Κοινωνικοποίηση και κοινωνικός έλεγχος, ΚΠΑ για τη Γ΄ Γυμνασίου

1. ΚΕΦ. 5Ο
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ
ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ
ΕΛΕΓΧΟΣ
Υ Π . Κ Α Θ Η Γ Η Τ Ρ Ι Α : Π Α Π Α Δ Ο Π Ο Υ Λ Ο Υ Κ Ω Ν .
Κοινωνική και Πολιτική
Αγωγή

2. Έννοια και περιεχόμενο κοινωνικοποίησης
 Με την κοινωνικοποίηση μεταβιβάζεται στο άτομο ο
πολιτισμός (γνώσεις, αξίες ,κανόνες συμπεριφοράς)
της κάθε κοινωνίας .
 Η κοινωνικοποίηση είναι μια διαδικασία μάθησης
και μεταβίβασης από γενιά σε γενιά αξιών,
προτύπων, γνώσεων για να εξασφαλίζεται η
συνέχεια του πολιτισμού μιας κοινωνίας.
 Η κοινωνικοποίηση θεωρείται πετυχημένη όταν
«μας μιλά η φωνή της συνείδησης».

3.  Κοινωνικοποίηση επομένως είναι η
εσωτερίκευση των κοινωνικών κανόνων και
αξιών, η αφομοίωση από το άτομο , των
κανόνων συμπεριφοράς που κάθε κοινωνία ή
κοινωνική ομάδα θεωρεί αποδεκτά.

4. Χαρακτηριστικά της κοινωνικοποίησης
 1. Είναι μια διαδικασία δυναμική δηλαδή αλλάζει,
μεταβάλλεται:
 Α. από κοινωνία σε κοινωνία π.χ. αρχαία Αθήνα #
Σπάρτη –διαπαιδαγώγηση νέων
 Β. από εποχή σε εποχή π.χ. γάμοι σε νεαρή ηλικία
στην Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα
 Γ. από κοινωνική ομάδα σε κοινωνική ομάδα π.χ. οι
αλλοδαποί στη χώρα μας ζουν με τους κανόνες της
ελλην. κοινωνίας αλλά και με τα δικά τους
πολιτιστικά στοιχεία .

5.  2. Διαδικασία διαρκής :
το άτομο κοινωνικοποιείται σε όλη τη διάρκεια της
ζωής του με βάση τη συμμετοχή του σε διάφορες
κοινωνικές ομάδες.
 3.Διαδικασία αλληλεπίδρασης ανάμεσα στην
κοινωνία και το άτομο.
Η κοινωνία με τους κανόνες και τις αξίες της
επηρεάζει το άτομο αλλά δέχεται και επιρροές
από τις πρωτοβουλίες , συμπεριφορές των
ατόμων.

6. ΦΟΡΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Θεσμοί και κοινωνικές ομάδες που επηρεάζουν τη
διαδικασία κοινωνικοποίησης.
 ΤΥΠΙΚΟΙ : Οικογένεια – εκπαίδευση
 ΑΤΥΠΟΙ: Παρέες συνομηλίκων
 1. Οικογένεια: Πρωτογενής βασικός φορέας
κοινωνικοποίησης , αναλαμβάνει το άτομο από τη
γέννησή του και του μεταβιβάζει αξίες , πρότυπα,
κανόνες συμπεριφοράς .
Το άτομο βιώνει τις πρώτες και σημαντικές
επιδράσεις - διαμορφώνει την προσωπικότητά
του.

7.  2. Το σχολείο: βασικός τυπικός φορέας .
 Το άτομο εγκαταλείπει για πρώτη φορά την
οικογένεια.
 Αναλαμβάνει ευθύνες
 Δοκιμάζει πρότυπα και συμπεριφορές που έμαθε
μέσα στην οικογένεια.
 Οι σύγχρονες ανάγκες των κοινωνιών καθιστούν
υποχρεωτική τη δια βίου εκπαίδευση των ατόμων.(
υποχρεωτική εκπαίδευση, μεταπτυχιακές σπουδές
κλπ)

8.  3. Η θρησκεία : επιδρά στην κοσμοθεωρία του
ατόμου και στον πολιτισμό της κάθε κοινωνίας
(θρησκευτικά ήθη, έθιμα, αξίες και πρότυπα
συμπεριφοράς)
Καθορίζει τον τρόπο ζωής των ατόμων στην
καθημερινότητά τους (π.χ. ενδυμασία, διατροφή,
κοινωνική οργάνωση )
 4. Το κράτος : με τους νόμους που θεσμοθετεί
επηρεάζει το σύνολο της κοινωνικής ζωής
Επιδρά στην οικογένεια , εκπαίδευση ,οικονομία
κ.λ.π.

9.  Οι παρέες των συνομηλίκων: άτυπος φορέας
 Το παιδί δοκιμάζει νέες εμπειρίες μακριά από το
σχολείο και την οικογένεια
 Τα άτομα διαμορφώνουν νέα αντίληψη του «εμείς»
 Ανταγωνίζονται
 Συμβιβάζονται
 Βιώνουν υποχρεώσεις – δικαιώματα- θέσεις και
ρόλους.

10. Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης
 Τύπος, ραδιόφωνο,
τηλεόραση, βιβλία,
κινηματογράφος, διαδίκτυο)
 Η κοινωνικοποίηση δεν είναι
φανερή λειτουργία τους.
 Σε αντίθεση με τους άλλους
φορείς :
 Λειτουργούν :
 Α) απρόσωπα (ίδιο μήνυμα
σε μεγάλο κοινό = μαζικά)
 Β) έμμεσα: στη μετάδοση
του μηνύματος παρεμβαίνει
το «μέσο» (έντυπο,
ραδιόφωνο, τηλεόραση)

11. Τεράστια η εξουσία των ΜΜΕ
 Η τηλεόραση λόγω της
εικόνας «κατευθύνει» τα
άτομα.
 Θετική επίδραση :
 Ενημέρωση
 Ψυχαγωγία
 Εκπαίδευση ατόμων
(εκπαιδευτική
τηλεόραση , ζώνες
πολιτισμού)
 Αρνητική:
 Αρνητικά πρότυπα (βίας,
καταναλωτισμού)
 Παραπληροφόρηση:
μετάδοση πληροφοριών
που αποκρύπτουν ή
διαστρεβλώνουν την
αλήθεια για την
εξυπηρέτηση
συμφερόντων,
οικονομικών ή
πολιτικών.

13. ΜΜΕ και Πολιτική

14. Τρόποι κοινωνικοποίησης
 2.Ταύτιση με κοινωνικά
πρότυπα:
 Στόχος της κοινωνίας οι –κατά
το δυνατόν-ομοιόμορφες
συμπεριφορές
 το άτομο ταυτίζεται με ρόλους,
ομάδες για να εκφραστεί , για να
αναπτύξει την αίσθηση του
«εμείς».
 Τα πρότυπα αντιφατικά :
 - καταναλωτικά από τα ΜΜΕ #
αντικαταναλωτικά από το
σχολείο
 Η ελευθερία επιλογής είναι
μια δημοκρατική αξία μέσα
από την οποία
διαμορφώνεται τελικά η
προσωπικότητα του ατόμου.
 Οι τρόποι που χρησιμοποιούν οι
φορείς για να μεταβιβάσουν τους
κανόνες , τις αξίες , τα πρότυπα
συμπεριφοράς
 1. Εντολές και συστάσεις :
 - Από την οικογένεια
(επιβράβευση ή επίπληξη )
 - Από το σχολείο ( εντολή από
διευθυντή – σύσταση για
συμπεριφορά)
 - Από την παρέα μας
( νεύμα επιδοκιμασίας ή
αποδοκιμασίας)

15.  3.Κοινωνική κριτική :
 Άτυπη έκφραση
(θετική – αρνητική ) της
κοινής γνώμης
π.χ. σχόλια ,
κουτσομπολιό.
 Τυπική επέμβαση ( με
έπαινο π.χ. από το
σχολείο – ποινές)
 Στόχος να μας
παροτρύνει ή να μας
αποθαρρύνει
 Επηρεάζει τη
συμπεριφορά μας αν
είναι δημόσια και
σημαντική για τη ζωή
μας.

16. Κοινωνικός έλεγχος
 Ένα σύνολο ποινών και
επιβραβεύσεων με στόχο
να προλάβει να
επαναφέρει , να
διορθώσει κάθε
συμπεριφορά αντίθετη
με τους αποδεκτούς
κοινωνικούς κανόνες.
 Π.χ. στο σχολείο επιβολή
ποινής – επίπληξη –
ημερήσια αποβολή
 επιβράβευση με αριστείο
προόδου

17. Τα είδη του κοινωνικού ελέγχου
(εξωτερικός έλεγχος)
 Α. Τυπικός:
 Επιβάλλεται από
κρατικούς φορείς (π.χ.
αστυνομία , δικαστήρια)
 Αφορά την παράβαση
των νόμων
 Είναι γραπτός
 Άτυπος :
 Εκφράζεται από τα μέλη
των κοινωνικών ομάδων
που ανήκουμε (φίλοι,
οικογένεια, γείτονες)
 Αφορά την παράβαση
προτύπων συμπεριφοράς
 Είναι προφορικός

18.  Β. Θετικός :
επιβραβεύσεις –
ανταμοιβές
 Γ. Προληπτικός :
 Επιβάλλεται πριν την
παραβίαση ενός κανόνα
– στόχος η πρόληψη
 Αρνητικός : κυρώσεις –
ποινές
 Κατασταλτικός :
 Επιβάλλεται μετά την
παραβίαση ενός κανόνα
– στόχος η τιμωρία (π.χ.
ποινή για παράνομες
πράξεις , ληστεία -
κάθειρξη)

19. Δ. Αυτοέλεγχος (εσωτερικός έλεγχος)
 Με την κοινωνικοποίηση
μαθαίνουμε κανόνες ,
απαγορεύσεις ,
περιορισμούς
 Αισθανόμαστε τύψεις –
ντροπή – μεταμέλεια
 Μιλά μέσα μας η «φωνή
της συνείδησης»
 Αποτέλεσμα της
πετυχημένης
κοινωνικοποίησης
 Στόχος των κανόνων
σωφρονισμού

20.  Οι κοινωνικές μεταβολές
άλλαξαν και τον
κοινωνικό έλεγχο (π.χ. το
ξύλο στις σύγχρονες
κοινωνίες όχι μόνο δεν
θεωρείται παιδαγωγική
μέθοδος για τους γονείς
και για τους δασκάλους
αλλά απαγορεύεται
αυστηρά .
 ή π.χ. η κατάργηση της
θανατικής ποινής )

21. Κρατικός κοινωνικός έλεγχος
 Τα Δημοκρατικά κράτη διαθέτουν γραπτή νομοθεσία
(νόμοι ) και σύστημα δικαιοσύνης και σωφρονισμού
(δικαστήρια)
 Στόχος : η πρόληψη της εγκληματικότητας
 Η επιβολή ποινών (καταστολή) γίνεται :
 με την εγγύηση των νόμων και της ανεξάρτητης
δικαιοσύνης και
 με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα.
 Σωφρονιστικό σύστημα: αντικατάσταση αυστηρών
μέσων καταστολής (θανατική ποινή – αναμορφωτήρια)
με προγράμματα επανένταξης αποφυλακισμένων,
κοινωνικής εργασίας κλπ.