Έκθεση Γ΄Λυκείου: Παιδεία - Εκπαίδευση

1. ΠΑΙΔΕΙΑ - ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
«Είναι προτιμότερο να είναι κανείς ζητιάνος
παρά αμόρφωτος.. γιατί ο πρώτος έχει ανά-
γκη χρημάτων, ενώ ο άλλος ανθρωπισμού..»
Αρίστιππος

2. ΕΥΡΥΤΕΡΟ
ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
ΠΑΙΔΕΙΑ: είναι ένα σύστημα αγωγής που στοχεύει στη διαμόρφωση
ελεύθερων, αυθύπαρκτων και ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων, ικανών να
αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις της κοινωνικής πραγματικότητας..
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: είναι φορέας της παιδείας, που σκόπιμα, συστηματικά,
συνειδητά και προγραμματισμένα παρέχει αγωγή στους νέους μέσα στο
σχολείο..
ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΟΡΩΝ
 η εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από το σχολείο, ενώ η πλατιά
παιδεία είναι ένα φαινόμενο που συντελείται σ’ όλους τους χώρους και τομείς
της ανθρώπινης δραστηριότητας..
 η εκπαίδευση διαρκεί συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (καλύπτει την
παιδική και εφηβική ηλικία), ενώ η παιδεία αφορά όλη τη ζωή του ανθρώπου..
 η εκπαίδευση αφορά ορισμένα σύνολα ανθρώπων, ενώ η παιδεία όλους
τους ανθρώπους..
 η εκπαίδευση είναι σκόπιμη, συστηματική, προγραμματισμένη, ενώ η
παιδεία κρίνεται περισσότερο ως ευκαιριακή, έμμεση, βιωματική..
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ – ΦΟΡΕΙΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
 οικογένεια  επάγγελμα
 εκπαίδευση  ψυχαγωγία
 ΜΜΕ  πολιτιστικό κλίμα
 πολιτεία .
 κοινωνικό περιβάλλον .
ΣΤΟΧΟΙ – ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ/ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
 πλατιά – σφαιρική γνώση: γνώση του εαυτού μας και του εξωτερικού
κόσμου (για τον άνθρωπο, τις ανάγκες του, το φυσικό και κοινωνικό
περιβάλλον)..
 καλλιέργεια των πνευματικών ικανοτήτων: όξυνση λογικής, κρίσης,
προβληματισμού, φαντασίας, οξυδέρκειας.. αυτόνομη σκέψη, απαλλαγή
από φανατισμούς, προκαταλήψεις και δόγματα, αποφυγή της δημαγωγίας και
της μαζοποίησης..
 ηθική αγωγή: με υγιή πρότυπα, διαχρονικές αξίες και υψηλά ιδανικά
συντελείται η διαμόρφωση ορθών αξιολογικών κριτηρίων, επιχειρείται η
σαφής διάκριση του καλού απ’ το κακό, καλλιεργείται ο σεβασμός, η αγάπη, η
υπευθυνότητα, ..τα ανθρωπιστικά ιδεώδη  εξανθρωπίζεται ο άνθρωπος..
2
ΠΑΙΔΕΙΑ - ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

3.  εξευγενισμός – εξωραϊσμός εσωτερικού κόσμου: φέρνοντας το άτομο σε
επαφή με την τέχνη, το ωραίο, την αρμονία και καλλιεργώντας τα αισθητικά
του κριτήρια  εκλέπτυνση αισθημάτων, ψυχική ωριμότητα..
 κοινωνικοποίηση: με την αγωγή που παρέχεται, τους κανονισμούς, τις
ποινές, τους επαίνους, την άμιλλα.., καλλιεργούνται οι κοινωνικές αρετές και
καθίσταται ο πολίτης από την παιδική του ηλικία από μονάδα μέλος της
ομάδας και της ευρύτερης κοινωνίας.. στοιχεία που βοηθούν τη διαδικασία της
κοινωνικοποίησης στο σχολείο είναι η συνεργασία, οι συναναστροφές, οι
συλλογικές εργασίες, το ομαδικό παιχνίδι, η πειθαρχία, η γνώση των
δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων..
 πολιτικοποίηση: με πλατιά και αντικειμενική ενημέρωση ως προς τις
πολιτικές δομές και διαδικασίες της κοινωνίας, με ειδικά μαθήματα, με την
καλλιέργεια της υπευθυνότητας και του διαλόγου, με την ορθή λειτουργία των
μαθητικών κοινοτήτων, με την καλλιέργεια δημοκρατικής συνείδησης..
 ένταξη στις εργασιακές – οικονομικές δομές: με ορθό επαγγελματικό
προσανατολισμό και παροχή ειδικών γνώσεων, το άτομο έχει τα εφόδια για να
επιλέξει και να ασκήσει το επάγγελμά του, με αποτέλεσμα να καθίσταται
έτοιμο να ενταχθεί στην παραγωγική διαδικασία και στον οικονομικό
μηχανισμό της κοινωνίας του..
 διαμόρφωση κουλτούρας: μέσω της πνευματικής και αισθητικής
καλλιέργειας, της επαφής με την τέχνη, της ενημέρωσης για τα πολιτιστικά
δρώμενα και των πολιτιστικών δραστηριοτήτων που οφείλει να αναπτύσσει το
σχολείο, το άτομο εισάγεται στο πολιτιστικό κλίμα της εποχής του και γνωρίζει
τον εγχώριο και τον παγκόσμιο πολιτισμό..
 εκγύμναση – σωματική ευεξία..
 οικουμενική συνείδηση: διαμόρφωση διεθνιστικού πνεύματος, άρση
εθνικών προκαταλήψεων, προβολή των επιπτώσεων των πολέμων,
εξισορρόπηση του πατριωτικού αισθήματος με την κοσμοπολίτικη αντίληψη,
προώθηση της διακρατικής συνεργασίας..
Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΣΜΑ ΤΟΥ ΦΑΝΑΤΙΣΜΟΥ
 παιδεία = πλατιά γνώση, απομάκρυνση από την άγνοια – την αμάθεια – την
ημιμάθεια, πολυπρισματική οπτική γωνία…  αναίρεση του φανατισμού..
 παιδεία = καλλιέργεια πνευματικών ικανοτήτων, όξυνση της κρίσης και του
ορθού προβληματισμού, δυνατότητα δημιουργικής αμφισβήτησης.. 
αντίσταση στην πλάνη, την προκατάληψη, την άκριτη προσκόλληση σε
θεωρίες..
 παιδεία = εξευγενισμός, χαλιναγώγηση των παθών, απάλυνση της
τραχύτητας των ενστίκτων, ευαισθητοποίηση, ηθικοποίηση, καλλιέργεια του
εσωτερικού κόσμου, όξυνση της ηθικής συνείδησης, ανεκτικότητα,
αλληλοσεβασμός, διαλλακτικότητα..  αδυναμία ανάπτυξης του φανατισμού..
 παιδεία = κοινωνική συνείδηση, γνώση δικαιωμάτων και υποχρεώσεων,
υπηρέτηση κοινού συμφέροντος, αλληλεγγύη, ομαδικότητα, συνεκτικότητα,
αποφυγή αντικοινωνικών - βίαιων συμπεριφορών..  καταδίκη των
παθιασμένων συμπεριφορών, της μισαλλοδοξίας, του φανατισμού..
3

4. ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Ορισμός: η παιδεία – εκπαίδευση που ενδιαφέρεται για τον άνθρωπο και τις
ανάγκες του, ιδιαίτερα τις ηθικοπνευματικές και αποβλέπει στην ολόπλευρη
ανάπτυξη της προσωπικότητάς του..
Στόχοι:
 η καλλιέργεια του εσωτερικού κόσμου, η διάδοση των ανθρωπιστικών
ιδανικών, η ευαισθητοποίηση και η ηθικοποίηση..
 η παροχή πλατιάς γνώσης  σφαιρική θέαση της πραγματικότητας,
ισόρροπη ανάπτυξη του ατόμου..
 η ανάπτυξη του πνευματικού πολιτισμού..
 η ανάπτυξη της κοινωνικής ευημερίας και των κοινωνικών αρετών
(συνεργασία, αλληλεγγύη, κοινωνική συνείδηση, υπηρέτηση κοινού
συμφέροντος..)..
ΤΕΧΝΟΚΡΑΤΙΚΗ – ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Ορισμός: η αγωγή που αποβλέπει κυρίως στην επαγγελματική κατάρτιση του
ατόμου, ώστε να είναι ικανό να αναλάβει και να ασκήσει αποτελεσματικά
κάποιο επάγγελμα..
Στόχοι:
 να δώσει ορθολογικό επαγγελματικό προσανατολισμό..
 να ασκήσει τις δεξιότητες του ατόμου που απαιτούνται για την άσκηση του
επαγγέλματος..
 να δώσει εξειδικευμένες γνώσεις σε διάφορους τομείς της τεχνολογίας και
της επιστήμης, ώστε να καταστήσει το άτομο ικανό να ανταποκριθεί στις
τεχνοοικονομικές ανάγκες της εποχής..
Επιπτώσεις της στροφής της παιδείας σε τεχνοκρατικούς στόχους
 χρησιμοθηρία γνώσης (αξιοποίηση της γνώσης σύμφωνα με τις οικονομικές
επιταγές της εποχής)..
 ο επαγγελματικός προσανατολισμός γίνεται με κριτήρια κυρίως οικονομικά
κι όχι με βάση τι ικανοποιεί και εκφράζει το άτομο..
 στροφή των νέων σε θετικές – οικονομικές επιστήμες (αυτές αποσκοπούν
στη βελτίωση του υλικού μέρους της ζωής μας) και στον υλιστικό τρόπο
ζωής..
 καλλιέργεια ανταγωνισμού, βαθμοθηρικό σύστημα, έξαρση ατομικισμού,
κρίση κοινωνικής συνείδησης..
 επιφόρτιση των παιδιών με πολύωρο διάβασμα, άγχος..
 απόκτηση ειδικών γνώσεων = πνευματική μονομέρεια, αδυναμία σφαιρικής
θέασης των πραγμάτων, αδυναμία καλλιέργειας όλων των κλίσεων –
ενδιαφερόντων..
 όταν η γνώση αντιμετωπίζεται ως εμπορικό εργαλείο, τότε εύκολα θα
χρησιμοποιηθεί σε βάρος του ανθρώπου..
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: αν και απόλυτη διάκριση των δύο μορφών εκπαίδευσης
μόνο θεωρητικά μπορεί να γίνει, μπορούμε υπεραπλουστεύοντας να πούμε
ότι η ανθρωπιστική παιδεία διαμορφώνει ανθρώπους και η τεχνοκρατική
επαγγελματίες, ειδικούς, τεχνοκράτες.. επειδή όμως η εποχή μας έχει ανάγκη
4

5. και από τους δύο, επειδή ολοκληρωμένη είναι η παιδεία όχι μόνο όταν
διαπλάθει τον εσωτερικό κόσμο αλλά και όταν προετοιμάζει το νέο για τη ζωή,
απαιτείται συνδυασμός των δύο μορφών εκπαίδευσης..
ΔΙΑΒΙΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑ
Ορισμός: η μακρόχρονη, ισόβια επαφή με την παιδεία και τα πνευματικά
αγαθά.. η συνεχής βελτίωση των γνώσεων και η παρακολούθηση της εξέλιξης
του πολιτισμού στους διάφορους τομείς του..
Είναι αναγκαία: επειδή ζούμε σε μια μεταβατική και ταχύρυθμη εποχή..
άλλωστε, οι συνθήκες διαφοροποιούνται διαρκώς και, αν θέλει κανείς να
ανταποκριθεί στη σύγχρονη ζωή, οφείλει να «παιδεύεται» αδιάλειπτα..
Προϋποθέσεις:
 η προσωπική θέληση, η δίψα για μάθηση και αυτοβελτίωση..
 μέριμνα της πολιτείας η οποία μπορεί να εκφραστεί ως εξής:
 παροχή γνώσεων σε πλατιές μάζες (ανοικτά πανεπιστήμια)
 βραδινά προγράμματα επιμόρφωσης
 ειδικές τηλεοπτικές εκπομπές
 οικονομικές επιχορηγήσεις στις ασθενείς οικονομικά τάξεις
 οικονομικές διευκολύνσεις για την παρακολούθηση των πολιτιστικών
δρώμενων (μείωση τιμών βιβλίου, θεατρικών παραστάσεων..)
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
 αποφυγή μηχανιστικής μάθησης, απομνημόνευσης..
 διάλογος προς καλλιέργεια της κριτικής σκέψης των μαθητών..
 ανακάλυψη των ικανοτήτων / δεξιοτήτων των μαθητών και αξιοποίησή
τους..
 ανάθεση συλλογικών εργασιών και παρουσίασή τους..
 πρακτική εφαρμογή της θεωρίας – εξάσκηση (εργαστήρια, Η/Υ..)..
 εκδηλώσεις (θεατρικές, μουσικές, αθλητικές..)..
 οικολογικές δραστηριότητες (ανακύκλωση, δεντροφυτεύσεις..)..
 σχολική εφημερίδα..
 εκπαιδευτικές εκδρομές..
 επισκέψεις σε μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους, πολιτιστικά μνημεία..
 ορθή λειτουργία των μαθητικών κοινοτήτων..
 ανταλλαγές μαθητών (έμπρακτη γνωριμία άλλων πολιτισμών, πολιτιστικές
«διασταυρώσεις»)..
 επαφή του μαθητή με την κοινωνική πραγματικότητα..
ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
 εκπαίδευση για όλους, μη αποκλεισμός μαθητών προερχόμενων από
μειονοτικές ομάδες..
 απουσία καθηγητών – αυθεντιών που συμπεριφέρονται με αυταρχικό
τρόπο..
 διάλογος, δικαίωμα διαφωνίας, πολυφωνία..
 ισότιμη μεταχείριση των μαθητών..
 εξοβελισμός των όποιων ρατσιστικών μηνυμάτων..
5

6.  σχολική δικαιοσύνη: επιβραβεύσεις και ποινές, εφαρμογή των κανόνων
χωρίς καταχρήσεις..
 διοχέτευση δημοκρατικών αξιών, διάπλαση νέων εσωτερικά
εκπολιτισμένων και ικανών να ζουν σε μια δημοκρατική κοινωνία..
 μαθήματα κοινωνικής και πολιτικής αγωγής..
 δραστηριότητες που ευνοούν τη συνεργασία, την ομαδικότητα, την
ανεκτικότητα, τον αλληλοσεβασμό, την άμιλλα..
 υγιής λειτουργία των μαθητικών κοινοτήτων..
 όξυνση της κριτικής σκέψης που θωρακίζει το άτομο απέναντι στις
προπαγάνδες – προσπάθειες χειραγώγησης και το μετατρέπει σε ουσιαστικό
υποστηρικτή των δημοκρατικών διαδικασιών..
 διαμόρφωση αυτενεργών – ανεξάρτητων ατόμων με έντονη τη βούληση
της ελευθερίας..
ΠΡΟΤΕΡΗΜΑΤΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΥ
 Να διακρίνεται από υπευθυνότητα και ευσυνειδησία..
 Να διαθέτει γνώσεις και επιστημονική κατάρτιση..
 Να διέπεται από υψηλό ήθος: τιμιότητα – αίσθημα δικαίου..
 Να έχει αγάπη για τα παιδιά..
 Να χαρακτηρίζεται από διάθεση ειλικρινούς προσφοράς..
 Να είναι οπλισμένος με κατανόηση και υπομονή..
 Να σέβεται τους μαθητές του και να μη τους αντιμετωπίζει άνισα..
 Να έχει ως στόχο του την ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών
του..
 Να είναι γνώστης της πολύπλοκης κοινωνικής πραγματικότητας και
αντικειμενικός αναμεταδότης – ερμηνευτής της στους μαθητές.. .
ΡΟΛΟΣ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
 εξειδίκευση και προετοιμασία των φοιτητών για ανταπόκριση στα μετέπειτα
εργασιακά τους καθήκοντα (πρακτική εφαρμογή της παρεχόμενης θεωρητικής
γνώσης, άρτια εκπαίδευση)..
 ανταλλαγές με φοιτητές του εξωτερικού προς εντοπισμό του επιπέδου
τεχνογνωσίας στις αντίστοιχες ξένες σχολές και προς απόκτηση οικουμενικής
συνείδησης (ο επιστήμονας πρέπει να υπηρετεί το παγκόσμιο και όχι μόνο το
εθνικό συμφέρον..)..
 ηθικοποίηση των φοιτητών προς θεμιτή μελλοντικά χρήση των γνώσεών
τους, υπευθυνοποίησή τους και αποφυγή της όποιας σκέψης τους για
στράτευση σε συμφέροντα..
 ουσιαστική ανάπτυξη της κοινωνικής συνείδησης των προετοιμαζόμενων
επιστημόνων, προκειμένου να εξασφαλιστεί η υιοθέτηση από μέρους τους του
δόγματος «επιστήμη για τον άνθρωπο»..
 πέραν της εξειδίκευσης, παροχή πλατύτερων γνώσεων ώστε ο
εκκολαπτόμενος επιστήμονας να μην αποδεικνύεται αδαής σε ευρύτερα
γνωστικά αντικείμενα.. απαιτείται σε κάθε εξάμηνο σπουδών η ύπαρξη ενός
μαθήματος που θα αφορά τη σφαιρικότερη παιδεία του ατόμου (ψυχολογία,
τέχνη..)..
6

7.  πολιτικοποίηση των φοιτητών προς ενεργό συμμετοχή τους μετέπειτα στα
κοινά..
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
 ανεπάρκεια κτιριακών εγκαταστάσεων, προβλήματα θέρμανσης –
καθαριότητας – ασφαλούς στέγασης..
 έλλειψη τεχνολογικού εξοπλισμού – εργαστηρίων – εποπτικών μέσων..
 δυσνόητα βιβλία, υπέρογκη ύλη σε ορισμένα μαθήματα, αδυναμία
εμπέδωσης από τους μαθητές..
 απαρχαιωμένες μέθοδοι διδασκαλίας..
 μηχανιστική αποστήθιση και όχι καλλιέργεια της κριτικής σκέψης..
 απουσία εξειδικευμένου προσωπικού σε ορισμένες περιπτώσεις..
 ελλιπής σχολικός επαγγελματικός προσανατολισμός..
 βαθμοθηρία – άγχος – ανταγωνισμός..
 αδυναμία καλλιέργειας ηθικών αρχών και απουσία ολοκληρωμένης
κοινωνικοποίησης..
 διαταραγμένες σχέσεις μαθητών – καθηγητών..
 έλλειψη σοβαρών οικονομικών κινήτρων στους καθηγητές (χωρίς αυτό να
αναιρεί τις ευθύνες τους), χαλάρωση ορισμένων καθηγητών, καχυποψία ως
προς τις δυνατότητες παροχής ποιοτικής αγωγής, στροφή στα φροντιστήρια /
παραπαιδεία, καλλιέργεια αρρωστημένης νοοτροπίας στο μαθητή: το σχολείο
χώρος διασκέδασης..
 σύστημα πανελληνίων εξετάσεων (άγχος – πολλές ώρες μαθητικής
εργασίας ανά ημέρα / εξάντληση / αποστροφή για τη μάθηση – παραμέληση
μη εξεταζόμενων μαθημάτων).. λανθασμένη αντίληψη ότι όλοι μπορούν και
πρέπει να σπουδάσουν, καθώς επίσης ότι το πανεπιστημιακό πτυχίο
διαφοροποιεί κοινωνικά προς τα πάνω τον κάτοχό του.. απομάκρυνση από
τους θεμελιώδεις στόχους της παιδείας και επικέντρωση στο κυνήγι μιας
πανεπιστημιακής θέσης..
 εγκατάλειψη της τεχνικής παιδείας..
 εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις:ανολοκλήρωτες, ανεπαρκείς, αποτυχημένες..
ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
 υλικοτεχνικά προβλήματα: μεγαλύτερα κονδύλια, οικονομική ενίσχυση από
το Κράτος..
 προβλήματα πνευματικού χαρακτήρα:
 έμφαση στην κριτική σκέψη..
 εκσυγχρονισμός βιβλίων έπειτα από συνεργασία υπουργείου – καθηγητών
– μαθητών..
 εξειδικευμένο εκπαιδευτικό προσωπικό..
 σεμινάρια για τους καθηγητές..
 εισαγωγή νέων μαθημάτων (π.χ. πρώτες βοήθειες)..
 προαγωγή έρευνας / εμπέδωση της ύλης με πρακτικό τρόπο..
 εργασίες συνθετικές..
 αποκατάσταση σχέσεων καθηγητών – μαθητών:
 γνώσεις παιδοψυχολογίας από τους καθηγητές..
 ισότιμη μεταχείριση μαθητών και αποφυγή ρατσιστικών διακρίσεων από
τους εκπαιδευτικούς..
7

8.  σεβασμός από τους μαθητές προς τους παιδαγωγούς τους..
 εφαρμογή των κανονισμών του σχολείου..
 συνεντεύξεις καθηγητών – γονέων και καθηγητών – μαθητών (= καλύτερη
γνωριμία του μαθητή και των ιδιαιτεροτήτων του)..
 αναβάθμιση τεχνικής εκπαίδευσης:
 οικονομική ενίσχυση της τεχνικής εκπαίδευσης κι όχι απαξίωση από την
πολιτεία..
 ενημέρωση μαθητών και γονέων για τις προοπτικές των τεχνικών
επαγγελμάτων και τις απολαβές τους..
 αποδέσμευση του σχολείου από την εισαγωγή των μαθητών στα
πανεπιστήμια..
 αστάθεια εκπαιδευτικών συστημάτων: χάραξη ενιαίας εκπαιδευτικής
πολιτικής από τα κόμματα / μακροχρόνιος προγραμματισμός..
Συμπέρασμα: Η λήψη των παραπάνω μέτρων θα αναβαθμίσει το κύρος του
σχολείου και θα περιορίσει το φαινόμενο της παραπαιδείας..
«Ο άνθρωπος είναι το αγριότερο όλων των ζώων με-
σα στη φύση. Αν λάβει σωστή παιδεία γίνεται το ημε-
ρότερο και το πλέον θείο..»
Πλάτωνας
8