1. 8­р анги Монгол хэл
Аавдаа
Сайхан залуу аавынхаа тэргүүнд буурал орсныг анх үзээд
Саваагүй томоогүй насаа би тэр жилийнх нь шувуудтай хамт буцаасан
Санчганд нь нэмэгдэх мөнгөн сорны тоогоор жаргаана даа гэхэд
Санаснаар даанч болохгүй юм ааваа
Бүүвэйт хонгор ээжийн минь тухай мэдээж олон
Бүдэгхэн гардаг зураг шиг санаатай хийдэг алдаа шиг
Бүхий л орчлонд харин аавын минь ач гэж дуулдаг үгүй
Бүгдийнх нь аав ямар миний аав шиг биш дээ
1.Эхийн гол, шинэ, төрсөн, зорьсон санааг тодорхойл
Эхийн гол санаа: Зохиолын сэдвийг гол үйл явдлаар дүрсэлж дүгнэлт гаргахыг
эхнийн гол санаа гэнэ.
Энэ эхийн гол санаа нь:Эхийн ач бидний нүдэнд үргэрж харагдаж мэдэгдэж байдаг
атал илхэн эрхлүүлэхгүй ч далдхан хайрладаг аавынхаа ачийг бид хожуу мэдэж
сүүлд ухаардаг юм байна.
2.Эхийн үүдэл санаа нь: Бодит ба хийсвэр зүйлээс үүдэн зохиол бичих болсон
шалтгаан сэдэц
Энэ эхийн үүдэл санаа нь: Хүн бүр л эхийн ачийг магтан дуулдаг байхад аав гэдэг
хүний ач хайр ивээлийг магтан дуулмаар
3.Эхийн шинэ санаа: Хэлний дүрслэх хэрэглүүрээр оновчтой уран шинэ дүр
дүрслэл содон санаа бүтээхийг шинэ санаа гэнэ.
Уг эхийн шинэ санаа нь: Мөнгөн сорны тоогоор жаргаана даа гэж бодсоныг даанч
санаснаар болохгүй юм гэж
4.Зорьсон санаа: Эхийн төгс санаанд зохиогчийн үзэл бодол, хүсэл санаа,
сэтгэлийн аяс, хөдлөлийг илтгэсэн баймж үнэлэмж ил далд шурган орсныг зорьсон
санаа гэнэ.
Уг эхийн зорьсон санаа нь: Бүдэгхэн гардаг зураг шиг санаатай хийдэг алдаа шиг
аавынхаа ач буяныг бид дуулахгүй байгаа юм биш биз.

2. 8­р анги Монгол хэл
Эхийн үйлдэгч
Эрхэн үйлдэгч:Үйл явдал, хэрэг явдлыг ухамсарлан санаачлагч гүйцэтгэгч эзэн.
Жишээ нь: Өвөө үлгэр ярилаа.
Эдлэн үйлдэгч: Гадны үйл явдал ба хэрэг явдалд зорилго хяналтгүй оролцогч
идэвхгүй үйлийн эзэн бие ба амьтан ургамал/ гадна дотны нөлөөг бие сэтгэлээр
эдлэгч/
Жишээ нь:Хүүдээ Бумаа их баярлажээ.
Хүлээн үйлдэгч: Хийсвэр ба бодитой зүйлийг хүлээн хүртэх ба хүлээн авах
идэвхгүй эзэ
Жишээ нь:дүүд өгөх, сурагчдад заах
Өртөн үйлдэгч: Үйл явдал ба хэрэг явдлын үйлэнд өртөгч.
Жишээ нь: Эгч дээл оёв.
Хэрэглэн үйлдэгч: Эрхэн үйлдэгч тухайн үйл ба хэрэг яьдлыг гүйцэтгэхдээ зэвсэг
хэрэглүүр болгон ашиглаж буй юмс.
Жишээ нь: Дүү үзгээр бичнэ.
Аяндаа үйлдэгч: Хувьсан хувирах үйлийн амьгүй ба амьтай юмс.
Жишээ нь: Цахилгаан цахиж бороо орно.
Бүтээн үйлдэгч: Үйлийн үр дүнд бүтсэн юмс.
Жишээ нь:Барилгачидбариллга барина
Сөрөн үйлдэгч: Үйлийн эсрэг хүчин / эрхэн үйлдэгчийн эсрэг үйлдэгч/
Туулай чононоос зугтлаа.