1. 45
ΔΠΗΓΡΑ΢ΔΗ΢ ΢ΣΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤΘΔΟΣΟΚΟΠΟΤΛΟΤ
ΚΑΗ Δ΢ΣΗΑ΢Ζ ΢ΣΗ΢ ΒΤΕΑΝΣΗΝΔ΢ ΚΑΣΑΒΟΛΔ΢ ΣΟΤ.
Απυ ημοξ ηνζηζημφξ ηδξ ηέπκδξ, ημοξ ζζημνζημφξ , ημοξ ηαθθζηέπκεξ ηαζ ημοξ εζδζημφξ
άθθμηε οπμζηδνίπεδηε ηαζ άθθμηε αιθζζαδηήεδηε δ ζπέζδ ημο Θεμημηυπμοθμο ιε
ηδκ αογακηζκή γςβναθζηή πανάδμζδ . ΢οβηεηνζιέκα, άθθμζ ημκ ήεεθακ ηαθθζηέπκδ
ηαοηζζιέκμ ιε ηδκ αογακηζκή ηέπκδ , άθθμζ ζζπονίγμκηαζ μηζαπθά ηδκ βκχνζγε ηαζ
άθθμζ δζαηνίκμοκ ζημ ένβμ ημο ίπκδ εζημκμβναθζηήξ ζοββέκεζάξ ημο ιε ηδκ ηέπκδ ηδξ
Ονευδμλδξ αβζμβναθίαξ.Ονζζιέκμζ ιεθεηδηέξ οπμζηδνίγμοκ υηζ «δ ροπή ημο
Θεμημηυπμοθμο είκαζ αογακηζκή».Πζμ ζοβηεηνζιέκα, μ Κ. Μένηγζμξ, ανπεζμεέηδξ ηαζ
ενεοκδηήξ ζηδκ Βεκεηία,ημκ ζπμθζάγεζ ςξ «ζοκεπζζηή ηδξ αογακηζκήξ
εζημκμβναθίαξ» ζζπονζγυιεκμξ υηζ «ήνεε ζηδκ Βεκεηία πενζαεαθδιέκμξ ηδκ
πακμπθία ηδξ αογακηζκήξ ιαεζηνίαξ». Απυ ηδκ άθθδ πθεονά πάθζ μ Α.Μayerεεςνεί
ημ ένβμ ημο απμηέθεζια ηςκ επζδνάζεςκ ηςκ Ηηαθχκ
γςβνάθςκΣζκημνέηημ,Σζηζζάκμη.θ.π ηαζ υηζ ηεθζηά δζαιμνθχεδηε ζημ ηθίια ημο
ζζπακζημφ ιακζενζζιμφ. Ο Μακζενζζιυξ είπε ςξ ηαηαβςβή ηδκ Ηηαθία, ιε ηέκηνα
ηδ Ρχιδ ηαζ ηδ Φθςνεκηία ηαζ απμηέθεζε ηαηά ηάπμζμ ηνυπμ ιία ακηίδναζδ ζηδκ
αζζεδηζηή ηδξ χνζιδξ Ακαβέκκδζδξ, ζδιαημδμηχκηαξ πανάθθδθα ηδκ ιεηάααζδ
ζηδκ ιπανυη επμπή.ΟζDworakηαζKehrerδζααθέπμοκ ζημ Θεμημηυπμοθμ ημ
θαιπνυηενμ πανάδεζβια εονςπασημφ ιακζενζζιμφ.
Ζ ζπέζδ ημο ιε ηδ Κνδηζηή ΢πμθή, είκαζ δφζημθμ κα δζεοηνζκζζηεί, ακ ηαζ είπε
δζδαπεεί ηδκ ηέπκδ ηδξ θμνδηήξ εζηυκαξ ιε ηδκ Κνδηζηή ηεπκμηνμπία, υπςξ
απμδεζηκφεζ ημ ένβμ ημο «Κμίιδζδ ηδξ Θεμηυημο»πμο ανίζηεηαζ ζηδκ Δνιμφπμθδ
ηδξ ΢φνμο. Πάκηςξ δ ανπζηή ηαθθζηεπκζηή ακηίθδρδ ημο Γμιήκζημο Θεμημηυπμοθμο
δζαιμνθχεδηε ζημ πμθζηζζηζηυ πενζαάθθμκ ηδξ Κνήηδξ ιε έκημκδ ηδ αογακηζκή
επίδναζδ, ζηα πνχζια ημοθάπζζημκ ένβα ημο, ιζαξ ηαζ ηυηε λεηίκδζε κα οπμβνάθεζ ιε
ημ αογακηζκυ ηνυπμ. Απυ ηδκ Κνδηζηή ΢πμθή, πήνε ηδ αογακηζκή αζζεδηζηή ηαζ ηζξ
αάζεζξ πμο είπε ζε υθα ηα ένβα ημο πμο ημκ ηάκμοκ κα λεπςνίγεζ απυ υθμοξ ημο
οπυθμζπμοξ γςβνάθμοξ ηδξ Γοηζηήξ ηέπκδξ, υπςξ βζα πανάδεζβια ηδκ ηάζδ ηδξ
παναιυνθςζδξ πμο βίκεηαζ ζφιθςκα ιε ηζξ απαζηήζεζξ ηεπκμηνμπζημφ φθμοξ ηδξ.
Καη' ανπάξ, πανυθμ πμο οπάνπμοκ μιμζυηδηεξ, πμθφ δφζημθα ιπμνεί ηακείξ κα
ηαοηίζεζ εζημκμβναθζηά ημκ Γηνέημ πνμξ ηδ αογακηζκή ηέπκδ. Πνέπεζ πμθφ

2. 46
πνμζεπηζηά κα ιεθεηήζμοιε ηα πνάβιαηα βζα κα παναδεπημφιε εζημκμβναθζηή
ελάνηδζή ημο απυ ηδ αογακηζκή γςβναθζηή. Βέααζα πμθθέξ μιμζυηδηεξ
εκηοπςζζάγμοκ, αθθά δ κδθάθζα ένεοκα δεκ εα ζοιθςκήζεζ ζημ υηζ αοηυξ
αημθμοεεί πζζηά ηδ αογακηζκή εζημκμβναθία. Απ' ηδκ άθθδ πθεονά δεκ πνέπεζ κα
είιαζηε απυθοημζ ζηζξ εζημκμβναθζηέξ ιαξ ηνίζεζξ, βζαηί οπάνπμοκ ηαζ πίκαηεξ ημο
Θεμημηυπμοθμο μζ μπμίμζ ακαηαθμφκ ηδ αογακηζκή εζημκμβναθία, υπςξ π.π. «Ζ
ηαθή ημο ηυιδ Ονβηάε». Ο Θεμημηυπμοθμξ γςβνάθζζε ημ ένβμ αοηυ ηαηά
παναββεθία ημο πνςεζενέα ηδξ εηηθδζίαξ ημο Αβίμο Θςιά. Ζ εηηθδζία αοηή είπε
ηενδίζεζ ιζα ζπμοδαία δίηδ ηαζ εέθδζακ κα βζμνηάζμοκ ημ βεβμκυξ ιε έκα ιεβάθμ
ένβμ πμο εα απαεακάηζγε έκα ενφθμ ημο 14μο αζχκα. ΢φιθςκα ιε ημ ενφθμ αοηυ,
υηακ ημ 1323 πέεακε μ εοθααζηυξ Γμκ ΓημκγάθμΡμοίε, ηυιδξ ημο Ονβηάε,
ηαηέαδηακ απυ ημκ μονακυ μ Άβζμξ Αοβμοζηίκμξ ηαζ μ πνςημιάνηοναξ ΢ηέθακμξ
ηαζ ιεηέθενακ ιε ηα πένζα ημοξ ημ πηχια ζημκ ηάθμ ημο. Ο Γηνέημ γςβνάθζζε βζα
ημ εέια αοηυ έκα ηαηαπθδηηζηυ ανζζημφνβδια. Σδκ ανπζηή ημο έιπκεοζδ πνέπεζ
κα ηδκ μθείθεζ ζε ηάπμζα ακάικδζδ απυ ηζξ αογακηζκέξ αβζμβναθίεξ, πμο
πανίζηακακ ηδκ «Κμίιδζδ ηδξ Θεμηυημο». Όπςξ ζηζξ αογακηζκέξ αβζμβναθίεξ πμο
Απυζημθμζ ηναημφκ μνζγυκηζμ ημ ζχια ηδξ Πακαβίαξ, εκχ ηδκ πενζζημζπίγμοκ μζ
άθθμζ Απυζημθμζ ηαζ μ Χνζζηυξ παναθαιαάκεζ ηδκ ροπή ηδξ ιδηέναξ ημο πμο
ιμζάγεζ ιε ιζηνυ ανέθμξ, έηζζ ηαζ ζημ ένβμ αοηυ μ Άβζμξ Αοβμοζηίκμξ ηαζ μ
πνςημιάνηοναξ ΢ηέθακμξ ζδηχκμοκ ημκ κεηνυ Ονβηάε βζα κα ημκ αάθμοκ ζημκ
ηάθμ, εκχ βφνς ζηέημοκ πθήεμξ μζ Ηζπακμί εοβεκείξ. Σμ πάκς ιζζυ ημο πίκαηα
εζημκίγεζ έκα ενυκμ, υπμο μ Χνζζηυξ ηάεεηαζ ιε υθδ ηδκ ιεβαθμπνέπεζα ηαζ
ιπνμζηά ημο δελζά ηαζ ανζζηενά έπεζ ηδκ Πακαβία, ημκ Άβζμ Ηςάκκδ ηαζ άθθμοξ ζε
ζηάζδ δεδηζηή. Ο πίκαηαξ δείπκεζ πςξ βζα ιζα ζηζβιή ηα μονάκζα άκμζλακ βζα κα
δεπημφκ ηδκ ροπή ημο Ονβηάε πμο ιμζάγεζ ιε έκα ιζηνυ ιςνυ ηαζ ακεααίκεζ ιέζα
ζε θςηεζκυ ζηνυαζθμ πνμξ ημ ενυκμ ημο Θεμφ. Κάης ζηδ βδ ηακείξ δε θαίκεηαζ κα
παναλεκεφεηαζ βζ' αοηυ ημ εαφια. Όθδ δ έιθαζδ ηδξ εοθααζηυηδηάξ ημο ανίζηεηαζ
ζε αοηή αηνζαχξ ηδκ δνειία πμο επζηναηεί ηαηά ηδκ χνα ηδξ ηαθήξ. Ήηακ ηυζμ
αβαπδηυξ ζημ Χνζζηυ μ Ονβηάε, χζηε υθμζ ημ ανίζημοκ θοζζηυ κα ακμίβμοκ μζ
μονακμί ηαηά ηδκ χνα ηδξ ηδδείαξ. ΢ε ακηίεεζδ ιε ηδκ δνειία ηδξ βδξ, υθα ζημκ
μονακυ έπμοκ δοκαιζζιυ, έκηαζδ ηαζ δναζηδνζυηδηα. Ζ ροπή ημο Ονβηάε
θαίκεηαζ κα πενκάεζ ηδκ Πακαβία ηαζ ημοξ άθθμοξ αβίμοξ βζα κα θεάζεζ ζημ
Χνζζηυ, εκχ έκαξ άκειμξ πανάξ ιμζάγεζ κα ακειίγεζ ηα θμνέιαηα ηςκ Αβίςκ, κα
θοζάεζ ζηα πνυζςπά ημοξ. Ο Χνζζηυξ ακμίβεζ ημοξ ηυθπμοξ ημο ηαζ ιζηνά

3. 47
αββεθμφδζα πεημφκ μθυβονα.
Ό,ηζ θείπεζ απυ ηδ βδ ανίζηεζ ηδκ έηθναζή ημο ζημκ μονακυ. Αθθά εάκ δ
εζημκμβναθία ημο Θεμημηυπμοθμο έπεζ επδνεαζηεί, ςξ ηαηά ημ ιεβαθφηενμ ιένμξ
ηδξ απυ ηδ αογακηζκή πανάδμζδ, δεκ ζζπφεζ ημ ίδζμ ηαζ βζα ημ ηαθθζηεπκζηυ φθμξ
ημο ηαζ ηδκ υθδ ιμνθμθμβία ηςκ ένβςκ ημο.
Ζ ααεζά πκεοιαηζηυηδηα ηδξ αογακηζκήξ γςβναθζηήξ, ηαζ ηεπκμηνμπζηά ηδξ
ζημζπεία υπςξ δ πνςιαηζηή ηθίιαηα, δ ανπζηεηημκζηή δζάηαλδ ηςκ εζηυκςκ, αηυια
ηαζ μζ ζοκεέζεζξ ηςκ ιμνθχκ ζε έκα πίκαηα ή μζ πηοπέξ ηςκ νμφπςκ, βίκμκηαζ
αζοκαίζεδηα, αθθά πάκηςξ απμηεθεζιαηζηυηαηα, μδδβμί ημο ζημ ιεβάθμ ημο ένβμ.
Ωξ εη ημφημο μ Θεμημηυπμοθμξ είκαζ αογακηζκυξ γςβνάθμξ, βζαηί απέδςζε υζμ
ηακέκαξ άθθμξ ηδ ενδζηεοηζηή ορδθμθνμζφκδ ηδξ αογακηζκήξ γςβναθζηήξ, εκχ,
ηαοηυπνμκα, έπεζ απαθθάλεζ ηδ γςβναθζηή αοηή απυ υθα ηα πενζμνζζηζηά αάνδ
ηςκ ηεπκζηχκ ηακυκςκ ηαζ ηναηχκηαξ ιυκμ υ,ηζ ήηακ αθδεζκά μοζζαζηζηυ ηδκ
ακακέςζε απυ ηζξ νίγεξ ηδξ. Ζ ακακέςζδ αοηή θαίκεηαζ ηαεανυηενα ζηα ένβα πμο
γςβνάθζζε μ Θεμημηυπμοθμξ ηαηά ηα ηεθεοηαία πνυκζα ηδξ γςήξ ημο βζαηί ηυηε
ηαζ δεπζζηνμθή ημο ζηζξ αογακηζκέξ πδβέξ βίκεηαζ μθμηθδνςηζηή.
Πνχηα απ' υθα, μζ οπεναμθζηέξ επζιδηφκζεζξ ηςκ ζςιάηςκ ημο ηαζ μζ θμζπέξ
παναιμνθχζεζξ ημοξ, πνμτπυεεηακ ηαεανά ηδ αογακηζκή επίδναζδ ζημκ
ηαθθζηέπκδ. ΢ημκ Θεμημηυπμοθμ ανίζημοιε αηνζαχξ ηδκ αθφζζηδ, ηδκ άιεηνδ
επζιήηοκζδ. Οζ δάζηαθμί ημο ηαζ ημ υθμ ηαθθζηεπκζηυ ηθίια ημο ιακζενζζιμφ
ηαθθζένβδζε υ,ηζ πνμτπήνπε ζ' αοηυκ, ιε άθθεξ θέλεζξ έβζκακ δ αζηία κα εηδδθςεεί
δ εηνδηηζηή ζδζμζοβηναζία ημο πςνίξ πμηέ κα είκαζ δ αθμνιή ηδκ ζδζμζοβηναζίαξ
αοηήξ. Αθθά αθέπμοιε υηζ ηαζ ζημ ιακζενζζιυ ηαζ ζημκ Γηνέημ παναηδνείηαζ δ
οπεναμθή ακηί ηδξ ανιμκίαξ ηςκ ακαθμβζχκ ηαζ ημο ιέηνμο, δ ακδζοπία ακηί ηδξ
βαθήκδξ.
Ο Ηζπακυξ ηαεδβδηήξ JoseGamonAznar παναηδνεί:«μζ επζιδηφκζεζξ ζηα
ζχιαηα ημο Γμιήκζημο δεκ έπμοκ ημ παναηηήνα ηςκ ένβςκ ηςκ Ηηαθχκ
ιακζενζζηχκ, δζυηζ εηθνάγμοκ ημ εηηάηηςξ ακήζοπμ, ημ θνεκζχδεξ ηαζ
ειροπχκμκηαζ απυ ηδκ ζδζάγμοζα ζε παθιυ ηεπκζηή ημο ζιπνεζζζμκζζιμφ. Αθθά
αοηυ δε ζδιαίκεζ πάθζ υηζ μ Θεμημηυπμοθμξ ακήηεζ ζημ Baroque υπςξ οπέεεζε
παθζυηενα μ Wulff. Γζυηζ ζηζξ ζοκεέζεζξ ημο δεκ οπάνπμοκ μζ ακηζεέζεζξ θςηυξ ηαζ
ζηζάξ, ημο είδμοξ εηείκμο ημ μπμίμ παναηδνείηαζ ζηα ένβα ημο Μπανυη. Δηεί ημ
θςξ είκαζ άθθδξ πμζυηδηαξ, έκημκα θοζζηυ. ΢ημ Γμιήκζημ, υιςξ, ημ θςξ δεκ είκαζ
ημ θοζζηυ, αθθά είκαζ θςξ ζδζαγυκηςξ ιεηαθοζζηυ. Έπεζηα μ πανμλοζιυξ ηςκ

4. 48
ηζκήζεςκ παναηηδνίγεζ αεααίςξ ημ Μπανυη ηαζ ηζξ ιμνθέξ ημο Γηνέημ. Αθθά ζημ
Μπανυη δ ηίκδζδ επζαάθθεηαζ έλςεεκ, δ επζθάκεζα πάθθεηαζ ιε ημ δζαημζιδηζηυ
θυνημ ηδξ. Ζ ακδζοπία είκαζ βζα ηδκ εκηφπςζδ πςνίξ θμβζζιυ ηαζ ιέηνμ. Δκχ ζημ
Γηνέημ «μ δοκαιζζιυξ ηςκ ιμνθχκ είκαζ εζςηενζηυξ ηαζ μοζζχδδξ ζηδκ
πναβιαηζηυηδηά ημοξ».
Αοηή δ εζςηενζηή εκηεθέπεζα δ μπμία εηηείκεζ ηζξ ακαθμβίεξ «οπέν ηα ημζκά
ιέηνα», είκαζ παναηηδνζζηζηυ ηδξ αογακηζκήξ ηέπκδξ ηαζ ζδζαίηενα ηδξ
Παθαζμθυβεζαξ Ακαβέκκδζδξ.
Σεθζηά, μφηε μ ιακζενζζιυξ, μφηε ημ ιπανυηιπμνμφκ κα ενιδκεφζμοκ ηδ ιμνθμθμβία
ηδξ ηέπκδξ ημο Γηνέημ, δδθαδή ηδ ιμκαδζηή έηθναζδ ημο φθμοξ ημο (styl), ημ
ιεηαθοζζηυ ημο θςξ, ηζξ αζφιιεηνεξ ακαθμβίεξ, ηδ δζάπθαζδ ηςκ θοζζμβκςιζχκ, ιε
ιζα θέλδ ηδκ ηεπκμηνμπία ημο. Μζα ημζκή γςβναθζηή υιςξ, ηδκ μπμία βκχνζζε
αζθαθέζηαηα ζηδκ Κνήηδ, πανέπεζ ηδκ απυδεζλδ ηαζ δζηαζμθυβδζδ υθςκ αοηχκ.
Δηείκδ δίδαλε ζ' αοηυκ ηδκ αζζεδηζηή ηδξ, ημ ααεφηενμ κυδιά ηδξ. Καζ ημ κυδιά ηδξ
ανέεδηε ζφιθςκμ πνμξ ηδκ ηαθθζηεπκζηή ημο αθυνιδζδ ηαζ απμηέθεζε ημ
οπυζηνςια ηδξ ηέπκδξ ημο πμο πανέιεζκε πάκημηε δ πανάδμζή ημο. Βέααζα ζηδ
Βεκεηία ηαζ ζηδ Ρχιδ επδνεάγεηαζ (είκαζ κέμξ ελάθθμο) απ' ηδκ ηεπκμηνμπία ηςκ
νεοιάηςκ ηδξ ηέπκδξ ηςκ εηεί ζπμθχκ, αθθά ηαηυπζκ ζηδκ Ηζπακία, χνζιμξ,
επακένπεηαζ ζηδ ιμνθμθμβία ηδξ αογακηζκήξ γςβναθζηήξ ηδκ μπμία, εηθνάγεζ ιε δζηυ
ημο ηνυπμ.
Οζ ηνζηζημί ηδξ Σέπκδξ ιεθεηχκηαξ ηα ένβα ηδξ ηεθεοηαίαξ πενζυδμο ιίθδζακ πενί
«επακααογακηζκζζιμφ» ημο ηαηά ηδκ πενίμδμ αοηή ηαζ πενί «ηεθεφζιαημξ ημο
εθθδκζημφ αίιαημξ». ΢ηδκ Ηζπακία ςξ χνζιμξ ηαθθζηέπκδξ ειροπχκεζ ημ ένβμ ημο ιε
ηδκ πανάδμζδ ηδξ αογακηζκήξ γςβναθζηήξ ηαζ ημ πνμζανιυγεζ ιε ηδκ ηέπκδ ηςκ
πνυκςκ ηδξ Κνήηδξ. Σα επζιήηδ ζχιαηα, μζ ιεβάθμζ μθεαθιμί, μζ ιεβάθεξ ιφηεξ ηαζ
μζ ακηζπναβιαηζηέξ ακαθμβίεξ, είκαζ αεααίςξ αογακηζκά. Ζ αζοιιεηνία ζηζξ
ακαθμβίεξ ηςκ ζςιάηςκ ιε ιζηνέξ ηεθαθέξ ζε ζπέζδ ιε ηα οπένιεηνα επζιήηδ
ζχιαηα είκαζ βκήζζα βκςνίζιαηα ηδξ Ονευδμλδξ εζημκμβναθίαξ. Σα πνχιαηά ημο ιε
ηδ θςηεζκή θάιρδ ημοξ ηαζ ηδκ ηνοζηάθθζκδ οθή ημοξ απδπμφκ ηαζ αοηά αογακηζκέξ
ακαικήζεζξ. Σμ θςξ ημο ζηα πνυζςπα ηαζ ηα ζχιαηα, υπςξ πέθηεζ υθςξ ζδζυννοειμ,
οπμηεζιεκζηυ, αθφζζημ, οπεκεοιίγεζ ημ θςξ ηςκ αβίςκ ηδξ αογακηζκήξ αβζμβναθίαξ
ηαζ υηζ « μζ δίηαζμζ εηθάιρμοζζκ ςξ θςζηήνεξ». Δπζπθέμκ δ πανάεεζδ ημο θςηυξ
ηαηά ζπδιαηζηυ ηνυπμ ζηδ ζηζά, ζοιαάθθεζ ζηδ δδιζμονβία ηδξ οπενααηζηήξ
αηιυζθαζναξ ηδκ μπμία οπδνέηδζε ιε ιμκαδζηυ ηαζ απυθοημ ηνυπμ δ αογακηζκή

5. 49
ηέπκδ. Απδπήζεζξ ηδξ αογακηζκήξ αβζμβναθίαξ απμηεθμφκ δ αδζαθμνία ημο βζα ηδκ
ηνίηδ δζάζηαζδ, ημ αάεμξ, αθθά ηαζ δ θνμκηίδα ημο βζα ηδκ μνβάκςζδ ηςκ
ζοκεέζεχκ ημο ηαηά ηνυπμ ικδιεζχδδ ηαζ νοειζηυ. Ο πχνμξ εζδζηυηενα ζημοξ
πίκαηεξ ημο δεκ είκαζ μ πναβιαηζηυξ, αθθά μ ζοιααηζηυξ ηδξ αογακηζκήξ γςβναθζηήξ,
αδζάθμνα αεααίςξ εάκ απμδίδεηαζ ηαηά ημκ ηνυπμ ηδξ ζοθθήρεςξ ημο μνάιαηυξ ημο
απυ ημκ γςβνάθμ.
Αθθά ηαζ δ ιέεμδυξ ημο «κα πενκά ηαζ κα λακαπενκά ιε ημ πνχια ηζξ γςβναθζέξ ημο
θένκεζ ζηδ ικήιδ ηδ αογακηζκή ηεπκζηή πμο δμοθεφεζ ημ πνχια ζε απακςηά
ζηνχιαηα, λεηζκχκηαξ απυ ημ ζημηεζκυ πνμπθαζιυ βζα κα θηάζεζ, μθμέκα ακμίβμκηαξ
ημκ ηυκμ, ζηα θςηίζιαηα. Καζ ςξ ζοκζζηαιέκδ υθςκ αοηχκ ένπεηαζ ζηδ ζοκέπεζα δ
ελαΰθςζδ ηςκ ιμνθχκ, πάθζ ηαηά ηδ αογακηζκή πανάδμζδ.
Δπμιέκςξ, ζημ ένβμ ημο Θεμημηυπμοθμο δζαπζζηχκμοιε επζδνάζεζξ ηδξ Κνδηζηήξ
γςβναθζηήξ ηέπκδξ μζ μπμίεξ ακαπηφπεδηακ ηαζ ςνίιαζακ ζηδκ λέκδ βδ ηαζ μζ
μπμίεξ εκχ θένμοκ ηζξ επζδνάζεζξ ημο πενζαάθθμκημξ ηδξ Γφζδξ, ζηδκ μοζία ημοξ
πανέιεζκακ ακαθθμίςημζ. Βνίζημοιε δδθαδή, ζηδκ ηεπκζηή ημο «αογακηζκζζιυ ημο
πκεφιαημξ», μ μπμίμξ "μθίβμκ ηαη' μθίβμκ, ςξ οπυβεζμξ ηαηαννάηηδξ δζαπμηίγεζ ημ
οπέδαθμξ ημο ένβμο ημο Γηνέημ", ηαηά ηδκ παναηήνδζδ ημο P.Guinard. Ο Π.
Πνεαεθάηδξ ζδιείςζε υηζ δ αογακηζκή ηέπκδ είκαζ δ «ανπζηή νίγα» ημο
Θεμημηυπμοθμο, εκχ μ L. Reau εεςνεί υηζ δ πνςημηοπία ημο «ανίζηεηαζ ζηδκ έκημκδ
πκεοιαηζηυηδηα ηςκ ιμνθχκ ημο πμο είπε ηθδνμκμιζά απ' ηδ γςβναθζηή ηςκ
αογακηζκχκ εζηυκςκ.
Έκαξ αηυια θυβμξ πμο αεααζχκεζ ηδ ααεζά αογακηζκή επίδναζδ ζηδκ ηεπκμηνμπίαημο
Θεμημηυπμοθμο ηαζ μ μπμίμξ αηοπχξ δεκ ελεηάζηδηε απυ ημοξ εζδζημφξ υζμ εα
έπνεπε είκαζ μ «ζοιποηκςηζηυξ θεζημονβζηυξ ηνυπμξ ηαζ πνυκμξ» πανάζηαζδξ ηςκ
ζηδκχκ ημο. Ζ αογακηζκή θαηνεία ηαζ δγςβναθζηή ορχκμοκ ηα βεβμκυηα ηδξ ζενήξ
Ηζημνίαξ οπενάκς ηδξ πνμκζηήξ ζηζβιήξ, θαιαάκμοκ πχνα ζήιενα, δζυηζ ζ' αοηά δεκ
οθίζηαηαζ δ δζάηνζζδ πανεθευκημξ ηαζ ιέθθμκημξ. Ο πνυκμξ δδθαδή παφεζ κα
εκκμείηαζ, ζε έκα ιοζηζηυ αίςια ημο πανυκημξ. Καη' αοηυ ημκ ηνυπμ μ αβζμβνάθμξ
ηαζ γςβνάθμξ δεκ ακαιζικήζηεηαζ απθά, αθθά γεζ ηαζ ιεηέπεζ μ ίδζμξ πναβιαηζηά ζηα
βεβμκυηα ηδξ Θείαξ μζημκμιίαξ. Ζ αογακηζκή αβζμβναθία απαθθάζζεηαζ απυ πενζηηά
εζημκμβναθζηά ζημζπεία, πνμζπαεεί υζμ είκαζ δοκαηυ κα ηα «ςεήζεζ» πνμξ ειάξ
ζζηάιεκα ηαζ επμιέκςξ πνμζςπζηά ιε ειάξ ζοκδευιεκα.
Ο εεαηήξ κμιίγεζ υηζ ηχνα θαιαάκεζ πχνα αοηυ πμο εζημκίγεηαζ ηαεχξ μ ίδζμξ
ιεηέπεζ ζημ βεβμκυξ. Αοηυ έπεζ ηδκ έκκμζα υηζ μ γςβνάθμξ «θεζημονβεί» ημ βεβμκυξ

6. 50
πμο θαιαάκεζ πχνα επί ηςκ διενχκ ημο.
Σμ αογακηζκυ αοηυ πκεφια «ζοιποηκχζεςξ» βεβμκυηςκ δδιζμονβεί ηαζ μ
Θεμημηυπμοθμξ ζημ Espolio. Σμ πανμιμίαζακ ιε ηδ ζηδκή ηδξ πνμδμζίαξ αθθά
αοηυ είκαζ δ εεία ηαπείκςζδ. Σμ Espolioείκαζ δδιζμονβία ημο Γηνέημ εκηεθχξ
άζπεημ ιε ηδκ πνμδμζία ημο Ημφδα. Γεκ εζημκίγεζ ιζα ζηδκή, ηδ ζφθθδρδ ή απθά
ημκ δζαιενζζιυ ηςκ ζιαηίςκ ημο, αθθά ζοκαζνεί ζ' αοηυκ ημκ πίκαηα ηα επεζζυδζα
ηςκ ηεθεοηαίςκ ζηζβιχκ ημο Κονίμο ηαηά ηζξ δζδβήζεζξ ηςκ Δοαββεθίςκ. Ο
Χνζζηυξ ζημ ιέζμ ηδξ ζηδκήξ πανζζηάκεηαζ ηδ ζηζβιή πμο «μζ ζηναηζχηεξ ημο
δβειυκμξ» αθμφ «εκέπαζλακ, ελέδοζακ αοηυκ ηδκ πθαιφδα ηδκ πμνθονήκ ηαζ
απήβαβμκ εζξ ημ ζηαονχζαζ αοηυκ». (Μαηε. ηγ' 27-31, Μανη. ζε',20). «Ακμίβεζ εζξ
ημκ παιαί ζηαονυκ ηαξ μπάξ δζά ημοξ ήθμοξ ημο ηαζ εηαηένςεεκ ημο Χνζζημφ
ηαηυπζκ πνμαάθμοκ μζ δφμ ηαημφνβμζ, δζυηζ ηαηήβμκημ... ζφκαοηχακαζνεεήκαζ»
(ηβ ,32). «Αζ βοκαίηεξ, αζ ιαηνυεεκ εεςνμφζαζ» (Μανη. ζε', 40) ανέεδηακ ειπνυξ
ζημ πνχημ επίπεδμ ηαζ δεκ παναημθμοεμφκ ημκ απμβοικςιέκμ Χνζζηυ, μφηε ημ
ποδαίμ υπθμ. Καηά ηδκ υρζκ ηαζ ηςκ ηνζχκ ζηνέθμκηαζ πνμξ ημκ εημζιαγυιεκμ
΢ηαονυ ηαζ δ ζηαφνςζδ δδιζμονβεί μδφκδ ζηα πνυζςπα ημοξ. Αοηυ έβζκε απυ ημκ
Θεμημηυπμοθμ βζα κα ελανεεί μ ααεφηαημξ πυκμξ, μ μπμίμξ γςβναθίγεηαζ ζηα
πνυζςπα ζηδ εέα ημο ιανηονίμο ηδξ ΢ηαφνςζδξ. Δίκαζ ένβμ ιε ακχηενμ ζηοθ,
ζοβηεκηνςιέκμ βφνς απυ ηδκ εοβεκζηή εθίρδ ημο Χνζζημφ.
Σμ «Espolio» πνχη' απ' υθαείκαζ πίκαηαξ ζημκ μπμίμ μ Γμιήκζημξ Θεμημηυπμοθμξ
απέδςζε εθεφεενα ηδ δναιαηζηυηδηα ηδξ εοαββεθζηήξ δζήβδζδξ. Σμ ηέκηνμ
ηαηέπεζ μ Χνζζηυξ, θοζζμβκςιία ιε πμθθή βαθήκδ ηαζ εοβέκεζα, εκχ βφνς απυ
αοηυκ ζοκςεμφκηαζ μζ αάκαοζεξ ιμνθέξ ηςκ θμβπμθυνςκ ζηναηζςηχκ ηαζ ημο
υπθμο. Πίζς αηνζαχξ απ' ημοξ χιμοξ ημο Χνζζημφ πνμαάθθμοκ διίβοικμζ ηαζ μζ
δφμ θδζηέξ μζ μπμίμζ «ήβμκημζφκαοηχακαζνεεήκαζ» (Λμοηά ηβ' 32). Κάης
ανζζηενά μ ηαθθζηέπκδξ ζζηυνδζε ηζξ ηνεζξ Μανίεξ, ηδκ Θεμηυημ, ηδκ ιδηένα ηςκ
οζχκ Εεαεδαίμο ηαζ ηδ Μαβδαθδκή. Καζ μζ ηνεζξ παναημθμοεμφκ έκακ οπδνέηδ μ
μπμίμξ ακμίβεζ μπή ζημκ ηαηά βδξ ΢ηαονυ βζα ηδκ πνμζήθςζδ ημο Κονίμο. Ο
πυκμξ ηαζ δ μδφκδ έπμοκ απμηοπςεεί ηαζ εοβεκζηά ημοξ πνυζςπα. Σμ θςξ υπςξ
πέθηεζ άθεμκμ ζημ ενοενυ έκδοια ημο Χνζζημφ ιε ηδκ ακηίεεζδ ηδξ ζηζάξ ηςκ
πθαζζίςκ ηαζ ηςκ ςναίςκ πηοπχζεςκ, ελαίνεζ ηδ θοζζμβκςιία ημο, δ μπμία
ηαηέπεζ ημκ ηεκηνζηυ άλμκα ηδξ ζφκεεζδξ, δεζπυγεζ αιέζςξ ηαζ επζαάθθεηαζ.
Ακίηακμζ μζ επίηνμπμζ ηδξ Μδηνμπυθεςξ ημο Σμθέδμο κα εκκμήζμοκ ημκ πίκαηα,
δδιζμφνβδζακ γδηήιαηα ζηδκ πθδνςιή ημο, ιε απμηέθεζια μ ηαθθζηέπκδξ κα

7. 51
ηαηαθφβεζ ζηα δζηαζηήνζα ηαζ κα ελμθθδεεί δ αιμζαή ημο ιεηά απυ δφμ πνυκζα
πενίπμο. Αλζμζδιείςηδ είκαζ ηαζ δ ακηίδναζδ ηςκ παπζηχκ εεμθυβςκ, μζ μπμίμζ
δεκ εκέηνζκακ δ εέζδ ημο Ηδζμφ κα είκαζ ζημ ίδζμ φρμξ ιε ηζξ ιμνθέξ ηςκ δφμ
ηαημφνβςκ, μφηε ηδ εέζδ ηςκ ηνζχκ βοκαζηχκ ζημ πνχημ επίπεδμ εθυζμκ
ακαθένμκηαζ ζημ Δοαββέθζμ απυ ιαηνυεεκ «εζηχζαζ». Πάκηςξ ημ πνμζθζθέξ ημο
Espolio επακέθααε ηαηυπζκ μ Θεμημηυπμοθμξ ηαζ ηα έλμπα ακηίβναθά ημο
ημζιμφκ ζήιενα ηδκ Πζκαημεήηδ ημο Μμκάπμο.
Πνέπεζ κα ζδιεζχζμοιε ζημ ηέθμξ ηδξ παναβνάθμο αοηήξ υηζ άθθμ
παναηηδνζζηζηυ αογακηζκζζιμφ ημο γςβνάθμο είκαζ μζ οπμβναθέξ ημο ηαθθζηέπκδ
ζηα εθθδκζηά:«Γμιήκζημξ Θεμημηυπμοθμξ επμίεζ». Σμκ ηίηθμ μνζζιέκςκ πζκάηςκ
ιπμνμφζε ίζςξ κα ηδκ έεεηε ζε ζζπακζηά βνάιιαηα, βζαηί αοηή αθμνμφζε αοημφξ
πμο πανάββεθκακ, εκχ ηδκ οπμβναθή ημο, δ μπμία εκδζέθενε ιυκμ αοηυκ, ηδκ έεεηε
πάκηα ζηα εθθδκζηά, δδθαδή υπςξ αηνζαχξ ηαζ μζ Έθθδκεξ αβζμβνάθμζ. Οζ
Έθθδκεξ αβζμβνάθμζ έεεηακ ιεκ ηζξ επζβναθέξ ζηα ζέναζηα, βζα κα ηαηακμμφκ μζ
ιμκαπμί ημ πενζεπυιεκμ ηςκ ημζπμβναθζχκ, εκχ ηζξ οπμβναθέξ ημοξ, εθεφεενμζ ηαζ
αδέζιεοημζ, ηζξ έεεηακ ζηδ ιδηνζηή ημοξ βθχζζα.
Ζ άπμρδ πμο εέθεζ κα είκαζ δ αογακηζκή ηέπκδ, εειεθζαηή αάζδ ηδξ γςβναθζηήξ ημο
Γηνέημ, δζηαζμθμβείηαζ ιυκμ απυ ημ γέμκ αίζεδια παηνζςηζζιμφ ηςκ οπμζηδνζηηχκ
ηδξ ηαζ υπζ απυ ηα δεδμιέκα μθυηθδνδξ ηδξ αθήεεζαξ. Ζ γςβναθζηή ημο Γηνέημ,
πανυθμ πμο δζαηδνεί πάκηα ηα ζημζπεία ηδξ αογακηζκήξ ηαηααμθήξ ημο, έπεζ
μθμηθδνςεεί ιε ηδκ επίδναζδ ηςκ ζηαθζηχκ πνμηφπςκ γςβναθζηήξ , ιε ηδκ
οζμεέηδζδ ημο ζηζμθςηζζιμφ , ηδκ πνμζήθςζδ ζηδκ οθζζηζηή απεζηυκζζδ ηαζ ηδκ
πνμμπηζηή ημο πχνμο. Γεκζηυηενα ηα ένβα ημο είκαζ επδνεαζιέκα απυ ημοξ ζηαειμφξ
πμο είπε πενάζεζ ζηδκ γςή ημο Κνήηδ, Ηηαθία, Βεκεηία,Ηζπακία. Απυ ηδκ Κνδηζηή
΢πμθή πήνε ηδκ ηάζδ ηδξ παναιυνθςζδξ ηαζ ηδκ οπένααζδ ηςκ ακαθμβζχκ, αάζεζξ
πμο ημκ ηάκμοκ κα λεπςνίγεζ απυ υθμοξ ημο οπυθμζπμοξ γςβνάθμοξ ηδξ Γοηζηήξ
ηέπκδξ. Απυ ηδκ Ρχιδ έιαεε ημ ζπέδζμ ηαζ ημ πενίβναιια, ηδκ ζηάζδ, ηδκ ηίκδζδ
ηςκ ιμνθχκ. ΢ηδκ Βεκεηία έιαεε κα πεζνίγεηαζ ημ πνχια ηαζ ζε αοηήκ μθείθμκηαζ μζ
ακηζεέζεζξ ημο θςηυξ ,μζ ζηζέξ, ηα έκημκα πνχιαηα ζηα εκδφιαηα.

8. 52
Ακ δεκ ιεηέααζκε υιςξ ζηδκ Ηζπακία, μ Θεμημηυπμοθμξ πμο λένμοιε, δεκ εα οπήνπε
ζίβμονα. Δδχ έπμοιε ηθίια μιυθμβμ ιε ημ πκεοιαηζηυ ηθίια ηδξ Κνήηδξ. Άκενςπμζ
αοζηδνμί, άηαιπημζ ζηδκ πίζηδ ημοξ , έκημκμξ ιοζηζηζζιυξ,δ αοζηδνή πανάδμζδ ημο
έκεεμο πάεμοξ ηαζ θυβς ηδξ ακηζιεηαννφειζζδξ ημπθάγμοζεξ ιεηαθοζζηέξ
ακαγδηήζεζξ. Ζ Ηζπακία είκαζ έκαξ ηυπμξ υπμο δ Ακηζιεηαννφειζζδ έπεζ επζαάθθεζ
ημοξ ηακυκεξ ηδξ Καεμθζηήξ Δηηθδζίαξ, ηυπμξ υπμο ημ πκεφια οπενηενεί ημο
ζανηζημφ θνμκήιαημξ.
Γζα ημκ Θεμημηυπμοθμ δ Ηζπακία απμδεζηκφεηαζ δχνμ ημο Θεμφ. ΢ε ιζα ζηζβιή πμο
ζα κα ημκ είπε δ ημζιζηή γςβναθζηή βηνειίζεζ απυ ημκ πνοζυ αογακηζκυ ηνμφθμ, ηζ
εηεί, πνζκ πέζεζ ζημ πχια, ημκ ανπάγεζ άββεθμξ ηαζ πνμζηαηεφμκηαξ ηδ θθυβα ηδξ
αβςκίαξ ημο, ημκ αημοιπά ζ' έκα ανάπμ ημο Σμθέδμ ιεηαλφ μονακμφ ηαζ βδξ .
΢ημ Σμθέδμ γςκηακεφεζ ιέζα ημο ζζβά ζζβά ιζα ηνίζδ ζοβηθμκζζηζηή. Ανκείηαζ απυ
ηδ γςβναθζηή ηδξ Ακαβέκκδζδξ ηδκ ειιμκή ηδξ ζηδκ απεζηυκζζδ ημο θοζζημφ
ηάθθμοξ ηαζ εέηεζ ημκ πνςζηήνα ημο ζηδκ οπδνεζία ηδξ οπενηυζιζαξ
πναβιαηζηυηδηαξ. Ανκείηαζ κα οπδνεηήζεζ ημ βήζκμ ηυζιμ ηαζ ηάζζεηαζ ζηδκ
απυδμζδ ημο μονάκζμο.΢ημ Σμθέδμ οζμεέηδζε έκα ζηοθ ιυκζιδξ ηαζ αδζαιθζζαήηδηδξ
πμζυηδηαξ ηαζ ιε αοηυ δδιζμφνβδζε ηα πενζζζυηενα ένβα ημο ζηα μπμία απμηφπςζε
υθεξ ηζξ επζννμέξ πμο είπε δεπηεί.Έηζζ, ακαιεζβκφμκηαξ ηδκ αογακηζκή οπεναμθή , ηα
πνχιαηα ηδξ Ηηαθίαξ ,ηδκ ιακζενζζηζηή ηάζδ αθθά ηαζ ημ ιοζηήνζμ ηδξ Ηζπακίαξ
δζαιυνθςζε ηδκ γςβναθζηή ημο.
Ο Γμιήκζημξ Θεμημηυπμοθμξ, υπςξ πνμακαθένεδηε, δεκ ακήηεζ ζε ηαιία ΢πμθή, δε
ιζιήεδηε, ακηίεεηα ζηάεδηε πνυηοπμ ιίιδζδξ βζα ημοξ ιαεδηέξ ημο, υπςξ ημ βζμ ημο
ή ημ γςβνάθμ Λμοίξ Σνζζηάκ. Δπζπθέμκ, εα ιπμνμφζε κα ζζπονζζηεί ηακείξ, πςξ ιε
ηζξ ηαζκμημιίεξ ηαζ ημκ ζδζαίηενμ ηνυπμ πμο πναβιαηεφηδηε ηζξ ιμνθέξ ηαζ ηα
πνχιαηα, ηαεχξ ηαζ ηδκ ηίκδζδ ηςκ πνμζχπςκ ζημ πχνμ, οπήνλε μ πνυδνμιμξ ημο
ελπνεζζμκζζιμφ , ιεηααάθθμκηαξ ηδκ Σέπκδ απυ ζηαηζηή απεζηυκζζδ ζε ελςηενζηή
έηθναζδ ζοκαζζεδιάηςκ ηαζ ιεηαθοζζηχκ ακδζοπζχκ.