1. เสนอ
อาจารย์ วีระพงษ์
บรรจง
จัดทำาโดย
เด็กหญิง นิดชุดา
หนูสุวรรณ์
ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ٣/١ เลขที่ ٣
٠
ผู้อำานวยการโรงเรียน นาย พัฒนเทพ
จันทรสาขา

2. รายงานเรื่องนี้เป็นส่วนหนึ่งของวิชา
วิทยาศาสตร์
การผลิตกระแสไฟฟ้าด้วยไดนาโม
โดย.......ครูโดม
ไฟฟ้าที่เราใช้กันทั่วไปตามบ้านเรือน หรือสถานที่ต่างๆ หรือกระแสไฟฟ้าที่
ใช้ในการประกอบกิจการต่าง ๆนั้น ทั้งหมดเป็นกระแสไฟฟ้าที่ผลิตด้วยไดนาโม
ดังนั้นเราควรรูสักนิดครับว่า เจ้าไดนาโม ( หรือบางคนอาจเรียกว่าเครื่องกำาเนิด
้
ไฟฟ้าก็ได้) มันทำาประกอบด้วยสิ่งใดบ้างและมันทำาให้เกิดกระแสไฟฟ้าได้
อย่างไร.......ส่วนประกอบหลักๆ หรือส่วนที่สำาคัญของเจ้าไดนาโมนี้ไม่มีอะไร
มากหรือไม่ซับซ้อนเลยครับ มันประกอบด้วย.........
1.....แม่เหล็ก ไว้สำาหรับทำาให้เกิดสนามแม่เหล็กครับ
2.............ขดลวด ซึ่งต้องเป็นขดลวดที่มีฉนวนหุ้มหรือเคลือบด้วยฉนวน
ครับ..............
3......พวกส่วนประกอบย่อยๆ คือ แปรง , แหวน เป็นต้น.........................ดูภาพ
ครับ

3. การเกิดกระแสไฟฟ้านั้นก็คือเกิดกระแสไฟฟ้าเหนี่ยวนำานั่นเอง ........โดยเมือ่
ออกแรงหมุนที่แกนเพื่อให้ขดลวดหมุน ขดลวดก็จะเคลื่อน ที่ตดกับสนามหรือ
ั
เส้นแรงแม่เหล็ก ซึ่งได้จากแท่งแม่เหล็กซึ่งวางตำาแหน่งดังภาพครับ...........
เมื่อขดลวดหมุนตัดกับเส้นแรงหรือสนามแม่เหล็ก ก็จะเป็นการทำาให้เพิ่มและ
ลดความเข้มของสนามแม่เหล็กให้แก่ขดลวด ก็จะเกิดกระแสไฟฟ้าขึ้นในขดลวด
ตามหลักของการเกิดกระแสไฟฟ้าเหนี่ยวนำา ที่กล่าวแล้วในเรื่องกระแสไฟฟ้า
เหนี่ยวนำาครับ .....
ปลายเส้นลวดทั้งสองข้างของขดลวด ถูกส่งมาตามแกนหมุนไปที่แหวน และ
ไปสัมผัสกับแปรงครับ กระแสไฟฟ้าที่ได้จะถูกส่งมาทางอุปกรณ์พวกนี้ และการ
ที่ไดนาโมจะผลิตไฟฟ้ากระแสตรง หรือกระแสสลับก็ขึ้นอยู่กับการออกแบบแหวน
นี่แหละครับ (ซึ่งรายละเอียดผู้สนใจหาศึกษาได้ครับ ) ..................
ในทางปฏิบติจริงๆ จะสลับซับซ้อนกว่านี้เยอะครับ เช่นบางครั้งไม่ได้ขดลวด
ั
หมุน แต่ให้แม่เหล็กหมุน ขดลวดอยู่กับที่ ...หรือมีขดลวดหลายชุดทำามุมกันหมุน
ในสนามแม่เหล็กครับ .......แต่ถึงอย่างไรก็ตามทำาให้เราก็ได้หลักการของ
ไดนาโมอย่างหนึ่งคือ
ไดนาโม ทำาหน้าที่ เปลี่ยนพลังงานกลเป็น
พลังงาน ไฟฟ้า
คือเราต้องใส่พลังงานกลหรือแรงหมุนให้แก่ไดนาโมก่อน แล้วไดนาโมจะ
เปลียนแรงนั้นเป็นพลังงานไฟฟ้า ครับ ซึ่งไดนาโมจะทำางานตรงกันข้ามกับมอร์
่
เตอร์ ครับ คือมอร์เตอร์

4. มอเตอร์ ทำาหน้าที่ เปลี่ยนพลังงานไฟฟ้าเป็น
พลังงานกล
โดยที่มอเตอร์ทำางานโดยเราต้องใส่พลังงานไฟฟ้าเข้าในมอเตอร์ก่อน แล้วมัน
ิ
จะเปลี่ยนพลังงานไฟฟ้านั้นเป็นพลังงานกล คือ เกิดแรงหมุนเพื่อนำาไปทำางาน
ต่างๆ ครับ

5. ไดนาโม
« เมื่อ: พฤศจิกายน 16, 2008, 01:07:43 pm »
โพสโดย ผู้ดูแลระบบ
สุวัฒน์ หนูคีรี นักศึกษาวิศวอิเล็ก
ไดนาโม
ไดนาโม เป็นอุปกรณ์ที่ทำาหน้าที่เปลี่ยนพลังงานกลให้เป็น
พลังงานไฟฟ้า มีส่วนประกอบสำาคัญ ได้แก่ ขดลวดที่พันอยูรอบ ่
แกน เรียกว่า อาเมเจอร์ (armature) แม่เหล็ก 2 แท่ง หันขั้ว
ต่างกันเข้าหากัน เพื่อให้เกิดสนามแม่เหล็กโดยจะมีเส้นแรงแม่
เหล็กพุ่งจากขั้วเหนือไปยังขั้วใต้ และบริเวณขั้วจะมีความเข้มของ
สนามแม่เหล็กมากกว่าบริเวณอื่นๆ
หลักการเหนี่ยวนำาให้เกิดกระแสไฟฟ้า
หลักการเหนี่ยวนำาให้เกิดกระแสไฟฟ้าจากไดนาโม อาจทำาได้ดังนี้
การหมุนขดลวดตัดสนามแม่เหล็ก จะทำาให้สนามแม่เหล็ก
เปลียนแปลง จึงเกิดกระแสไฟฟ้าขึ้น ไมเคิล ฟาราเดย์ (Michael
่
Faraday) นักวิทยาศาสตร์ชาวอังกฤษ ( พ . ศ .
2334-2410) เป็นผู้ค้นพบหลักการที่ว่า “ กระแสไฟฟ้าเหนี่ยว
นำาเกิดจากการเปลี่ยนแปลงสนามแม่เหล็กที่ผ่านขดลวด ”
ถ้าต้องการสร้างไดนาโมให้สามารถผลิตกระแสไฟฟ้าได้มากขึ้น
สามารถทำาได้ดังนี้
เพิ่มจำานวนรอบของขดลวด
หมุนขดลวดให้เร็วขึ้น
เพิ่มแรงขั้วแม่เหล็ก
ไดนาโมแบ่งออกเป็น 2 ชนิด
1. ไดนาโมไฟฟ้ากระแสสลับ AC Dynamo
ประกอบด้วยแท่งแม่เหล็ก 2 แท่ง ขดลวด และแหวนลื่นโดย
แหวนลื่น 2 วงสัมผัสกับแปรงตัวนำาไฟฟ้าซึ่งจะรับกระแสไฟฟ้า
จากขดลวดออกสู่วงจรภายนอก

6. ไดนาโมกระแสสลับ (Alternating current dynamo)
เป็นไดนาโมที่ผลิตกระแสไฟฟ้าสลับ (A.C.) ออกมา
ใช้งาน กระแสสลับ คือกระแสไฟฟ้าที่มทิศทางการ
ี
ไหลสลับไปกลับมาอย่างรวดเร็วมากอยู่ตลอดเวลา
ในไดนาโมที่ใช้งานจริงๆ ใช้ขดลวดตัวนำาหลายขด
ให้เคลื่อนที่ตดเส้นแรงแม่เหล็กเราเรียกขดลวดตัวนำา
ั
ที่เคลื่อนที่ในสนามแม่เหล็กนี้ว่า อาร์มาเจอร์
(Armture) สำาหรับการศึกษาเบื้องต้นจะพิจารณทขด
ลวดพียงขดเดียว ไดนาโมกระแสสลับประกอบด้วย
แท่งแม่เหล็ก 2 แท่ง วางขั้วต่างกันเข้าหากัน และมี
ขดลวดตัวนำาอยู่ตรงกลาง ดังรูป ปลายด้านหนึ่งของ
ขดลวดติดต่อกับวงแหวนลื่น (Slip ring) (R) อีก
ปลายหนึ่งของขดลวดติดอยู่กับวงแหวนลื่น R'
วงแหวน R แตะอยู่กับแปรง B ส่วนวงแหวน R' แตะ
อยู่กับแปรง B' เมือขดลวดหมุดวงแหวนทั้งสองจะ
่
หมุนตามไปด้วยโดยแตะกับแปรงอยูตลอดเวลา
่
แปรงทั้งสองติดอยูกับวงวจรภายนอกเพื่อนำากระแส
่
ไฟฟ้าออกไปใช้ประโยชน์เมือใช้พลังงานกลมาหมุน
่
ขดลวด ขดลวดเคลือนที่ตดเส้นแรงแม่เหล็ก ก่อให้
่ ั
เกิดแรงเคลื่อนไฟฟ้าเหนี่ยวนำาขึ้นในขดลวด เมือขด่
ลวดนี้ตอครบวงจรกับความต้านทานภานนอกแล้ว
่
ย่อมได้กระแสไฟฟ้าเหนี่ยวนำาไหลในวงจรเหนี่ยวนำา
ไหลในวงจรนั้น

7. เครื่องกำาเนิดไฟฟ้าหรือไดนาโม (Electric generator หรือ Dynamo)
คือเครืองมือที่ใช้สำาหรับเปลี่ยนพลังงานกลเป็นพลังงานไฟฟ้า โดยอาศัยหลักการที่ว่าขดลวดซึ่งเรียกว่า
่
อาร์มาเจอร์ (Armature) หมุนตัดสนามแม่เหล็กทำาให้เกิดกระแสเหนี่ยวนำา โดยต้องหมุนขดลวดไปทาง
ทิศเดิมเสมอ สามารถนำากระแสเหนี่ยวนำาที่เกิดไปใช้ประโยชน์ได้ เราจำาแนกไดนาโมเป็น 2 ชนิด คือ
รูปที่ 48 เครืองกำาเนิดไฟฟ้า [24]
่
1. ไดนาโมกระแสตรง (Direct current dynamo)
รูปที่ 49 ไดนาโมกระแสตรง [25]

8. รูปที่ 50 การทำางานของไดนาโมกระแสตรง [10]
จากรูปที่ 1 ขดลวดหมุนทวนเข็มนาฬิกาทำาให้เกิดกระแสเหนี่ยวนำา (Ie) ไหลจาก DCBA ออกสู่วงแหวน
ครึ่งวงกลมซึ่งเรียกว่าคอมมิวเตเตอร์ (commutator) หรือวงแหวนแยก (split ring) เข้าสู่ความ
ต้านทานภายนอก ( R ) โดยผ่านทางแปรง (Brush) G ฉะนั้นตอนนี้กระแสไหลจาก GRH เมือขดลวด DC
่
ไปอยู่ซกซ้าย ลวด AB ก็ย้ายไปอยูซีกขวา ดังรูป 2
ี ่
จากรูปที่ 2 ขดลวดหมุนทวนเข็มนาฬิกาอย่างเดิม กระแสเหนี่ยวนำา (Ie) ไหลจาก ABCD ผ่านแหวนแยกสู่
GRH จะเห็นได้ว่ากระแสไหลภายนอกไดนาโมทิศเดิมตลอด เรียกว่าให้กระแสไฟฟ้าตรงออกไปใช้ จึงเรียก
ไดนาโมชนิดนี้ว่าไดนาโมกระแสตรง
รูปที่ 51 การหมุนของขดลวดไดนาโมกระแสตรง [10]

9. หากเราพิจารณาตอนที่พื้นที่หน้าตัดของขดลวดอยู่ในแนวตั้งฉากกับสนามแม่เหล็ก ดังรูป ก. เราเห็นลวด
DC เพียงจุด D และเห็นลวด AB เพียงจุด A ตอนนี้กระแสเหนี่ยวนำามีค่า = 0
จากรูป ก. ไปสู่รูป ข. ใช้เวลา กระแสจะมีค่ามากขึ้นๆจนมากที่สุดเมือถึงเวลา
่ คือรูป ข.
จากรูป ข. ไปสู่รูป ค. ใช้เวลาจาก -> กระแสจะมีค่าน้อยลงๆจนเป็นศูนย์เมือถึงเวลา คือรูป ค.
่
จากรูป ค. ไปสู่รูป ง. ใช้เวลาจาก -> กระแสจะมีค่ามากขึ้นๆจนมากที่สุดเมือถึงเวลา
่ คือรูป ง.
จากรูป ง. ไปสู่รูป จ. ใช้เวลา -> T กระแสจะมีค่าลดลงๆจนเป็นศูนย์เมื่อถึงเวลา T คือรูป จ.
Bay……
….