เซลล์ประสาทและระบบประสาทของคน

1. PowerPlugs
เซลล์ประสาทและ
ระบบประสาทของคน
ครูสุกัญญา เพ็ชรอินทร์

2.  ระบบประสาทพัฒนามาจากเนื้อเยื่อ
ชั้นนอก(ectoderm)ทางด้านหลัง
ของตัวอ่อน พัฒนาเปลี่ยนสภาพ
เป็นหลอดประสาทหรือนิวรัลทิวบ์
(neural tube)

5. ร่างกายของคนมีเซลล์ประสาท(nerve cell) หรือนิวรอน(neurn) จานวนมาก
เซลล์ประสาททาหน้าที่เกี่ยวกับการรับรู้และการตอบสนอง แต่ละเซลล์อาจมี
การเชื่อมโยงเกี่ยวพันกับเซลล์ประสาทอื่นเป็นพันๆ เซลล์
 เซลล์ประสาทสามารถรับและส่งสัญญาณระหว่างสิ่งเร้าภายนอกกับภายใน
ร่างกายได้อย่างมีระบบ
 เซลล์ประสาท เป็นเซลล์ที่มีคุณสมบัติในการเปลี่ยนแปลงพลังงานจากรูปแบบ
หนึ่งไปเป็นอีกรูปแบบหนึ่ง เช่นเปลี่ยนจากสารเคมี ความร้อน ที่มากระตุ้น
(stimulus) ให้เป็นสัญญาณไฟฟ้าที่เรียกว่า nerve impulse หรือ action
potential

6. เซลล์ประสาท (neuron หรือ nerve cell)
เซลล์คาจุน (glial cells)

7. เดนไดรต์ (dendrite) ทาหน้าทีนากระแสประสาทเข้าสู่ตัวเซลล์
แอกซอน (axon) ทาหน้าที่นากระแสประสาทออกจากตัวเซลล์
เซลล์ประสาท (neuron หรือ nerve cell)
1.ตัวเซลล์ประสาท(cell body)เป็นส่วนของไซโทพลาสซึม
และนิวเคลียร์ มีออร์แกเนลล์ที่สาคัญคือ เอนโดพลาสมิกเรติคูลัม
ไมโทคอนเดรียและกอลจิคอมเพล็กซ์
2.เส้นใยประสาท (nerve fiber) เป็นส่วนของเซลล์ที่ยื่น
ออกมาจากตัวเซลล์ มีลักษณะเป็นแขนงเส้นใยประสาท
ประกอบด้วยเส้นใย 2 ชนิด
ประกอบด้วยสองส่วนที่สาคัญคือ

8. โครงสร้างเซลล์ประสาท

9. Cell body
 Cell body หรือ soma รับข้อมูลจาก dendrite
และส่งคาสั่งต่อไปยัง axon
 ประกอบด้วย nucleusและorganelle ต่าง ๆ
เหมือนเซลล์ทั่วไป
 ganglion (ganglia) คือการเข้ามารวมกลุ่มกัน
ของ nerve cell body ในบริเวณ PNS เช่นพบ
ที่ dorsal root ganglion -Nucleus(nuclei):
การเข้ามารวมกลุ่มกันของnerve cell body ใน
สมอง (CNS)ของสัตว์มีกระดูกสันหลัง

10. dorsal root ganglion

11.  dendrite นาคาสั่ง/ข้อมูลจากเซลล์อื่นใน
รูปของสัญญาณไฟฟ้ามายัง cell body
 มักมีแขนงสันๆ จานวนมาก เพื่อให้มีพืนที่
ผิวมากและสามารถรับข้อมูลได้มากๆ
ก่อนจะส่งข้อมูลไปยัง cell body
 มี polyribosome or Nissl body อยู่ใน
บริเวณที่ dendrite รับข้อมูล
 คาสั่งอาจจะส่งหรือไม่ส่งต่อไปยังaxon
ขึนอยู่กับความแรงของสัญญาณว่าถึง
threshold หรือไม่
 ในเซลล์ประสาทที่ไม่มี dendrite จะรับ
ข้อมูลโดยตรงทาง cell body
Dendrite

12.  axon นาคาสั่งในรูปของ action
potential จาก cell bodyไปยัง
เซลล์/neuron อื่นนอกจากนียังทาหน้า
ที่ขนส่งสารที่ cell body สร้างไปยัง
axon ending หรือจาก axon ending
ไปยัง cell body
 - axon hillox : รวบรวมสัญญาณที่ส่ง
มาจากdendrite และก่อให้เกิด action
potential (ถ้าสัญญาณที่รวบรวมได้ไม่
ถึง threshold ก็ไม่เกิด action
potential)
 Nerve: มัดของ axons หลายๆ อันมา
รวมกัน
Axon

13. เปรียบเทียบความแตกต่างระหว่าง axon และ dendrite
Axon Dendrite
1.นาข้อมูล/สัญญาณออกจากเซลล์ 1.นาข้อมูล/สัญญาณเข้าสู่เซลล์
2.smooth surface 2.rough surface (dendritic spine)
3.มี 1 axon/cell 3.ส่วนใหญ่มีมากกว่า 1
dendrite/cell
4.ไม่มี ribosome 4.มี ribosome
5.มี myelin 5.ไม่มี myelin
6.มีการแตกแขนงในตาแหน่งที่ห่างจาก
cell body
6.แตกแขนงในตาแหน่งที่ใกล้กับ
cell body

14. ชวันน์ เซลล์
เกิดจากชวันน์ เซลล์ไปห่อหุ้มแอกซอนโดยการโอบล้อม
ปลายแอกซอน คุณสมบัติเป็นชนวน การเคลื่อนที่ของ
กระแสประสาทเกิดที่ node of ranvier เท่านัน

15. เซลล์ชวันน์แสดงการเกิดเยื่อหุ้มไมอีลินหุ้มแอกซอน

16.  เยื่อไมอีลินติดต่อกับเซลล์ชวันน์ (Schwann cell) ทาหน้าที่เป็น
ฉนวนกันประจุไฟฟ้าช่วยให้ถ่ายทอดกระแสได้เร็วขึน
 แอกซอนตรงรอยต่อระหว่างเซลล์ชวันน์แต่ละเซลล์เป็นบริเวณที่
ไม่มีเยื่อไมอีลินหุ้ม เรียกว่า node of ranvier
 การเกิดแอกชันโพเทนเชียลจะเคลื่อนที่แบบกระโดดจากโนดออฟ
แรนเวียร์หนึ่งไปยังอีกโนดออฟแรนเวียร์หนึ่ง ซึ่งใช้เวลาน้อยกว่า
การเคลื่อนที่ของกระแสประสาทในใยประสาทที่ไม่มีเยื่อไมอีลินหุ้ม
เยื่อไมอีลีน (myelin sheath)

17. การลาเลียงกระแสประสาทในเส้นใยประสาท
โครงสร้างของเซลล์ประสาท การเคลื่อนที่ของกระแสประสาท
1.ใยประสาทมีไมอีลินหุ้ม ขนาดใหญ่ 12 – 120 เมตร/วินาที
2. ใยประสาทมีไมอีลินหุ้ม ขนาดเล็ก 3 – 15 เมตร/วินาที
3. ใยประสาทมีไม่ไมอีลินหุ้ม 0.5 – 2.3 เมตร/วินาที
แบบ 1 พบที่ เส้นประสาทนาความรู้สึกและสั่งการ
แบบ 2 พบที่ เส้นประสาทของระบบประสาทอัตโนมัติ
แบบ 3 พบที่ ระบบประสาทซิมพาเทติก และเส้นใยรับความรู้สึกเจ็บปวด ร้อนหนาว
เข้าสู่ไขสันหลัง

18. ความเร็วของกระแสประสาทในใยประสาท
เยื่อไมอีลิน ถ้าเยื่อประสาทมีเยื่อไมอีลินหุ้มล้อมรอบกระแสประสาทจะ
เคลื่อนที่ได้เร็วขึนประมาณ 10 เท่า
ระยะห่างระหว่างโนด ออฟ แรนเวียร์ ถ้าโนด ออฟ แรนเวียร์ ห่างกัน
มากขึนกระแสประสาทจะเคลื่อนที่ได้เร็วขึน
ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางของใยประสาท ถ้าขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางของใย
ประสาทเพิ่มขึน กระแสประสาทจะเคลื่อนที่ได้เร็วขึนเพราะเหตุว่ามี
ความต้านทานต่าลง

19. ประเภทของเซลล์ประสาท

20. จาแนกตามหน้าที่ของเซลล์ประสาท แบ่งเป็น 3 ประเภทคือ
ประเภทของเซลล์ประสาท
1.เซลล์ประสาทรับความรู้สึก(sensory neuron)
ทาหน้าที่นากระแสประสาทจากหน่วยรับ
ความรู้สึกไปยังสมองและไขสันหลัง
มีเดนไดรต์ต่อยู่กับอวัยวะรับสัมผัสเช่น หู ตา
จมูก ผิวหนัง
มีโครงสร้างเป็นเซลล์ประสาทขัวเดียวหรือ
สองขัว
พบอยู่ที่ปมประสาทรากบนของไขสันหลัง

21. 2.เซลล์ประสาทประสานงาน (interneuron
หรือ association neuron)
เซลล์ประสาทที่อยู่ภายในสมองและ
ไขสันหลัง
จะเชื่อมต่อระหว่างเซลล์ประสาทรับ
ความรู้สึกและเซลล์ประสาทสั่งการ
เส้นใยประสาทของเซลล์ประสานงานมี
ความยาวเพียง 4-5ไมโครเมตร
เป็นเซลล์ประสาทหหลายขัว

22. 3.เซลล์ประสาทสั่งการ (motor neuron)
ทาหน้าที่นากระแสประสาทจากสมอง
หรือไขสันหลังส่งผ่านแอกซอนไปยัง
หน่วยปฏิบัติงาน
มีแอกซอนยาวกว่าเดนไดรต์อาจยาวถึง
1 เมตร
มีโครงสร้างเป็นเซลล์ประสาทหลายขัว
พบที่สมอง และไขสันหลัง

24. จาแนกตามโครงสร้างของเซลล์ประสาท แบ่งเป็น 3 ประเภทคือ
1. เซลล์ประสาทขัวเดียว(unipolar neuron)
มีแขนงแยกออกจากเซลล์บอดีแขนงเดียว
เดนไดรท์ยาวกว่าแอกซอนมาก
พบที่เซลล์รับความรู้สึกที่ผิวหนัง ปมประสาท
รากบนของไขสันหลัง(dorsal root ganglion)
เซลล์ประสาทขัวเดียวเทียม(pseudounipolar
neuron) มีแขนงแยกออกจากตัวเซลล์แขนง
เดียวแล้วแตกออกเป็น 2 เส้นใย

25. 2.เซลล์ประสาทสองขัว(bipolar neuron)
มีแขนงแยกออกจากเซลล์บอดี 2 แขนง
ความยาวของเดนไดรต์และแอกซอน
ใกล้เคียงกัน
พบที่เซลล์เรตินาของลูกตา เซลล์รับเสียง
ในหูชันใน และเซลล์รับกลิ่นที่จมูก
* เซลล์ประสาทขัวเดียวและสองขัวมักจะทาหน้าที่
เป็นเซลล์ประสาทรับความรู้สึก (sensory neuron)

26. 3.เซลล์ประสาทหลายขัว(multipolar neuron)
มีแขนงแยกออกจากเซลล์บอดี หลายแขนงเป็น
แอกซอน 1 และเดนไดรต์หลายแขนง
เซลล์ประสาทส่วนใหญ่ในร่างกายเป็นแบบ
หลายขัว
มีแอกซอนยาว เดนไดรต์สันทาหน้าที่นาคาสั่งไป
ยังอวัยวะตอบสนอง
พบที่สมองและไขสันหลัง
ทาหน้าที่เป็นเซลล์ประสานงานและนาคาสั่ง

27. Neuroglia : ทาหน้าที่คาจุนเซลล์ประสาทให้อาหารและสนับสนุนให้เซลล์
ประสาททาหน้าที่ให้มีประสิทธิภาพสูงสุด มีหลายชนิด ได้แก่
Supporting cell or glial cells or neuroglia
 Astrocyte:glia cellในCNSเกิดtight junctionรอบๆcapillary ทาให้
เกิด Blood-brain barrierเป็นเซลล์ที่มีขนาดใหญ่ ติดกับเซลล์ประสาท
หรือเส้นเลือดที่มาเลียงสมอง ทาหน้าที่รับส่งสารให้แก่เซลล์ประสาท
 Oligodendrocyte (ในCNS) และ Schwann cell (ในPNS) : glial
cell ที่ทาหน้าที่สร้างเยื่อ myelin sheath หุ้มแอกซอนของเซลล์
ประสาทในสมอง
 Microglia มีขนาดเล็กสุดลักษณะเหมือนรากไม้อยู่รอบเซลล์ประสาท
 Ependymal cell เป็นเกลียเซลล์สันบุอยู่รอบๆในสมองและในไขสันหลัง
 Schwann cell เป็นเกลียเซลล์ที่ทาหน้าที่สร้างเยื่อไมอีลินชีทหุ้มแอกซอน

28. เซลล์เกี่ยวพันประสาท (Neuroglia)
 Astrocyte : Blood brain barrior ที่
ล้อมรอบเส้นเลือดฝอยในสมองและในไข
สันหลังเพื่อนาอาหารให้เซลล์ประสาท
 Oligodendrocyte (Oligodendroglia)
สร้างเยื่อไมอีลินห่อหุ้มแอกซอนของเซลล์
ประสาทที่อยู่ในระบบประสาทส่วนกลาง

29. เซลล์เกี่ยวพันประสาท (Neuroglia)
 Microglia : กินสิ่งแปลกปลอมที่เข้ามา
ในเนือเยื่อประสาท โดยจะทาลาย
เชือจุลินทรีย์และเศษของเซลล์ที่ตายแล้ว
 Schwann cell : สร้างเยื่อไมอีลิน

30. glial cells

31. PowerPlugs
เซลล์ประสาทและ
ระบบประสาทของคน
ครูสุกัญญา เพ็ชรอินทร์