Εργασία στα ΚΝΛ Α Λ. - ΓΕΛ Αιγινίου, 2016-17

1. ΄
Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ
ΕΛΛΑΔΑ ΕΙΔΙΚΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΔΥΣΗ ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΑ
Υπεύθυνη καθηγήτρια
Μαγαλιού Λαμπρινή
Α2 ΓΕΛ ΑΙΓΙΝΙΟΥ
2016-17
Μαθήτριες που εργάστηκαν
κατ’ αλφαβητική σειρά:
Λόσα Κριστίνα
Μπλούση Έμη
Χατζηπουργάνη Βασιλική

2. “
”
Η εξέλιξη της θέσης της γυναίκας στην
Ελλάδα ειδικά και στη Δύση γενικότερα
1η άσκηση : Καταγράψτε την εξέλιξη που παρουσιάζεται
στα διδαγμένα κείμενα [Του νεκρού αδερφού, Της νύφης
που κακοπάθησε, Αν ήξευρα κυράτσα μου, Ερωτόκριτος,
Έρωτος αποτελέσματα] σχετικά με τη θέση της γυναίκας.

3. “
”
Όπως βλέπουμε στα διδαγμένα κείμενα,
η θέση της γυναίκας διαφοροποιείται από
εποχή σε εποχή. Στην πρώτη περίοδο της
Ελληνικής λογοτεχνίας παρατηρούμε πόσο
περιορισμένες κοινωνικά ήταν οι γυναίκες.
Στο δημοτικό τραγούδι «Του Νεκρού
Αδερφού» , η κόρη δεν επιτρέπεται να έχει
άποψη όσον αφορά το γάμο της , και η
οικογένεια κοιτάει το συμφέρον από αυτόν
τον γάμο. Επίσης η κόρη ακολουθεί το
σύζυγο στην πατρίδα του. Στο τραγούδι «Της
νύφης που κακοπάθησε» η κοπέλα
παντρεύεται με τον παραδοσιακό τρόπο,
αλλά συνεισφέρει και εκείνη οικονομικά και
τελικά κατορθώνει να γυρίσει στο πατρικό
της σπίτι όταν πλέον η οικογένεια του άντρα
της δεν της προσφέρει οικονομική άνεση.
Όπως βλέπουμε στα διδαγμένα
κείμενα, η θέση της γυναίκας
διαφοροποιείται από εποχή σε εποχή. Στην
πρώτη περίοδο της ελληνικής λογοτεχνίας
παρατηρούμε πόσο περιορισμένες κοινωνικά
ήταν οι γυναίκες.
Στο δημοτικό τραγούδι «Του Νεκρού Αδερφού»,
η κόρη δεν επιτρέπεται να έχει άποψη όσον αφορά
το γάμο της και η οικογένεια κοιτάει το συμφέρον
από αυτόν τον γάμο. Επίσης η κόρη ακολουθεί το
σύζυγο στην πατρίδα του.
Στο τραγούδι «Της νύφης που κακοπάθησε» η
κοπέλα παντρεύεται με τον παραδοσιακό τρόπο,
αλλά συνεισφέρει και εκείνη οικονομικά και τελικά
κατορθώνει να γυρίσει στο πατρικό της σπίτι, όταν
πλέον η οικογένεια του άντρα της δεν της προσφέρει
οικονομική άνεση.
Στην «Αρπαγή Της Γυναίκας Του Διγενή» , η
γυναίκα θεωρείται έπαθλο και κτήμα του δυνατού ,
αλλά είναι απαραίτητη και αγαπητή από όλους στο
σπίτι.

4. Στη δεύτερη περίοδο της Λογοτεχνίας , διαφαίνεται βελτίωση στην κοινωνική
θέση της γυναίκας.
Στο «Αν Ήξευρα Κυράτσα Μου» η γυναίκα προβάλει τον έρωτά της στον άντρα
που αγαπάει χωρίς να φοβάται το τι θα πουν οι άλλοι και δεν τη επηρεάζουν τα λόγια
τους.
Παρ’ όλα αυτά, στον «Ερωτόκριτο» βλέπουμε τη σημασία της γονεϊκής
απόφασης, αλλά και τη δύναμη της ανθρώπινης θέλησης στο πρόσωπο της κόρης, η
οποία δε συμβιβάζεται με την απόφαση του πατέρα της και στρέφεται εναντίον του
ακόμη και μετά τη φυλάκισή της.
Τέλος, στην Τρίτη περίοδο , στο «‘Ερωτος Αποτελέσματα», η γυναίκα έχει πλέον
τη δυνατότητα να αποφασίζει για τη ζωή της, αν και ο λόγος των γονέων πάλι είναι
βασικός. Η κόρη παντρεύεται από προξενιό αλλά μόνο με τη συγκατάθεσή της.

5. “
”
2η Ερώτηση : Καταγράψτε τα στατιστικά στοιχεία από την
σύγχρονη εποχή για την κακοποίηση της γυναίκας. Ποιες λύσεις
προτείνονται;
Από τις γυναίκες θύματα βίας που απάντησαν στην ερώτηση για την
εργασιακή τους κατάσταση φαίνεται ότι:

6. 0
20
40
60
80
100
120
γυναίκες θύματα βίας είναι απασχολούμενες είναι άνεργες (οι 309 -14%-
από αυτές είναι
μακροχρόνια άνεργες),
είναι ανενεργές (οι 62 -7%-
παρακολουθούν
εκπαίδευση ή κατάρτιση).
Chart Title
Series 1 Column2 Column1

7. ΑΠΟ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΘΥΜΑΤΑ ΒΙΑΣ ΠΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ ΣΤΗΝ
ΕΡΩΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΤΟΥΣ
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΟΤΙ:
0
10
20
30
40
50
60
είναι έγγαμες, είναι άγαμες, 10 σε διάσταση διαζευγμένες σε κατάσταση χηρείας, σε συμβίωση
Chart Title
100 Column1 Column2

8. ΑΠΟ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ ΣΤΗΝ ΕΡΩΤΗΣΗ ΓΙΑ
ΤΗΝ ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΥΣ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΟΤΙ:
0
5
10
15
20
25
30
είναι από 15 έως 24 ετών είναι από 25 έως 39 ετών είναι από 40 έως 54 ετών είναι από 55 έως 64 είναι από 65 ετών και άνω
Chart Title
Column1 Series 2 Series 3

9. ΑΠΟ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ ΣΤΗΝ ΕΡΩΤΗΣΗ ΓΙΑ
ΤΟ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΤΟΥΣ ΕΠΙΠΕΔΟ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΟΤΙ
0
2
4
6
8
10
12
14
16
είναι τυπικά αναλφάβητες, έχουν ολοκληρώσει την
πρωτοβάθμια ή κατώτερη
δευτεροβάθμια εκπαίδευση
την ανώτερη δευτεροβάθμια
εκπαίδευση,
τη μεταδευτεροβάθμια
εκπαίδευση μη τριτοβάθμιου
επιπέδου
την τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Chart Title
Series 1 Series 2 Series 3

10. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΙΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΧΩΡΕΣ:
• Στην Βρετανία, κάθε τρεις μέρες δολοφονείται μία γυναίκα
• Στη Σουηδία, κάθε δέκα μέρες κακοποιείται μέχρι θανάτου από τον σύζυγο ή
σύντροφό της
• Στην Ελβετία, το 20% των γυναικών έχει κακοποιηθεί σωματικά
• Στην Ισπανία, μία γυναίκα δολοφονείται κάθε τέσσερεις μέρες, περίπου 100 τον
χρόνο
• Στην Γαλλία, μία κάθε πέντε μέρες εξαιτίας της αντρικής κακοποίησης στο σπίτι.
• Το 1/3 από αυτές μαχαιρώνεται, το 1/3 φονεύεται με πυροβόλο όπλο, το 20%
στραγγαλίζεται και το 10% ξυλοκοπείται μέχρι θανάτου.

11. Αντιμετώπιση του προβλήματος
Νομοθετικό πλαίσιο.
Η ελληνική νομοθεσία ρυθμίζει και
αντιμετωπίζει τη βία κατά των γυναικών με
τους παρακάτω νόμους:
* Νόμος 3500/2006 για την αντιμετώπιση
της ενδοοικογενειακής βίας. Με το νόμο
αυτό ποινικοποιήθηκε η κακοποίηση των
γυναικών κι ο συζυγικός βιασμός.
* Νόμος 1419/1984 βάσει του οποίου
ορίζεται ως κακούργημα το έγκλημα του
βιασμού. Με το νόμο αυτό καθιερώθηκε η
αυτεπάγγελτη δίωξη για το έγκλημα του
βιασμού.

12. • Το 2002 ψηφίστηκε στη χώρα μας ο
νόμος 3064, «Για την καταπολέμηση
της εμπορίας ανθρώπων, των
εγκλημάτων κατά της γενετήσιας
ελευθερίας, της πορνογραφίας
ανηλίκων και γενικότερα της
οικονομικής εκμετάλλευσης της
γενετήσιας ζωής και αρωγή στα
θύματα των πράξεων αυτών».
• Το άρθρο 8 του νόμου αυτού,
ποινικοποιεί τη σωματεμπορία, ενώ το
άρθρο 12, παρ. 1, προβλέπει τη
σύσταση Προεδρικού Διατάγματος για
τη ρύθμιση των θεμάτων που
αφορούν την αρωγή προς τα θύματα.
Σχετικά με τη σεξουαλική παρενόχληση
στο χώρο εργασίας, το 2006 ψηφίστηκε η
σχετική διάταξη που περιλαμβάνεται στο
νόμο "Εφαρμογή της αρχής της ίσης
μεταχείρισης ανδρών και γυναικών όσον
αφορά στην πρόσβαση στην απασχόληση,
στην επαγγελματική εκπαίδευση και
ανέλιξη, στους όρους και στις συνθήκες
εργασίας και άλλες συναφείς διατάξεις".
Επίσης, υπάρχει η από 27/11/91 Σύσταση
της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την
προστασία γυναικών και ανδρών κατά την
εργασία και η νομολογία που έχει
διαμορφωθεί μετά τις καταδικαστικές
αποφάσεις δικαστηρίων σε βάρος
εργοδοτών που παρενόχλησαν σεξουαλικά
υπαλλήλους τους.

13. 3η άσκηση : Καταγράψτε τα επαγγέλματα με τα οποία
ασχολούνται οι γυναίκες της περιοχής σας. Στο τέλος,
αναφέρετε κρίσεις για το αν ο τόπος διαβίωσης μιας
γυναίκας επηρεάζει τη μελλοντική της εξέλιξη.
Ο Καταχάς είναι ένα μικρό ορεινό χωριό, στο οποίο τα επαγγέλματα
είναι συγκεκριμένα για τους μόνιμους κατοίκους.
Από τις γυναίκες που ερωτήθηκαν, 4 από τις 10 ασχολούνται
αποκλειστικά με τα οικιακά, 4 στις 10 εργάζονται ως αγρότισσες και
ταυτόχρονα ως νοικοκυρές, ενώ 2 στις 10 εργάζεται σε σούπερ
μάρκετ .
Στην επαρχία, ασχολούνται κατά κύριο λόγο με το νοικοκυριό και σε
κάποιες περιπτώσεις εργάζονται.

14. Σίγουρα ο τόπος καταγωγής, ανατροφής και
διαβίωσης έχει μεγάλη σημασία για την
επαγγελματική αποκατάσταση μιας γυναίκας.
Οι πόλεις προσφέρουν περισσότερα
προνόμια και ευκαιρίες, όπως φροντιστήρια
διαφορετικών ειδών, αλλά και θέσεις
εργασίας για τις γυναίκες. Επίσης, στα αστικά
κέντρα προσφέρονται περισσότερες ευκαιρίες
για εργασία στις γυναίκες, αφού το φαινόμενο
του φυλετικού ρατσισμού δεν φαίνεται τόσο
έντονα όσο στα χωριά. Ο τοπικός
παράγοντας είναι πολύ βασικός όσον αφορά
στο θέμα της επαγγελματικής
αποκατάστασης μιας γυναίκας.
ΟΙΚΙΑΚΑ
ΑΓΡΟΤΗΣ
ΣΟΥΠΕΡ
ΜΑΡΚΕΤ

15. Ο Φεμινισμός είναι μια συλλογή κοινωνικών
θεωριών, πολιτικών κινήσεων και ηθικών
φιλοσοφιών, σε μεγάλο βαθμό παρακινούμενη
από ή αναφερόμενη σε εμπειρίες γυναικών,
ιδιαίτερα σε σχέση με την κοινωνική, πολιτική και
οικονομική τους κατάσταση. Ως κοινωνικό κίνημα,
ο φεμινισμός εστιάζεται κατά πολύ στον
περιορισμό ή εξάλειψη της φυλετικής ανισότητας
και στην προώθηση των δικαιωμάτων, των
συμφερόντων και των ζητημάτων των γυναικών
στην κοινωνία.

16. • Ο Φεμινιστικός πολιτικός ακτιβισμός συνήθως κάνει
εκστρατείες σε θέματα όπως το δικαίωμα
αυτοδιάθεσης του σώματος της γυναίκας και της
αναπαραγωγικής της ικανότητας, την ενδο-
οικογενειακή βία, τις άδειες και τα επιδόματα
μητρότητας, τη διεκδίκηση ίσων μισθών για την ίδια
εργασία , τη σεξουαλική παρενόχληση, τις
διακρίσεις και τη σεξουαλική βία. Τα θέματα που
εξερευνώνται στον φεμινισμό περιλαμβάνουν
την πατριαρχία, τα στερεότυπα (διακρίσεων λόγω
φύλου και παραδοσιακών ρόλων των φύλων), την
αντικειμενοποίηση, την προβολή της γυναίκας ως
σεξουαλικό αντικείμενο και την καταπίεση.

17. ΕΙΔΗ ΦΕΜΙΝΙΣΜΟΥ
• Αμαζονικός Φεμινισμός
• Αναρχοφεμινισμός
• Λεσβιακός φεμινισμός
• Μαρξιστικός Φεμινισμός
• Οικοφεμινισμός
• Πνευματικός Φεμινισμός
• Ριζοσπαστικός Φεμινισμός
• Σεξουαλικά Φιλελεύθερος Φεμινισμός
• Σοσιαλιστικός Φεμινισμός
• Φιλελεύθερος Φεμινισμός

18. ΣΤΟΧΟΙ:
•Αλληλεγγύη
•Διενέργεια εκστρατειών
•Καταπολέμηση της βίας
(Συμβουλές)
•Κατοχύρωση σεξουαλικών κι
αναπαραγωγικών δικαιωμάτων
(Αντισύλληψη - Άμβλωση ή
Έκτρωση)
•Εξάλειψη των διακρίσεων
•Εξάλειψη του σεξισμού
•Ισότητα ευκαιριών και ισοτιμία
•Προστασία και κατοχύρωση δικαιωμάτων
του παιδιού - κοριτσιού
•Σεξουαλική απελευθέρωση και δικαιώματα
για τις λεσβίες
•Απελευθέρωση της γυναίκας

19. ΣΤΑΣΕΙΣ ΖΩΗΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΙΣ
ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΕΙΣ ΒΑΡΟΣ ΤΟΥΣ
Εργασίες :
Α) Η Νουβέλα του Θεοτόκη ανήκει στην νέα ΑθηναΪκη σχολή. Να
αναφέρετε τα βασικά χαρακτηριστικά του ρεαλισμού και του
νατουραλισμού και να τα αναγνωρίσετε στα αποσπάσματα του
βιβλίου σας.

20. Ρεαλισμός
1. Η απεικόνιση της πραγματικότητας, όχι ως πιστή αναπαράσταση
αλλά ως μια πλευρά της πραγματικότητας που θα μπορούσε να ισχύει∙
έχει μια δόση αληθοφάνειας, οι ήρωες του θα μπορούσαν να είναι
υπαρκτά πρόσωπα
2. Η επιλογή κοινών θεμάτων από την καθημερινή ζωή.
3. Τάση του συγγραφέα προς την αντικειμενικότητα.
4. Πρόθεσή του να αφήνει τα γεγονότα να μιλούν μόνα τους, χωρίς
αξιολογικές κρίσεις από τη μεριά του αφηγητή.
5. Απουσία λυρικών εξάρσεων και μελοδραματισμού.

21. • Βασικά χαρακτηριστικά του ρεαλισμού:
• δείχνει μια τάση προς την αντικειμενικότητα
• αφήνει τα γεγονότα να μιλήσουν μόνα τους
• παρουσιάζει κοινές εμπειρίες
• επιλέγει κοινά θέματα
• τηρεί κριτική στάση απέναντι στην κοινωνία (οι ήρωες= θύματα της
κοινωνίας)

22. • Ομοιότητες με το ρεαλισμό:
• ο νατουραλιστής
μυθιστοριογράφος τείνει σε μια
μιμητική απεικόνιση της
πραγματικότητας
• επιλέγει κοινά θέματα από την
καθημερινή ζωή
Διαφορές: Ο νατουραλιστής ξεκινά από
κάποιες θέσεις
α) μελετά την ηθική συμπεριφορά, για να
δείξει ότι οι άνθρωποι είναι δέσμιοι
εξωτερικών δυνάμεων (π.χ. κοινωνία) και
εσωτερικών παρορμήσεων (γενετήσιο
ένστικτο, πείνα, σκληρότητα, μοχθηρία).
Όλα αυτά αφαιρούν από τον άνθρωπο
την ιδιότητα του λογικού όντος και τον
υποβιβάζουν στο επίπεδο του ζώου.
β) παρουσιάζει τη συμπεριφορά του
ανθρώπου ως αποτέλεσμα διαθέσεων
της στιγμής ή κληρονομικών
παρορμήσεων
γ) επιλέγει προκλητικότερα θέματα
δ) επιμένει στην εξονυχιστική περιγραφή

23. Η ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΗΜΑ
1. Ο συγγραφέας τείνει σε μια μιμητική απεικόνιση της πραγματικότητας.
2. Ο συγγραφέας μελετά την ηθική συμπεριφορά των προσώπων, για να δείξει ότι είναι
δέσμιοι εξωτερικών δυνάμεων (εξωτερικές δυνάμεις, εδώ η ανάγκη των ηρώων να διατηρήσουν
την τιμή τους, αλλά και η κυριαρχία του χρήματος, περιορίζουν την ελευθερία τους∙ κυρίως
κοινωνικές, λοιπόν, ανεξάρτητες από τη θέληση των ηρώων, οι δυνάμεις αυτές επηρεάζουν τη
ζωή τους, αλλοιώνοντας τα αισθήματα, τη συμπεριφορά τους και ρυθμίζοντάς τα και μαζί με
αυτά και την ηθική τους είτε ως στάση είτε ως συμπεριφορά) και εσωτερικών παρορμήσεων (ο
πατέρας μέθυσος, άρα έρμαιο του πάθους του για το ποτό, ο Αντρέας υπόδουλος του χρήματος,
η Ρήνη θύμα της αγάπης της γι’ αυτόν, η Επιστήμη θύμα των περιστάσεων και των
υποχρεώσεών της, του ατυχούς γάμου της με έναν τέτοιο σύζυγο, κτλ.).

24. 3. Παρουσιάζεται η ζωή των φτωχών ανθρώπων και οι σκληρές
επιπτώσεις που έχουν στη ζωή τους η οικονομική ανέχεια, καθώς και η
σπίλωση της τιμής τους.
4. Καταγγέλλει το κοινωνικό κατεστημένο της εποχής του και την
πολιτική κατάσταση.
5. Με σκληρό τρόπο, ίσως και προκλητικό, παρουσιάζεται η πιο άσχημη
πλευρά της ζωής σε αυτό το προάστιο της Κέρκυρας, σε κάθε σκηνή δείχνει
το άσχημο πρόσωπο της ζωής της κοινωνίας, των ανθρώπων: είτε στο σπίτι
με το μέθυσο πατέρα είτε στη σκηνή του λαθρεμπορίου είτε στην ταβέρνα
του Τραγούδη, παράλληλα με την πολιτική συζήτηση είτε όταν η αγάπη
γίνεται αντικείμενο συναλλαγής και η τιμή της Ρήνης, κυριολεκτικά και
μεταφορικά, αποκτά και ταμπέλα που την αναφέρει: «χίλια τάλαρα»!

25. Β)Ποιa εικόνα σχηματίζεται για το ιστορικοκοινωνικό πλαίσιο της
εποχής από τα αποσπάσματα του βιβλίου σας; Συμβουλευτείτε την
άποψη της Ειρήνης Δεντρίνου από το εισαγωγικό σημείωμα. Ποια η
θέση της γυναίκας στο παραπάνω πλαίσιο;
Το κοινωνικό-ιστορικό πλαίσιο του έργου
Α) Η κοινωνία
Το έργο Η τιμή και το χρήμα διαδραματίζεται στην Κέρκυρα του 19ου αιώνα και η εικόνα
της κοινωνίας αυτής απεικονίζεται ανάγλυφα μέσα στο έργο. Τα χαρακτηριστικά της είναι
τόσο η γραφική όψη μιας παλαιότερης εποχής όσο και η νοσηρή όψη μιας διεφθαρμένης
κοινωνίας. Ο κοινωνικός βίος διαφαίνεται μέσα από τις συζητήσεις των εργατών στην
ταβέρνα με τα τραγούδια της αγάπης και του πόνου της απλής ζωής, τα αγνά ειδύλλια,
την αλληλεγγύη των ανθρώπων και τις κυριακάτικες συναντήσεις των γυναικών με τις
αναφορές στις απλές καθημερινές έγνοιες . Θα μπορούσε να υποστηριχτεί ότι είναι μια
κοινωνία απλοϊκή, που όλα της τα προβλήματα σκεπάζονται από τους ήχους της
μουσικής.

26. • «Οι δύο συντρόφοι του ’καναν ο ένας
σιγόντο, ο άλλος αμπάσσο· και στες
τελευταίες νότες όλη η ταβέρνα τον
εσυνόδεψε σε διάφορες φωνές,
βαστώντας στα τελευταία για πολλήν
ώρα το ίσιο».
• Παράλληλα αναδύεται η άλλη όψη με
την πολιτική διαφθορά, την ύπαρξη
κοινωνικών τάξεων, την άνιση κατανομή
του πλούτου, την καταφυγή στην
παρανομία και την ηθική διαφθορά, τη
χρησιμοποίηση των προσωπικών
διασυνδέσεων με σκοπό την
εκμετάλλευση της πολιτικής κατάστασης
και το κυνήγι του κέρδους.
Το κοινωνικό αυτό πλαίσιο με τις
συγκεκριμένες οικονομικές
ανάγκες και κοινωνικούς
θεσμούς φαίνεται να καθορίζει
τη ζωή, την ηθική αντίληψη και
τη συμπεριφορά των
ανθρώπων που βρίσκο- νται
δέσμιοι σ’ αυτό. Αποτέλεσμα
είναι το πλαίσιο αυτό του
κοινωνικού περίγυρου να
αποτελεί και την αιτία της
δυστυχίας τους.

27. Β. Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ
Ο Θεοτόκης ασχολείται με τη θέση της γυναίκας, η οποία αποτελεί κοινωνικό
πρόβλημα για τον ίδιο. Αφού ιχνηλατήσει τα δεσμά που επιβάλλουν οι κοινωνικοί
θεσμοί και οι αντιλήψεις των ανθρώπων, παρουσιάζει τη Ρήνη να επαναστατεί
ενάντια στη μητέρα της και στην κοινωνία. Η Ρήνη αποτελεί για τον Θεοτόκη το
σύμβολο και το πρότυπο της γυναικείας απελευθέρωσης και λύτρωσης από τα
κοινωνικά αυτά δεσμά. Ο ίδιος ο συγγραφέας παρουσιάζει με ρεαλισμό το
πρόβλημα που ενυπάρχει στην κοινωνία και εκφράζει την άποψή του για τη λύση
του, που είναι η απελευθέρωση της γυναίκας και η αναβάθμιση του ρόλου της
στην κοινωνία.

28. • Στο κείμενο η θέση της γυναίκας στην κοινωνία παρουσιάζεται πολύ
υποβαθμισμένη. Η γυναίκα της εποχής πρέπει να υπακούει σε έναν κώδικα
συμπεριφοράς και να ακολουθεί ένα συγκεκριμένο πρότυπο αρετών, δηλαδή να
είναι ηθική, τίμια και εργατική. Αυτές οι τρεις ιδιότητες πρέπει να συνδυάζονται με
την ομορφιά και την προίκα, για να έχει μια κοπέλα ελπίδες να παντρευτεί. «Μες την
καρδιά μπήγεται το βλέμμα τση. Και ανάκουστη, και αμελέτητη και δουλεύτρα».
• Δηλαδή, πέρα από τις καθαρά γυναικείες αρετές, όπως η εξωτερική ομορφιά, η
αθωότητα και η ήρεμη προσωπικότητα, είναι πολύ σημαντικό να διατηρήσει την τιμή
της χωρίς να σχολιαστεί ποτέ αρνητικά, αφού αυτό θα καταστήσει την
αποκατάστασή της πολύ δύσκολο εγχείρημα.

29. • Η γυναίκα εξαρτάται από τον άντρα, ο οποίος έχει κυρίαρχο ρόλο μέσα στην
οικογένεια. Η ίδια παίρνει το όνομά του (Τρινκούλαινα), έχει καθήκον να τον
υπακούει και να τον υπηρετεί, ακόμα κι αν αυτός δεν είναι άξιος νοικοκύρης. Ο
ρόλος της ως νοικοκυράς περιορίζεται μέσα στο σπίτι· σηκώνεται πολύ πρωί και
αρχίζει τις κοπιαστικές δουλειές του σπιτιού και της φροντίδας της οικογένειας. Οι
αρμοδιότητές της περιορίζονται στα του οίκου της, ενώ σπάνια μπορεί να
συναντιέται με τις άλλες γυναίκες.
• Αντίθετα οι άντρες αφιερώνουν αρκετό χρόνο καθημερινά στη διασκέδασή τους με
τις συναναστροφές και τις συζητήσεις τους στις ταβέρνες.
• Κύρια ιδέα όμως είναι ότι η γυναίκα είναι ο ισχυρός παράγοντας, αφού καθορίζει τη
μοίρα της οικογένειάς της, μπαίνει στο χώρο της εργασίας δυναμικά και προσφέρει
ουσιαστικά στην εξασφάλιση ενός καλύτερου μέλλοντος.

30. Γ) Πώς ερμηνεύετε τα τελευταία λόγια του Ανδρέα; Συσχετίστε τα λόγια αυτά με
την αρχή του νατουραλισμού ότι οι εξωτερικές δυνάμεις, είτε φυσικές είτε
κοινωνικές, περιορίζουν την ελευθερία των προσώπων και επηρεάζουν την
ηθική τους συμπεριφορά.
Ολόκληρο το διήγημα του Θεοτόκη διαπνέεται από τις ιδέες του νατουραλισμού.
Εξωτερικές δυνάμεις κυρίως κοινωνικές ανεξάρτητες απ’ τη θέληση των ηρώων
επηρεάζουν τη ζωή τους, αλλοιώνοντας τα αισθήματά τους κα ρυθμίζοντας την ηθική
συμπεριφορά τους.
Έτσι η σιόρα Επιστήμη είναι θύμα μιας δεδομένης κοινωνικής κατάστασης, καθώς
αναλώνεται στη δουλειά για να μπορέσει να θρέψει τα παιδιά της, και θυσιάζει τελικά
τις οικονομίες της για να σώσει την τιμή της.

31. • Το ίδιο συμβαίνει με τον Αντρέα: απόγονος ξεπεσμένης οικογένειας την
οποία πρέπει να σώσει, είναι δέσμιος των αντιλήψεων της εποχής και φτάνει
στο σημείο να χρησιμοποιήσει ανέντιμα μέσα.
• Οι φυσιογνωμίες της ταβέρνας έχουν και αυτές περιορισμένο βαθμό
ελευθερίας.
• Η Ρήνη είναι και αυτή ένα μεγάλο θύμα του κοινωνικού περίγυρου, που
αγωνίζεται με πλήθος αντοξοότητες για να περισώσει την εντιμότητά της.

32. 6. Στάσεις ζωής γυναικών απέναντι στις διακρίσεις εις βάρος
τους
Κείμενο: Κ. Θεοτόκη, Η τιμή και το χρήμα
 Εργασίες :
δ) Ανάμεσα στην υπόληψη της τιμής και στην αξία του χρήματος βρίσκεται η αγάπη
της Ρήνης. Πώς χαρακτηρίζετε και πώς ερμηνεύεται τη στάση της ηρωίδας, στο τέλος
του έργου, να θυσιάσει τη αγάπη της και να συγκρουστεί με τις αντιλήψεις της
κοινωνίας στην οποία ζει, ακολουθώντας το δρόμο της χειραφέτησης; Να λάβετε
υπόψη σας και την εποχή που διαδραματίζεται το έργο, σε συνδυασμό με τις
επιδράσεις που είχε δεχτεί ο συγγραφέας από τις σοσιαλιστικές ιδέες.

33. ΡΗΝΗ ΚΑΙ
ΑΝΤΡΕΑΣ
• Η Ρήνη δείχνει μια αφοσίωση και μια σταθερότητα στην αγνή χωρίς όρια αγάπη της για
τον Αντρέα. Είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει κάθε δυσκολία στην κοινή τους ζωή, δεν
κλονίζεται ούτε μια στιγμή, υπερασπίζεται την αγάπη της δεν κάνει βήμα πίσω.
Τα πράγματα όμως αλλάζουν όταν βλέπει τη στάση του Αντρέα και την πίεση που ασκεί
στη μητέρα της για το ύψος της προίκας που ζητά και την επιμονή που δείχνει σε αυτό. Το
χειρότερο έρχεται όταν την εγκαταλείπει, γνωρίζοντας μάλιστα για την εγκυμοσύνη της
και βάζει σαν όρο για να συνεχίσουν προς το γάμο να εξασφαλίσει η Ρήνη από τη μητέρα
της, τα χρήματα που θέλει αυτός. Δείχνει με αυτή του τη στάση ο Αντρέας πως δεν έχει σε
προτεραιότητα την Ρήνη και την αγάπη τους, αλλά το χρήμα. Τότε η Ρήνη καταλαβαίνει
πως η αγάπη του δεν είναι αληθινή, αφού μπορεί να υπάρχει μόνο κάτω από τις
συνθήκες που εκείνος θέτει, βάζοντας οικονομικές προϋποθέσεις και ζητώντας
ανταλλάγματα. Αυτό η Ρήνη δεν το δέχεται, δεν θέλει να την αγαπούν με τέτοιο τρόπο κι
αποφασίζει να θυσιάσει την αγάπη της, να πάρει τη ζωή της στα χέρια της και να
μεγαλώσει το παιδί της μόνη της.

34. Η απόφασή της αυτή, πάντως,
φανερώνει πως η Ρήνη είχε ξεπεράσει
κάθε προκατάληψη κι ήταν έτοιμη να
απελευθερωθεί από τα στενά όρια που
είχε προκαθορίσει η κοινωνία για τις
γυναίκες της εποχής. Η Ρήνη έθεσε την
προσωπική της αξία και τον
αυτοσεβασμό της πάνω από κάθε
αίσθηση κοινωνικού χρέους,
επιλέγοντας να ζήσει ελεύθερη κι
ανεξάρτητη, παρά να παντρευτεί έναν
άντρα που τη δέχτηκε μόνο αφού
πρώτα εξασφάλισε την προίκα που
ήθελε.

35. ε) Υποθέστε ότι είστε ο αφηγητής του έργου. Να αφηγηθείτε το
τελευταίο απόσπασμα από τη μεριά του αναγνώστη-εφήβου και να
προτείνετε μια άλλη λύσει της ιστορίας, η οποία όμως να δικαιολογεί
τις σοσιαλιστικές αντιλήψεις του Θεοτόκη.
• Το έργο αφορά την Ρήνη και τον Ανδρέα οι οποίοι ερωτεύονται με την πρώτη ματιά.
Στη συνέχεια ο Ανδρέας ζητάει από την μητέρα της Ρήνης, τη σιόρα Επιστήμη ,
το χέρι της κόρης της και η μητέρα δέχεται. Ο Αντρέας υπόσχεται να παντρευτεί τη Ρήνη
χωρίς καμία απαίτηση για προίκα. Αλλά ο καιρός περνάει και η υπόσχεση του Αντρέα
δεν πραγματοποιείται. Στο μεταξύ η Ρήνη έχει μείνει έγκυος, και ο Αντρέας
πουλάει ψάρια στην αγορά, αφήνοντάς την μόνη στο σπίτι. Η σιόρα
Επιστήμη βρίσκει μια μέρα τον Αντρέα την ώρα της δουλειάς του και του ζητάει
να συζητήσουν. Εκείνος όμως δε δέχεται και τη διώχνει. Πάνω στην οργή και
την απελπισία της αρπάζει ένα μαχαίρι και τον τραυματίζει ελαφρά στο
μπράτσο. Την ώρα που την πιάνουν οι αστυνομικοί δίνει στον Αντρέα το κλειδί
του κομού που φυλάει τα λεφτά στο σπίτι της και του λέει να τα πάρει όλα, με
μόνο αντάλλαγμα να την υπερασπίσει στο δικαστήριο. Ο Αντρέας, χαρούμενος,
ξεχνάει το επιπόλαιο τραύμα του και τρέχει για το σπίτι του.

36. Δε βρίσκει όμως εκεί τη Ρήνη, αλλά στο δικό της και της λέει με
ενθουσιασμό τα νέα, περιμένοντας να χαρεί κι αυτή, μια που τώρα
όλα τα προβλήματά τους λύνονται και μπορούν να παντρευτούν.
Αναγγέλλει ακόμη στον πατέρα της πως την Κυριακή παντρεύεται
την κόρη του και του δείχνει τα κλειδιά του κομού, λέγοντάς του
ταυτόχρονα πως επιθυμία της σιόρας Επιστήμης είναι να του δώσει
τα χίλια τάλαρα. Η Ρήνη όμως επεμβαίνει κλαίγοντας και λέει στον
Αντρέα πως μετά από αυτή την συμπεριφορά του έσβησε η αγάπη
της και δεν μπορεί να την ξανά αγοράσει. Του δηλώνει ακόμη πως
θα ξενιτευτεί και θα μεγαλώσει το παιδί της μόνη της, με τη δουλειά
της. Αυτόν δε θέλει να τον ξαναδεί. Ο Αντρέας, βλέποντας τη
αμετάπειστη, φεύγει από το σπίτι της βρίζοντας.
Για μια ακόμη φορά το χρήμα, στάθηκε ως αιτία της δυστυχίας του.

37. Η ΤΕΛΙΚΗ ΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ
• Η Ρήνη, από την άλλη πλευρά, κάλλιστα θα μπορούσε, σύμφωνα με τις
σοσιαλιστικές αντιλήψεις του Θεοτόκη, να μη δώσει σημασία στο τι νιώθει και
στο τι θα την έκανε να νιώθει καλύτερα, αλλά να δεχόταν τον Ανδρέα για άντρα
της και να μεγαλώσουν μαζί το παιδί τους για να μην λέει ο κόσμος.
• Επέλεξε ωστόσο να ξενιτευτεί και να μεγαλώσει το παιδί της μόνη της, με τη
δουλειά της.
• Σίγουρα η Ρήνη αποτελεί για τον Θεοτόκη το σύμβολο και το πρότυπο της
γυναικείας απελευθέρωσης και λύτρωσης από τα κοινωνικά δεσμά.