Дархан-Уул аймагт аялал жуулчлал хөгжүүлэх боломжийн судалгаа /Балжир.Б/

1. ДАРХАН-УУЛ АЙМАГТ АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛ ХӨГЖҮҮЛЭХ БОЛОМЖИЙН
СУДАЛГАА
Балжир.
Балданнямын
Баяржаргал. Батсүрэнгийн
Бэхбат . Уламбаярын
Бямбасүрэн. В Доктор Ph.D, ХААИС
baljiraaa@yahoo.com 88309089
Хураангуй:
Дархан-Уул аймгийн аялал жуулчлалын нөхцөл, нөөц, аялал жуулчлалын
байгууллага, бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ зэргийг судалж, иргэд, салбарын
мэргэжилтнүүд, жуулчдаас судалгаа авч, цаашид аялал жуулчлалыг хөгжүүлж
боломж, аяллын төрөл зэргийг тодорхойллоо.
Асуулга судалгаанд 742 жуулчин, 310 иргэн оролцсон бөгөөд бид тэдний хүсэл,
сонирхол, санал бодлыг тусгасан аялал жуулчлал хөгжүүлэх, зохион байгуулах
шаардлагатай байгааг тусгав.
Түлхүүр үг: өнөөгийн байдал, боломж, сайжруулах арга зам, үр дүн
Үндэслэл:
Аялал жуулчлалын салбар нь утаагүй үйлдвэрлэл хэмээн нэрлэгддэг,
дэлхийн дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 5 хувийг эзэлж, 12 хүн тутмын нэг нь энэ
салбарт ажиллаж байгаа бөгөөд 2015 оныг Дэлхийн Аялал Жуулчлалын
Байгууллага “олон нийтэд түшиглэсэн аялал жуулчлал” гэсэн уриатай ажиллаж
байна1
.
Монгол Улс 2015 оны 3 сард Германы Берлин хотноо зохион байгуулагдсан
олон улсын үзэсгэлэнд түнш орноор ажилттай оролцож ирлээ. Монгол Улсын
засгийн газраас аялал жуулалыг байгалийн болон тусгай сонирхлын аялал
жуулчлалын чиглэлээр тухайн бүс нутагт тохирох аяллын төрлийг сонгон
хөгжүүлэх шаардлагатай хэмээн үзэж байна2
.
Дархан-Уул аймгийн нутаг дэвсгэрт Хүннүгийн үеийн бичээстэй Бичигт хад,
Зосон зурагтай хад, Зулзагын гол орчмын нарсан төгөл, Хонгор сумын Буурал
1
www.unwto.org
2
ССАЖЯ-ны аялал жуулчлалын бодлого, хөтөлбөр 2014 он

2. уулын булш, Орхон сумын Цантын эртний хотын туурь, сүм хийд, аймгийн тахилгат
Их Дархан уул, аж үйлдвэрийн томоохон төв, цэвэрхэн гудамж талбай, усан
оргилуур, цэцэрлэгт хүрээлэнгүүд олон бий3
.
Дархан-Уул аймгийн аялал жуулчлалын салбарт үйл ажиллагаа явуулж буй
25 зочид буудал, Номадс, Гарден, Эзэнт гүрэн зэрэг бие даасан болон сүлжээ
зоогийн газрууд байдаг4
.
Мөн Оросын Холбооны улстай харилцан визгүй зорчин явах болсноор Монгол-
Орос, Орос-Монгол улсыг зорин явах иргэд Дархан хотоор дайран өнгөрдөг
болсон юм. Тиймээс эдгээр жуулчдыг Дархан хотдоо түр байршуулан аялал
жуулчлалаас олох орлогыг нэмэгдүүлэх боломжтой.
Дархан-Уул аймгийн хүн амын ихэнх хэсгийг хүүхэд, залуус эзэлдэг бөгөөд
аялал жуулчлалын зарим төрлүүдийг хөгжүүлсэнээр тэдний байгаль, газарзүй,
түүх, соѐл, зан заншлын талаарх мэдлэг нэмэгдэж, аймгийн хөгжил, бидний
ирээдүйд сайнаар нөлөөлөх юм.
Зорилго:
Дархан-Уул аймгийн аялал жуулчлалын өнөөгийн байдал, нөхцөл, нөөцийг
судлан аялал жуулчлал хөгжүүлэх боломжийг тодорхойлоход оршино.
Зочид буудал нь аялал жуулчлалын үндсэн үйлчилгээ үзүүлдэг учраас Дархан-Уул
аймагт үйл ажиллагаа явуулж буй зочид буудлын судалгааг аймгийн Байгаль
орчин, ногоон хөгжил, аялал жуулчлалын газартай хамтран хийлээ.
Хүснэгт-1 Дархан-Уул аймгийн зочид буудлын мэдээлэл 2015 он
Буудлын тоо Өрөөний тоо Орны тоо Ажилдын тоо
25 310 655 135
2015 оны байдлаар Дархан-Уул аймагт зөвшөөрөл бүхий 25 зочид буудал үйл
ажиллагаа явуулж байгаа бөгөөд 135 хүн ажиллаж байна.
3
Дархан-Уул аймгийн музей Түүх, соёлын дурсгалт газруудын бүртгэл. 2014
4
Дархан-Уул аймагт аялал жуулчлал хөгжүүлэх хөтөлбөр 2015 он

3. Бид аймгийн аялал жуулчлалын өнөөгийн байдлыг тодорохойлох зорилгоор
2013-2015 онд зохион байгуулагдсан зарим аялал жуулчлалын арга хэмжээний
үеэр дараах судалгааг авлаа.
Дархан-Уул аймагт 2013-2015 онд зохион байгуулагдсан арга хэмжээний үеэр
авсан судалгаа
Хүснэгт-2
№
Аялал
жуулчлалын арга
хэмжээ
Хугацаа
Судалгаанд
хамрагдсан
жуулчдын
тоо
Судалгаа авсан хэл
1 Цагаан сар 2014-01-27 64
Англи, Монгол,
Солонгос
2
T-Bataar
үзэсгэлэн
2013-10-05
2014-5-30
135
Англи, Монгол,
Солонгос
3
Гэрэл зургийн
үзэсгэлэн
2014-12-22
03-01
50 Монгол
4 Бат хүлэг 2015-03 сар 56 Монгол
5
Хүүхдийн баярын
арга хэмжээ
2014-06-01 82 Монгол
6
Дархан-Уулын
тахилга
2014-06-09 98 Монгол, Англи
7
Улсын их баяр
наадам
2014-07-11 124 Монгол, Англи
8 Бумбаны тахилга 2014-08 сар 87 Монгол, Англи
9
Цам харайх
ѐслол
2014-08 сар
46
Монгол
Нийт
742

4. Хүснэгт-2 оор Дархан-Уул, Сэлэнгэ аймгуудад зохион байгуулагдсан зарим арга
хэмжээнүүдийн зохион байгуулагдсан хугацаа, судалгаанд хамрагдсан жуулчдын
тоо, судалгаа авсан хэл зэргийг харуулав.
Уг судалгааг асуулга анкетын аргаар авсан бөгөөд танилцуулбал:
Зураг-1
ээс харахад гадаадын жуулчид үндэсний концерт, бүжиг, морин хуурыг илүү
сонирхдог болох нь ажиглагдлаа. Мөн арга хэмжээний үеэр жуулчдын сонирхлыг
татсан үзвэр, үйлчилгээний төрөл, тоо хэмжээг нэмэгдүүлэх шаардлагатай.
39.62
28.3
13.21
3.774 3.774
11.32
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
Үндэсний
концерт
Үндэсний
бүжиг
Морин
хуур
Гэрэл
зургийн
үзэсгэлэн
Музей Дуу
Хувь

5. Зураг-2.
Аялал жуулчлалын арга хэмжээг сайжруулахын тулд юу хийх шаардлагатай вэ?
Зураг-2 оос үзэхэд бид үзэх үзмэрийн тоог нэмэгдүүлэх, арга хэмжээ зохион
байгуулж буй байгууллагууд хамтарч ажиллах, бэлтгэлээ сайжруулах
шаардлагатай юм.
Дархан-Уул аймагт үйл ажиллагаа явуулж буй аялал жуулчлалын байгууллага,
аялал жуулчлалын мэргэжилтэн, үйлчлүүлэгч, оюутан залуус, иргэдээс асуулга
анкетын аргаар судалгаа авлаа. Судалгаанд нийт 310 хүн оролцлоо.
Зураг-3. Та ямар төрлийн аялал зохиовол илүү хамрагдах вэ?
7.547
56.60
16.98
18.87
0
10
20
30
40
50
60
Хөтөлбөрөө
сайжруулах
Үзэх үзмэрээ
нэмэх
Сайн бэлтгэх Хамтарч
ажиллах
Хувь
16%
13%
29%
16%
20%
1%
5%
Эвент аялал
Хотын аялал
Явган аялал
Спорт аялал
Эко аялал
Адал явдалт аялал
Мэдэхгүй

6. Зураг-3 аас харахад бүх насныхны хувьд явган болон эко аялал зохион
байгуулбал хамрагдахыг хүсдэг байна. Мөн хотын, спорт, эвент аялалд хамрагдах
сонирхолтой байна.
Зураг-4 Дархан хоттой танилцах аялал зохион байгуулвал та хамрагдах уу?
Дээрх зураг-4 өөс үзэхэд аль ч насныхан оролцоно буюу магадгүй гэсэн
хариултыг нилээд олон хувь нь өгсөн байна.
Аялал жуулчлалын салбарын ажил олгогч, мэргэжилтнүүдээс авсан судалгааны
дүн
хүснэгт-3
№ Асуулт Салбарын ажил олгогч, мэргэжилтнүүдийн санал
1
Дархан-Уул
аймагт
хөгжүүлж
болох
аяллын төрөл
*Өдрийн аялал, амралтын өдрийн аялал
*Home stay
*Түүх соѐлын, байгальд түшгэлсэн аялал
*Угсаатны зүй, монгол уламжлалаа сурталчлах
*Өвлийн аялал
* Хотын аялал
*Бизнесийн аялал
Оролцоно Магадгүй Үйлчилгээний
чанараас шалтгаална
Хамрагдахгүй
39%
25%
21%
15%

7. 2
Аялал
жуулчлалыг
хөгжүүлэхийн
тулд цаашид
хийх
шаардлагата
й зүйлс
*Шинээр аяллын маршрут зохиох
*Аялал жуулчлалын мэдээллийн сантай болох
*Гадаад дотоод байгууллагын нэгдсэн бодлоготой
болох
*Аймгийн аялал жуулчлалын хөтөлбөрийг шинэчлэх
*Аялал жуулчлалын брэнд бүтээгдэхүүнтэй болох
*Спорт цогцолборыг дуусгаж Дархан-Уул аймгийг
хурал зөвөлгөөний төв болгох
*Дамжин өнгөрч буй жуулчдын анхаарлыг татах
*Эвент аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх
*Хараа, Орхон голуудыг түшэглэн загасчлах аяллын
төрлийг хөгжүүлэх
*Жуулчдыг татах бүтээн байгуулалт хийх
*Жуулчны цогц үйлчилгээтэй бааз байгуулах
*Аялал жуулчлалын менежментийн төлөвлөгөөг
сайжруулах
*Орон нутгаас аялал жуулчлалыг дэмжиж ажиллах
Салбарын мэргэжилтнүүдээс авсан судалгаагаар уг аймагт түүх, соѐлын, өдрийн,
байгалийн, хотын, өвлийн, бизнес аяллын төрлийг хөгжүүлж ажиллах
шаардлагатай хэмээн үзжээ.
Дүгнэлт
1. Дархан-Сэлэнгийн бүс нь байгаль, газарзүйн нөхцөл нөөц, дэд бүтэц, аялал
жуулчлалын байгууллагууд зэргээс нь авч үзэхэд аялал жуулчлал хөгжүүлэх
боломжтой нутаг юм.
2. Дархан-Уул, Сэлэнгэ аймагт 2013-2015 онд зохион байгуулагдсан 9 арга
хэмжээний үеэр нийт 742 гадаадын болон дотоодын жуулчдаас асуулга
анкетын аргаар авсан судалгаагаар гадаад, дотоодын жуулчид эвентүүдийн
тухай мэдээллийг хамт ажиллагсад, найз нөхөд, ССАЖГ-аас авдаг гэсэн
хариултаас үзэхэд бид зар сурталчилгаанд хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл,
интернет ашиглах, цаглабар бичигт оруулах шаардлагатай хэмээн үзлээ.

8. 3. Судалгаанаас үзэхэд жуулчид үндэсний концерт, бүжиг, морин хуурыг илүү
сонирхож, цаашдаа үзэх үзмэрийн тоог нэмэгдүүлэх, бэлтгэлээ сайжруулах,
хамтарч ажиллах шаардлагатай.
4. Дархан-Уул аймагт үйл ажиллагаа явуулж буй аялал жуулчлалын байгууллага,
аялал жуулчлалын мэргэжилтэн, үйлчлүүлэгч, оюутан залуус, иргэдээс авсан
судалгаанаас үзэхэд Дархан Уул аймгийн иргэд, оюутан залууст зориулан
цагийг зөв боловсон үр ашигтай өнгөрүүлэх үүднээс найз нөхөд, гэр бүлийн
хамт явган болон эко аяллыг илүү их хөгжүүлэх шаардлагатай гэж үзэж
болмоор байна.
5. Аялал жуулчлалын салбарын ажил олгогч, мэргэжилтнүүдээс авсан
судалгаагаар уг аймагт түүх, соѐлын, өдрийн, байгалийн, хотын, өвлийн, бизнес
аяллын төрлийг хөгжүүлж ажиллах шаардлагатай хэмээн үзжээ.
Ном зүй
1. Алтангэрэл Ж. Дархан бүтээн байгуулалтын он жилүүд Дархан, 2001
2. Алтангэрэл Ж. Домогт комиссар Дархан, 1989
3. Алтанхуяг Б. Аялал жуулчлалын үйлдвэрлэл үйлчилгээний үндэс УБ.,2006
4. Аялал жуулчлал тогтвортой хөгжил төв “Аялал жуулчлал тогтвортой хөгжил
сэтгүүл” УБ.,2009
5. БОАЖЯ Аялал жуулчлал XXI зуун чуулганы зөвлөмж бичиг УБ.,2012
6. Гантөмөр Д. Аялал жуулчлалын үндэс УБ.,1998
7. Гармаа Д нар Найрамдлаар овоглосон хот УБ,1985
8. Дархан-Сэлэнгийн бүсэд шалгалтаар явсан тэмдэглэл, Дархан хот, 2010
9. Дархан-Уул аймгийн ССАЖГ Аялал жуулчлалын хөгжүүлэх хөтөлбөр. 2014
10.Дархан-Уул аймгийн музей Түүх, соѐлын дурсгалт газруудын бүртгэл. 2014
11.Жамбалдорж Д. Дархан нутгийн газар усны товчоон Дархан, 2004
12.Цолмон.Ц Монголын өвлийн аялал жуулчлалын эвентүүдийн судалгааны үр
дүнгээс УБ, 2013
13.Тарва Д. Найрамдлын Дархан УБ, 1980
14.Шагдар.Ш Монголын газар зүйн нэрийн товч толь бичигУБ, 2006.

9. 15.Donald Getz & Bruce Wicks Festival Management & Event Tourism : (changed
to Event Management as of Volume 6, 2000)
16.Donald Getz Event tourism: Definition, evolution, and research. Tourism
management 29 (2008) 403-428
17.www.sciencedirect.com
18.www.elsevier.com
19.www.e-darkhan.com