1. Από το μύθο στο λόγο και στην ποίηση
Α) Λόγος επιστημονικός
Οι αρχαίοι Έλληνες μυθοποίησαν τον Ήλιο (καταγωγή θεϊκή- Φαέθων...) αλλά
κυρίως παρατήρησαν- μέτρησαν- κατέγραψαν πολλά στοιχεία που θεωρούνται
επιστημονικά.
Αρκετές είναι οι αναφορές των ηλιακών εκλείψεων από τους αρχαίους Έλληνες.
Στην αρχαιότητα μια έκλειψη θεωρούνταν κακός οιωνός.Οι ολικές ηλιακές
εκλείψεις γοήτευαν πάντοτε τους κατοίκους της Γης μας, που αντιδρούσαν με
δεισιδαίμονες αντιλήψεις και φόβους χτυπώντας τα τύμπανά τους σε μια
απεγνωσμένη και μάταιη προσπάθεια να αποτρέψουν τον «σκοτεινό δράκο» να
καταπιεί τελείως το ζωοδότη φωτεινό δίσκο του Ήλιου. Στις μέρες μας θεωρείται η
αφρόκρεμα των ουράνιων φαινομένων· ορισμένοι άνθρωποι ταξιδεύουν στα άκρα
του κόσμου για να ζήσουν την εμπειρία της ολικότητας έστω και για λίγα λεπτά.
Για τους Έλληνες σημαντική είναι η αναφορά του ποιητή Αρχίλοχου (680-640
π.Χ.) για την έκλειψη της 6ης Απριλίου του 648 π. Χ. . Ακόμη όμως πιο σημαντική
είναι και η αναφορά του Ηρόδοτου (485-420 π.Χ.) στην Ιστορία του (Ι,74), και του
Πλίνιου στο έργο του Naturalis Historia (II,53), όπου περιγράφεται η πρόβλεψη
που έκανε ο Θαλής ο Μιλήσιος για την ηλιακή έκλειψη της 28ης Μαΐου του 585
π.Χ. και η οποία είχε σαν αποτέλεσμα το τέλος του εξαετούς πολέμου μεταξύ των
Μήδων και των Λυδών.
Ο Ίππαρχος, που θεωρείται και πατέρας της Αστρονομίας, από δύο
παρατηρήσεις της έκλειψης του 130 π.Χ. κατόρθωσε να υπολογίσει την απόσταση
της Σελήνης από τη Γη. Με τη βοήθεια της τριγωνομετρίας υπολόγισε ότι η Σελήνη
πρέπει να βρίσκεται σε απόσταση 62 περίπου γήινων ακτίνων, όταν η σημερινή
επακριβώς μετρημένη τιμή της απόστασης αυτής είναι 60,27 γήινες ακτίνες!
Αργότερα ο χρονικογράφος Λέων ήταν ο πρώτος που περιέγραψε την εμφάνιση
του στέμματος στην διάρκεια της έκλειψης της 22ας Δεκεμβρίου του 968 μ. Χ. που
την είχε παρατηρήσει από την Κωνσταντινούπολη (άλλοι αναφέρουν την
Κέρκυρα). Ορισμένοι άλλοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η πρωτιά αυτή ανήκει
στον Πλούταρχο με την περιγραφή της έκλειψης του 71 μ.Χ. Παρ’ όλα αυτά
νεώτεροι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η περιγραφή του Πλουτάρχου δεν είναι
παρά μία τελείως φανταστική-λογοτεχνική περιγραφή και όχι αποτέλεσμα
πραγματικής παρατήρησης
Διάφοροι πάντως συγγραφείς και ιστορικοί των περασμένων αιώνων κατέγραψαν
με αρκετές λεπτομέρειες την εμφάνιση του υπέροχου αυτού φαινομένου. Οι
αναφορές αυτές είναι σημαντικές για την ιστορία της επιστήμης αλλά και για τον

2. ακριβή εντοπισμό ορισμένων ιστορικών γεγονότων αν και πολλές από τις
αναφορές αυτές δεν είναι απολύτως σωστές. Από τις αναφορές αυτές
αξιοσημείωτες είναι αυτές που συναντάμε στους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς:
• 6 Απριλίου 648 π. Χ. (Ηλίου) Αρχίλοχος (122)
• 19 Μαίου 557 π.Χ. (Ηλίου) Ξενοφώντος «Ανάβασις» (ΙΙΙ, 4)
• 2 Οκτωβρίου 480 π.Χ. (Ηλίου) Ηροδότου «Ιστοριών» (ΙΧ, 10)
• 17 Φεβρουαρίου 478 π.Χ. (Ηλίου) Ηροδότου «Ιστοριών» (VII, 37),
Αριστείδης (ΙΙΙ, 581)
• 30 Απριλίου 463 π.Χ. (Ηλίου) Πίνδαρ «Θηβαίοις εις Ισμήνιον» (142)
• 3 Αυγούστου 431 π.Χ. (Ηλίου) Θουκυδίδου «Ξυγγραφή» (ΙΙ, 28),
Πλουτάρχου «Βίοι Παράλληλοι, Περικλής» (35)
• 21 Μαρτίου 424 π.Χ. (Ηλίου) Θουκυδίδου «Ξυγγραφή» (ΙV, 52)
• 3 Σεπτεμβρίου 404 π.Χ. (Ηλίου) Ξενοφώντος «Ελληνικά» (ΙΙ,3,2)
• 14 Αυγούστου 394 π.Χ. (Ηλίου) Ξενοφώντος «Ελληνικά» (IV,3,10),
Πλουτάρχου «Βίοι Παράλληλοι, Αγησίλαος» (17)
• 13 Ιουνίου 364 π.Χ. (Ηλίου) Διοδώρου «Ιστορική Βιβλιοθήκη» (XV, 80),
Πλουτάρχου «Βίοι Παράλληλοι, Πελοπίδας» (31)
• 12 Μαίου 361 π.Χ. (Ηλίου) Πλουτάρχου «Βίοι Παράλληλοι, Διόν» (19)
• 15 Αυγούστου 310 π.Χ. (Ηλίου) Διοδώρου «Ιστορική Βιβλιοθήκη» (XΧ, 5)
• 19 Οκτωβρίου 202 π.Χ. (Ηλίου) Ζοναράς (ΙΧ, 14)

3. Β) Λόγος ποιητικός
Το 1178 π.Χ. και συγκεκριμένα η 16η Απριλίου αναφέρεται στην Οδύσσεια
του Ομήρου
«...και ο ήλιος χάθηκε μέσα στον ουρανό και μία ανίερη ομίχλη κάλυψε τα
πάντα».
Αναφορά του Αρχίλοχου για την ολική έκλειψη ηλίου της 6ης Απριλίου 648
π.Χ. :«Ο Δίας, ο πατέρας των Ολύμπιων Θεών, μετέτρεψε τη μέρα σε νύκτα
κρύβοντας το φως του απαστράπτοντος ηλίου, και βαθύς φόβος κυρίευσε
τους ανθρώπους».
ΑΡΧΙΛΟΧΟΣ 79 [Ed.74]
Χρημ των ελπτον ο δ ν στιν ο δ'ά ἄ ὐ ὲ ἐ ὐ
π μοτονἀ ώ
ο δ θαυμ σιον, πειδ Ζε ς πατ ρὐ ὲ ά ἐ ὴ ὺ ὴ
λυμπ ωνὈ ί
κ μεσημβρ ης θηκε ν κτ' ποκρ ψαςἐ ί ἔ ύ ἀ ύ
φ οςά
λ λ μποντι· λυγρ ν δ' λθ' π'ἡ ίῳ ά ὸ ἦ ἐ
νθρ πους δ ος.ἀ ώ έ
κ δ το κα πιστ π ντα κ π ελπταἘ ὲ ῦ ὶ ὰ ά ἀ ί
γ γνεταιί
νδρ σιν· μηδε ς θ' μ ν ε σορ νἀ ά ὶ ἔ ὑ ῶ ἰ ῶ
θαυμαζ τω,έ
μηδ' ταν δελφ σι θ ρες νταμε ψωνταιὅ ῖ ῆ ἀ ί
νομ νὸ
ν λιον κα σφιν θαλ σσης χ ενταἐ ά ὶ ά ἠ έ
κ ματαύ
φ λτερ' πε ρου γ νηται το σ τ' δ νί ἠ ί έ ῖ ί ἡ ὺ ἦ
ρος.ὄ
Τί ν' ἀποκλείσεις, τί νὰ
δεχτεῖς, σὲ τί νὰ ὁρκιστεῖς,
ἀφοῦ ὁ Δίας ἰσχυρίστηκε
σκοτάδι, μέρα μεσημέρι;
Φοβήθηκαν οἱ ἄνθρωποι,
μπερδεύτηκαν.
Δὲν μπορεῖς νὰ βγάζεις
νύχτα ἀπὸ ἕναν ἥλιο ποὺ
μεσουρανεῖ.
Μὴ σᾶς φανεῖ παράξενο,
λοιπὸν, ἄν δεῖτε
δελφίνια νὰ γυρίζουν στὰ
βουνὰ
κι ἀγρίμια νὰ βοσκᾶνε
τρικυμία.

4. ΜΙΜΝΕΡΜΟΣ: απ. 12 West
έλιος μ ν γ ρ λαχεν πόνον ματα πάντα,Ἠ ὲ ὰ ἔ ἤ
ο δέ ποτ μπαυσις γίνεται ο δεμίαὐ ᾽ ἄ ὐ
πποισίν τε κα α τ ι, πε οδοδάκτυλος ςἵ ὶ ὐ ῶ ἐ ὶ ῥ Ἠὼ
κεαν ν προλιπο σ ο ραν ν ε σαναβ ι.Ὠ ὸ ῦ ᾽ ὐ ὸ ἰ ῆ
τ ν μ ν γ ρ δι κ μα φέρει πολυήρατος ε νή,ὸ ὲ ὰ ὰ ῦ ὐ
ποικίλη, φαίστου χερσ ν ληλαμένη,Ἡ ὶ ἐ
χρυσο τιμήεντος, πόπτερος, κρον φ δωρῦ ὑ ἄ ἐ ᾽ ὕ
ε δονθ ρπαλέως χώρου φ σπερίδωνὕ ᾽ ἁ ἀ ᾽ Ἑ
γα αν ς Α θιόπων, να δ θο ν ρμα κα πποιῖ ἐ ἰ ἵ ὴ ὸ ἅ ὶ ἵ
στ σ , φρ ς ριγένεια μόληι·ἑ ᾶ ᾽ ὄ ᾽ Ἠὼ ἠ
νθ πέβη τέρων χέων περίονος υ ός.ἔ ᾽ ἐ ἑ ὀ Ὑ ἱ
Έργο στον Ήλιο έχει πέσει βαρύ, που μια μέρα δε λείπει·
απ᾽ τη στιγμή που θα βγει απ᾽ το βαθύ Ωκεανό
η ροδοδάχτυλη Αυγή, τ᾽ ουρανού για να πάρει το δρόμο,
αναπαμός πια κανείς για Ήλιο και για άτια του. Μια
κλίνη —χρυσάφι ακριβό, που το δούλεψε ο Ήφαιστος—, κλίνη
βαθουλωτή, φτερωτή, λαχταριστή, στων νερών
πλέει την κορφή, και τον Ήλιο, βαθιά ενώ κοιμάται, απ᾽ τον τόπο
των Εσπερίδων τον πάει στων Αιθιόπων τη γη·
τ᾽ άρμα του εκεί το γοργό καρτερεί και μαζί τ᾽ άλογά του,
ώσπου η Αυγή να φανεί, που ώρα πρωινή τη γεννά.
Και του Υπερίονα ο γιος στο δικό του πια ανέβηκε αμάξι.

5. ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ
Εντελώς πρωτότυπη είναι η αναφορά του Λουκιανού σχετικά με τον ήλιο.
Στο έργο του “Αληθινά διηγήματα” περιγράφει ένα ταξίδι ...στο διάστημα.
Στη διάρκειά του φτάνει στη σελήνη, που έχει βασιλιά τον Ενδυμίωνα. Η
επιθυμία του να αποικίσουν στην έρημη και ακατοίκητη Αφροδίτη οι φτωχοί
της επικράτειάς του, τον έφερε σε σύγκρουση με τον Φαέθοντα, το βασιλιά
του ήλιου. Στον πόλεμο που ακολούθησε αρχικά νικούσε ο Ενδυμίωνας,
τελικά όμως υπερίσχυσε ο Φαέθων έχοντας πολυάριθμο στρατό. Ο νικητής
Φαέθων ύψωσε ένα τείχισμα καμωμένο από δυο σειρές σύννεφα στο
μεσοδιάστημα ήλιου – σελήνης, ώστε έγινε ολική έκλειψη της σελήνης και τη
σκέπασε ολούθε ατέλειωτη νύχτα. Μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις
έκαναν ειρήνη με αρκετά βαρείς όρους για τους Σελινήτες. Το τείχισμα
γκρεμίστηκε και συμφώνησαν σε κοινή αποίκιση της Αφροδίτης. Ο
Λουκιανός γίνεται έτσι ο πρώτος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας.
ΠΗΓΕΣ
Διαδίκτυο
Μικρός Απόπλους
Πύλη για την ελληνική γλώσσα
Λουκιανού, Άπαντα,τόμος 13ος, ΚΑΚΤΟΣ,1992
Εργασία:
Ειρήνη Νικοπούλου (Γ2)
Ιωάννα- Μαρία Σπυροπούλου (Γ4)