Επίσης έβαλαν φωτιά στα
σπίτια, καταστρέφοντας έως και το τελευταίο “οχυρό” που είχε παραμείνει όρθιο.
• Στην άλλη άκρη, στο Κιλκίς, υπήρχε πάνδημο το αίτημα να αναγνωριστούν ως μαρτυρικά για το Ολοκαύτωμα από τους
Γερμανούς στις 25 Οκτωβρίου 1941 τρία χωριά, το Κλειστό (Μουσγαλή), το Αμπελόφυτο (Μουρσαλή) και η Κυδωνιά
(Κοτσαλάρ) που βρίσκονται στην ανατολική πλευρά της οροσειράς των Κρουσίων, μεταξύ των χωριών Ποντοκερασιάς και
Ελληνικού. (96 εκτελεσθέντες)
Άλλες σφαγές χωρίων:

7. ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Το 1940 48 χιλιάδες πρόσφυγες Βούλγαροι βρίσκονταν στην Θεσσαλονίκη και 50 χιλιάδες Έλληνες
τρέφονταν σε λαϊκά συσσίτια τον Οκτώβρη του ίδιου χρόνου 8 Ιουλίου 1942 Δίνεται εντολή να
παρουσιαστούν όλοι οι αρένες Εβραίοι ηλικίας 18 έως 45 ετών ώστε να γίνει απογραφή τους .Με την
απογραφή έγινε γρήγορα γνωστό ότι οι άνδρες θα χρησιμοποιούνταν ως εργάτες στη διάνοιξη δρόμων και
στην κατασκευή δρόμων και στην κατασκευή διαδρόμων τροχοδρόμησης αεροπλάνων
11 Ιουλίου 1942
Οι Γερμανοί, καθοδηγούμενοι από τον Αλόις Μπρούνερ περικύκλωσαν τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης
με σκοπό να τους εκτοπίσουν στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Δύο μέρες αργότερα δόθηκε η διαταγή
που υποχρέωνε τους Εβραίους να φορέσουν το κίτρινο Άστρο του Δαυίδ. Τα καταστήματα και τα γραφεία
τους έπρεπε να σημαδευτούν με παρόμοιο τρόπο. Μερικές περιοχές που κατοικούνταν ως επί το πλείστον
από Εβραίους περικλείστηκαν. Ήταν η πρώτη φορά σε σχεδόν 2.000 χρόνια που οι Εβραίοι της
Θεσσαλονίκης αναγκάστηκαν να μείνουν σε γκέτο. Κανένας Εβραίος δεν επιτρεπόταν να κυκλοφορεί
στους δρόμους μετά τη δύση του ήλιου. Κανένας Εβραίος δεν επιτρεπόταν να χρησιμοποιεί το τηλέφωνο.
Κανένας Εβραίος δεν επιτρεπόταν να χρησιμοποιεί το τραμ. 11 Ιουλίου 1942 Η κοινότητα πλήρωσε το
ποσόν των 2,5 δισεκατομμυρίων δραχμών για την ελευθερία της, αλλά το μόνο που κατάφερε ήταν να
καθυστερήσει η εκτόπιση ως τον επόμενο Μάρτιο. Μόνο 1950 επέστρεψαν και βρήκαν τις περισσότερες
από τις εξήντα συναγωγές τους κατεστραμμένες, το νεκροταφείο τους συλημένο και τα σχολεία τους
ερειπωμένα. Αρκετοί επιζώντες μετανάστευσαν στο Ισραήλ και στις Ηνωμένες Πολιτείες