1. Аялал жуулчлалын байгууллагын менежмент,
жуулчны үйлчилгээг боловсронгуй болгох арга зам
Э.Болортунгалаг,Ц.Дагвадорж
ШУТИС-ийн Механик Инженерийн Сургууль
Тээврийн Удирдлага 3-р курс
Удирдагч багш: ШУТИС-ийн Механик Инженерийн Сургуулийн
Тээврийн удирдлага, менежментийн профессорын багийн Магистр багш
Ж.Нарантунгалаг
Э-шуудан: bolorjin_33@yahoo.com
Хураангуй:
Аливаа улс орны Аялал жуулчлал нь зам тээвэр, байр сууц, хоол хүнс,
ундны үйлчилгээ, соёл амралт, туроператор зэрэг олон үйлчилгээний
салбаруудын цогц үйл ажиллагааны үр дүн бөгөөд тэдгээрийн уулзвар цэгт
оршин үл үзэгдэх экспортын онцгой үйл явц юм.
Түлхүүр үг: туроператор, ЗТАЖЯ, ESCAP
1

2. Оршил:
Монгол улсад аялал жуулчлалын салбар 2005 оноос ЗТАЖЯ-/Зам Тээвэр
Аялал Жуулчлалын Яам/ байгуулагдсанаар төрийн бодлогын хүрээнд яригдах
болсон бөгөөд одоогоор Монгол улсад аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх төсөл,
төлөвлөгөөг
боловсруулж,
хэрэгжүүлж
байна.
Өөрөөр
хэлбэл
аялал
жуулчлалын салбар нь Монгол улсын хувьд харьцангуй залуу, мөн улс орны
эдийн засгийн хөгжилд чухал байр суурь эзлэх хөгжиж байгаа салбар юм.
Энэхүү илтгэлийн зорилго нь Монгол улсын жуулчны автотээврийн
менежментийн үйлчилгээний өнөөгийн байдлыг судалж цаашид хэрхэн яаж
хөгжүүлэх арга зам боловсруулахад оршино.
Монгол орон дэлхийн аялал жуулчлалын нэгэн сонирхолтой бүс нутаг
болон хөгжих нөхцөл боломж байгаа болон уг салбарын үр ашиг, ач
холбогдолыг харгалзан, гадаад, дотоодын аялал жуулчлалыг тус орны хөгжлийн
тэргүүлэх салбарын хэмжээнд хүргэж хөгжүүлэх асуудлыг төр засгийн бодлогын
хэмжээнд авч үзэж байна.
Монгол Улс үндэсний аялал жуулчлалыг өөрийн орны аюулгүй байдал,
олон улсын өмнө хүлээсэн үүргийнхээ хүрээнд, дэлхий дахины нийтлэг
хандлага болж буй экологийн баримжаатай, эдийн засгийн тогтвортой хөгжлийн
үзэл баримтлалд нийцүүлэн өндөр үр ашигтай, биеэ даасан салбарын хэмжээнд
хүргэж хөгжүүлэх нь аялал жуулчлалын талаар баримтлах үндсэн чиглэл болно.
Азийн авто зам:
Азийн авто замыг хөгжүүлэх төсөл нь 1959 оноос эхэлжээ. Энэ төслийн гол
зорилго нь азийн авто замын дагуу жуулчдыг татах, мөн олон улсын худалдааг
хөнгөвчлөх юм. ESCAP-ийн гишүүн орнууд уг төслийг дэмжих болсон шалтгаан
нь тэдгээр орнууд бүгд азийн авто замыг бариж байгуулснаар орон нутгийн
хөгжил, эдийн засгийн өсөлтөд чухал нөлөөтэй гэдгийг ухамсарласанд оршино.
2

3. D. ASIAN HIGHWAY
Зураг.1. Азийн авто зам1
ASIAN HIGHWAY IN MONGOLIA
AH4
AH32
AH3
AH32
2325km
AH3
1009 km
AH4
758 km
Зураг.2. Азийн авто зам Монголд2
1. Эдийн засгийн хөгжилд аялал жуулчлалын гүйцэтгэх үүрэг:
Орчин үед аливаа шинэ хандлага нь улс орнуудыг эдийн засгийн хувьд
цоо эрүүл хэвээр байлгахад зохицсон байх ёстой гэж үзэх болжээ. Нэгээс нөгөө
бүс нутагт нөхцөл байдал маш ялгаатай байдаг авч, аялал жуулчлал эдийн
засгийн хөгжлийн гол хэлбэрийг төлөөлсөн хэвээр байна. Сүүлийн жилүүдэд
1
2
3

4. аялал жуулчлалын шууд бус буюу нүдэнд үл үзэгдэх эдийн засгийн зардлуудыг
илүү сайн судалж мэддэг болсноор өмнө нь аялал жуулчлал зөвхөн эдийн
засгийн эерэг үр ашгийг авчирдаг хэмээн ойлгодог байсан хүмүүсийн сэтгэхүй
өөрчлөгдөж, урьдны итгэл үнэмшил өдөр ирэх тусам хүчээ алдаж байна.
1.1 Эдийн засагт аялал жуулчлалын үр нөлөө, хэмжил
Үр нөлөө-Аялал жуулчлалын орлогыг нэмэгдүүлж, дэд бүтцэд хөрөнгө
оруулалтыг татах аялал жуулчлалын чадварт дараах нийлбэр хүчин зүйлс
нөлөөлнө.
C
E
D
A
B
Зураг 1.1. Жуулчдыг татах чадварт нөлөөлөх хүчин зүйлс
Үүнд:
A. Улс төрийн шахалт, дарамт болон урамшуулал (дотоод, гадаадын
хөрөнгө
оруулалт болон импортонд оногдох татварын бодлогын таатай нөхцөл)
B. Санал болгож буй хангамж , ашигтай нөхцлүүд (зам, тээвэр,
эмнэлэг,
үйлчилгээ, тэдгээрийн үнэ)
C. Зах зээлийн онцлог (гийчдийн сонирхол, таашаал, төлөхөд бэлэн үнэ
гэх
мэт)
D. Улс төрийн тогтвортой байдал
E. Зорилтот зах зээл болон өөрийгөө таниулан сурталчлах чадвар
Эдийн засагт аялал жуулчлалын үзүүлэх үр нөлөөг аялал жуулчлалын
үйл ажиллагаа явуулахаас өмнөх болон явуулснаас хойших үеийн хүн ардын
орлогын түвшин хоорондын зөрүүгээр илрэх эдийн засгийн сайн сайхан байдал
хэмээн тодорхойлж болно.
Жишээ 1:
Манай монголчууд 1 565 000 000 км2 газар нутгийнхаа дөнгөж 0.84%-ийг л
тариалангийн талбайн зориулалтаар идэвхитэй ашигладаг билээ. Энэ нь
дэлхийн 210 улс орнуудынхтай харьцуулбал харьцангуй доор буюу
4

5. 197 дугаарт жагсаж байгаа юм3. Харин энэ мэтчилэн уламжлалт хэлбэрээр
(бэлчээрийн мал аж ахуй) буюу ашиглалт муу байгаа газрыг гадаадын
өндөр хөрөнгө оруулалттай төслүүд эх оронд маань түрэн орж ирж,
үндэсний үйлдвэрлэгчдийг орлон ашиглаж эхэлдэг болохыг бид олон бодит
жишээнээс харж болно.
Дэлхийн улс орнуудын туршлагаас үзэхэд энэ тохиолдолд газрын үнэ,
өртөгт мэдэгдэхүйц өөрчлөлт ордог. Учир нь газрын эзэд өөрсдийн газраа зарж
эсвэл аялал жуулчлалын зориулалтаар ашиглахыг хүсдэг, харин энэ нь эцэстээ
жуулчид болон өөрийн орны ард иргэдээ хооллох, хэрэгцээг нь хангахдаа
дотоодоосоо бус гадаадын импортын бүтээгдэхүүн дээр л найдах харамсалтай
үр дүнд хүргэж болох юм.
Аялал жуулчлалын салбараас үзүүлэх дарамт ихэсч эхлэхэд энэ
мэтчилэн зөрчил, маргаанууд хурцдаж эхлэдэг ба үүнээс үүдэн ард түмэнд
учирсан сэтгэлийн шарх болоод бусад хохирлыг засаж, эдгээхэд маш урт удаан
хугацаа шаардлагатай байдаг.
Дээрх жишээ нь аялал жуулчлалын үр нөлөө, хэмжил, түүнийг ойлгох
асуудал бол нүдэнд үзэгдэх шууд нөлөөллүүдтэй адил тийм хялбар, энгийн
зүйл бус, харин түүнээс илүү их цогц ойлголт болохыг харуулж байна.
1.2. Аялал жуулчлалын эрэлт - нийлүүлэлт ба үнийн мэдрэмж:
Аливаа улс орон, бүс нутгийн эдийн засагт аялал жуулчлалын оруулах
хувь нэмэрт дотоод болон гадаад олон янзын хүчин зүйлс нөлөөлдөг.
Аялал жуулчлалын үйл ажиллагаанд нийгмийн бараг бүхий л салбараас
тодорхой тооны хүмүүс оролцдог ба тэдгээрийн салбар хоорондын нийлмэл
харилцан хамаарал асар өргөн хүрээтэй ойлголт учраас дээрх бүх салбараас
гарах эдийн засагт аялал жуулчлалын үзүүлэх үр нөлөөг тооцоолох нь тийм ч
хялбар асуудал биш юм. Харин аялал жуулчлалын эдийн засгийн үйл
ажиллагааг эрэлт-нийлүүлэлтийн хуульд тулгуурлан хэзээд ч тайлбарлаж болох
юм.
Зах зээлийн тухай ойлголт ба эрэлт-нийлүүлэлтийн хууль
 Зах зээл гэдэг бол аливаа бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг худалдан авагчид
ба худалдаалагчдыг уулзуулдаг байгуулал буюу механизм мөн.
 Тэнцвэрт
үнэ
ба
бүтээгдэхүүний
үнэ
хэмжээ
зах
зээлийн
эрэлт,
нийлүүлэлтээр
тодорхойлогдоно.
3
5

6. Зураг 1.2. Эрэлт-Нийлүүлэлтийн муруй4
 Эрэлт
нь
янз
бүрийн
үнээр
худалдаалагдах
бүтээгдэхүүнийг
худалдан авагчдын худалдан авахад бэлэн байгаа байдлыг илтгэнэ.
 Бүтээгдэхүүний
илүүдэл ба хомсдол гаргахгүйгээр
борлуулах
болон
худалдан авах тухай шийдвэрүүдийг уялдуулан зохицуулж байгаа зах
зээлийн хүчний чадварыг үнийн "тэнцвэржүүлэх үүрэг" гэнэ5.
Аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний эрэлт-нийлүүлэлтэнд
тодорхой тооны хувьсагчид нөлөөлдөг.

Жишээ 2:
Монгол улсад үйл ажиллагаа явуулж буй 116 зочид буудлын хувьд
өрөөний үнэ нэмэгдвэл эрэлт буурч, Монголд ирсэн гийчдийн тодорхой хувь нь
зочид буудлаас өөр байх газар буюу байр, сууцыг хайх болно6. Үүний үр дүнд
зочид
буудлууд
боломжит
орлогоо
алдаж, зочид
буудлуудын
өрөөний
нийлүүлэлт өсч эхэлнэ. Аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний эрэлтнийлүүлэлтийн харилцан хамаарал нь аялал жуулчлалын эрэлтийн үнийн
мэдрэмж зэрэг хүчин зүйлээс шалтгаалж болдог.7
Эрэлтийн хуулиар үнэ өсөхөд худалдан авах үнэ хэмжээ багасдаг ба үнэ
буурахад
эсрэг
байдаг
эрэлтийн
хуультай.
Энэ
хуулийн
үйлчлэл
нь
бүтээгдэхүүн тус бүрээр өөр өөр байдаг. Ө/х: үнийн өөрчлөлтөөс хамаарсан
эрэлтийн тоо хэмжээний өөрчлөлт бүтээгдэхүүн тус бүрээр янз бүр байдаг.
Энэ хамаарал бүхий өөрчлөлтийг мэдрэмж гэсэн ойлголтонд буулган судалдаг.
Мэдрэмж гэдэг нь нэг үзүүлэлт нэг нэгжээр өөрчлөгдөж байхад нөгөө үзүүлэлт
дагалдан хэр хэмжээгээр өөрчлөгдөж байгааг илэрхийлдэг.
Иймээс эрэлтийн мэдрэмж гэдэг нь эрэлт бүхий бүтээгдэхүүний үнэ
хэмжээний өөрчлөлт ба үнийн өөрчлөлтийн хувийн харьцаагаар тодорхойлдог.
4
5
6
7
6

7. Эрэлтийн
Ed =
мэдрэмжийг
∆ Q( P1 + P0 )
олохдоо
∆ P ( Q 1 + Q0 )
Үүнд: ∆Q( P1 + P0 )
дараах
ашиглана8
томъёог
(1.1.)
-
Хэрэгцээт
бүтээгдэхүүний
үнэ
хэмжээний
өөрчлөлтийн хувь
∆P ( Q1 + Q0 ) - Үнийн өөрчлөлтийн хувь
Ed>1 - Харьцангуй мэдрэмжтэй эрэлт (тансаг хэрэгпээний бүтээгдэхүүн)
Ed = 1 - Нэгж мэдрэмжтэй эрэлт
Ed < 1 - Сул мэдрэмжтэй эрэлт (зайлшгүй хэрэглээний бүтээгдэхүүн)
Хэрэв эрэлт нь үнийн мэдрэмжтэй бол бага үнэ нь илүү их эрэлт болон
орлогыг бий болгодог. Үүний нэгэн адилаар, хэрэв эрэлт нь үнийн мэдрэмжгүй
бол бага үнэ нь нийт орлогыг буурахад хүргэнэ. Үнийн мэдрэмжинд олон тооны
хүчин зүйл нөлөөлж, түүнийг тооцоолоход бэрхшээлтэй болгодог хэдий ч,
аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа эрхлэгчид эрэлтийн үнийн мэдрэмжийн
тухай мэдэж байх нь тэдэнд бүтээгдэхүүний хольцийг зөв загварчлахад тус
нэмэр болж болох юм.
Зардал - Ашгийн үнэлгээ-Эдийн засгийн олон арга хэрэгслийг ашиглан
аялал жуулчлалын эдийн засгийн их хэмжээний мэдээллийг цуглуулж, олж
болдог. Харин дараа нь энэхүү мэдээллийг янз бүрийн шийдвэр гаргахдаа
ашиглах бүрэн боломжтой юм. Шинжээчид, төлөвлөгөө зохиогчид, менежерүүд
энэ мэдээллийг хэлэлцэн үзээд, нэгтгэн дүгнэхдээ аялал жуулчлалын үйл
ажиллагаанаас үүсэх зөвхөн ажлын байр болон хөрөнгийг тооцоод орхих бус
харин,
•
Аялал
жуулчлалын
үйл
ажиллагаанаас
гарах
үр
ашиг
хэрхэн
хуваарилагдаж буй;
•
Хөгжлийн үйл явц ямар гарз хохиролыг авчирдаг болох;
•
Аялал жуулчлалаас гарах үр ашиг нь улс орны нийгэм, Эдийн засаг, соёлын
салбараас зарцуулагдаж буй нийт зардал хохирлыг нөхөн дарж, илүү гарч
чадаж байгаа эсэх зэрэг олон чухал ач холбогдол бүхий үр дүнг үнэлэх
гаргаж ирэх ёстой юм.
8
7

8. Улс орны ирээдүйд аялал жуулчлал бол стратегийн зөв салбаруудын нэг
мөн эсэх харуулах нилээд онцгой хэдэн үзүүлэлтүүдийг гарган үзүүлэхийн тулд
аялал жуулчлалын салбарын бүтээгдэхүүн үйлчилгээний өртөг зардлыг нэгтгэн
тооцох гэдэг бол үнэхээр ярвигтай хүнд асуудал байдаг учраас ЗардалАшгийн шинжилгээ нь зайлшгүй хийгдэх ёстой чухал үйл ажиллагааны нэг юм.
•
Аливаа ард түмний "сэтгэлийн баясал" эсвэл "газар уул, усаа шүтэх
мэдрэмж"-ийг хэрхэн хэмжиж болох билээ?
•
Аливаа улс орны экологийн тэнцвэрт байдлын алдагдлын хэмжээг хэрхэн
Үнэн зөв хэмжиж чадах билээ?
Өнөөгийн бидний амьдарч буй үед шинжлэх ухааны хамгийн сүүлийн
үеийн дэвшил ч хүн төрөлхтөний нууцыг бүрэн тайлж, тайлбарлаж чадах
хэмжээнд хүрээгүй байгаа нь бидний нүдэнд үл үзэгдэх (үл мэдрэгдэх) ихэнх
зүйлийг анхаарал халамжгүй орхиж, гээхэд хүргэж байна. Харамсалтай нь
энэхүү алдагдсан боломж бүр он урт удаан жилийн турш хуримтлагдсан
эцсийн эцэст сэргээн засч дийлэшгүй их аюулыг бий болгодог болохыг бид
амьдрал дээр тохиолдох энгийн жишээнээс харж болох билээ.
Хүснэгт 1.1
Зардал - Ашгийн шинжилгээний давуу ба сул тал
Сул тал
o
Цаг их шаарддаг
Давуу тал
o
А/ж-аас хэн хождог болох
o
Зардал их
o
Удирдан явуулахад бэрхшээлтэй
o
А/ж-ын зардлыг хэн төлдөг болох
Зардал-Ашгийн шинжилгээний давуу тал нь аялал жуулчлалаас хэн
хожиж, хэн зардлыг төлдөг болохыг тодорхойлон гаргаж ирдэгт оршино.
Харьцангуй бага хэмжээний зардал-ашгийн шинжилгээ нь тодорхой асуудлууд
дээрх аялал жуулчлалтай холбоотой мэдээллийг хангахад хэрэглэгдэж болно.
Жуулчны тээврийн үйлчилгээний онол арга зүй:
1.3.
Аялал
жуулчлалын
салбар
нь
төрөл
бүрийн
үйлчилгээний
цогц
асуудлуудын нэгдэл нийлбэрээс бүрэлддэг, өндөр хариуцлагатай бөгөөд монгол
улсын хөгжлийн нүүр царай, хүн ардын соёл иргэншлийн өнгөрсөн, одоо,
ирээдүйн төлөв байдлыг гадаадын иргэдэд үзүүлж харуулдаг бодит рекламын
үйлчилгээний байгууллага юм.
8

9. Аялал жуулчлалын салбарт гол үүрэг гүйцэтгэдэг үйлчилгээний нэг төрөл
нь тээврийн үйлчилгээ бөгөөд тээврийн хэрэгсэлгүйгээр жуулчинд үйлчлэх
хичнээн ч тур баз байгуулаад нэмэргүй гэдэг нь ойлгомжтой.
Жуулчны тээврийн үйлчилгээг дараах тээврийн хэрэгсэл ашиглан үзүүлж болно.
Үүнд:
1. Авто аялал
2. Төмөр замын
3. Дугуйн аялал
4. Мото аялал
5. Усан аялал
6. Морь тэмээн аялал
7. Спорт хэрэгслээр
8. Явган аялал гэх мэтээр ангилдаг.
Автотээврийн
үйлчилгээний
чанар
соёл,
үр
ашгийг
дээшлүүлэх
хэрэгжүүлэх асуудлаар жил дараалан багагүй анхаарч улмаар хууль дүрэм,
журамд тусгагдаагүй тусгах ч бололцоогүй эрх зүйн харилцаа, өдөр тутмын
хэрэглээний норм, ёс зүй, соёлын үйлчилгээг тусгасан
20-иод стандартыг
сүүлийн 5 жилд боловсруулан мөрдүүлж байгаа нь тээврийн үйлчилгээний
чанар үр ашгийг дээшлүүлэхэд зохих ёсоор сайнаар нөлөөлж байгаа.
Иймээс автотээврийн үйлчилгээний үр ашгийг нэмэгдүүлэх чухал хүчин
зүйл нь хүний эрч хүч бүтээлч санаачлага мөн. Бүтээлч эрч хүч идэвхи
санаачлагыг үнэлэх, тухайлбал компанийн захирал, ерөнхийлөгчөөс аваад
гэрийн зарц хүртэл үүрэг гүйцэтгэх хамгийн их чадвартай хүний, хэрэгцээ нь
нийгмийн болон тухайн салбарын хамгийн үнэтэй баялаг мөн гэсэн Тейлорын
үнэлэмж нь удирдлагын менежментийн хамгийн шинжлэх ухаанч аргын нэг мөн.
Судалгааны хэсэг:
2006 оны Эхний хагас жилийн Монголд ирсэн жуулчдын судалгааг өнгөрсөн оны
мөн үетэй харьцуулсан мэдээ:
мэдээ:
Монгол улсад
ирсэн нийт
гадаадын иргэд
Нийт
Үүнээс:
Жуулчин
2005 он
2006 он
Өөрчлөлт
Өөрчлөлт
тоо
%
133115
213681
+80566
+60.5
131955
147758
+15803
+11.9
9

10. Жуулчид -Бүс
2005 он
нутгаар
Өөрчлөлт
Өөрчлөлт
тоо
2006 он
%
Африк
156
160
+4
+0.25
Америк
4549
5424
+875
+19.2
Европ
36229
45727
+9498
+26.2
90970
96185
+5215
+0.57
Ойрхи Дорнод
37
166
+129
+448.6
Бусад
14
96
+82
+685.7
Нийт
131955
147758
+38178
+111.9
Ази ба Номхон
далайн орнууд
Жуулчид голлох
зах зээлийн
2005 он
орноор
1. Хятад
2. ОХУ
3. Өм.Солонгос
4. Япон
5. Америк
5. БНАСАУ
6. Герман
7. Франц
8.Их Британи
9.Австрали
10.Казакстан
11. Канад
12. Шинэ зеланд
13.Швед
14.Итали
15.Украйн
Бусад
73908
24151
9237
4112
3462
209
2150
1324
1593
1212
1456
953
368
668
296
445
6411
Өөрчлөлт
58042
28209
25753
4892
3918
2609
1838
969
1318
1506
1371
904
226
612
305
365
14921
Өөрчлөл
тоо
2006 он
т%
-15866
+4058
+16516
+780
+456
+2400
-312
-355
-275
+294
-85
-49
-142
-56
+9
-80
+8510
-78.5
+16.8
+278.8
+18.9
+13.1
+248.3
-5.4
-3.1
-2.7
+24.2
-4.1
-4.8
-1.4
-1.6
+0.30
-2.0
+32.7
2006 оны эхний хагас жилд ирсэн гийчдийн
Статистик үзүүлэлтүүд:
үзүүлэлтүүд:
Эхний хагас ж илд ирсэн нийт çî ð÷è ã÷ä û í ýçë ýõ õóâ ü
(Ãî ë ë î õ çàõ çýýë è é í î ðí óóä ààð)
73908
80000
58042
60000
40000
20000
28209
24151
9237
4112
3462 2150 1593
13342
4892
25753
23788
3918 1838 1318
0
2005
ßï î í
ÁÍ ÕÀÓ
Î ÕÓ
2006
ÁÍ ÑÓ
ÀÍ Ó
Ãåðì àí
Èõ Áðèòàí è
Áóñàä
10

11. 2006 онд Монголд ирсэн жуулчдын судалгааг өнгөрсөн оны мөн
үетэй харьцуулсан мэдээ:
Монгол улсад
ирсэн нийт
Өөрчлөлт
Өөрчлөлт
тоо
%
389666
+45031
+13.1
385989
+47274
+13.9
2005 он
344635
338715
гадаадын иргэд
Нийт
Үүнээс :
Жуулчин
2006 он
Жуулчид голлох
№
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
зах зээлийн
орноор
БНХАУ
ОХУ
БНСУ
Япон
АНУ
Герман
Их Британи
Франц
Казакстан
Австрали
Канад
Итали
Швед
Бусад
2005 он
170345
57926
30787
12952
10153
8168
5206
5822
3928
3454
2300
1921
1926
20253
2006 он
178941
79163
39930
16707
11377
8576
5893
5237
4185
4053
2528
2526
1509
27364
Өөрчлөлт
Өөрчлөлт
тоо
%
+8596
+21237
+9143
+3755
+1224
+408
+687
-585
+257
+599
+228
+605
-417
+7111
+5.0 %
+36.6 %
+29.6 %
+28.9 %
+12.0 %
+4.9 %
+13.1 %
-10.0 %
+6.5 %
+17.3 %
+9.9 %
+31.4 %
-21.6 %
35.1 %
2006 онд Монголд ирсэн жуулчдын судалгааг өнгөрсөн оны мөн
үетэй харьцуулсан мэдээ (сараар)
Сар
2005
1
15,23
2
10,32
3
16,69
4
27,80
5
29,12
6
32,77
7
47,07
8
55,82
9
36,09
10
26,87
он
2006
5
19,17
5
13,64
0
20,42
7
30,44
6
31,69
2
32,39
3
47,83
9
74,33
0
3
он
8
0
8
2
3
9
2
8
30390
29950
11
12
23073
33057
30397
25302
11

12. Ì î í ãî ë ä è ðñýí ãàä ààä û í æóóë ÷ä û í ñóä àë ãàà (ñàðààð)
140000
74338
120000
47832
100000
47073
80000
30442 31693
60000
19178
40000
15235
20000
32399
20428
47073
13640
16690
10325
55829
36090
27807 29126 32772
33057
26873 23073
0
1
2
3
4
5
6
7
2005 î í
8
9
10
11
12
2006 î í
1998-2006 онд Монголд зорчсон гийчид жуулчдын өсөлтийн судалгаа:
(бүс нутгаар)
1998
197424
165092
1999
158743
137961
2000
158205
137374
Африк
Америк
Ази
57
4302
89
4969
154
5831
Номхон
98621
66980
69669
79954
далай
Европ
Ойрхи
62056
65848
61639
56
66
0
9
Гийчид
Жуулчид
дорнод
Бусад
2001
2002
192051
235165
165899
228719
Бүс нутгаар
180
143
6296
7973
2003
204845
201153
2004
305117
300537
2005
344635
338715
2006
389666
385989
207
6863
263
12198
297
12913
502
14433
122761
121494
189224
224203
246889
79368
97674
72345
98592
101048
124002
78
93
155
229
241
232
159
3
8
13
15
19
22
4
12

13. 1998-2006 онд Монголд зорчсон гийчид, жуулчдын ?с?лтийн
судалгаа
450000
389666
400000
344635
350000
305617
300000
235165
250000
197424
200000
165092
100000
137374
338715
300537
204845
228719 201153
158205
150000 82084
50000
192051
158743
385989
165899
137961
68129
0
1997
1998
1999
2000
Visitors
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Tourists
Монголын аялал жуулчлалын салбарын зохион байгуулалт:
Танил найз
нөхөд
МИАТ
МТЗ
Газраарх
бусад
тээвэр
Жуулчид
Хөтөч
орчуулагч,
жолооч
Бүтээгдэхүүн
, үйлчилгээ
Бие даан
аялагч
Зураг 2. Монголын аялал жуулчлалын зохион байгуулалт
13

14. Дүгнэлт
Гадаад дахь сурталчилгааны талаар:
 Аялал жуулчлалын мэдээллийн орчин үеийн технологийг сайжруулах
 Аялал жуулчлалын гадаад зах зээл дээр Монгол орны талаарх
маркетингийн тогтсон дүр зураг имиджийг бүрдүүлэх
 Гадаадад ажиллаж буй Элчин сайдын яамдын үйл ажиллагаанд монголд
аялуулах асуудлыг тогтмол тусгаж хэвших
 Томоохон аялал жуулчлалын компани, байгууллагаас энэ талаар зохиох
ажлыг
чанаржуулах,
тэдгээрийн
үйл
ажиллагааны
талаарх
сурталчилгааны материалыг дэлхийн улс орнуудын аялал жуулчлалын
сүлжээнд хамруулж өргөжүүлэх
 Монгол дахь соёлын аялал жуулчлалын төрөл, хэлбэр, соёлын үйл
явдлуудын талаарх мэдээллийг олон улсын хамтын ажиллагааны
байгууллага, төлөөлөгчдөөр дамжуулах түгээх
Аялал жуулчлалын талаар дотооддоо хийх ажил:
 Монголын аялал жуулчлалын дэд бүтцийг сайжруулахад онцгой анхаарах
 Аялалын улирлыг уртасгахад анхаарч, гадаадын жуулчдад зориулсан
аялалын маршрут, хөтөлбөрийн боломжтой хувилбарыг олшруулж, соёл
урлаг, аялал жуулчлалын салбарын хамтын ажиллагааг эрчимжүүлэх
 Дотоодын аялал жуулчлалтай холбогдох лавлагаа, аялалын хөтөч ном,
түүх соёлын дурсгалт зүйлийн каталог, цомог, CD, товхимол, газрын зураг
материалыг чанарын шинэ түвшинд бүтээж түгээх ажлыг өргөжүүлэх
 Гадаадын жуулчдад үзүүлж сонирхуулах нийтлэг хөтөлбөрийг түүх, соёл,
урлаг, аж байдал, зан үйл, баяр ёслол, наадам тэмцээн гэх мэтээр
төрөлжүүлэн боловсруулж, аялал жуулчлалын байгууллагуудын үйл
ажиллагааны баримтлавал зохих чиглэл болгож мөрдөх
 Авто
хөсгөөр
хол
аялах
замын
дагуу
аялал
жуулчлалын
шинэ
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ, үзвэрийн цэгүүдийг зохион байгуулах
 Орон нутгийн хүн амыг аялал жуулчлалын үйл ажиллагаанд татан
оролцуулах үйлчилгээний менежментийг боловсронгуй болгох.
Аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхэд дэвшүүлэх санал:
1. Аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхэд дотоодын болон гадаадын хөрөнгө
оруулалтыг дэмжих эдийн засгийн уян хатан бодлого баримтлах
14

15. 2. Шинэ тутам байгуулагдаж буй аялал жуулчлалын байгууллагуудад
учирдаг олон талт бэрхшээл дарамтыг аль болох багасгаж, бие даан үйл
ажиллагаа явуулах өргөн боломж олгох
3. Аялал жуулчлалын үйлдвэрлэл, үйлчилгээний чанарыг олон улсын
стандартад нийцүүлэх
4. Аялал жуулчлалаар дамжуулан түүх соёлын өвийг хадгалан хамгаалах,
сэргээн засварлах үйл ажиллагааны нийгэм, эдийн засаг, эрх зүйн
үндсийг тавих
5. Аялал жуулчлалын хүний нөөцийн бодлого, төлөвлөлтийг боловсруулан
мөрдөх
Ном зүй:
1. Э.Гүргэмжав,Т.Дорж “Аялал жуулчлалын маркетингийн менежмент”
УБ, 2002 он
2. Худалдаа Үйлдвэрлэлийн Сургууль “Олон улсын аялал жуулчлал”
3. Д.Чингүн “Аялал жуулчлалын үндэс”1-р хэсэг УБ, 2003 он
4. М.Б.Биржаков “Аялал жуулчлалд хөтлөх нь”
5. Монгол улсын эдийн засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг АЯЛАЛ
ЖУУЛЧЛАЛЫН ГАЗАР “Аялал жуулчлалтай холбогдсон эрх зүйн
баримт бичгийн эмхтгэл”УБ, 2004 он
6. Монгол улсын засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг АЯЛАЛ
ЖУУЛЧЛАЛЫН
ГАЗАР
“Аялал
жуулчлалын
үйлчилгээний
байгууллагуудын лавлах” УБ 2004 он
Зохиогчийн тухай :
Э.Болортунгалаг ШУТИС-МИС-ийн Тээврийн удирдлагын 3-р курсын оюутан.
Ц.Дагвадорж ШУТИС-МИС-ийн Тээврийн удирдлагын 3-р курсын оюутан.
МИС-ийн Доктор профессор Осорхүү агсаны нэрэмжит эрдэм шинжилгээний
бага хуралд тусгай байр.
15