Στρατή Τσίρκα, Αριάγνη, Ακυβέρνητες Πολιτείες, Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ'Λυκείου

1. « ΑΡΙΑΓΝΗ»
Στρατή Τσίρκα
« ΑΚΥΒΕΡΝΗΤΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ»

2. Ιστορικό πλαίσιο
• Το μυθιστόρημα «Αριάγνη» είναι το δεύτερο βιβλίο της
τριλογίας «Ακυβέρνητες Πολιτείες» που αναφερόταν στον
πόλεμο των ελληνικών εκστρατευτικών σωμάτων στη Μέση
Ανατολή εναντίον των Γερμανών, (κατά τη διάρκεια του
Β’Παγκοσμίου Πολέμου) , αλλά και στην προσφυγιά του
ανθούντος Ελληνισμού της Αλεξάνδρειας που εκδιώκεται
από τον ηγέτη των Αράβων Νάσερ («παναραβισμός»), ο
οποίος καταλαμβάνει πραξικοπηματικά την εξουσία και
εκδιώκει τους Ευρωπαίους πάροικους από την Αίγυπτο,
μαζί και τους Έλληνες. Οι Έλληνες της Αλεξάνδρειας ήταν
προηγουμένως τόσο οικονομικά όσο και πολιτιστικά
ανεπτυγμένοι, αλλά στο τέλος θα εκδιωχθούν κακήν
κακώς.

3. ΠΡΟΣΩΠΑ
• Μιχάλης: φίλος του αφηγητή, γιος του Διονύση και
της Αριάγνης
• Σταμάτης Σιμωνίδης: αφηγητής, ανθυπολοχαγός
ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων Αιγύπτου. Ο
Σιμωνίδης, στη συζήτηση που κάνει με τον Διονύση,
θίγει το ζήτημα του κοινού συνδικαλισμού
(συγχώνευση εργατικών συνδικάτων) ντόπιων και
Ευρωπαίων, αναφέροντας τις περιπτώσεις των κοινών
διεκδικήσεων του 1899 και 1911 με τους
«τσιγαράδες»( η Αλεξάνδρεια ήταν σπουδαίο
εξαγωγικό κέντρο καπνού και βαμβακιού).

4. Διονύσης Σαρίδης
• ‘Ελληνας της Αιγύπτου που κινδυνεύει να χάσει τη δουλειά του από την τάση
των Ευρωπαίων να εργοδοτούν ντόπιους «αραπάδες».
• Νιώθει οργή, καθώς οι κεφαλαιοκράτες ψάχνουν για φτηνά εργατικά χέρια
και προτιμούν να έχουν στη δούλεψή τους Άραβες που «δεν σηκώνουν κεφάλι»
όπως οι Ιταλοί και οι Έλληνες.
• Σε διαδήλωση που έκαναν από κοινού οι Έλληνες με τους Ιταλούς, ο Διονύσης
είχε χτυπηθεί από το Θωμά, ένα φίλο του που στη διαδήλωση ήταν
απεργοσπάστης.
• Απαντά στον Σταμάτη και στην άποψή του περί «κοινού συνδικαλισμού»,
υποτιμά τους Άραβες («γομάρια») διαχωρίζοντας ότι «άλλο τσιγαράδες-εργάτες
και άλλο υπάλληλοι γκαρσόνια» καθώς οι τελευταίοι, σύμφωνα με τον ίδιο
προϋποθέτουν ένα άλφα πολιτισμικό επίπεδο και παράδοση πολιτισμού.

5. Αριάγνη
• Μητέρα του Μιχάλη και σύζυγος του Διονύση
Σαρίδη.
• Όταν φτάνει ο Σταμάτης, το φαγητό δεν φτάνει για
όλους και η Αριάγνη του γεμίζει κρυφά από το
δικό της πιάτο.
• Καθώς συζητούν οι άντρες του σπιτιού με τον ξένο
τις τελευταίες εξελίξεις, η Αριάγνη θυμάται
περιστατικά από τη ζωή της, όταν ντόπιοι της
είχαν συμπαρασταθεί.

6. • Με έναν εσωτερικό μονόλογο (λόγια που τα λέει από μέσα
της και δεν τα ακούει κανείς) ανατρέχει στο παρελθόν και
προφητεύει την εκδίωξη των Ελλήνων από τους Άραβες
διεισδύοντας ψυχολογικά στο απότομο κόψιμο του
μακραίωνου δεσίματος Ελληνισμού-Αλεξάνδρειας.
• Στο μυαλό της, οι εξελίξεις υπακούουν στο ηθικό σχήμα
«Ύβρις-Νέμεσις». Οι Έλληνες με την αλαζονία τους και
την άρνηση του κοινού συνδικαλισμού είναι «Υβριστές»
και η τιμωρία τους («Νέμεσις), θα έρθει με την εκδίωξή
τους από την Αίγυπτο. Ψέγει τους υποτιμητικούς
χαρακτηρισμούς με τους οποίους περιγράφει τους Άραβες ο
Διονύσης («γιατί γουμάρια, γιατί κουρμπάτσι»).

7. • Θυμάται ένα περιστατικό από τη ζωή της όταν ένας Αιγύπτιος, ο
Γιούνες, είχε σώσει την κόρη της όταν την πήρε λιπόθυμη με
ακατάσχετη ρινορραγία στο φαρμακοποιό και στο γιατρό.
• Αυτή η αφήγηση είναι «εγκιβωτισμένη» και «ομοδιηγητική»
(ξεχωριστή αφήγηση ενός περιστατικού από ένα πρόσωπο του έργου το
οποίο την είχε ζήσει). Με την αφήγηση αυτή, που είναι
πρωτοπρόσωπη, ταυτιζόμαστε με την Αριάγνη και την αγωνία της.
Παράλληλα, συγκροτεί ο αναγνώστης μια εικόνα για τη ζωή στην
Αλεξάνδρεια και την ατμόσφαιρα που επικρατούσε.
• Προς το τέλος του εσωτερικού μονολόγου της, η Αριάγνη απευθύνεται
στους διώκτες του Ελληνισμού της Αιγύπτου και τους λέει πως ακόμα
κι αν χάσει όλα τα υπάρχοντά της, η νύχτα αυτή θα μείνει στη μνήμη
της. Δεν επιτρέπει στον εαυτό της να νιώσει μίσος.

8. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΑΠΟΨΕΩΝ ΑΡΙΑΓΝΗΣ-
ΔΙΟΝΥΣΗ
• Η Αριάγνη κινείται πέραν του προσωπικού συμφέροντος και του
κοντόφθαλμου κυνισμού του Διονύση.
• Κινείται στο συναισθηματικό επίπεδο και επικαλείται το πανανθρώπινο
στοιχείο της καλοσύνης και της ανθρωπιάς.
• Η Αριάγνη φαίνεται ότι χαίρει αμοιβαίας εκτίμησης από τους ντόπιους, ενώ
έχει τη διορατικότητα και προβλέπει τα επερχόμενα δεινά.
• Σε αντίθεση με την μισαλλοδοξία, την ρατσιστική στάση του Διονύση, που δεν
κατανοεί ότι με την αρμονική συμβίωση και την από κοινού επιδίωξη σκοπών
και διεκδικήσεων, ίσως να προλάβαιναν αυτό το μένος.( Στο σημείο αυτό είναι
βέβαια αφελής, καθώς στην πραγματικότητα η εκδίωξη των Ελλήνων ήταν
αποτέλεσμα του Παναραβισμού του Νάσερ, ο οποίος διώχνοντας τους
‘Ελληνες, καταδίκασε την Αίγυπτο σε πολιτιστική και οικονομική
υποανάπτυξη.)

9. ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΑ-ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
• Λειτουργία αναδρομών στο παρελθόν.
• Αμεσότητα εσωτερικού μονολόγου Αριάγνης
• Απλό, λιτό ύφος και γλώσσα γεμάτη τοπικούς
ιδιωματισμούς.
• Πολυγλωσσικό μυθιστόρημα (καταθέτει το κάθε
πρόσωπο την δική του οπτική, η αφήγηση δεν
είναι μια και ενιαία)
• Εναλλαγή τεχνικών αφήγησης

10. Η σκυτάλη της αφήγησης
Σταμάτης Σιμωνίδης Αριάγνη
Τριτοπρόσωπη
παντογνωστική
αφήγηση
Πρωτοπρόσωπη,
ενδοδιηγητική,
ομοδιηγητική
αφήγηση
( ένας αφηγητής αφηγείται μια
ιστορία σε τρίτο πρόσωπο και
γνωρίζει τα πάντα, ως εξωτερικές
εκδηλώσεις)
( η αφήγηση γίνεται σε πρώτο
πρόσωπο από ένα πρόσωπο του
έργου που είναι πρωταγωνιστής,
ψυχογραφικό βάθος)