Ευθύνη

1. Α.ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Η ευθύνη είναι η ηθική ή η νομική υποχρέωση του ατόμου να δίνει λόγο για
τις πράξεις του και απορρέει από τα δικαιώματα που απολαμβάνει ο άνθρωπος στο
πλαίσιο οργανωμένων κοινωνιών. Η υπευθυνότητα, όμως, είναι ηθική αρετή και
δηλώνει τη συναίσθηση και την ανάληψη της ευθύνης από τον άνθρωπο, που
εκφράζει έμπρακτα ότι έχει συνείδηση των υποχρεώσεών του.
1

2. Β. ΕΙΔΗ ΕΥΘΥΝΗΣ
Η ευθύνη εκδηλώνεται σε όλους τους χώρους της ανθρώπινης δράσης,
δηλαδή στην επιστήμη, στο επάγγελμα, στην πολιτική, στους φορείς αγωγής, σε
εθνικό επίπεδο. Διακρίνεται σε:
 Αυτοευθύνη: λογοδοτούμε στη συνείδησή μας.
 Ηθική ευθύνη: έλεγχος από τύψεις.
 Κοινωνική ευθύνη: ο άνθρωπος ελέγχεται από το περιβάλλον του, αλλά οι
όποιες παραβιάσεις δεν επισείουν ποινή.
 Νομική ευθύνη: η ευθύνη έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα, γι’ αυτό κάθε
παραβίαση επισείει ποινή.
Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑΣ
Η υπευθυνότητα μπορεί να οδηγήσει στην αυτοσυνειδησία και στην
αυτοπραγμάτωση, ενώ ενισχύει τη συνεκτικότητα των κοινωνιών, αφού σημείο
αναφοράς της είναι ο άνθρωπος, αδιακρίτως φυλής, χρώματος, τάξης και
θρησκείας.
Α)Το άτομο
Η ύπαρξη υπευθυνότητας σε κάθε άνθρωπο λογίζεται σε σχέση με τον εαυτό
του και το συνάνθρωπο:
 Ενημερώνεται, κρίνει και αξιολογεί, δεν παγιδεύεται στην κατευθυνόμενη
πληροφόρηση, ούτε μαζοποιείται.
 Αγωνίζεται για την πνευματική του διεύρυνση.
 Προβαίνει σε αυτοκριτική, είναι εγκρατής.
 Προάγει την ψυχική και σωματική του υγεία.
 Ζει με το συνάνθρωπο και για το συνάνθρωπο.
 Τηρεί νόμους, διεκδικεί τα δικαιώματα, όχι μόνο ατομικά, αλλά και
συλλογικά.
 Ανέχεται το διαφορετικό, δε συμπεριφέρεται ρατσιστικά.
2

3.  Ελέγχει την ηγεσία, είναι ευσυνείδητος επαγγελματικά, υπεύθυνος πολίτης
και ανοιχτός στο γόνιμο κοσμοπολιτισμό.
Β) Οι φορείς
Η υπευθυνότητα διαφαίνεται ειδικότερα στο ρόλο των φορέων αγωγής,
απέναντι στους νέους:
 Οι γονείς: νουθεσία, εμφύσηση αξιών, γόνιμος διάλογος.
 Οι εκπαιδευτικοί: σεβασμός στους νέους, σχολείο ανοιχτό στην κοινωνία,
διάπλαση δημιουργικών προσωπικοτήτων.
 Οι δημοσιογράφοι: αποκάλυψη της αλήθειας , στηλίτευση των κακώς
κειμένων, προβολή ουσιαστικών προγραμμάτων.
 Οι άνθρωποι του πνεύματος (επιστήμονες, καλλιτέχνες, ιεράρχες):
απεξάρτηση από συμφέροντα, απόρριψη της αλαζονείας που απορρέει από
θέσεις και αξιώματα, εκλαΐκευση της γνώσης τους και σθεναρή υποστήριξη
του πανανθρώπινου καλού.
 Οι πολιτικοί: υιοθέτηση κοινωνικής πολιτικής για όλο το κοινωνικό σύνολο
και όχι για μια μόνο μερίδα αυτού, θέσπιση δίκαιων νόμων και διασφάλιση
της εφαρμογής τους.
ΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΑΙΤΗΜΑ ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑΣ
1. Διαπιστώσεις
Λίγοι είναι εκείνοι που κινούνται σήμερα στη σφαίρα του δικαίου, του
καθήκοντος και της αυταπάρνησης. Οι περισσότεροι άνθρωποι
αποδεικνύονται φυγόπονοι και ανεύθυνοι. Η ευθύνη χρησιμοποιείται κυρίως
ως άλλοθι, που μετατίθεται στις πλάτες κάποιων άλλων: «δε φταίμε εμείς,
αλλά πάντα οι άλλοι». Έτσι, για παράδειγμα, μπορούμε να αναφέρουμε το
Μικρασιατικό πόλεμο, τον εμφύλιο πόλεμο, την πολιτική ζωή (φταίνε οι
πολιτικοί και όχι οι πολίτες), τα Μ.Μ.Ε. (ευθύνονται οι πομποί και ποτέ οι
δέκτες) κ.λ.π. Το σύγχρονο πρόσωπο της ανευθυνότητας φαίνεται έντονα
στους ακόλουθους τομείς:
 Τα Μ.Μ.Ε.: προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
3

4.  Η επιστήμη- τεχνολογία: εφαρμογές οπλικών συστημάτων.
 Η πολιτική: λαϊκισμός, δημαγωγία.
 Ο αθλητισμός: αναβολικά, στημένα παιγνίδια.
 Η φύση: υποβάθμιση του περιβάλλοντος.
 Οι σχέσεις :διαπροσωπικές και διακρατικές.
2. Αίτια
Για τη μη επίδειξη υπευθυνότητας φαίνεται πως ευθύνονται:
 Ο φόβος ανάληψης της ευθύνης , γιατί έχει κόστος.
 Η εδραίωση της αντίληψης ότι η υπευθυνότητα δε συμφέρει στο
άτομο.
 Η έλλειψη δημοκρατικής παιδείας και ουσιώδους αγωγής από τους
φορείς (οικογένεια, σχολείο, Μ.Μ.Ε.)
 Το κράτος με τη χαλάρωση ή την έλλειψη των μηχανισμών ελέγχου.
 Η κρίση των αξιών, η παρακμή των ιδανικών.
 Ο ατομικισμός.
 Η θεοποίηση του χρήματος.
 Η εξειδίκευση που προβάλλει περιορισμένη ευθύνη μόνο για το ειδικό
αντικείμενο εργασίας.
 Ο φανατισμός.
 Η δίψα για διάκριση και υπεροχή με κάθε τίμημα.
3. Προτάσεις υπευθυνότητας
Η ευθύνη είναι ο δρόμος ο λιγότερο περπατημένος. Για να τον πορευθούμε,
απαιτούνται τα ακόλουθα:
 Ο νέος να λαμβάνει ουσιαστική αγωγή και να είναι φορέας ανθρωπισμού και
παιδείας.
 Τα πρότυπα να είναι γνήσια κι όχι κίβδηλα.
4

5.  Η επιδίωξη αυτοσυνειδησίας, η έκφραση ανιδιοτελούς διαθέσεως, η
απόκτηση κριτικής ικανότητας, η συμμετοχή σε κοινωφελείς οργανώσεις.
 Οι φορείς εξουσίας να ανταποκρίνονται στο ρόλο τους και κυρίως να
εμπεδώσουν το θεμελιώδες κοινωνικό αξίωμα ότι η εύρυθμη λειτουργία της
κοινωνίας προϋποθέτει πολίτες κι όχι άτομα.
5

6.  Η επιδίωξη αυτοσυνειδησίας, η έκφραση ανιδιοτελούς διαθέσεως, η
απόκτηση κριτικής ικανότητας, η συμμετοχή σε κοινωφελείς οργανώσεις.
 Οι φορείς εξουσίας να ανταποκρίνονται στο ρόλο τους και κυρίως να
εμπεδώσουν το θεμελιώδες κοινωνικό αξίωμα ότι η εύρυθμη λειτουργία της
κοινωνίας προϋποθέτει πολίτες κι όχι άτομα.
5