ประเพณี วัฒนธรรมของภาคเหนือ

1. ภาคเหนือ
ภ า ค เ ห นื อ เป็ น ภู มิ ภ า ค ที่ อ ยู่ ด้ า น บ น สุ ด ข อ ง ไ ท ย
มีลัก ษ ณ ะภูมิป ระเทศ อัน ประก อบ ไป ด้ว ย เทื อก เข าสลับ ซับ ซ้ อ น
ที่ต่อเนื่องมาจากทิวเข าฉานโยมาในประเทศ พ ม่า และประเทศลาว
ภาคเหนือมีภูมิอากาศแบบทุ่งหญ้าสะวันนาเหมือนกับพื้นที่ส่วนใหญ่ของประเ
ท ศ
การที่มีระดับน้าทะเลสูงและมีเส้นละติจูดอยู่ตอนบนทาให้สภาพอากาศของภา
ค เ ห นื อ เ ป ลี่ ย น แ ป ล ง ต า ม ฤ ดู ก า ล อ ย่ า ง เห็ น ไ ด้ ชั ด เ ช่ น
มี ฤ ดู ห น า ว ที่ ห น า ว เ ย็ น ก ว่ า ภู มิ ภ า ค อื่ น ๆ
ทางด้านประวัติศาสตร์ของภาคเหนือมีความสัมพันธ์ทางวัฒนธรรมกับอาณาจั
กรล้านนา
ประวัติศาสตร์
บริเวณ พื้ นที่ภาค เห นื อ แต่เดิมเป็ นที่ตั้งข องอาณ าจักรล้านน า
ซึ่งสถาปนาอาณาจักรขึ้นมาในปี พุ ทธศักราช 1835 โดยพญามังราย
และสถาปนาเมืองห ลวงอย่างเป็ นทางการในปี พุ ทธ ศักราช 1 8 3 9
ในชื่อนพบุรีศรีนครพิงค์เชียงใหม่ อาณาจักรล้านนาตั้งแต่ปีพุทธศักราช 1835
เกิด จ าก ก ารยุ บ รว ม กัน ข อ งอ าณ า จัก รใน ช่ วงยุ ค ก่อ น ห น้ า คื อ
หิรัญนครเงินยางเชียงแสน และ หริภุญชัย
ภูมิศาสตร์

2. แผนที่แสดงภูมิประเทศของภาคเหนือ
ภูมิประเทศของภาคเหนือเต็มไปด้วยเทือกเขาน้อยใหญ่สลับซับซ้อน
แ ล ะ มี พื้ น ที่ ส า คั ญ ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ ห ล า ย จุ ด เ ช่ น
พื้นที่ทางด้านตะวันตกสุดของประเทศที่อาเภอแม่สะเรียง จังหวัดแม่ฮ่องสอน
พื้นที่ทางด้านเหนื อสุดข องประเทศที่อาเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย
จุดสูงสุดของประเทศที่ดอยอินทนนท์ จังหวัดเชียงใหม่ นอกจากนี้
ภ าค เห นื อ ยังเป็ น พื้ น ที่ แ ร ก ข อ งป ร ะเท ศ ที่ แ ม่ น้ า โข งไ ห ล ผ่า น
ซึ่งจุดแรกที่แม่น้าโขงไหลผ่านประเทศไทยอยู่บริเวณสามเหลี่ยมทองคา
อาเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย
ภาคเหนือมีพื้นที่รวมทั้งหมด 93,690.85 ตร.กม คิดเป็ นสัดส่วนร้อยละ
0.06 ข อ งพื้ น ที่ บ น ผิว โล ก แ ล ะห าก เที ย บ จ าก ข น า ด พื้ น ที่ แ ล้ว
ภาค เห นื อจ ะมี ข น าด พื้ น ที่ ใกล้เคี ย งกับป ระเท ศ ฮังการีม ากที่ สุ ด
และมีขนาดเล็กกว่าประเทศเกาหลีใต้เล็กน้อย
เขตแดนติดกับประเทศเพื่ อนบ้านและภูมิภาคอื่น ๆ ของภาคเหนื อ
เ รี ย ง ต า ม เ ข็ ม น า ฬิ ก า ไ ด้ แ ก่
ทิศ ต ะวัน ต ก แ ละ ทิศ เห นื อ ติด กับ ส าธ ารณ รัฐแ ห่งส ห ภ าพ พ ม่ า
ทิศเหนือและทิศตะวันออกติดกับสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว
ทิศใต้ติดกับภาคกลาง (พิษณุโลก สุโขทัย) และภาคตะวันตก (ตาก)
ประเพณีภาคเหนือ และวัฒนธรรมประเพณีภาคเหนือ
วัฒนธรรมในท้องถิ่นของภาคเหนือ แบ่งออกได้ดังนี้

3. วัฒนธรรมทางภาษาถิ่น
ช าวไท ย ท างภ า ค เห นื อ มี ภ าษ าล้าน น าที่ นุ่ ม น วล ไพ เรา ะ
ซึ่งมีภาษาพู ดและภาษาเขียนที่เรียกว่า "คาเมือง" ของภาคเห นือเอง
โ ด ย ก า ร พู ด จ ะ มี ส า เนี ย ง ที่ แ ต ก ต่ า ง กั น ไ ป ต า ม พื้ น ที่
ปัจจุบันยังคงใช้พูดติดต่อสื่อสารกัน
วัฒนธรรมการแต่งกาย
การแต่งกายพื้นเมืองของภาคเหนือมีลักษณะแตกต่างกันไปตามเชื้อชาติของก
ลุ่ ม ช น ค น เ มื อ ง
เนื่องจากผู้คนหลากหลายชาติพันธุ์อาศัยอยู่ในพื้นที่ซึ่งบ่งบอกเอกลักษณ์ของแ
ต่ละพื้นถิ่น
ปัจจุบัน ชาวเชียงใหม่ได้มีการฟื้ นฟูวัฒนธรรมการแต่งกายพื้นเมืองขึ้น
ซึ่งมีหลายรูปแบบตามเผ่าพันธุ์ของกลุ่มชนที่อาศัยอยู่ในอาณาจักรล้านนาใน
อ ดี ต
เป็นการประยุกต์รูปแบบของเสื้อผ้าในยุคดั้งเดิมมาแต่งโดยพยายามรักษาควา
ม เ ป็ น เ อ ก ลั ก ษ ณ์ ข อ ง ช า ว พื้ น เ มื อ ง เ ชี ย ง ใ ห ม่ ไ ว้
จึงได้มีการพิจารณาให้ความเห็นชอบในรูปแบบการแต่งกายพื้นเมืองโดยคณะ
อนุกรรมการวัฒนธรรมจังหวัดเชียงใหม่เมื่อปีพุทธศักราช 2534
วัฒนธรรมการกิน

4. ช า ว เห นื อ มี วัฒ น ธ ร ร ม ก า ร กิ น ค ล้า ย กับ ค น อี ส า น คื อ
กิน ข้าวเห นี ยวและปลาร้า ซึ่ งภาษ าเห นื อเรีย กว่า ข้าวนิ่ งและฮ้า
ส่วนกรรมวิธีการปรุงอาหารของภาคเหนือจะนิยมการต้ม ปิ้ ง แกง หมก
ไม่นิยมใช้น้ามัน ส่วนอาหารขึ้นชื่อเรียกว่าถ้าได้ไปเที่ยวต้องไปลิ้มลอง ได้แก่
น้าพริกหนุ่ม, น้าพริกอ่อง, น้าพริกน้าปู, ไส้อั่ว, แกงโฮะ, แกงฮังเล, แคบหมู,
ผักกาดจอ ลาบหมู, ลาบเนื้อ, จิ้นส้ม (แหนม), ข้าวซอย, ขนมจีนน้าเงี้ยว
เป็นต้น
น อ ก จ า ก นี้ ช า ว เ ห นื อ ช อ บ กิ น ห ม า ก แ ล ะ อ ม เมี่ ย ง
โด ย น าใบ เมี ย งที่ เป็ น ส่วน ใบ อ่อน ม าห มัก ให้มีรส เปรี้ย วอม ฝ าด
เมื่อหมักได้ระยะเวลาที่ต้องการ จะนาใบเมี่ยงมาผสมเกลือเม็ด หรือน้าตาล
แ ล้ ว แ ต่ ค ว า ม ช อ บ ซึ่ ง น อ ก จ า ก ก า ร อ ม เ มี่ ย ง แ ล้ ว

5. คนล้านนาโบราณมีความนิยมสูบบุหรี่ที่มวนด้วยใบตองกล้วยมวนหนึ่งขนาดเ
ท่านิ้วมือ และยาวเกือบคืบ ชาวบ้านเรียกจะเรียกบุหรี่ชนิดนี้ว่า ขี้โย หรือ
บุ ห รี่ ขี้ โ ย ที่ นิ ย ม สู บ กัน ม าก อ าจ เนื่ อ ง ม าจ าก อ าก าศ ห น าวเย็ น
เพื่อทาให้ร่างกายอบอุ่นขึ้น
วัฒนธรรมที่เกี่ยวกับศาสนา-ความเชื่อ
ชาวล้านนามีความผูกพันอยู่กับการนับถือผีซึ่งเชื่อว่ามีสิ่งเร้าลับให้ความคุ้มคร
องรักษาอยู่ ซึ่งสามารถพบเห็นได้จากการดาเนินชีวิตประจาวัน เช่น
เมื่ อ เ ว ล า ที่ ต้ อ ง เ ข้ า ป่ า ห รื อ ต้ อ ง ค้ า ง พั ก แ ร ม อ ยู่ ใ น ป่ า
จ ะ นิ ย ม บ อ ก ก ล่ า ว แ ล ะ ข อ อ นุ ญ า ต เจ้ า ที่ -เจ้ า ท า ง อ ยู่ เส ม อ
และเมื่อเวลาที่กินข้าวในป่าจะแบ่งอาหารบางส่วนให้เจ้าที่อีกด้วย เช่นกัน
ซึ่งเหล่านี้แสด งให้เห็นว่าวิถีชีวิตที่ยังคงผูกผันอยู่กับการนับถือผีสาง
แบ่งประเภท ได้ดังนี้
- ผีบรรพบุรุษ มีหน้าที่คุ้มครองเครือญาติและครอบครัว
- ผีอารักษ์ หรือผีเจ้าที่เจ้าทาง มีหน้าที่คุ้มครองบ้านเมืองและชุมชน
- ผีขุนน้า มีหน้าที่ให้น้าแก่ไร่นา
- ผีฝาย มีหน้าที่คุ้มครองเมืองฝาย
- ผี ส บ น้ า ห รื อ ผี ป า ก น้ า
มีหน้าที่คุ้มครองบริเวณที่แม่น้าสองสายมาบรรจบกัน
- ผีวิญญาณประจาข้าว เรียกว่า เจ้าแม่โพส
- ผีวิญญาณประจาแผ่นดิน เรียกว่า เจ้าแม่ธรณี

6. ทั้งนี้ ชาวล้านนาจะมีการเลี้ยงผีบรรพบุรุษ ในช่วงระหว่างเดือน 4
เหนือเป็ ง (มกราคม) จนถึง 8 เหนือ (พฤษภาคม) เช่น ที่อาเภอเชียงคา
จังห วัด พ ะเย า จะมี การเลี้ย งผี เสื้อ บ้าน เสื้อ เมือ ง ซึ่ งเป็ น ผี บรร พ
บุรุษ ข องช าวไทลื้อ พ อห ลังจากนี้ อีกไม่นานก็จะมีการเลี้ย งผีลัวะ
ห รือประเพ ณี บูช าเสาอินทขิล ซึ่งเป็ นประเพ ณี เก่าแก่ข องค นเมือง
ไม่นับรวมถึงการ เลี้ยงผีมด ผีเม็ง และการเลี้ยงผีปู่แสะย่าแสะของ ชาวลั๊วะ
ซึ่งจะทยอยทากันต่อจากนี้
ส่วนช่วงกลางฤดูร้อนจะมีการลงเจ้าเข้าทรงตามหมู่บ้านต่าง ๆ
อาจเป็ นเพราะความเชื่อที่ว่าการลงเจ้าเป็ นการพบปะพูดคุยกับผีบรรพบุรุษ
ซึ่ ง ใ น ปี ห นึ่ ง จ ะ มี ก า ร ล ง เ จ้ า ห นึ่ ง ค รั้ ง
และจะถือโอกาสทาพิธีรดน้าดาหัวผีบรรพ บุรุษไปด้วย ยังมีพิธีเลี้ย ง
"ผีมดผีเม็ง" ที่จัดขึ้นครั้งเดียวในหนึ่งปี โดยจะต้องหาฤกษ์ยามที่เหมาะสม
ก่อนวันเข้าพรรษา จะทาพิธีอัญเชิญผีเม็งมาลง เพื่อขอใช้ช่วยปกปักษ์รักษา
คุ้มครองชาวบ้านที่เจ็บป่วย และจัดหาดนตรีเพื่อเพิ่มความสนุกสนาน
อย่างไรก็ตาม คนล้านนามีความเชื่อในการเลี้ยงผีเป็นพิธีกรรมที่สาคัญ
แ ม้ ว่ า ก า ร ด า เนิ น ชี วิต ข อ ง จ ะ ร า บ รื่ น ไ ม่ ป ร ะ ส บ ปั ญ ห า ใ ด
แต่ก็ยังไม่ลืมบรรพบุรุษที่เคยช่วยเหลือให้มีชีวิตที่ปกติสุขมาตั้งแต่รุ่นปู่ ย่า
ยังค งพ บเรือน เล็กๆ ห ลังเก่าตั้งอยู่กลางห มู่บ้านเสมอ ห รือเรีย กว่า
"หอเจ้าที่ประจาหมู่บ้าน" เมื่อเวลาเดินทางไปยังหมู่บ้านต่าง ๆ ในชนบท
ความเชื่อดังกล่าวจึงส่งผลให้ขนบธรรมเนียม ประเพณี และพิธีกรรมต่าง ๆ
ของชาวเหนือ เช่น ผู้เฒ่าผู้แก่ชาวเหนื อ (พ่ออุ๊ย-แม่อุ๊ย) เมื่อไปวัดฟัง
ธรรมก็จะประกอบพิธีเลี้ยงผี คือ จัดหาอาหารคาว-หวานเซ่น สังเวยผีปู่ย่าด้วย
แม้ปัจจุบันในเขตตัวเมืองของภาคเหนือจะมีการนับถือผีที่อาจเปลี่ยนแปลงและ
เหลือน้อยลง แต่อย่างไรก็ตามชาวบ้านในชนบทยังคงมีการปฏิบัติกันอยู่

7. ประเพณีของภาคเหนือ
ประเพณี ของภาคเหนื อ เกิดจากการผสมผสานการดาเนินชีวิต
แ ล ะ ศ า ส น า พุ ท ธ ค ว า ม เ ชื่ อ เ รื่ อ ง ก า ร นั บ ถื อ ผี
ส่งผลทาให้มีประเพณีที่เป็นเอกลักษณ์ของประเพณีที่จะแตกต่างกันไปตามฤดู
กา ล ทั้ง นี้ ภ า ค เห นื อ จะ มี งาน ป ระเพ ณี ใน รอ บ ปี แ ท บ ทุ ก เดื อ น
จึงขอยกตัวอย่างประเพณีภาคเหนือบางส่วนมานาเสนอ ดังนี้
สงกรานต์งานประเพณี ถือเป็นช่วงแรกของการเริ่มต้นปี๋ใหม่เมือง
หรือสงกรานต์งานประเพณี โดยแบ่งออกเป็น
- วันที่ 13 เมษาย น หรือวันสังข ารล่อง ถือเป็ นวันสิ้นสุดของปี
โ ด ย จ ะ มี ก า ร ยิ ง ปื น ยิ ง ส โ พ ก
แ ล ะ จุ ด ป ร ะ ทั ด ตั้ ง แ ต่ ก่ อ น ส ว่ า ง เพื่ อ ขั บ ไ ล่ สิ่ ง ไ ม่ ดี
วันนี้ต้องเก็บกวาดบ้านเรือน และ ทาความสะอาดวัด
- วันที่ 14 เมษายน หรือวันเนา ตอนเช้าจะมีการจัดเตรียมอาหาร
แ ล ะ เค รื่ อ ง ไ ท ย ท า น ส า ห รั บ ง า น บุ ญ ใ น วัน รุ่ ง ขึ้ น
ตอนบ่ายจะไปขนทรายจากแม่น้าเพื่อนาไปก่อเจดีย์ทรายในวัด
เป็นการทดแทนทรายที่เหยียบติดเท้าออกจากวัดตลอดทั้งปี

8. - วันที่ 15 เมษาย น ห รือวันพ ญ าวัน เป็ น วันเริ่มศักราช ให ม่
มีการทาบุญถวายขันข้าว ถวายตุง ไม้ค้าโพธิ์ที่วัดสรงน้าพระพุทธรูป
พระธาตุและรดน้าดาหัวขอพรจากผู้ใหญ่ที่เคารพนับถือ
- วัน ที่ 16-17 เม ษ า ย น ห รื อ วัน ป า ก ปี แ ละ วัน ป าก เดื อ น
เป็ น วั น ท า พิ ธี ท า ง ไ ส ย ศ า ส ต ร์ ส ะ เด า ะ เค ร า ะ ห์
และบูช า สิ่งศักดิ์สิท ธิ์ต่า ง ๆ ทั้งนี้ ช าวล้านนา มีค วา มเชื่ อว่า
การท าพิ ธี สื บ ช ะต าจะช่ วย ต่อ อายุ ให้ต น เอง ญ าติพี่ น้ อ ง
แ ล ะ บ้ า น เ มื อ ง ใ ห้ ยื น ย า ว
ท า ใ ห้ เกิ ด ค ว า ม เจ ริ ญ รุ่ ง เรื อ ง แ ล ะ ค ว า ม เป็ น สิ ริม ง ค ล
โดยแบ่งการสืบชะตาแบ่งออกเป็ น 3 ประเภท คือ การสืบชะตาคน,
การสืบชะตาบ้าน และการสืบชะตาเมือง
แ ห่ น า ง แ ม ว ร ะ ห ว่ า ง เดื อ น พ ฤ ษ ภ า ค ม ถึ ง สิ ง ห า ค ม
เป็ นช่วงของการเพาะปลูก หากปี ใดฝนแล้งไม่มีน้า จะทาให้นาข้าวเสียหาย
ชาวบ้านจึงพึ่งพาสิ่งเหนือธรรมชาติ เช่น ทาพิธีขอฝนโดยการแห่นางแมว
โดยมีความเชื่อกันว่าหากกระทาเช่นนั้นแล้วจะช่วยให้ฝนตก

9. ประเพ ณี ปอยน้อย /บวช ลูกแก้ว/แห ล่ส่างลองเป็ นประเพ ณี บวช
หรือการบรรพชาของชาวเหนือ นิยมจัดภายในเดือนกุมภาพันธ์ มีนาคม
ห รื อ เม ษ า ย น ต อ น ช่ ว ง เช้ า ซึ่ ง เก็ บ เกี่ ย ว พื ช ผ ล เส ร็ จ แ ล้ ว
ใ น พิ ธี บ ว ช จ ะ มี ก า ร จั ด ง า น เฉ ลิ ม ฉ ล อ ง อ ย่ า ง ยิ่ ง ใ ห ญ่
มีการแห่งลูกแก้วหรือผู้บวชที่จะแต่งตัวอย่างสวยงามเลียนแบบเจ้าชายสิทธัตถ
ะ เพ ราะถื อค ตินิย มว่าเจ้าช าย สิทธัต ถะได้เสด็จออกบวช จนต รัสรู้
แ ล ะ นิ ย ม ใ ห้ ลู ก แ ก้ ว ขี่ ม้ า ขี่ ช้ า ง ห รื อ ขี่ ค อ ค น
เป รี ย บ เห มื อ น ม้ า กั ณ ฐ ก ะ ม้ า ท ร ง ข อ ง เจ้ า ช า ย สิ ท ธั ต ถ ะ
ปัจจุบันประเพ ณี บวชลูกแก้วที่มีชื่อเสีย ง คือ ประเพ ณี บวชลูกแก้ว
ที่จังหวัดแม่ฮ่องสอน
ป ร ะ เ พ ณี ป อ ย ห ล ว ง ห รื อ ง า น บุ ญ ป อ ย ห ล ว ง
เป็ น เอก ลัก ษ ณ์ ข อ งช าวล้าน น าซึ่ งเป็ น ผ ลดี ต่อ ส ภ าพ ท างสังค ม
ถื อ ว่ า เ ป็ น ก า ร ใ ห้ ช า ว บ้ า น ไ ด้ ม า ท า บุ ญ ร่ ว ม กั น
ร่ ว ม กั น จั ด ง า น ท า ใ ห้ เกิ ด ค ว า ม ส า มั ค คี ใ น ก า ร ท า ง า น
งานทาบุญปอยหลวงยังเป็นการรวมญาติพี่น้องที่อยู่ต่างถิ่นได้มีโอกาสทาบุญร่
ว ม กั น
และมีการสืบทอดประเพณีที่เคยปฏิบัติกันมาครั้งแต่บรรพชนไม่ให้สูญหายไป
จากสังคม
ช่ วงเวล าจัด งาน เริ่ม จ าก เดื อ น 5 จน ถึงเดื อ น 7 เห นื อ
(ตรงกับเดือนกุมภาพันธ์ ถึงเดือนเมษายนหรือเดือนพฤษภาคมของทุกปี )
ระยะเวลา 3-7 วัน

10. ประเพณียี่เป็ ง (วันเพ็ญเดือนยี่) หรืองานลอยกระทง โดยจะมีงาน
"ตามผางผะติ้ป" (จุดประทีป) ซึ่งชาวภาคเหนือตอนล่างจะเรียกประเพณีนี้ว่า
“พิธีจองเปรียง” หรือ “ลอยโขมด” เป็นงานที่ขึ้นชื่อที่จังหวัดสุโขทัย
ป ร ะ เ พ ณี ล อ ย โ ค ม ช า ว ล้ า น น า จัง ห วัด เชี ย ง ใ ห ม่
ที่ มี ค ว า ม เ ชื่ อ ใ น ก า ร ป ล่ อ ย
โคมลอยซึ่งทาด้วยกระดาษสาติดบนโครงไม้ไผ่แล้วจุดตะเกียงไฟตรงกลางเพื่
อให้ไอความร้อนพาโคมลอยขึ้นไปในอากาศเป็ นการปล่อยเคราะห์ปล่อยโศกแ
ละเรื่องร้าย ๆ ต่าง ๆ ให้ไปพ้นจากตัว

11. ป ร ะเพ ณี ต า น ตุ ง ในภาษาถิ่นล้านน า ตุง ห มาย ถึง "ธ ง"
จุดประสงค์ของการทาตุงในล้านนาก็คือ การทาถวายเป็ นพุ ทธบูช า
ช าว ล้า น น าถื อ ว่าเป็ น ก าร ท าบุ ญ อุ ทิศ ให้ แ ก่ผู้ ที่ ล่วงลับ ไ ป แ ล้ว
หรือถวายเพื่อเป็ นปัจจัยส่งกุศลให้แก่ตนไปในชาติหน้า ด้วยความเชื่อที่ว่า
เมื่ อต าย ไปแ ล้วก็จะได้เกาะยึด ช าย ตุง ขึ้น สวรรค์ พ้ น จา กขุ มน รก
วันที่ถวายตุงนั้นนิยมกระทาในวันพญาวันซึ่งเป็นวันสุดท้ายของเทศกาลสงกรา
นต์

12. ป ร ะ เ พ ณี ก ร ว ย ส ล า ก ห รื อ ต า น ก๋ ว ย ส ล า ก
เป็ น ประเพ ณี ข องช าวพุ ท ธ ที่ มีก ารท าบุญ ให้ท านรับ พ รจากพ ร ะ
จะทาให้เกิด สิริมงคลแก่ต นและอุทิศ ส่วนกุศ ลให้แก่ผู้ล่วงลับไปแล้ว
เ ป็ น ก า ร ร ะ ลึ ก ถึ ง บุ ญ คุ ณ ข อ ง ผู้ มี พ ร ะ คุ ณ
และเป็นการแสดงออกถึงความสามัคคีของคนในชุมชน
ประเพณีขึ้นขันดอกอินทขิล บูชาเสาหลักเมืองเชียงใหม่
ป ร ะ เ พ ณี ล อ ย ก ร ะ ท ง ส า ย เพื่ อ บู ช า แ ม่ ค ง ค า
ขอขมาที่ได้ทิ้งสิ่งปฏิกูลลงในน้าและอธิษฐานบูชารอยพระพุทธบาท

13. ประเพณีแล้อุ๊ป๊ ะดะก่า เป็นการเตรียมอาหารเพื่อนาไปถวาย (ทาบุญ)
ข้าวพระพุทธในวันพระของชาวไทยใหญ่
ประเพณีแข่งเรือยาว จังหวัดน่าน
ประเพณีเวียนเทียนกลางน้า วัดติโลกอาราม จังหวัดพะเยา

14. ประเพณีอู้สาว คาว่า “อู้” เป็ นภาษาไทยภาคเหนือแปลว่า “พุดกัน
คุยกัน สนทนากัน สนทนากัน” ดังนั้น “อู้สาว” ก็คือ พูดกับสาว คุยกับสาว
หรือแอ่วสาวการอู้สาวเป็นการพดคุยกันเป็นทานองหรือเป็นกวีโวหาร
น อ ก จ า ก ง า น เ ท ศ ก า ล ป ร ะ จ า ท้ อ ง ถิ่ น แ ล้ ว
ยังมีประเพณีความเชื่อดั้งเดิมของชนชาติไทยเผ่าต่าง ๆ ในพื้นที่ เช่น ไทยยวน
ไ ท ย ลื้ อ ไ ท ย ใ ห ญ่ ไ ท ย พ ว น ลัว ะ แ ล ะ พ ว ก แ ม ง ไ ด้ แ ก่
ป ร ะ เ พ ณี กิ น ว อ ข อ ง ช า ว ไ ท ย ภู เ ข า เ ผ่ า ลี ซ อ
ประเพณีบุญกาฟ้าของชาวไทยพวนหรือไทยโข่ง
เพลงพื้นบ้านในภาคเหนือ
วัฒ น ธ ร ร ม เพ ล ง พื้ น บ้ า น ท้ อ ง ถิ่ น ใน ข อ ง ภ า ค เห นื อ
เน้นความเพ ลงที่มีค วามสนุกสนาน สามารถใช้ร้องเล่นได้ทุกโอกาส
ไม่จากัดฤดู ไม่จากัดเทศกาล ส่วนใหญ่นิยมใช้ร้องเพลงเพื่อผ่อนคลายอารมณ์
และการพักผ่อนหย่อนใจ โดยลักษณะการขับร้องและท่วงทานองจะ อ่อนโยน
ฟังดูเนิบนาบนุ่มนวล สอดคล้องเครื่องดนตรีหลัก ได้แก่ ปี่ ซึง สะล้อ เป็นต้น
นอกจากนี้ยังสามารถจัดประเภทของเพลงพื้นบ้านของภาคเหนือได้ 4 ประเภท
ดังนี้
- เพลงซอ คือการร้องเพลงร้องโต้ตอบกันระหว่างชายหญิง เพื่อเกี้ยวพาราสีกัน
โดยมีการบรรเลงปี่ สะล้อและซึง เคล้าคลอไปด้วย
- เพลงค่าว ซึ่งเป็นบทขับร้องที่มีทานองสูงต่า ไพเราะ
- เ พ ล ง จ๊ อ ย ค ล้ า ย ก า ร ขั บ ล า น า โ ด ย มี ผู้ ร้ อ ง ห ล า ย ค น
เป็ นการนาบทประพันธ์ของภาคเหนือ นามาขับร้องเป็ นทานองสั้น ๆ
โดยเนื้อหาเป็นการระบายความในใจ แสดงอารมณ์ความรัก ความเงียบเหงา
ทั้งนี้ มีผู้ขับร้องเพี ยงคน เดีย ว โดย จะใช้ด นตรีบรรเลงห รือไม่ก็ได้

15. ยกตัวอย่างเช่น จ๊อยให้กับคนรักรู้คนในใจ จ๊อยประชันกันระหว่างเพื่อนฝูง
และจ๊อยเพื่ออวยพรในโอกาสต่าง ๆ หรือจ๊อยอาลา
- เพลงเด็ก มีลักษณะคล้ายกับเพลงเด็กของภาคอื่น ๆ คือ เพลงกล่อมเด็ก
เพ ลงปลอบเด็ก และเพ ลงที่เด็กใช้ร้องเล่นกันได้แก่ เพ ลงกล่อมลูก
หรือเพ ลงฮื่อลูก และเพ ลงสิกจุ่ง-จา (สิก จุ่ง-จา ห มายถึง เล่นชิงช้า)
ซึ่งการสิกจุ่งจาเป็ นการละเล่น ข องภาค เห นื อ จะผู้เล่น มีกี่ค น ก็ได้
โด ย ชิงช้าทาด้วย เชื อกเส้น เดี ย วสอด เข้าไปในรูกระบอ กไม้ซ าง
แล้วผูกปลายเชือกทั้งสองไว้กับต้นไม้หรือใต้ถุนบ้าน
ส่ ว น วิ ธี เ ล่ น คื อ แ ก ว่ ง ชิ ง ช้ า ไ ป ม า ใ ห้ สู ง ม า ก ๆ
บทร้องประกอบผู้เล่นจะร้องตามจังหวะที่ชิงช้าแกว่งไกวไปมา ดังนี้
"สิกจุ่งจา อีหล้าจุ่งจ๊อย ขึ้นดอยน้อย ขึ้นดอยหลวง เก็บผักขี้ขวง
ใส่ซ้าทังลุ่ม เก็บฝักกุ่ม ใส่ซ้าทั้งสน เจ้านายตน มาปะคนหนึ่ง ตีตึ่งตึง
หื้ออย่าสาวฟังควักขี้ดัง หื้ออย่าสาวจูบ แปงตูบน้อย หื้ออย่าสาวนอน
ขี้ผองขอน หื้ออย่าสาวไหว้ ร้อยดอกไม้ หื้ออย่าสาวเหน็บ จักเข็บขบหู
ปูหนีบข้าง ช้างไล่แทง แมงแกงขบเขี้ยว เงี้ยวไล่แทง ตกขุมแมงดิน ตีฆ้องโม่ง
ๆ "
นิทานพื้นบ้าน
นิทาน เรื่อง ลานนางคอย

16. นิทานของภาค ข องแต่ละภาค มักเต็มไปด้วย สาระ คติสอนใจ
พ ร้ อ ม ค ว า ม ส นุ ก ส น า น เ พ ลิ ด เ พ ลิ น
อา จมี ค วาม แ ต ก ต่างกัน ไป ต าม แ ต่ลัก ษ ณ ะส าคัญ ข อง ภู มิภ า ค
ส่วนนิทานพื้ นบ้านจากภาคเห นื อมักเป็ นตานานของสถานที่ต่าง ๆ
หรือความเป็ นมาและสาเหตุของสถานที่เหล่านั้นเล่าสืบต่อกันมาช้านาน
เพื่อให้เกิดความสนุกสนานเพลิดเพลิน และได้สาระที่เป็ นคติสอนใจ อาทิ
ค ว า ม ดี ค ว า ม ก ตั ญ ญู ค ว า ม ซื่ อ สั ต ย์
รวมถึงยังสะท้อนให้เห็นถึงสภาพชีวิตความเป็นอยู่ของคนในท้องถิ่นภาคเหนือ
อีกด้วย
ยกตัวอย่างนิทานพื้นบ้านภาคเหนือ ได้แก่
เรื่อง ลานนางคอย จังหวัดแพร่
ถ้ า ผ า น า ง เ ป็ น ถ้ า ส ว ย ง า ม อ ยู่ ใ น จั ง ห วั ด แ พ ร่
ป า ก ถ้ า อ ยู่ ภู เ ข า สู ง จ า ก พื้ น ดิ น ป ร ะ ม า ณ 50 เ ม ต ร
มีบัน ได ไต่เลีย บเลี้ย ววกขึ้น ไปจน สุ ด ท าง บัน ได เป็ น ดินแ ละหิน
มีลาน กว้างเป็ น ที่นั่ งพัก ก่อน จะเข้าสู่ถ้าด้าน ข วามื อเป็ น ซ อกเข า
มีทางขึ้นไปไม่สูง ข้างบนมีลานหินเล็ก ๆ ซึ่งเป็นที่นั่ง เรียกกันว่า ลานนางคอย
เ รื่ อ ง ถ้ า ผ า น า ง แ ล ะ ล า น น า ง ค อ ย มี อ ยู่ ว่ า
ค รั้ น อ า ณ า จั ก ร แ ส น ห วี ยั ง เ จ ริ ญ รุ่ ง เ รื อ ง

17. เจ้าผู้ค รองนค รมีราช ธิดาผู้สิริโฉมงดงามมาก นามว่านางอรัญญ นี
วันหนึ่งนางเสด็จประพาสโดยเรือพระที่นั่งเกิดมีพายุใหญ่พัดกระหน่ามา
ท า ใ ห้ เรื อ พ ร ะ ที่ นั่ ง พ ลิ ก ค ว่า น า ง อ รัญ ญ นี พ ลัด ต ก ล ง ใ น น้ า
ฝี พ าย หนุ่มคนห นึ่งได้กระโด ลงไปช่วย ชีวิตนางไว้ได้ ตั้งแต่นั้นมา
ทั้งสองคนก็ได้ลอบติดต่อรักใคร่กันโดยปิดบังไม่ให้พระราชบิดาของนางล่วงรู้
จนนา งอรัญ ญนี ตั้งค รรภ์ขึ้น พ ระราช บิด าข องนางกริ้วมา ก
สั่งให้โบยนางและกักขังไว้ แต่คนรักของนางก็ได้ลอบเข้าไปหาถึงในที่คุมขัง
แ ล ะ พ า น า ง ห ล บ ห นี ไ ป
เมื่ อเจ้าค รอ งน ค รท รงท ราบ ก็สั่งให้ท ห ารออกติด ต าม ค น ทั้งสอ ง
ท ห า ร ขี่ ม้ า ทั น ทั้ ง ส อ ง ค น ที่ ซ อ ก เ ข า แ ห่ ง ห นึ่ ง
แ ล ะ ยิ ง ธ นู ไ ป ห ม า ย จ ะ เ อ า ชี วิ ต ช า ย ห นุ่ ม
แ ต่ ธ นู พ ล า ด ไ ป ถู ก น า ง อ รั ญ ญ นี ไ ด้ รั บ บ า ด เ จ็ บ ส า หั ส
สามีของนางจึงพานางเข้าไปหลบซ่อนอยู่ในถ้า
น า ง อ รั ญ ญ นี รู้ ตั ว ว่ า ค ง ไ ม่ ร อ ด ชี วิ ต
จึงขอร้องให้สามีหนีเอาตัวรอดโดยให้สัญญาว่าจะรออยู่ที่ถ้าแห่งนี้ตลอดไป
ช า ย ห นุ่ ม จึ ง จ า ใ จ ต้ อ ง จ า ก ไ ป ต า ม ค า ข อ ร้ อ ง ข อ ง น า ง
ส่ว น น า งอ รัญ ญ นี ก็ นั่ งม อ ง ดู ส า มี ค ว บ ม้ า ห นี ห่ า งไ ป จ น ลับ ต า
และสิ้นใจตายอยู่ในถ้าแห่งนั้น ลานที่นางนั่งดูสามีค วบม้าจากไปนั้น
ต่อมาเรียกว่า ลานนางคอย ส่วนถ้าแห่งนั้นก็ได้ชื่อว่า ถ้าผานาง
เรื่อง เมืองลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์

18. เมื องลับแ ลเป็ น อาเภ อเล็ก ๆ แห่งห นึ่ งในจังห วัด อุต รดิต ถ์
แต่เดิมคงเป็ นเมืองที่การเดินทางไปมาไม่สะดวก เส้นทางคด เคี้ย ว
ทาให้คนที่ไม่ชานาญทางพลัดหลงได้ง่าย จนได้ชื่อว่าเมืองลับแล ซึ่งแปลว่า
มองไม่เห็น มีเรื่องเล่ากันว่าคนมีบุญเท่านั้นจึงจะได้เข้าไปถึงเมืองลับแล
มี ต า น า น เล่า ว่า ค รั้ ง ห นึ่ ง มี ช า ย ค น ห นึ่ ง เข้ า ไ ป ใ น ป่ า
ได้ เห็ น ห ญิ งส าว ส วย ห ล าย ค น เดิ น อ อ ก ม า ค รั้น ม า ถึงช าย ป่ า
น า ง เห ล่ า นั้ น ก็ เอ า ใ บ ไ ม้ ที่ ถื อ ม า ไ ป ซ่ อ น ไ ว้ ใ น ที่ ต่ า ง ๆ
แ ล้ ว ก็ เ ข้ า ไ ป ใ น เ มื อ ง ด้ ว ย ค ว า ม ส ง สั ย
ชายหนุ่มจึงแอบหยิบใบไม้มาเก็บไว้ใบหนึ่ง ตกบ่ายหญิงสาวเหล่านั้นกลับมา
ต่างก็หาใบไม้ที่ตนซ่อนไว้ ครั้นได้แล้วก็ถือใบไม้นั้นเดินหายลับไป
มีห ญิงสาวค น ห นึ่งห าใบ ไม้ไม่พ บ เพ ราะช าย ห นุ่ มแ อบห ยิบ ม า
นางวิตกเดือดร้อนมาก
ช า ย ห นุ่ ม จึ ง ป ร า ก ฏ ตั ว ใ ห้ เ ห็ น แ ล ะ คื น ใ บ ไ ม้ ใ ห้
โดยมีข้อแลกเปลี่ยนคือขอติดตามนางไปด้วยเพราะปรารถนาจะได้เห็นเมืองลั
บ แ ล ห ญิ ง ส า ว ก็ ยิ น ย อ ม
นางจึงพาชายหนุ่มเข้าไปยังเมืองซึ่งชายหนุ่มสังเกตเห็นว่าทั้งเมืองมีแต่ผู้หญิง
น าง อ ธิ บ าย ว่า ค น ใ น ห มู่บ้ าน นี้ ล้ว น มี ศี ล ธ รร ม ถื อ ว าจ าสัต ย์
ใ ค ร ป ร ะ พ ฤ ติ ผิ ด ก็ ต้ อ ง อ อ ก จ า ก ห มู่ บ้ า น ไ ป

19. ผู้ชายส่วนมากมักไม่รักษาวาจาสัตย์จึงต้องออกจากหมู่บ้านกันไปหมด
แ ล้ ว น า ง ก็ พ า ช า ย ห นุ่ ม ไ ป พ บ ม า ร ด า ข อ ง น า ง
ช า ย ห นุ่ ม เกิ ด ค ว า ม รัก ใ ค ร่ ใ น ตั ว น า ง จึ ง ข อ อ า ศั ย อ ยู่ ด้ ว ย
มารดาของหญิงสาวก็ยินยอมแต่ให้ชายหนุ่มสัญญาว่าจะต้องอยู่ในศีลธรรม
ไม่พูดเท็จ ชายหนุ่มได้แต่งงานกับหญิงสาวชาวลับแลจนมีบุตรชายด้วยกัน 1
คน
วัน ห นึ่ งข ณ ะที่ภ รรย าไ ม่อ ยู่บ้าน ช าย ห นุ่ ม ผู้เลี้ย งบุต รอ ยู่
บุตรน้อยเกิดร้องไห้หาแม่ไม่ยอมหยุด ผู้เป็ นพ่อจึงปลอบว่า "แม่มาแล้ว ๆ"
ม า ร ด า ข อ ง ภ ร ร ย า ไ ด้ ยิ น เข้ า ก็ โ ก ร ธ ม า ก ที่ บุ ต ร เข ย พู ด เท็ จ
เ มื่ อ บุ ต ร ส า ว ก ลั บ ม า ก็ บ อ ก ใ ห้ รู้ เ รื่ อ ง
ฝ่ าย ภ ร รย า ข อ งช า ย ห นุ่ ม เสี ย ใจ ม า ก ที่ ส ามี ไ ม่รัก ษ า วาจ าสัต ย์
น า ง บ อ ก ใ ห้ เ ข า อ อ ก จ า ก ห มู่ บ้ า น ไ ป เ สี ย
แล้วนางก็ จัด ห าย่ามใส่เสบีย งอาห ารและข องใช้ ที่จาเป็ น ให้สามี
พร้อมทั้งขุดหัวขมิ้นใส่ลงไปด้วยเป็นจานวนมาก
จากนั้นก็พาสามีไปยังชายป่า ชี้ทางให้แล้วนางก็กลับไปเมืองลับแล
ชายหนุ่มไม่รู้จะทาอย่างไรก็จาต้องเดิน ทางกลับบ้านตามที่ภรรยาชี้ทางให้
ระห ว่างทางที่เดินไปนั้น เขารู้สึกว่าถุงย่ามที่ถือมาห นักขึ้น เรื่อย ๆ
และหนทางก็ไกลมาก จึงหยิบเอาขมิ้นที่ภรรยาใส่มาให้ทิ้งเสียจนเกือบหมด
ค รั้น เดิ น ท า ง ก ลับ ไ ป ถึง ห มู่ บ้ า น เดิ ม บ ร ร ด าญ า ติ มิ ต ร ต่ า ง ก็
ซั ก ถ า ม ว่ า ห า ย ไ ป อ ยู่ ที่ ไ ห น ม า เ ป็ น เ ว ล า น า น
ชายหนุ่มจึงเล่าให้ฟังโดยละเอียดรวมทั้งเรื่องขมิ้นที่ภรรยาใส่ย่ามมาให้แต่เขา
ทิ้งไปเกือบหมด เหลืออยู่เพียงแง่งเดียว พร้อมทั้งหยิบขมิ้นที่เหลืออยู่ออกมา
ป ร า ก ฏ ว่ า ข มิ้ น นั้ น ก ลับ ก ล า ย เป็ น ท อ ง ค า ทั้ ง แ ท่ ง
ชายหนุ่มรู้สึกแปลกใจและเสียดาย จึงพยายามย้อนไปเพื่อหาขมิ้นที่ทิ้งไว้
ป ร า ก ฏ ว่ า ข มิ้ น เ ห ล่ า นั้ น ไ ด้ ง อ ก เป็ น ต้ น ไ ม้ ห ม ด แ ล้ ว
และเมื่อขุดดูก็พบแต่แง่งขมิ้นธรรมดาที่มีสีเหลืองทองแต่ไม่ใช่ทองเหมือนแง่ง
ที่เขาได้ไป เขาพยายามหาทางกลับไปเมืองลับแล แต่ก็หลงทางวกวนไปไม่ถูก
จนในที่สุดก็ต้องละความพยายามกลับไปอยู่หมู่บ้านของตนตาม
เครื่องดนตรีพื้นบ้าน

20. สะล้อ ห รือทะล้อ เป็ นเครื่องสายบรรเลง ด้วยการสี ใช้คัน ชักอิสระ
ตัวสะล้อที่เป็น แหล่งกาเนิดเสียงทา ด้วยกะลามะพร้าว
ซึ ง เป็ น เค รื่อ งส าย ช นิ ด ห นึ่ ง ใช้ บ รร เลงด้ว ย ก ารดี ด ท า
ด้วยไม้สักหรือไม้เนื้อแข็ง

21. กลองเต่งถิ้ง เป็ นกลองสองหน้า ทาด้วยไม้เนื้อแข็ง เช่น ไม้แดง
หรือไม้ เนื้ออ่อน
ตะหลดปด หรือมะหลดปด เป็นกลองสองหน้า ขนาดยาวประมาณ 100
เซนติเมตร
กลองตึ่งโนง เป็นกลองที่มีขนาดใหญ่ที่สุด ตัวกลองจะยาว มากขนาด
3-4 เมตร

22. กลองสะบัดชัยโบราณ เดิมใช้ตียามออกศึกสงคราม เพื่อเป็นสิริมงคล
และเป็ นขวัญกาลังใจให้แก่เหล่าทห ารหาญในการต่อ สู้ให้ได้ชัยชนะ
ซึ่งปัจจุบันพบเห็นในขบวนแห่หรืองานแสดงศิลปะพื้นบ้านในระยะหลังโดยทั่ว
ไป ลีลาในการตีมีลักษณะโลดโผนเร้าใจมีการใช้อวัยวะหรือส่วนต่าง ๆ
ข อ งร่างก าย เช่ น ศ อก เข่า ศี รษ ะ ป ระกอ บใน ก ารตี กลอ งด้ว ย
ทาให้การแสดงการตีกลองสะบัดชัยเป็นที่ประทับใจของผู้ที่ได้ชม
การแสดงพื้นเมืองภาคเหนือ

23. ศิลปะการแสดงกลองสะบัดชัย
ฟ้ อนเล็บ

24. ขบวนประกวด แม่หญิงขี่รถถีบกางจ้อง (เชียงใหม่)
ฟ้ อนเทียน
โอกาสที่แสดงนิยม โชว์ในงานพระราชพิธี หรือวันสาคัญทางศาสนา
ต้อ น รับ แ ข ก บ้าน แ ข ก เมื อ ง งาน ม งค ล แ ละ งาน รื่น เริงทั่ ว ไ ป
ในที่นี้จะแสดงตามความเหมาะสมตามสถานการณ์ ได้แก่ ฟ้ อนภูไท ,
ฟ้อนเทียน, ฟ้ อนเล็บ หรือฟ้อนเมือง, ฟ้ อนดาบ, ฟ้อนเงี้ยว, ฟ้ อนลาวแพน,
ฟ้ อนรัก, ฟ้ อนด วงเดือน , ฟ้ อนด วงด อกไม้, ฟ้ อนมาลัย , ฟ้ อนไต ,
ฟ้อนโยคีถวายไฟ, ระบาชาวเขา, ราลาวกระทบไม้, รากลองสะบัดชัย

25. การแบ่งเขต การปกครอง
จังหวัดในภาคเหนือ กาหนดโดยคณะกรรมการภูมิศาสตร์แห่งชาติเมื่อปี
พ .ศ . 2 5 2 1 แ ล ะ ป ร ะ ก า ศ ใ ช้ โ ด ย ร า ช บัณ ฑิ ต ย ส ถ า น [1 ]
เป็นการแบ่งตามลักษณะทางภูมิศาสตร์ ประเพณี สังคม วัฒนธรรมและภาษา
เป็ น ก า ร แ บ่ ง ร ะ บ บ 6 ภู มิ ภ า ค ป ร ะก อ บ ไ ป ด้ ว ย 9 จัง ห วัด
ตามลักษณะภูมิภาคตามธรรมชาติที่ตั้งอยู่ในเขตภูเขา ถ้าแบ่งเป็ นระบบ 4
ภูมิภาค จะมีอีก 8 จังหวัดทางภาคกลางตอนบนเพิ่มเข้ามาเป็น 17 จังหวัด
จังหวัดในภาคเหนือที่แบ่งตามราชบัณฑิตยสถานมี 9 จังหวัด ได้แก่
ตราประ
จา
จังหวัด
ชื่อจังหวัด
อักษรไทย
ชื่อจังหวั
ด
อักษรโร
มัน
จานวนประช
ากร
(คน)
พื้นที่
(ตร.กม.
)
ความหนาแ
น่น
(คน/ตร.กม
.)
จังหวัดเชียงรา
ย
Chiang
Rai
1,198,218 11,678
.4
102.6
จังหวัดเชียงให
ม่
Chiang
Mai
1,640,479 20,107
.0
81.6
จังหวัดน่าน Nan 476,363 11,472
.1
41.5
จังหวัดพะเยา Phayao 486,304 6,335.
1
76.8
จังหวัดแพร่ Phrae 460,756 6,538.
6
70.5
จังหวัดแม่ฮ่อง
สอน
Mae
Hong
Son
242,742 12,681
.3
19.1

26. จังหวัดลาปาง Lampa
ng
761,949 12,534
.0
60.8
จังหวัดลาพูน Lamph
un
404,560 4,505.
9
89.8
จังหวัดอุตรดิต
ถ์
Uttarad
it
462,618 7,838.
6
59.0
น อ ก จ า ก ก า ร แ บ่ ง ต า ม ร า ช บั ณ ฑิ ต ย ส ถ า น แ ล้ ว
ยังมีหน่วยงานที่เคยจัดแบ่งภูมิภาคของประเทศไทยขึ้นเพื่อกาหนดแผนบริหาร
งานด้านเศรษฐกิจและสังคม ซึ่งเป็นการแบ่งภูมิภาคอย่างไม่เป็นทางการได้แก่
ค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร พั ฒ น า ก า ร เศ ร ษ ฐ กิ จ แ ล ะ สั ง ค ม แ ห่ ง ช า ติ
โดยกาห นดให้ภาคเห นือประกอบด้วย 17 จังหวัด[1] ประกอบด้วย 9
จังหวัดภาคเหนือข้างต้น กับอีก 8 จังหวัด ได้แก่ จังหวัดตาก พิษณุโลก
สุโขทัย เพชรบูรณ์ พิจิตร กาแพงเพชร นครสวรรค์ และจังหวัดอุทัยธานี
จังห วัด ทั้ง 9 ข อ งภ าค เห นื อ ใน ก ารแ บ่งเช่ น นี้ อ าจเรีย ก ว่า
ภาคเหนือตอนบน ซึ่งส่วนใหญ่เคยเป็ นที่ตั้งของอาณาจักรล้านนามาก่อน
(ส าห รับ จัง ห วัด อุ ต ร ดิ ต ถ์ แ ล ะ จังห วัด ต า ก เค ย เป็ น บ าง ส่ว น )
แล ะมี ภ าษ าถิ่น เป็ น ค าเมื อ ง ส่วน 8 จังห วัด ที่ เห ลือ อาจ เรีย กว่า
ภาคเหนือตอนล่าง ซึ่งมีศูนย์กลางอยู่ที่จังหวัดพิษณุโลกและจังหวัดนครสวรรค์
อั น เ ป็ น ศู น ย์ ก ล า ง ก า ร ค ม น า ค ม ที่ ส า คั ญ
ปัจจุบันการแบ่งแบบนี้ไม่นิยมใช้อ้างอิงในเอกสารของทางราชการและบทควา
มทางวิชาการอื่น ๆ เนื่องจากราชบัณฑิตยสถานได้กาหนดให้จังหวัดเหล่านี้
เป็นจังหวัดในเขตภาคกลาง ยกเว้นจังหวัดตากอยู่ในภาคตะวันตก
ประชากรศาสตร์
ภาษา
พื้นที่ของจังหวัดเชียงใหม่ เชียงราย แม่ฮ่องสอน พะเยา ลาพูน ลาปาง
แ พ ร่ น่ า น แ ล ะ บ า ง ส่ ว น ข อ ง จั ง ห วั ด อุ ต ร ดิ ต ถ์
เ ค ย เ ป็ น ส่ ว น ห นึ่ ง ข อ ง อ า ณ า จั ก ร ล้ า น น า

27. ท า ใ ห้ เกิ ด ลัก ษ ณ ะ ข อ ง ตั ว อั ก ษ ร แ ล ะ ส า เนี ย ง เฉ พ า ะ ถิ่ น
เรียกว่าอักษรธรรมล้านนา (ตั๋วเมือง) และภาษาถิ่นพายัพ (กาเมือง)
สถิติประชากร
อันดั
บ
จังหวัด จานวน
(คน)
(31
ธันวาค
ม
2558)
จานวน
(คน)
(31
ธันวาค
ม
2557)
จานว
น
(คน)
(31
ธันวา
คม
2556
)
จานวน
(คน)
(31
ธันวาค
ม
2555)
จานวน
(คน)
(31
ธันวาค
ม
2554)
จานวน
(คน)
(31
ธันวาค
ม
2553)
1 เชียงใหม่ 1,728,
242
1,678,
284
1,666
,888
1,655,
642
1,646,
144
1,640,
479
2 เชียงราย 1,277,
950
1,207,
699
1,204
,660
1,200,
423
1,198,
656
1,198,
218
3 ลาปาง 752,3
56
753,0
13
754,8
62
756,81
1
757,53
4
761,94
9
4 พะเยา 482,6
45
484,4
54
486,7
44
488,12
0
486,47
2
486,30
4
5 น่าน 479,5
18
478,2
64
477,9
12
477,67
3
476,61
2
476,36
3
6 อุตรดิตถ์ 459,7
68
460,4
00
460,9
95
461,29
4
461,04
0
462,61
8
7 แพร่ 452,3
46
454,0
83
456,0
74
457,60
7
458,75
0
460,75
6

28. 8 ลาพูน 406,3
85
405,4
68
405,2
68
404,67
3
403,95
2
404,56
0
9 แม่ฮ่องสอ
น
273,7
64
248,1
78
246,5
49
244,35
6
244,04
8
242,74
2
— รวม 6,312,
974
6,169,
843
6,159
,952
6,146,
599
6,133,
208
6,133,
989
การศึกษา
สถาบันอุดมศึกษาที่สาคัญในภาคเหนือ
- มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
- มหาวิทยาลัยพะเยา
- มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง
- มหาวิทยาลัยแม่โจ้
- มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา
เขตพื้นที่พายัพ เชียงใหม่
เขตพื้นที่เชียงราย
เขตพื้นที่ลาปาง
เขตพื้นที่น่าน
- มหาวิทยาลัยราชภัฏ กลุ่มภาคเหนือ
วิทยาเขตเชียงใหม่
วิทยาเขตเชียงราย
วิทยาเขตลาปาง
วิทยาเขตอุตรดิตถ์
- มหาวิทยาลัยพายัพ เชียงใหม่

29. - มหาวิทยาลัยเนชั่น ลาปาง
การขนส่ง
การขนส่งทางอากาศ
- ท่าอากาศยานเชียงใหม่
- ท่าอากาศยานแม่ฟ้าหลวง เชียงราย
- ท่าอากาศยานน่านนคร
- ท่าอากาศยานลาปาง
- ท่าอากาศยานแพร่
- ท่าอากาศยานแม่ฮ่องสอน
- ท่าอากาศยานปาย
การขนส่งทางบก
ดูเพิ่มเติมที่: รายชื่อทางหลวงแผ่นดินในประเทศไทย/หมวด 1 และ
ทางรถไฟสายเหนือ
- ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข1
- ลาปาง-งาว-พะเยา-เชียงราย-แม่สาย
- ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข11
- อุตรดิตถ์-เด่นชัย-ลาปาง-ลาพูน-เชียงใหม่
- ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข101
- สุโขทัย-เด่นชัย-แพร่-น่าน-ด่านพรมแดน
- ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข103
- งาว-ร้องกวาง
- ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข105
สถานที่สาคัญ
ภาพพาโนรามาภูชี้ฟ้ า

30. อุทยานแห่งชาติ
ในภาคเหนือตอนบนเป็นดอยสูงสลับซับซ้อนหลายชั้น
มีอุทยานแห่งชาติสาคัญหลายแห่ง เช่น
จังหวัดเชียงใหม่
 อุทยานแห่งชาติดอยอินทนนท์
 อุทยานแห่งชาติดอยสุเทพ-ปุย
 อุทยานแห่งชาติขุนขาน
 อุทยานแห่งชาติดอยผ้าห่มปก
 อุทยานแห่งชาติดอยเวียงผา
 อุทยานแห่งชาติผาแดง
 อุทยานแห่งชาติแม่ตะไคร้
 อุทยานแห่งชาติแม่โถ
 อุทยานแห่งชาติแม่วาง
 อุทยานแห่งชาติศรีลานนา
 อุทยานแห่งชาติห้วยน้าดัง
 อุทยานแห่งชาติออบขาน
 อุทยานแห่งชาติออบหลวง
จังหวัดลาพูน
 อุทยานแห่งชาติแม่ปิง
 อุทยานแห่งชาติดอยขุนตาล
จังหวัดเชียงราย
 อุทยานแห่งชาติดอยหลวง
 อุทยานแห่งชาติขุนแจ
 อุทยานแห่งชาติลาน้ากก
จังหวัดลาปาง
 อุทยานแห่งชาติแจ้ซ้อน
 อุทยานแห่งชาติดอยจง
 อุทยานแห่งชาติแม่วะ
 อุทยานแห่งชาติถ้าผาไท
จังหวัดพะเยา
 อุทยานแห่งชาติดอยภูนาง
 อุทยานแห่งชาติแม่ปืม
 อุทยานแห่งชาติภูซาง
จังหวัดอุตรดิตถ์
 อุทยานแห่งชาติภูสอยดาว
 อุทยานแห่งชาติลาน้าน่าน
 อุทยานแห่งชาติต้นสักใหญ่
เขื่อน
เขื่อนของการไฟฟ้าฝ่ายผลิตฯ ที่สาคัญ ได้แก่
 เขื่อนสิริกิติ์ จังหวัดอุตรดิตถ์
 เขื่อนแม่งัดสมบูรณ์ชล จังหวัดเชียงใหม่
 เขื่อนแม่กวงอุดมธารา จังหวัดเชียงใหม่
 เขื่อนกิ่วลม จังหวัดลาปาง
 เขื่อนกิ่วคอหมา จังหวัดลาปาง
เทือกเขาที่สาคัญ
 ทิวเขาแดนลาว

31.  ทิวเขาถนนธงชัย
 ทิวเขาหลวงพระบาง
 ทิวเขาผีปันน้า
 ทิวเขาดอยมอนกุจู
 ทิวเขาดอยอินทนนท์
 ทิวเขาขุนตาน
 ทิวเขาพลึง
 ทิวเขาดอยภูสอยดาว
สถานที่ท่องเที่ยวในภาคเหนือ
อุทยานแห่งชาติดอยอินทนนท์
แต่เดิมดอยอินทนนท์มีชื่อว่า “ดอยห ลวง” ห รือ “ดอยอ่างกา”
ดอยหลวง ห มายถึงภูเขาที่มีขนาดใหญ่ ส่วนที่เรียกว่าดอยอ่างกานั้น
มีเรื่องเล่าว่า ห่างจากด อย อินทนนท์ไปทางทิศ ตะวันต ก 3 00 เมต ร
มี ห น อ ง น้ า อ ยู่ แ ห่ ง ห นึ่ ง ลั ก ษ ณ ะ เ ห มื อ น อ่ า ง น้ า
แต่ก่อนนี้มีฝูงกาไปเล่นน้ากันมากมาย จึงเรียกว่า อ่างกา ต่อมาจึงรวมเรียกว่า
ดอยอ่างกา
ดอยอินทนนท์นี้เป็นส่วนหนึ่งของเทือกเขาหิมาลัยซึ่งพาดผ่านจากประเทศเนป
า ล ภู ฐ า น พ ม่ า แ ล ะ ม า สิ้ น สุ ด ที่ นี่
สิ่งที่น่าสนใจของดอยนี้ไม่เพียงแต่เป็ นยอดดอยที่สูงที่สุดในประเทศด้วยความ
สู ง 2 ,5 6 5 เม ต ร จ า ก ร ะ ดั บ น้ า ท ะ เล ป า น ก ล า ง เท่ า นั้ น
แต่สภาพภูมิประเทศและสภาพป่าที่หลากหลาย ไม่ว่าจะเป็ นป่าดงดิบ ป่าสน
ป่ า เ บ ญ จ พ ร ร ณ

32. และอากาศที่หนาวเย็นตลอดทั้งปีโดยเฉพาะในฤดูหนาวจะมีหมอกปกคลุมเกือ
บ ทั้งวัน แ ละบ างค รั้งน้ าค้างยังก ลาย เป็ น น้ า ค้างแ ข็ ง สิ่งต่าง ๆ
เหล่านี้เป็นเสน่ห์ดึงดูดให้มีผู้มาเยือนที่นี่อย่างไม่ขาดสาย
ก า ร เ ดิ น ท า ง
ระยะทางจากตัวเมืองขึ้นไปจนถึงยอดดอยอินทนนท์ประมาณ 106 กิโลเมตร
ออกจากตัวเมืองเชียงใหม่ไปตามทางหลวงหมายเลข 108 เชียงใหม่-จอมทอง
ถึงห ลัก กิโ ล เม ต ร ที่ 5 7 ก่อ น ถึง อ า เภ อ จ อ ม ท อ ง 1 กิโ ล เม ต ร
แยกขวาเข้าทางหลวงหมายเลข 1009 สายจอมทอง-อินทนนท์ ระยะทาง 48
กิโลเมตรถึงยอดดอยอินทนนท์ เป็นถนนลาดยางอย่างดีแต่ทางค่อนข้างสูงชัน
ร ถ ที่ น า ขึ้ น ไ ป จ ะ ต้ อ ง มี ส ภ า พ ดี
ผู้ที่ ไม่มี ร ถ ย น ต์ ส่วน ตัวส าม าร ถนั่ งรถ ส อ งแ ถ วส าย เชี ย งให ม่ -
จ อ ม ท อ ง บ ริ เ ว ณ ป ร ะ ตู เ ชี ย ง ใ ห ม่
จากนั้นขึ้นรถสองแถวที่หน้าวัดพระธาตุศรีจอมทองวรวิหารหรือที่น้าตกแม่กล
า ง
ซึ่งจะเป็นรถโดยสารประจาทางไปจนถึงที่ทาการอุทยานฯตรงหลักกิโลเมตรที่
3 1 แ ล ะห มู่บ้า น ใ ก ล้เคี ย ง แ ต่ห าก ต้ อ งก าร จ ะไ ป ยังจุ ด ต่ าง ๆ
ต้องเหมาไปคันละประมาณ 800 บาท
ทางอุทยานแห่งชาติดอยอินทนนท์มีศูนย์บริการนักท่องเที่ยวตั้งอยู่บริเวณกิโลเ
มตรที่ 9 ของเส้นทางห มายเลข 1009 มีเจ้าหน้าที่คอยให้คาแนะนา
และมีนิทรรศการเกี่ยวกับธรรมชาติ สัตว์ป่า และอื่น ๆ
บ ริ เ ว ณ ที่ ท า ก า ร มี สิ่ ง อ า น ว ย ค ว า ม ส ะ ด ว ก พ ร้ อ ม
สารองที่พักล่วงหน้าอย่างน้อย 1 อาทิตย์ที่กรมอุทยานแห่งชาติฯ โทร. 0 2562
0760 หรือ เว็บไซต์ www.dnp.go.th อุทยานแห่งชาติดอยอินทนนท์ โทร.
0 5335 5728, 0 5331 1608, เว็บไซต์ www.doiinthanon.com
ค่าธรรมเนียมเข้าอุทยานแห่งชาติดอยอินทนนท์ คนไทย ผู้ใหญ่ 40 บาท
เด็ก 20 บาท ต่างชาติ ผู้ใหญ่ 200 บาท เด็ก 100 บาท
วัดพระธาตุดอยสุเทพราชวรวิหาร

33. เดิน ท างต าม ถน น ห้ วย แ ก้ว ผ่า น อ นุ ส าว รีย์ ค รูบ าศ รีวิชั ย
ไ ป ต า ม ท า ง ค ด เ คี้ ย ว ขึ้ น เ ข า
ร ะ ห ว่ า ง ท า ง จ ะ ม อ ง เ ห็ น ตั ว เมื อ ง เ ชี ย ง ใ ห ม่ อ ยู่ เ บื้ อ ง ล่ า ง
ระยะทางจากเชิงดอยถึงวัดประมาณ 11 กิโลเมตร ใช้เวลาประมาณครึ่งชั่วโมง
วัดพระธาตุดอยสุเทพนี้เป็ นปูชนียสถานคู่เมืองเชียงใหม่นับตั้งแต่โบราณกาล
นักท่องเที่ยวซึ่งเดินทางมาที่จังหวัดนี้จะต้องขึ้นไปนมัสการพระบรมธาตุกันทุก
คน ถ้าหากใครไม่ได้ขึ้นไปนมัสการแล้ว ถือเสมือนว่ายังมาไม่ถึงเชียงใหม่
ต า ม ป ร ะ วั ติ แ ห่ ง ด อ ย สุ เ ท พ นั้ น เ ชื่ อ กั น ว่ า
เดิ ม ภู เ ข า แ ห่ ง นี้ เ ป็ น ที่ อ ยู่ ข อ ง ฤ า ษี น า ม ว่ า " สุ เ ท ว ะ "
ซึ่ ง ต ร ง กับ ค า ว่ า สุ เท พ อัน เป็ น ที่ ม า ข อ ง ชื่ อ ด อ ย สู ง แ ห่ ง นี้
โด ย วัด พ ระธ าตุ ด อย สุ เท พ นี้ สร้างขึ้น เมื่อต้นพุ ท ธ ศ ต วรรษที่ 19
ในสมัย พ ระเจ้ากือนาธ รรมิกราช เจ้าห ลวงเมืองเชี ยงใ ห ม่องค์ที่ 6
เพื่อประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุที่ได้ทรงอัญเชิญมาจากเมืองศรีสัชนาลัย
ต า ม ต า น า น เ ล่ า ว่ า
พระเจ้ากือนาธรรมิกราชทรงแยกพ ระบรมสารีริกธาตุไว้เป็ นสองส่วน
โ ด ย อั ญ เชิ ญ อ ง ค์ ห นึ่ ง บ ร ร จุ ไ ว้ ที่ พ ร ะ ธ า ตุ วั ด ส ว น ด อ ก
ส่ ว น อี ก อ ง ค์ ห นึ่ ง ไ ด้ อั ญ เ ชิ ญ ขึ้ น บ น ห ลั ง ช้ า ง ม ง ค ล
โดยพระเจ้ากือนาธรรมิกราชทรงตั้งจิตอธิษฐานเสี่ยงทายว่าหากช้างเชือกนั้นห
ยุ ด ล ง ต ร ง ที่ ใ ด ก็ จ ะ ใ ห้ ส ร้ า ง พ ร ะ ธ า ตุ ขึ้ น ณ ที่ แ ห่ ง นั้ น
ซึ่ ง ช้ า งเชื อ ก ดังก ล่า ว ได้ ม า ห ยุ ด ลง ต ร งย อ ด ด อ ย สุ เท พ แ ห่ ง นี้
โ ด ย ท า ทั ก ษิ ณ า ว ร ร ต ส า ม ร อ บ ก่ อ น ที่ จ ะ ล้ ม ล ง ( ต า ย )
ดังนั้นพระเจ้ากือนาธรรมิกราชจึงทรงรับสั่งให้สร้างพระบรมธาตุอันเป็นที่ประ
ดิ ษ ฐ า น อ ง ค์ พ ร ะ บ ร ม ส า รี ริ ก ธ า ตุ ณ ย อ ด ด อ ย สุ เ ท พ

34. อ ยู่ คู่ ฟ้ า คู่ ดิ น เ ชี ย ง ใ ห ม่ ม า นั บ แ ต่ นั้ น
วัด พ ระธ าตุ ด อย สุ เท พ ตั้งอยู่ท างทิศ ต ะวันต กข อ งเมือ งเชี ย งให ม่
ผู้ที่เดินทางมาสักการะที่วัดแห่งนี้สามารถมองเห็นทิวทัศน์เมืองเชียงใหม่ได้อย่
างชัดเจน นักท่องเที่ยวสามารถเดินขึ้นบันไดนาคไป 300 ขั้น เพื่อไปยังวัด
หรือใช้บริการรถกระเช้าขึ้น-ลงดอยสุเทพได้ ระหว่างเวลา 05.30-19.30 น.
งานประเพณีเตียวขึ้นดอยเพื่อสักการะพระธาตุดอยสุเทพจัดเป็นประจาทุกปี
โ ด ย มี ขึ้ น ก่ อ น ห น้ า วั น วิ ส า ข บู ช า 1 คื น
ในงานจะมีขบวนแห่น้าสาห รับสรงพระธาตุโด ยมีพระสงฆ์ สามเณร
และพุทธศาสนิกชนจากชุมชนต่าง ๆ มาร่วมขบวนแห่ขึ้นดอยเป็นจานวนมาก
ค ว า ม เ ชื่ อ แ ล ะ วิ ธี ก า ร บู ช า
เชื่ อกันว่าห ากมาสักการะและอธิษ ฐาน ข อพ รพ ระธ าตุด อย สุเท พ
จะมีแต่ความสาเร็จสมหวังดังปรารถนา แคล้วคลาด ผ่านอุปสรรคนานาไปได้
ใ น ก า ร สัก ก า ร ะ พ ร ะ ธ า ตุ นั้ น ค ว ร เต รี ย ม ข้ า ว ต อ ก ด อ ก ไ ม้
ธูปเทีย นแล้วเดินเวียนข วา 3 รอบ พ ร้อมกล่าวคานมัสการพ ระธ าตุ
โ ด ย ตั้ ง จิ ต อ ธิ ษ ฐ า น ข อ ใ ห้ ส ม ห วั ง ใ น สิ่ ง ที่ ป ร า ร ถ น า
และควรไห ว้พ ระธาตุให้ค รบทั้ง 4 ทิศ ซึ่งให้อานิสงส์ที่ต่างกัน คือ
ทิ ศ เ ห นื อ ข อ ใ ห้ มี ปั ญ ญ า ดุ จ พ ร ะ จั ท ร์ เ พ็ ญ ทิ ศ ใ ต้
ข อ ใ ห้ ไ ด้ เป็ น พ ร ะ ภิ ก ษุ ส ง ฆ์ ไ ด้ บ ว ช ใ น บ ว ร พุ ท ธ ศ า ส น า
ทิ ศ ต ะ วั น อ อ ก ข อ ใ ห้ ไ ด้ ขึ้ น ส ว ร ร ค์
ทิ ศ ต ะ วั น ต ก เ ป็ น ก า ร เ ค า ร พ บู ช า สู ง สุ ด ต่ อ พ ร ะ ธ า ตุ
สิ่งที่ ไ ม่ค วร พ ล าด เมื่ อ ไ ด้ม าน มัส ก า รพ ร ะธ า ตุ ด อ ย สุ เท พ แ ล้ว
ค ว ร ม า ก ร า บ อ นุ ส า ว รี ย์ ค รู บ า ศ รี วิ ชั ย นั ก บุ ญ แ ห่ ง ล้ า น น า
ที่ประดิษฐานอยู่ตรงเชิงดอยสุเทพเพื่อความเป็นสิริมงคลอีกด้วย
ก า ร เ ดิ น ท า ง
จากตัวเมืองสามารถเดินทางโดยใช้เส้นทางผ่านหน้ามหาวิทยาลัยและสวนสัตว์
เ ชี ย ง ใ ห ม่
สาหรับนักท่องเที่ยวที่ไม่มีรถส่วนตัวสามารถเดินทางมาที่วัดโดยรถสองแถวป
ระจาทางจากบริเวณห น้ามห าวิทยาลัย เชี ยงให ม่ด้านถนนห้วยแก้ว
ซึ่งบริการระหว่างเวลาประมาณ 05.00-17.00 น.
ดอยอ่างขาง

35. ตั้งอยู่ที่ตาบลอ่างขาง อาเภอฝาง ห่างจากเขตแดนไทยพม่าเพียง 5
กิโลเมตร การเดินทางไปตามทางหลวงหมายเลข 107 สายเชียงใหม่-ฝาง
ประมาณกิโลเมตรที่ 137 จะมีทางแยกซ้ายมือเข้าบ้านยางที่ตลาดแม่ข่า
เข้าไปอีกประมาณ 25 กิโลเมต ร เป็ นทางลาด ย าง สูงและค ด เคี้ย ว
ต้ อ ง ใ ช้ ร ถ ส ภ า พ ดี แ ล ะ มี ก า ลั ง สู ง ค น ขั บ ช า น า ญ
หรือจะหาเช่ารถสองแถวได้ที่ตลาดแม่ข่า
อ่ า ง ข า ง เป็ น ภ า ษ า เ ห นื อ ห ม า ย ถึ ง อ่ า ง สี่ เห ลี่ ย ม
ซึ่งได้ชื่ อมาจากลักษณ ะพื้ นที่เป็ นแอ่งกระทะ ล้อมรอบด้วยภูเข าสูง
อ ยู่ สู ง จ า ก ร ะ ดั บ น้ า ท ะ เ ล 1,400 เ ม ต ร
ทาให้อากาศบนดอยหนาวเย็นตลอดปี โดยเฉพาะในช่วงเดือนธันวาคม-
ม ก ร า ค ม อ า ก า ศ เย็ น จ น น้ า ค้ า ง ก ล า ย เ ป็ น น้ า ค้ า ง แ ข็ ง
นักท่องเที่ยวจึงควรเตรียมเครื่องกันหนาวมาให้พร้อม เช่น หมวก ถุงมือ
ถุงเท้า เสื้อกันหนาว
สถานที่น่าสนใจบนดอยมีหลายแห่ง ได้แก่
ส ถ า นี เ ก ษ ต ร ห ล ว ง อ่ า ง ข า ง
เป็ นสถานี วิจัยแห่งแรกของโครงการห ลวง เรื่องกาเนิด ข องสถานี ฯ
แห่งนี้เป็นเกร็ดประวัติเล่ากันต่อมาว่าครั้งหนึ่งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภู
มิพลอดุลยเดชเสด็จทางเฮลิคอปเตอร์ผ่านยอดดอยแห่งนี้และทอดพระเนตรลง
มาเห็นหลังคาบ้านคนอยู่กันเป็ นหมู่บ้าน จึงมีพระดารัสสั่งให้เครื่องลงจอด
เมื่ อ เส ด็ จ พ ร ะรา ช ด า เนิ น ล งม า ท อ ด พ ร ะเน ต ร เห็ น ทุ่ งด อ ก ฝิ่ น
และหมู่บ้านตรงนั้นก็คือหมู่บ้านของชาวเขาเผ่ามูเซอซึ่งในสมัยนั้นยังไว้แกละ
ถั ก เ ปี ย ย า ว แ ต่ ง ก า ย สี ด า ส ะ พ า ย ด า บ
พระองค์มีพ ระราชดารัสที่จะแปลงทุ่งฝิ่ นให้เป็ นแปลงเกษตร สถานี ฯ
จึงเกิด ขึ้นเมื่อพ .ศ . 2512มีโค รงการวิจัยผ ลไม้ ไม้ด อกเมืองห นาว

36. ง า น ส า ธิ ต พื ช ไ ร่ พื ช น้ า มั น
โดยมุ่งที่จะหาผลิตผลที่มีคุณค่าพอที่จะทดแทนการปลูกฝิ่ นของชาวเขา
และทาการส่งเสริมพัฒนาอาชีพเกษตรกรรมแก่ชาวเขาในบริเวณใกล้เคียง
พรรณไม้ที่ปลูก
- ไม้ผ ล เช่น บ๊วย ท้อ พลัม แอปเปิ ล สาลี่ พ ลับ กีวี องุ่น ราสป์ เบอร์รี
กาแฟพันธุ์อาราบิกา นัตพันธุ์ต่างๆ
- ไม้ดอก เช่น แกลดิโอลัส เยอบีราพันธุ์ยุโรป สแตติส ยิบโซฟิลลา คาร์เนชั่น
อัลสโตรมีเรีย ลิลี ไอริส แดฟโฟดิล
- ผัก เช่น ซูกินี เบบีแครอต กระเทียมต้น หอมญี่ปุ่น ผักกาดฝรั่ง แรดิช
เฟนเนล มันฝรั่ง ถั่วแดงหลวง และถั่วพันธุ์อื่นๆ

37. นางพญาเสือโคร่ง
ใน พื้ น ที่ ด อ ย อ่ า งข า ง ยัง มี ก า ร ฟื้ น ฟู ส ภ า พ ป่ าโ ด ย ต ร ง
ด้ ว ย ก า ร ป ลู ก ป่ า ด้ ว ย พ ร ร ณ ไ ม้ ห ล า ย ช นิ ด
ละการทิ้งพื้ นที่แนวป่ าให้พ รณไม้เกิด และเติบโต เองโด ยธ รรมชาติ
มีทั้งพรรณไม้ท้องถิ่น เช่น ไม้ไผ่ ไม้ก่อ แอปเปิ ลป่ า นางพญาเสือโคร่ง
หรือซากุระ และพรรณไม้โตเร็วจากไต้ห วัน 5 ชนิด คือ กระถินด อย
เมเปิลหอม การบูร จันทน์ทอง และเพาโลเนีย
ที่ ส ถ า นี ฯ
ยังเป็ นแหล่งเที่ยวชมวัฒนธรรมประเพณีพื้นบ้านชาวไทยภูเขาต่างๆ ได้แก่
เผ่ามูเซอดา ปะหล่อง และจีนฮ่อ รวมทั้งชมความงามตามธรรมชาติของผืนป่า
กิจ ก ร รม ดู น ก ซึ่ งมี น ก ทังน ก ป ร ะจ าถิ่ น แ ล ะน ก ห าย า ก ต่า งถิ่ น
พร้อมผลิตภัณฑ์จากงานวิจัย งานส่งเสริมเกษตรกรจาหน่ายใต้ตราสินค้า
" ด อ ย ค า " แ ล ะ ที่ พั ก ทั้ ง ใ น รู ป แ บ บ รี ส อ ร์ ท
บ้านพักแบบกระท่อมและลานกางเต็นท์พร้อมอาหารและเครื่องดื่มบริการ
ส ว น บ อ น ไ ซ อ ยู่ ใ น บ ริ เ ว ณ ส ถ า นี ฯ
เป็นแหล่งรวบรวมพันธุ์ไม้เขตอบอุ่นและเขตหนาวทั้งในและต่างประเทศ ปลูก
ดั ด แ ต่ ง โ ด ย ใ ช้ เ ท ค นิ ค บ อ น ไ ซ ส ว ย ง า ม น่ า ช ม
แ ล ะ ใ น บ ริ เ ว ณ เ ดี ย ว กั น ยั ง มี ส ว น ส มุ น ไ พ ร
ฤดูท่องเที่ยวอยู่ระหว่างเดือนพฤศจิกายน-มกราคม

38. ห มู่ บ้ า น คุ้ ม ตั้ ง อ ยู่ ใ ก ล้ กั บ ส ถ า นี ฯ เ ป็ น ชุ ม ช น เ ล็ ก
ๆประกอบด้วยผู้อยู่อาศัยหลายเชื้อชาติอยู่รวมกัน อาทิชาวไทยให ญ่
ช า ว พ ม่ า แ ล ะ ช า ว จี น ฮ่ อ
ซึ่งได้ตั้งถิ่นฐานอยู่ในบริเวณนี้และเปิดร้านค้าบริการแก่นักท่องเที่ยว
จุ ด ช ม วิ ว กิ่ ว ล ม
อยู่ทางด้านซ้ายมือก่อนถึงทางแยกซึ่งจะไปหมู่บ้านปะหล่องนอแลทางหนึ่ง
แ ล ะ บ้ า น มู เ ซ อ ข อ บ ด้ ง ท า ง ห นึ่ ง
ส า ม า ร ถ ช ม ท ะ เล ห ม อ ก แ ล ะ วิ ว พ ร ะ อ า ทิ ต ย์ ทั้ ง ขึ้ น แ ล ะ ต ก
มองเห็นทิวเขารอบด้านและหากฟ้าเปิดจะมองเห็นสถานีเกษตรหลวงอ่างขางด้
วย

39. ห มู่ บ้ า น น อ แ ล ตั้ ง อ ยู่ บ ริ เ ว ณ ช า ย แ ด น ไ ท ย -พ ม่ า
ค น ที่ นี่ เ ป็ น ช า ว เ ข า เ ผ่ า ป ะ ห ล่ อ ง เ ชื้ อ ส า ย พ ม่ า
แ ต่ เ ดิ ม ค น ก ลุ่ ม นี้ อ ยู่ ใ น พ ม่ า แ ล ะ พึ่ ง อ พ ย พ ม า
มี ภ าษ า แ ล ะ วัฒ น ธ ร ร ม เป็ น ข อ งต น เอ ง นั บ ถื อ ศ าส น าพุ ท ธ
ทุ ก วั น พ ร ะ ผู้ ค น ที่ นี่ ห ยุ ด อ ยู่ บ้ า น ถื อ ศี ล
จากหมู่บ้านนี้สามารถมองเห็นทิวทัศน์สวยงามของธรรมชาติบริเวณพรมแดน
ไทย-พม่า

40. ห มู่ บ้ า น ข อ บ ด้ ง
เป็นที่ที่ชาวเขาเผ่ามูเซอดาและเผ่ามูเซอแดงอาศัยอยู่ร่วมกัน คนที่นี่นับถือผี
มี วั ฒ น ธ ร ร ม แ ล ะ ค ว า ม เ ป็ น อ ยู่ อ ย่ า ง เ รี ย บ ง่ า ย
หมู่บ้านแห่งนี้ได้รับการส่งเสริมจากโครงการหลวงในด้านการเกษตรและด้าน
หั ต ถ ก ร ร ม พื้ น บ้ า น ( เ ช่ น อ า บู แ ค
เป็ นกาไลถักด้วยห ญ้าไข่เห ามีสีสันและลวด ลาย ในแบบของมูเซ อ)
บริเวณหน้าหมู่บ้านจะมีการจาลองบ้านและวิถีชีวิตของชาวมูเซอ โดยชาวบ้าน
ค รู
และนักเรียนโรงเรียนบ้านขอบด้งช่วยกันสร้างขึ้นมาเพื่อให้ผู้ที่สนใจได้มีโอกา
สเรียนรู้และศึกษาวัฒนธรรมของหมู่บ้านโดยที่ไม่เข้าไปรบกวนความเป็ นส่วน
ตั ว ข อ ง เ ข า ม า ก เ กิ น ไ ป
และยังมีโครงการมัคคุเทศก์น้อยที่อบรมเด็กนักเรียนโรงเรียนบ้านขอบด้งเพื่อ
ช่ ว ย อ ธิ บ า ย วิ ถี ชี วิ ต ข อ ง พ ว ก เ ข า ใ ห้ ผู้ ม า เ ยื อ น
ทั้งนี้เพื่อเป็นการปลูกจิตสานึกและสร้างความรักในท้องถิ่นให้เด็ก ๆ ด้วย
ห มู่ บ้ า น ห ล ว ง
ชาวหมู่บ้านหลวงเป็นชาวจีนยูนานที่อพยพมาจากประเทศจีนในสมัยสงครามโ
ลกครั้งที่ 2 และประกอบอาชีพด้านเกษตรกรรมเป็นหลัก อาทิ ปลูกผักผลไม้
เช่น พลัม ลูกท้อ และสาลี่
กิจกรรมท่องเที่ยวบนดอยอ่างขาง มีหลายอย่างที่สามารถทาได้เช่น
เดินเท้าศึกษาธรรมชาติ ขี่ล่อล่องไพร เป็นต้น

41. สิ่งอานวยความสะดวกสาหรับคนพิการและผู้สูงอายุ
- ทางลาด มีทางลาดหลายจุด ส่วนใหญ่มีความชัน ควรมีผู้ช่วยเหลือผู้ที่ใช้
Wheel Chair ในการขึ้นทางลาด
- ป้ าย สัญ ลักษ ณ์ มีห ลาย จุด ได้แก่ทางไปลิฟ ต์ ด้านห น้ าลิฟ ต์
และบริเวณห้องส้วม
- ห้องส้วม มีห้องส้วมเฉพาะสาหรับคนพิการแบบไม่แยกเพศจานวน 2
ชุด
- ลิฟต์ ทางพระธาตุดอยสุเทพจัดลิฟต์สาหรับคนพิการไว้ 1 ตัว
- ราวจับ มีราวจับบริเวณบันไดและทางลาดเกือบทุกจุด
อนุสาวรีย์พระนางจามเทวี
อ นุ ส า ว รี ย์ พ ร ะ น า ง จ า ม เ ท วี
ตั้ ง อ ยู่ ต า บ ล ใ น เ มื อ ง บ ริ เ ว ณ ส ว น ส า ธ า ร ณ ะ ห น อ ง ด อ ก
ห่ า ง จ า ก ศ า ล า ก ล า ง จั ง ห วั ด ป ร ะ ม า ณ ๑
กิโลเมตรสร้างขึ้นเพื่อเป็ นอนุสรณ์แด่พระนางจามเทวีซึ่งเป็ นองค์ปฐมกษัตริย์
แ ห่ ง น ค ร ห ริ ภุ ญ ไ ช ย
พระนางเป็ นปราชญ์ที่มีคุณธรรมความสามารถและกล้าหาญได้นาพุทธศาสนา
ศิลปวัฒนธรรมมาเผยแพร่ในดินแดนแถบนี้จนมีความรุ่งเรืองสืบมาจนถึงปัจจุ
บั น ส ม เ ด็ จ พ ร ะ บ ร ม โ อ ร ส า ธิ ร า ช ส ย า ม กุ ฏ ร า ช กุ ม า ร
ได้เสด็จมาทรงเปิดอนุสาวรีย์เมื่อวันที่ ๒ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๒๕
แม่สาย