1. МОНГОЛ УЛСЫН ИХ СУРГУУЛЬ
ЭДИЙН ЗАСГИЙН СУРГУУЛЬ
НЯРАЙН ЖИНД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛС,
ДУТУУ ТӨРӨХ ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ
“Эрдмийн шувуу” Оюутны Эрдэм Шинжилгээний XI Бага Хуралд зориулав.
С.Мягмарсүрэн*
Удирдагч багш: Б.Алтанцэцэг†, Д.Баярмаа‡
Хураангуй
Улаанбаатар хотод төрсөн нярайн жинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг илрүүлж, ялангуяа
агаарын бохирдол хүүхдийн жинд нөлөөлж буй эсэхийг судлан нөлөөллийг хэмжих
зорилготой. Хүүхэд бага жинтэй эсвэл дутуу төрөх нь маш их эрсдлийг дагуулдаг. Бага
жинтэй хүүхэд ихэнх тохиолдолд дутуу хөгжилтэй байдаг учраас өвчинд өртөмтгий
байдаг ба цаашдын эрүүл мэндэд нь эрсдэл учрах магадлалтай байдаг. 2010 онд төрсөн
2261 нярайн Cross-section тоон мэдээллийг ашиглан төрөх үеийн жинд нь нөлөөлөгч
хүчин зүйлсийг тодорхойлж, нөлөөллийг хэмжсэн. Агаарын бохирдлын нярайн жинд
үзүүлэх нөлөөллийг хоёр хувьсагч ашиглан судалсан ба хоёул ач холбогдолтой гарсан.
9, 10, 11 сард төрсөн хүүхэд тээлтийн хугацаандаа агаарын бохирдолд хамгийн бага
өртдөг. Эх нь тэмбүү өвчтэй байх нь нярайн жинг маш ихээр бууруулдаг бөгөөд өндөр
эрсдлийг бий болгодог. Түүнчлэн шугаман магадлалын загвар, logit, probit
загваруудаар дутуу төрөх эрсдлийг үнэлэсэн.
Түлхүүр үгс: нярайн төрөх үеийн жин/хүүхдийн жин, төрөлтийн дугаар, агаарын
бохирдол, гэр хороолол
*
МУИС-ЭЗС-Эдийн засгийн онолын IV курсын оюутан
МУИС-ЭЗС-Эдийн засгийн онолын тэнхмийн багш, PhD
‡
МУИС-ЭЗС-Эдийн засгийн онолын тэнхмийн багш, докторант
†

2. ОРШИЛ
Хүүхэд бага жинтэй эсвэл дутуу төрөх нь маш их эрсдлийг дагуулдаг. Бага жинтэй
хүүхэд ихэнх тохиолдолд дутуу хөгжилтэй байдаг учраас өвчинд өртөмтгий байдаг ба
цаашдын эрүүл мэндэд нь эрсдэл учрах магадлалтай байдаг. Ялангуяа зүрхний өвчлөлд
өртөх магадлал өндөртэй байдаг. Ургийн хөгжлийн явцад янз бүрийн гадны
нөлөөллөөс шалтгаалаад жин багасах, гажигтай төрөх, зарим нэг өвчнөөр өвдөх эрсдэл
бий болдог. Нөгөө талаас хэт илүүдэл жинтэй төрсөн хүүхэд хэвийн биш байгаагийн
шинж юм.
Иймд нярайн жинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг судалж, өндөр эрсдэлтэй хүчин зүйлсийг
илрүүлэх нь чухал ач холбогдолтой юм.
Сэдвийн судлагдсан байдал
Нью-Йоркийн Эрүүл мэнд, төрөлтийн гажгийн хүрээлэнгийн судлаач Steve Selvin,
Dwight T.Janerich нар 1971 онд “Four factors influencing birth weight” нэртэй судалгаа
хийсэн байдаг. 1959-1967 онд Нью-Йорк хотод төрсөн 1 сая 524 мянга гаруй нярайг
хамруулсан томоохон судалгаа хийжээ. Судалгааны зарим үр дүнгээс дурдахад эхийн
нас нярайн жинд эерэгээр нөлөөлдөг ба уг ахиу нөлөө нь эхийн нас нэмэгдэхийн хэрээр
буурдаг, төрөлтийн дугаар (хэд дэх төрөлт болох) ба хүүхдийн жин хоорондоо эерэг
хүчтэй коррелиаци хамааралтай болох нь тогтоогдсон.
Yale-ийн их сургуулийн Нийгмийн эрүүл мэндийн тэнхмийн профессор Michelle
L.Bell, Keita Ebisu, Kathleen Belanger нар 2008 онд “The relationship between air pollution
and low birth weight: effects by mother’s age, infant sex, co-pollutants, and pre-term births”
гэсэн судалгаа хийсэн ба агаарын бохирдлын нярайн жинд нөлөөлөх нөлөө нь
харилцан адилгүй болохыг судалсан сонирхолтой ажил болсон. 1999-2002 онд
Massachusetts ба Connecticut мужид төрсөн 358 мянган хүүхдийг хамруулан судалжээ.
Нярайн жин, эхийн оршин суудаг хаяг, эцэг, эхийнх нь нас, арьс өнгө, гэр бүлтэй эсэх,
боловсрол, архи, тамхи жирэмсэний хугацаандаа хэрэглэсэн эсэх, тээсэн долоо хоног,
нярайн хүйс, хүндрэлтэй тасагт төрсөн эсэх, төрөлтийн дугаар зэрэг тоон мэдээллийг
ашиглан график шинжилгээ, харьцуулалтын аргаар судалжээ. Агаарын бохирдолд
залуу (<24 насны), хөгшин (>40 насны) эхчүүдээс төрсөн хүүхэд хамгийн өртөмтгий
байсан. Мөн нярайн хүйсээс хамааран агаарын бохирдлын нярайн жинд үзүүлэх нөлөө
харилцан адилгүй байсан.
Солонгосын их сургуулийн Эдийн засгийн тэнхмийн профессор Seonyeong Cho,
Choongki Lee, Beomsoo Kim нар 2012 онд “Агаарын бохирдол нь дутуу төрөлтийн
шалтгаан болдог уу?” гэсэн сонирхолтой судалгаа хийсэн. 1998-2008 оны тоон өгөгдөл
ашигласан ба агаарын бохирдолтой бүсэд оршдог эхээс төрсөн хүүхэд дутуу төрөх
(<2500гр) магадлал 40%-иар илүү байсан.
Монгол улсын хувьд нярайн жинд нөлөөлөх хүчин зүйлсийн шинжилгээг
эконометрикийн арга зүй ашиглан судалсан ажил бараг байдаггүй. Харин агаарын
бохирдлын эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөөллийг онолын түвшинд судалсан ажлууд
байдаг. Нийгмийн эрүүл мэндийн чиглэлийн судалгаанууд нь голдуу энгийн статистик
2

3. шинжилгээг судалгааны гол аргачлалаа болгодог ба эконометрикийг ашигладаггүй.
Энэ утгаараа манай судалгаа шинэлэг болж байгаа юм.
ЭМШУИС-ийн НЭМ-ийн сургуулийн докторант Г.Энхжаргалын (2011) “Агаарын
бохирдлын төлөв хандлага, эрүүл мэндийн нөлөөллийг судалсан дүн” дессертацийн
ажилд агаарыг бохирдуулагч элементүүдийн хүний эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөөллийг
онолын түвшинд судалсан байдаг.
ОНОЛЫН ҮНДЭСЛЭЛ
Нярайн жинд нөлөөлж болох хүчин зүйлсийг тус бүрд нь авч үзье:
 Эхийн нас
Хүүхэд төрүүлэх нас бол хүүхдийн эрүүл мэндийн хувьд маш чухал зүйл юм. Эмэгтэй
хүн физлогийн хувьд 13 наснаас эхэлж хүүхэд төрүүлэх боломжтой болох ба 44
наснаас хойш буурдаг байна.
АНУ-ын Колумбын их сургуулийн судлаач С.Маклеод, Ж.Кейлли нар 1981 онд төрсөн
36 мянган нярайн жин болон эхийн насны хоорондын хамаарлыг судалсан байдаг.
Судалгааны үр дүнд эхийн нас нэгээр нэмэгдэхэд хүүхдийн жин дунджаар 45 граммаар
нэмэгддэг гэж гарсан. Мөн эхийн төрөлтийн тоо ба нас нь хоорондоо өндөр корреляц
хамааратай болохыг тогтоосон байна.
 Агаарын бохирдол
Агаарын бохирдлыг бүрдүүлж буй CO, SO2, NO2, PM10, PM2.5 зэрэг бодисууд зүрх
судас, амьсгалын замын тогтолцоог гэмтээдэг байна. Эдгээр бодисууд хүний биеийн
бодисын солилцоог хямруулж, хэвийн бус байдалд оруулдаг ба улмаар ураг эндэх,
гажиг үүсэх, өсөлт хөгжилт нь саарах үндсэн нөхцөл болдог. Дэлхийн эрүүл мэндийн
байгууллагаас тогтоосон агаарын чанарын стандартаас үзэхэд Улаанбаатар хотын
агаарын чанарын хэмжээ даруй 2-5 дахин байна.
Энэ талаар судлагдсан ажил их байдаг, тухайлбал, 1988-1991 оны нийт 74671 төрөлтөд
агаарыг бохирдуулагч бодисуудын нөлөөллийг Xiaobin Wang, Hui Ding, Louise Ryan,
Xiping Xu нар дескрептив статистикийн аргаар судалсан байна. Гол үр дүн нь агаарын
бохирдол ихтэй улиралд ургийн хөгжлийн явц тохиолдсон бол жин бага байдаг нь
тогтоогдсон.
Агаарыг бохирдуулагч бодисууд нь ургийн хөгжилд шууд нөлөөлөх боломжтой ба
эрүүл мэндийг маш ихээр хохироодог тул нярайн жин нөлөөлөх хүчин зүйл гэж үзсэн.
 Боловсролын түвшин
Эцэг, эхийн боловсролын түвшин өндөр бол эх болон урагт тавигдах анхаарал халамж
өндөр байж болох юм. Мөн боловсролын түвшин өндөр байх тусам орлогын түвшин
өндөр байх хандлагатай бөгөөд энэ нь шууд бусаар нөлөөлж болно.
Лондонгын их сургууль, Дублины их сургуулийн судлаач Арноулд Чевайлер, Винсент
О’Сулливан нарын 2007 онд Европт хийсэн судалгааны дүнд боловсролын түвшин нь
хүүхдийн жинд шууд нөлөөтэй болох нь батлагдсан ба боловсролыг эхийн суралцсан
хугацаагаар төлөөлүүлэн авсан. Уг судалгаанд 1922-1940 оны 18.5 мянган эх
хамрагдсан.
3

4.  Нярайн хүйс
Нярайн хүйс бол жинд нөлөөлөх бас нэг хүчин зүйл юм. Эрэгтэй хүүхэд физлогийн
хувьд эмэгтэй хүүхдээс булчин томтой, ясны бүтэц нь арай өөр байдаг байна.
Энэ талаар хийгдсэн маш олон судалгаа байдаг. Жишээ нь: Канадын статистикийн
хорооны Van Vliet, Guy Liu, Shiliang Kramer, Micheal нарын судлаачдын “Decreasing
Sex difference in Birth Weight” сэдэвт ажлын үр дүнд эрэгтэй хүүхдийн жин дунджаар
3391-3507 гр, эмэгтэй хүүхдийнх 3248-3375 гр байсан байна. Энэдээс үзэхэд 132-143
гр-аар эрэгтэй хүүхэд эмэгтэйгээс илүү байдаг нь ажиглагдсан. 1981-2003 оны нийт 5
сая төрөлтийн тоон мэдээг ашиглан судалсан томоохон судалгаа болжээ.
Иймд хүйсийн ялгаа хүүхдийн жинд нөлөөлөх үндэслэлтэй юм.
 Ихэр хүүхэд
Ихэр хүүхэд бол нярайн жинд нөлөөлөх гол хүчин зүйл юм. Эхээс авах тэжээлийн
хэмжээ хэвлийд байгаа ихэр хүүхдэд хуваагдаж очно. Шим тэжээл бага байх нь ургийн
өсөлт, хөгжилтөд сөргөөр нөлөөлдөг байна. Энэ онолыг баталсан судалгаанууд олон
байдаг бөгөөд уг хувьсагч нь нярайн жинд сөрөг нөлөөтэй гарсан байдаг.
Тухайлбал Хүүхдийн хөгжлийн Олон улсын байгууллагын судлаач Онурика 2003 онд
хийсэн “Low birth weight infants in twin gestation” судалгааны ажилд ихэр хүүхдийн
жин нь энгийн хүүхдийнхээс дунджаар 20 хувиар бага байдаг гэж гарсан. Ингэхдээ
1986-1993 онд Нигерт төрсөн нярайн тоон өгөгдлийг ашиглан олон хүчин зүйлийн
регрессийн шинжилгээ хийсэн байна.
Мөн АНУ-ын эрүүл мэндийн хүрээлэнгийн 2009 онд хийсэн судалгаагаар ихэр
хүүхдийн жин нь дунджаар 2000г байсан ба нийт нярайн дундаж жингээс дариу 1500гр бага болох нь тогтоогдсон.
Иймээс ихэр хүүхэд энгийн хүүхдээс бага жинтэй байх үндэслэлтэй байна.
 Төрөлтийн тоо
Олон төрөх тусам хүүхдийн жин нэмэгдэх хандлагатай байдаг. Учир нь физлогийн
хувьд эмэгтэй хүний савны булчин жирэмслэх бүрт сунадаг байна.
АНУ-ын Үндэсний статистикын газраас 2003 онд явуулсан судалгаагаар 4 сая гаруй
төрөлтийн тоон мэдээллийг энгийн статистик аргачлалаар боловсруулалт хийж
шинжилсэн ба эхийн төрөлтийн тоо өсөх тусам хүүхдийн жин 47-130 грамм хүртэл
нэмэгддэг болохыг тогтоосон байна.
 Төрөх тасаг
Төрөх тасагт эхчүүдийг хүндрэлтэй эсэхээр нь ангилж төрүүлдэг. Ингэснээр нярайд
халдвар тарах, аливаа хүндрэлээс сэргийлж чаддаг. Энэ нь нярайн жинд нөлөөлж
магадгүй юм гэж үзсэн.
 Ажил эрхлэлтийн байдал
Ажил эрхэлдэг бол орлого олно. Орлого өндөр байх нь ургийн хөгжлийн явцад
чанартай, тэжээллэг хүнсний бүтээгдэхүүн хэрэглэх боломжийг нэмэгдүүлж улмаар
ургийн өсөлт хөгжилтөд эерэгээр нөлөөлнө. Өөрөөр хэлбэл энэхүү хувьсагч нярайн
жинд шууд бусаар нөлөөлнө. Гэвч өрхийн орлогыг зөвхөн эхийн ажил эрхэлдэг эсэхээр
төлөөлүүлэн авах нь учир дутагдалтай юм.
 Тээсэн хугацаа
4

5. Тээлтийн хугацаа бол гол нөлөөлөх хүчин зүйл юм. Анагаах ухаанд 37-41 долоо
хоногийн тээлтийг хэвийн гэж үздэг. Ураг хэвлийдээ аль болох удаан тээгдэх нь
нярайн төрөх үеийн жинг нэмэгдүүлнэ.
1985 онд Английн Жейссофийн эмэгтэйчүүдийн эмнэлгийн судлаач Кеен, Пейрс нар
Шейффилд хотын 1976-1984 оны 57.8 мянган төрөлтийг судалж, үр дүнд нь тээлтийн
хугацаа жинд нөлөөтэй гарсан ба ургийн 32-38 долоо хоногт хүүхдийн жин бусад
долоо хоногоос илүү нэмэгддэг болохыг тооцоолсон байна.
Иймээс нярайн жинд нөлөөлөгч гол хүчин зүйл нь тээсэн хугацаа байдаг байна.
 Удамшил
Нярайн жинд удамшил маш өндөр нөлөөтэй байдаг. Эпидэмилогийн судалгаагаар
нярайн жингийн вариацын 30-80%-ийг удамшлын хүчин зүйл тайлбарладаг байна.§
 Бусад
Жирэмсэний хугацаандаа архи, тамхи гэх мэт хорт бодис хэрэглэж байсан эсэх,
витаминлаг чанартай хүнс хэрэглэж байсан эсэх, стрессийн түвшин гэх мэт бусад
хүчин зүйлсийн нөлөөлөл байгаа. Эх нь тэмбүү зэрэг өвчтэй байх нь жинд сөргөөр
нөлөөлдөг байна. Тэмбүүгийн халдвар авсан жирэмсэн эмэгтэй эмчлүүлээгүй
тохиолдолд тэмбүү өвчин урагт халдварласнаас зулбах, дутуу төрөх, жин багатай,
амьгүй хүүхэд төрөх, төрөлхийн тэмбүүтэй хүүхэд төрөх, нярай эндэх зэрэг хүндрэлд
хүргэнэ**.
НЯРАЙН ЖИНД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ШИНЖИЛГЭЭ
Тоон өгөгдөл
Мянганы сорилтын сангийн төслийн хүрээнд Улаанбаатар хотод 2010 онд төрсөн
эхчүүдийн өвчний түүхээс санамсаргүйгээр цуглуулсан 2261 түүврийг (цэврэлсэний
дараа) ашигласан. Эх олонлог буюу 2010 онд Улаанбаатар хотод төрсөн хүүхдийн тоо
26.8 мянга байна †† . Түүврийн хэмжээ (2261) маань эх олонлогийн 8.5%-тай тэнцүү
байгаа ба төлөөлөх чадвар харьцангуй сайн гэж үзлээ.
Агаарын чанарын мэргэжлийн алба өдөр бүр Улаанбаатар хот дахь 10 хяналтын цэг
(дүүрэг бүрт дунджаар 2 хяналтын цэг байдаг)-ээрээ дамжуулан агаарын чанарын
хэмжилтийг хийдэг бөгөөд дараах 4 төрлийн агаар бохирдуулагч элементийг хэмждэг.
 Хүхэрлэг хий SO2, мкг/м3
 Азотын давхар исэл NO2, мкг/м3
 Том ширхэглэлт тоосонцор PM10, мкг/м3
 Нүүрстөрөгчийн дутуу исэл CO, мкг/м3
Үнэлгээнд ашиглагдах хувьсагчдыг онолын тайлбар дээр үндэслэн дараах байдлаар
сонгон авсан ба хүснэгтэд хувьсагчдын нэр, тайлбар, онолын таамаглал зэргийг
харуулав.
§
L B Johnston, A J Clark, M O Savage, “Genetic factors contributing to birth weight”, Paediatric Endocrine
Section, St Bartholomew's Hospital, West Smithfield, London
**
Халдварт өвчин судлалын үндэсний төв,
http://www.nccd.gov.mn/index.php?option=com_content&view=article&id=28&Itemid=57
††
ҮСХ, Монгол улсын статистикийн эмхтгэл, 2010 он
5

6. Хүснэгт 1. Хувьсагчдын тайлбар, онолын таамаглал
Хувьсаг
Тайлбар
Нэмэлт
-чид
bweight
Нярайн жин, гр
Хамааран хувьсагч
аbort
Сүүлийн 5 жил үр хөндөлт хийлгэсэн тоо
age
Эхийн нас
www.map.gogo.mn
ашиглан хороо
Агаарын бохирдолтой бүсэд амьдардаг
бүрийн агаарын
airp
эсэх, агаарын бохирдол ихтэй бүсэд
бохирдлыг дамми
амьдардаг бол 1 үгүй бол 0
хувьсагчаар
тодорхойлсон.
b_order
Хэд дэх төрөлт
chronic
Эх нь архаг өвчтэй бол 1 үгүй бол 0
cigs
Эх нь тамхи татдаг бол 1 үгүй бол 0
edu
Эх нь дээд боловсролтой бол 1 үгүй бол 0
emp
Эх нь ажилгүй бол 1 үгүй бол 0
Нярай ямар нэг гажигтай төрсөн бол 1
gajig
үгүй бол 0
ges_age
Тээсэн хугацаа, 7 хоногоор
Хүүхдээ ямар нэг хүндрэлтэй төрүүлсэн
parity
бол 1 үгүй бол 0
Агаарын
seas
9,10,11 сард төрсөн бол 1 үгүй бол 0
бохирдлын нөлөөг
шалгах зорилготой
sex
Нярайн хүйс, эмэгтэй бол 1 эрэгтэй бол 0
Эх нь тэмбүү өвчтэй байсан бол 1 үгүй
syphilis
бол 0
twin
Нярай ихэр бол 1 үгүй бол 0
zul
Сүүлийн 5 жил зулбасан тоо
Таамаглал
+
-
+
+
+
+
-
Агаарын бохирдол ба нярайн жин
Агаарын бохирдол нярайн жинд нөлөөтэй эсэхийг дараах хоёр аргаар шинжилнэ.
1. Эх нь агаарын бохирдол ихтэй бүсэд оршин суудаг нь нярайн жинд нөлөөлж
буй эсэх.
2. Тээлтийн хугацаанд ураг агаарын бохидолд бага өртсөн нь жинд нөлөөлж буй
эсэх.
Хоёр дах шинжилгээг дэлгэрүүлэн авч үзье. 2009-2010 оны агаарын бохирдлын өдрийн
мэдээллийг ашиглан элемент бүрийн хувьд сарын дундаж хэмжээг нь гаргасан. Доорх
зурагт сарын дундаж агаарын бохирдлыг нүүрс төрөгчийн дутуу исэл (CO), том
ширхэглэгт тоосонцор (PM10), азотын давар исэл (NO2), хүхэрлэг хий (SO2) гэсэн 4
элементээр үзүүлсэн. Хүйтний улиралд гэр хороолол, болон дулааны цахилгаан
станцын галлагаа эрчимжиж агаарын бохирдол ихэсдэг.
6

7. Зураг 1. Агаарын бохирдлын элемент
CO, мкг/м3
4000
CO
PM10, мкг/м3
800
MA(CO)
3000
400
1000
MA(PM10)
600
2000
PM10
200
0
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9 10 11 12
1
NO2, мкг/м3
120
100
80
60
40
20
0
NO2
2
3
4
5
6
7
8
9 10 11 12
SO2, мкг/м3
150
MA(NO2)
SO2
MA(SO2)
100
50
0
1
2
3
4
5
6
7
8
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
9 10 11 12
37-41 долоо хоног (1 долоо хоног=28 хоног) тээгдэж төрсөн хүүхдийг хэвийн гэж
үздэг. Дунджаар ургийг 9 сар тээнэ гэж үзсэн. Ингээд тээлтийн хугацаан дах агаарын
бохирдлын дундаж хэмжээг дээр дурьдсан элемент бүрээр гаргасан. Зурагт уг
үзүүлэлтийг тасархай зураасаар тэмдэглэсэн ба 9, 10, 11 сард уг үзүүлэлт бусад
саруудын үзүүлэлтээс дунжаар 34%-иар бага байсан (элемент бүрийн хувьд ойролцоо
гарсан). Өөрөөр хэлбэл 9, 10, 11 сард Улаанбаатар хотод төрсөн хүүхэд агаарын
бохирдолд хамгийн бага өртдөг байна. Иймд уг нөлөөллийг агаарын бохирдол нярайн
жинд нөлөөлж буй эсэхийг шалгах нэг хувьсагч болгон авсан.
Нярайн жингийн статистик
Улаанбаатар хотод 2010 онд төрсөн (амьд төрөлт) 2261 нярайн жингийн энгийн
статистик шинжилгээг хийсэн. Манай түүврийн хувьд нярайн жин дунджаар 3435гр
бөгөөд хамгийн ихдээ 4500гр, хамгийн багадаа 1500гр байна.
Зураг 2. Нярайн жингийн гистограмм
240
200
160
120
80
40
0
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
5000
5500
Хүснэгт 2. Нярайн жин
Түүвэр
2261
Дундаж
3435
Медиан
3400
Максимум
5400
Минимум
1500
Ст.хазайлт
499
Вариацын коэф
0.15
Скевнис
-0.16
Куртосис
4.04
ЖБ
113
Магадлал
0.00
7

8. Вариацын коэффициент 0.15 гарсан нь хэлбэлзэл багатай буюу нярайн жин дунджаасаа
хазайх хазайлт бага болохыг харуулна. Тархалтаас харахад дундаж дээрээ нилээд
төвлөрөлсөн, хэвийн тахалттай харьцуулахад баруун тийш бага зэрэг хэлбийсэн, арай
өндөр байна. Өөрөөр хэлбэл дунджаас өндөр жинтэй нярай арай олон байсан,
дундажтай ойролцоо нярай түүвэрт голлох жинг эзэлж буйг харуулна. 3000-4000гр
жинтэй нярай түүврийн 85%-ийг эзэлж байсан. Аливаа тархалтыг “хэвийн” эсэхийг
шалгахдаа Jarque-Berra тестийг ашигладаг. Тестийн үр дүнгээс харахад тархалт маань
хэвийн биш байна.
Эконометрик загвар, үнэлгээ
Хүснэгт 1–д үзүүлсэн нярайн жинд нөлөөлж болох 16 хувьсагчийг олон хувьсагчийн
шугаман регрессийн загвар ашиглан ХБКА-аар анхан шатны үнэлгээнүүдийг хийсэн.
Ингэхэд сүүлийн таван жилд үр хөндөлт хийлгэсэн тоо, эх нь архаг өвчтэй эсэх, тамхи
татдаг эсэх, ажил эрхэлдэг эсэх, сүүлийн таван жилийн зулбалтын тоо, нярай ямар нэг
гажигтай төрсөн эсэх зэрэг 6 хувьсагч ач холбогдолгүй гарсан.
Мөн хамааран хувьсагчийг түвшний (level) болон логарифм хэлбэртэй авч, аль загвар
нь хамааран хувьсагчаа илүү сайн тайлбарлаж байгааг тогтоосон. Ингэхдээ
засварлагдсан R2-ыг шалгуур үзүүлэлт болгон ашигласан бөгөөд хамааран хувьсагч нь
ялгаатай учир нэмэлт аргачлалаа𠇇 харьцуулалт хийдэг. Харьцуулалтын үр дүнгээс
үзэхэд түвшний (level-level) загварын тайлбарлах чадвар бага зэрэг илүү байсан ба үр
дүнг тайлбарлахад тохиромжтой гэж үзээд сонгосон.
Үнэлгээ хамгийн үр ашигтай, шугаман, гажилтгүй (BLUE) байхын тулд ГаусМарковын нөхцлүүдийг хангаж байх ёстой. Түүврийн тоо харьцангуй өндөр тул их
түүврийн шинжийг ашигласан. Загварын үлдэгдэл нормал тархалттай гараагүй ч их
түүврийн хувьд тест хийх боломжтой байдаг.
Хетероскедастик байгаа эсэхийг White тестээр шалгахад 1%-ийн ач холбогдлын
түвшинд алдааны вариац тогтмол гэсэн тэг таамаглалыг няцаасан. Өөрөөр хэлбэл
загварын алдааны вариац тогтмол биш байна. Энэ нь Гаус-Марковын хомоскедастик
байх гэсэн нөхцлийг зөрчиж байгаа хэдий ч үнэлгээний гажилтгүй байдалд
нөлөөлөхгүй юм. Харин параметрийн талаар тестүүд хийхэд асуудал үүсгэдэг, учир нь
стандарт алдааг олдог ердийн томъёо хомоскедастик байх гэсэн нөхцлийн дор
тооцогддог. Иймээс хетероскедастик-робаст t-тестийг ашиглан хувьсагчдын нярайн
жинд ач холбогдолтой эсэхийг нь шалгасан.
Хетероскедастик алдаа бүхий загварын хувьд FGLS үнэлгээ нь ХБКА-аас илүү үр
ашигтай үнэлэгч байдаг боловч гажилтгүй үнэлэгч байж чаддаггүй (харин тууштай
үнэлэгч байдаг). Хүснэгтэд FGLS ба ХБКА-аар үнэлсэн үр дүнг үзүүлсэн ба түүврийн
хэмжээ их учраас коэффициент болон стандарт алдаа маш ойролцоо гарсан. ХБКА нь
гажилтгүй үнэлэгч байдаг тул ХБКА-аар үнэлэгдсэн коэффициентээр тайлбарлая.
‡‡
Дэлгэрэнгүйг Wooldridge Introductory Econometrics Modern Approach Chapter 6
8

9. Хүснэгт 3. Үнэлгээний үр дүн, шугаман регресс
Хувьсагчид
Тайлбар
OLS (robust se)
bweight
Хамааран хувьсагч
-2148.63***
c
Сул коэффициент
(360.94)
43.58***
age
Эхийн нас
(15.75)
-0.72***
age^2
Эхийн насны квадрат
(0.26)
-41.04**
airp
Агаарын бохирдолтой бүс
(20.25)
35.17**
b_order
Төрөлтийн дугаар
(13.68)
64.43***
edu
Эхийн боловсрол
(21.41)
121.97***
ges_age
Тээсэн хугацаа
(7.13)
-89.14***
parity
Хүндрэлтэй төрсөн эсэх
(22.08)
76.70***
seas
9,10,11 сард төрсөн эсэх
(22.67)
-66.00***
sex
Нярайн хүйс
(19.10)
-264.90***
syphilis
Эх нь тэмбүү өвчтэй эсэх
(81.77)
-636.01***
twin
Ихэр эсэх
(130.88)
2
R
Детерминацийн коэф
0.1754
2
2
Adjusted R
Засварласан R
0.1713
S.E of reg.n
Регрессийн ст.алдаа
454.38
Prob (F-stat)
F статистикийн “p” утга
0.0000
FGLS
-2172.38***
(365.73)
45.44***
(15.61)
-0.77***
(0.27)
-36.97*
(19.10)
40.16***
(13.99)
77.45***
(20.88)
121.72***
(7.54)
-74.31***
(21.70)
59.74**
(23.47)
-61.64***
(18.59)
-262.36***
(83.74)
-646.01***
(157.13)
0.1462
0.1421
449.48
0.0000
***, **, *-ээр харгалзан 1%, 5%, 10%-ийн ач холбогдлын түвшинг тэмдэглэв.
Бусад хүчин зүйл тогтмол үед:
 Эхийн нас квадрат хэлбэрийн нөлөөтэй байдаг. Өөрөөр хэлбэл эхийн нас
нэмэгдэх тусам нярайн жин нэмэгддэг ба уг нэмэгдэл нь буурдаг байна. Жин
болон эхийн насны хоорондох хамаарал нь эхийн наснаас хамаарна:
̂
. Жишээлбэл 20 ба 21 настай
эхээс төрсөн хүүхдийн жингийн ялгаа нь ойролцоогоор
байна. 30 ба 31 настай эхээс төрсөн хүүхдийн жингийн ялгаа нь
ойролцоогоор
болж буурсан нь харагдаж
байна.
Эхийн нас хэд хүртлээ нярайн жинд эерэгээр нөлөөлөөж байгаад хэдэн наснаас
эхлэн бууруулах нөлөөтэй болохыг тодорхойлох шаардлагатай. (
̇ )
ба эндээс ̇
гэж олдоно. 30 наснаас эхлэн эхийн нас
нярайн жинд сөргөөр нөлөөлдөг байна.
9

10. 








Хэрэв эх нь агаарын бохирдолтой бүсэд амьдардаг бол хүүхдийн жин нь
41.04гр-аар бага байдаг. Агаарын бохидол ургийн хөгжилд сөргөөр нөлөөлдөг
гэж дүгнэж болох юм.
Төрөлтийн дугаар нэгээр нэмэгдэхэд 35.17гр-аар илүү хүнд жинтэй хүүхэд
төрдөг. Өөрөөр хэлбэл хоёрдах төрөлтийн жин өмнөх төрөлтөөсөө
ойролцоогоор 35.17гр-аар илүү байдаг байна.
Дээд боловсролтой эхчүүдийн хүүхэд дунджаар 64.43гр-аар илүү жинтэй
байдаг.
Ургийг нэг долоо хоног нэмж тээх нь нярайн жинг 121.97гр-аар нэмэгдүүлдэг.
Өөрөөр хэлбэл нэг долоо хоногийн хугацаанд (жирэмсний сүүлийн саруудад)
ургийн жин 121.97гр-аар нэмэгдэж, өсч хөгждөг байна.
Хэрэв эх нь хүндрэлтэй төрөх тасагт төрсөн бол 89.14гр-аар бага жинтэй хүүхэд
төрүүлдэг байна.
9,10,11 сард төрсөн хүүхдүүд тээлтийн явцдаа агаарын бохирдолд хамгийн бага
өртсөн байсан. Эдгээр саруудад төрсөн бол нярайн жин 76.7гр-аар хүнд байдаг.
Эмэгтэй хүүхэд эрэгтэй хүүхдээс 66гр-аар дутуу жинтэй төрдөг. Энэ нь
физлогийн үүднээс тайлбарласан тайлбартай нийцэж байгаа юм.
Хэрэв эх нь тэмбүү өвчтэй бол төрүүлсэн хүүхэд нь 264.9гр-аар бага жинтэй
төрдөг. Тэмбүү өвчин маш их эрсдэлтэй болохыг харуулж байна.
Ихэр хүүхэд жирийн хүүхдээс 636.01гр-аар бага жинтэй төрдөг.
Бүх коэффициентүүд онолын таамаглалтай нийцтэй гарсан. Дээрх үнэлгээний загварын
хувьд статистикийн шалгуурууд бүгд хангагдаж байгаа ба R2=0.1754 гарсан.
Хугацааны цуваан загвартай харьцуулахад Cross-section үнэлгээний хувьд R2 бага гарах
хандлагатай байдаг. Мөн нярайн жинд удамшил, жирэмсэний хугацаанд хэрэглэж
байсан хүнс зэрэг хүчин зүйлсийн нөлөөлөл өндөр байдаг. Эдгээр хүчин зүйлсийг
ажиглаж, тоогоор илэрхийлэхэд хүндрэлтэй юм.
ДУТУУ ТӨРӨХ ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ
Нярай 2500гр буюу түүнээс бага жинтэй төрсөн тохиолдолд дутуу төрсөнд тооцдог.
Дутуу төрөлт нь ар араасаа олон эрсдлийг дагуулдаг. Судалгаанд дутуу төрөлтөд
онолын хувьд нөлөөлж болохуйц 16 хувьсагчийг ашиглан LPM, Probit, Logit
загваруудаар үнэлсэн. Хамааран хувьсагч нь хэрэв нярай дутуу төрсөн бол 1, үгүй бол
0 гэсэн утга авна.
Онолын таамаглал
Нярайн дутуу төрөх магадлалд онолын хувьд нөлөөлж болохуйц хувьсагчын тайлбар,
тэмдгийн хүлээлтийг хүснэгт 5.-д харуулав.
Хүснэгт 4. Хувьсагчдын тайлбар, онолын таамаглал
Хувьсаг
Таамаг
Тайлбар
Нэмэлт
-чид
-лал
risk
Дутуу төрсөн бол 1, үгүй бол 0
Хамааран хувьсагч
аbort
Сүүлийн 5 жил үр хөндөлт хийлгэсэн тоо
+
age
Эхийн нас
10

11. www.map.gogo.mn
ашиглан хороо
бүрийн агаарын
бохирдлыг дамми
хувьсагчаар
тодорхойлсон§§
Агаарын бохирдолтой бүсэд амьдардаг
эсэх, агаарын бохирдол ихтэй бүсэд
амьдардаг бол 1 үгүй бол 0
airp
Хэд дэх төрөлт
Эх нь архаг өвчтэй бол 1 үгүй бол 0
Эх нь тамхи татдаг бол 1 үгүй бол 0
Эх нь дээд боловсролтой бол 1 үгүй бол 0
Эх нь ажилгүй бол 1 үгүй бол 0
Нярай ямар нэг гажигтай төрсөн бол 1
үгүй бол 0
Тээсэн хугацаа, 7 хоногоор
Хүүхдээ ямар нэг хүндрэлтэй төрүүлсэн
бол 1 үгүй бол 0
b_order
chronic
cigs
edu
emp
gajig
ges_age
parity
+
+
+
+
+
Агаарын
бохирдлын нөлөөг
шалгах зорилготой
seas
9,10,11 сард төрсөн бол 1 үгүй бол 0
sex
Нярайн хүйс, эмэгтэй бол 1 эрэгтэй бол 0
Эх нь тэмбүү өвчтэй байсан бол 1 үгүй
бол 0
Нярай ихэр бол 1 үгүй бол 0
Сүүлийн 5 жил зулбасан тоо
syphilis
twin
zul
+
-
+
+
+
Эх нь ажил хийдэг эсэх гэсэн хувьсагчаар өрхийн орлогыг төлөөлүүлсэн. 9, 10, 11 сард
Улаанбаатар хотод төрсөн хүүхэд утаанд хамгийн багаар өртдөг нь ажиглагдсан.
Агаарын чанарын мэдээнээс үзэхэд 12, 1 сард Улаанбаатар хотод агаарт агуулагдах
хорт бодисын хэмжээ эрс нэмэгддэг. 9, 10, 11 сард төрсөн хүүхдийн тээлтийн хугацаа
зуны улиралд тохиох учир хорт бодист хамгийн бага өртдөг болох нь агаарын чанарын
тоон өгөгдлөөс харагдсан. Иймд уг нөлөөллийг шалгах зорилгоор оруулсан хувьсагч
болно. Агаарын бохирдол өндөр байх нь ургийн өсөлт хөгжилтөд сөргөөр нөлөөлж,
дутуу төрөх эрсдлийг нэмэгдүүлнэ.
Дескрептив статистик
Хүснэгт 5. Дамми хувьсагчдын статистик
Mean
risk
0.04
seas
0.27
parity
0.31
airp
0.64
edu
0.51
emp
0.57
twin
0.00
cigs
0.00
chronic
0.03
sex
0.48
gajig
0.24
syphilis
0.02
Median
0
0
0
1
1
1
0
0
0
0
0
0
Max
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
Min
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
§§
Хороо бүрийн агаарын бохирдолтой эсэхийг гэр хорооллын утаанд үндэслэн тогтоосон, хавсралтаас
дэлгэрүүлэн үзнэ үү.
11

12. STD
0.20
0.44
0.46
0.48
0.50
0.50
0.06
0.04
0.17
0.50
0.43
0.13
Skew
4.51
1.06
0.83
-0.59
-0.1
-0.3
16.7
27.4
5.41
0.08
1.19
7.73
Kurt
21.3
2.13
1.68
1.35
1.00
1.08
280
750
30.29
1.01
2.43
60.74
JBProb
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
Obs
2258
2258
2258
2258
2258
2258
2258
2258
2258
2258
2258
2258
Хүснэгт 6. Чанарын бус хувьсагчдын статистик
age
b_order
zul
Abort
ges_age
Mean
28.4
1.86
0.13
0.26
40.37
Median
28
2
0
0
41
Max
46
7
3
4
41
Min
15
1
0
0
29
STD
5.88
0.95
0.38
0.55
1.49
Skew
0.36
1.16
3.24
2.33
-2.91
Kurt
2.37
4.63
14.63
9.04
12.62
JBProb
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
Obs
2258
2258
2258
2258
Тайлбарлагдач
хувьсагчийн
дундаж 0.04, тархалт нь нормал
тархалттай харьцуулахад зүүн
тийш хэлбийсэн, нэлээд өндөр
оройтой байна. Дунджаасаа
хазайх хазайлт харьцангуй бага
байна.
2258
Үнэлгээний үр дүн
Эхний ээлжинд онолын хувьд хамааралтай байж болох бүх хувьсагчдаа оруулан
шугаман магадлалын загварыг үнэлсэн (Хавсралт 9). Тестүүдийг хийхэд
хетероскедастик, алдаа нь нормал бус гарсан (Хавсралт 10). Жинлэсэн ХБКА-аар
хетероскедастик алдааг засч үнэлсэн (Хавсралт 11). Гэсэн хэдий ч хетероскедастик
алдаа засагдаагүй байсан (White тестээр шалгасан). Жинг хэд хэдэн янзаар өгсөн
боловч засч чадаагүй. Иймээс White-ийн дэвшүүлсэн хетероскедастик алдаатай үед
үнэлэгчдийн стандард алдааг зөв үнэлэх аргыг *** ашигласан (Хавсралт 12). Үүнийг
өөрөөр робаст стандард алдаа гэж нэрлэдэг ба Eviews-ийн үнэлгээний сонголт дээр
байдаг. Их түүврийн үед алдааны нормалити нөхцөл хэрэггүй болдог ††† . Мөн
үнэлэгчдийн стандард алдааг White-ийн аргчлалаар гарган авсан тул тест хийж болно.
10%-ийн ач холбогдлын түвшинд 7 хувьсагч найдвартай гарсан.
Stata дээр marginal effect тооцдог тул Probit, Logit үнэлгээг Stata ашиглан гүйцэтгэсэн
(Хавсралт 13-14). Үнэлгээний үр дүнгээс үзэхэд 16 хувьсагчийн 9 нь ач холбогдолтой
гарсан. Агаарын бохирдолтой бүсэд оршдог эсэх, гажигтай төрсөн эсэх, хүндрэлтэй
төрсөн эсэх, хүүхэд эмэгтэй эсэх, эх тэмбүү өвчтэй эсэх, ихэр эсэх зэрэх хувьсагчид
дутуу төрөх эрcдлийг нэмэгдүүлдэг бол тээсэн 7 хоног, 9-11 сард төрсөн эсэх, зулбасан
тоо
зэрэг
хүчин
зүйлс
дутуу
төрөх
эрсдлийг
бууруулдаг
байна.
Үнэлсэн 3 загварынхаа үр дүнг харьцуулан авч үзсэн. Logit, Probit загварын хувьд
дундаж marginal effect-ээр нь харьцуулсан.
***
†††
Green Econometric Analysis (2003), 5th edition, pp219-221
Wooldridge Introductory Econometrics 2nd edition, pp168
12

13. Хүснэгт 7. Загваруудын харьцуулалт
risk
LPM (OLS)
abort
-0.000906
age
-0.008466
age^2
0.000142
airp
0.017381**
b_order
-0.001690
chronic
0.037206
edu
-0.003951
emp
0.002837
gajig
0.006732
ges_age
-0.052079***
parity
0.052748***
seas
-0.036270***
sex
0.012206
syphilis
0.132932**
twin
0.529082***
zul
-0.018047**
_cons
2.241691***
Таамаглах чадвар
96.01%
* ** ***
, ,
Probit (MLE)
0.000562
-0.004399
0.000081
0.009929*
-0.001793
0.021962
-0.005643
0.003119
0.012968*
-0.013695***
0.033591***
-0.010339**
0.010319*
0.079240*
0.490125***
-0.017544**
Logit (MLE)
-0.000999
-0.003496
0.000065
0.008880*
-0.001359
0.024789
-0.003645
0.002303
0.011265*
-0.010985***
0.026745***
-0.009444**
0.008551*
0.069487*
0.474081***
-0.013643**
96.41%
96.32%
нь харгалзан 10%, 5%, 1%-ийн ач холбогдлын түвшинд найдвартай
Logit, Probit загварын үр дүн нилээд төстэй гарсан. Харин шугаман магадлалын загварт
хүйс, гажигтай төрсөн эсэх гэсэн хувьсагчид ач холбогдолгүй гарсан байна. 3 загварын
үнэлэгдсэн параметрүүдийн тэмдэг ижил, ойролцоо гарсан. Шугаман магадлалын
загварт тест шалгаж чадаж байгаа шалтгаан нь их түүврийн шинжүүр ашигласан,
White-н аргачлалаар стандард алдааг тооцсон зэрэг юм.
Marginal effect-ээс илүү тодорхой тайлбар хэлж чадна. Эх нь агаарын бохирдол
өндөртэй бүсэд оршдог бол бусад хүчин зүйлс тогтмол үед нярай дутуу төрөх
магадлалыг 1%-иар дунджаар нэмэгдүүлдэг. Гажигтай төрсөн хүүхэд дутуу төрсөн
байх магадлал 1.3%-иар дунджаар өндөр байна. Хүүхдийг нэг 7 хоног нэмж тээхэд
дутуу төрөх магадлал дунджаар 1.4%-иар буурдаг, хүндрэлтэй тасагт төрсөн бол дутуу
төрөх эрсдэл дунджаар 3.4%-иар нэмэгддэг. Хэрэв 9, 10, 11 саруудын аль нэгэнд
төрсөн бол дутуу төрөх магадлал дунджаар 1%-иар буурдаг. Эмэгтэй хүүхэд эрэгтэй
хүүхдээс дутуу төрөх магадлал 1%-иар өндөр байна, тэмбүү өвчтэй эхээс төрсөн
хүүхэд дутуу төрөх эрсдэл дунджаар 7.9%-иар өндөр байдаг бол ихэр хүүхэд дутуу
төрөх эрсдэл маш өндөртэй буюу бусад хүчин зүйлс тогтмол үед 49%-иар их байна,
харин эхийн зулбалтын тоо нэгээр нэмэгдэхэд дутуу төрөх эрсдэл дунджаар 1.8%-иар
буурдаг байна.
ДҮГНЭЛТ
2010 онд Улаанбаатар хотод төрсөн 2261 нярайн мэдээллийг ашиглан судалсан. Зарим
статистикээс дурдвал: дундаж жин 3435гр, хамгийн хүнд нь 5400гр, хамгийн хөнгөн нь
1500гр, хэлбэлзэл багатай буюу вариацын коэффициент нь 0.15 байсан. Тархалтын
хувьд дундаж дээрээ төвлөрсөн, нормал тархалтаас илүү өндөр оройтой байсан.
13

14. Улаанбаатар хотын жишээн дээр нярайн жинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг олон
хувьсагчийн регрессийн загвар ашиглан тодорхойлж, нөлөөллийг хэмжлээ. ХБКА
болон FGLS аргаар үнэлгээг хийж, диагонастик тестүүдийг хийсэн. Судалгааны үр
дүнд маш сонирхолтой дүгнэлтүүд гарсан.
Бүх хувьсагчдын өмнөх коэффициентийн тэмдэг онолын таамаглалтай нийцтэй гарсан.
Үр хөндөлт хийлгэсэн тоо, эх нь архаг өвчтэй эсэх, тамхи татдаг эсэх, ажил эрхэлдэг
эсэх, зулбаж байсан эсэх, нярай гажигтай эсэх зэрэг 6 хүчин зүйлс нярайн жинд
төдийлөн нөлөөлдөггүй болох нь тогтоогдсон.
Эхийн нас нярайн жинд шугаман бусаар нөлөөлдөг, эхийн нас 30 нас хүртлээ нярайн
жинд эерэгээр нөлөөлдөг ба ахиу нөлөө нь буурдаг байна. 30 наснаас эхлэн хүүхдийн
жинг бууруулах нөлөөтэй байдаг.
Агаарын бохирдлын хүүхдийн жинд үзүүлэх нөлөөллийг хоёр янзаар шалгасан.
Нэгдүгээрт, эх нь агаарын бохирдолтой бүсэд оршин суудаг бол нярайн жинд сөргөөр
нөлөөлдөг, ойролцоогоор 41гр-аар бага жинтэй хүүхэд төрдөг.
Хоёрдугаарт, Улаанбаатар хотод 9, 10, 11 сард төрсөн хүүхэд агаарын бохирдолд
хамгийн багаар өртдөг. Эдгээр саруудад төрсөн хүүхэд бусдаасаа 76.7гр-аар хүнд
байдаг нь илэрсэн. Эндээс үзэхэд агаарын бохирдол нярайн жинд сөргөөр нөлөөлдөг
болох нь тогтоогдсон.
Төрөлтийн дугаар нэмэгдэх бүрд нярайн жин нэмэгддэг. Өөрөөр хэлбэл бусад хүчин
зүйлс тогтмол үед айлын отгон хүүхэд ах, эгчээсээ арай хүнд төрдөг байна.
Дээд боловсролтой эх урагтаа анхаарал тавих, эрүүл мэндийн мэдлэг мэдээлэл
харьцангуй сайтай болох нь харагдсан.
Жирэмсний сүүлийн саруудад ургийг нэг 7 хоног нэмж тээхэд ургийн жин
ойролцоогоор 122гр-аар нэмэгдэж, өсч хөгждөг байна.
Ямар нэгэн хүндрэлтэй төрсөн бол нярайн жинг бууруулах нөлөөг үзүүлдэг.
Онолын хэсэгт таамаглаж байсанчлан эмэгтэй хүүхэд эрэгтэй хүүхдээс илүү бага
жинтэй төрдөг байна.
Тэмбүү өвчтэй эхээс төрсөн хүүхдийн жин 265гр-аар бага байдаг. Гадны нөлөөллийн
үзүүлэлтээс хамгийн өндөр нөлөөтэй гарсан. Тэмбүү өвчин эх болон урагт өндөр
эрсдэл дагуулдаг болох нь харагдаж байна.
Ихэр хүүхэд мэдээж илүү бага жинтэй төрдөг, хэвийн хүүхдээс дунджаар хагас кг
гаруйгаар хөнгөн байдаг байна.
Нярайн жингийн дийлэнх хэсгийг удамшлын хүчин зүйлс тайлбарладаг тул загварын
тайлбарлах чадвар харьцангуй бага гарсан.
14

15. Судалгааны хоёрдугаар хэсэгт хамааран хувьсагч нь дутуу төрсөн бол 1, үгүй бол 0
гэсэн утга авах бинар хувьсагч, тайлбарлагч 16 хувьсагч бүхий LPM, Probit, Logit
загваруудыг үнэлсэн. Шугаман магадлалын загварыг үнлэж, хетероскедастик алдааг
жин өгөх замаар засах гэсэн боловч засагдаагүй. Иймд White-ийн хетероскедастик
алдаатай үед стандард алдааг олдог аргачлалаар стандард алдааг олж тест хийсэн.
Түүврийн хэмжээ 2261 буюу харьцангуй их гэж үзээд, асимптотик нормал тархалтын
чанарыг ашиглан тестүүдийг хийсэн.
Logit, Probit загварын үр дүн ойролцоо гарсан. Marginal effect-ийг олж, дунджаар нь
тайлбарласан. 16 хувьсагчаас 9 нь ач холбогдолтой гарсан.
Агаарын бохирдолтой бүсэд оршдог эсэх, гажигтай төрсөн эсэх, хүндрэлтэй төрсөн
эсэх, хүүхэд эмэгтэй эсэх, эх тэмбүү өвчтэй эсэх, ихэр эсэх зэрэх хувьсагчид дутуу
төрөх эрcдлийг нэмэгдүүлдэг бол тээсэн 7 хоног, 9-11 сард төрсөн эсэх, зулбасан тоо
зэрэг хүчин зүйлс дутуу төрөх эрсдлийг бууруулдаг байна. Хамгийн их нөлөөтэй
хувьсагчдыг авч үзье.
Ихэр хүүхэд дутуу төрөх магадлал маш өндөр байдаг. Мөн эх нь тэмбүү өвчтэй бол
дутуу төрөх магадлал харьцангуй өндөр байна. Харин тээлтийн хугацаа уртасахад
дутуу төрөх магадлал буурдаг. Мөн 9-11 сард төрсөн хүүхэд дутуу төрөх нь
харьцангуй магадлал багатай байна.
Санал
Иргэдэд тэмбүү өвчний талаарх мэдээллийг хүргэж, ямар эрсдэл учирч болохыг
сурталчилах, улмаар өвчлөлтийг бууруулах хэрэгтэй.
Жирэмсэн эхчүүд агаарын бохирдол өндөртэй бүсэд амьдрахгүй байх, болж өгвөл
жирэмсэний хугацаандаа цэвэр агаарт хөдөө амьдрах.
Улаанбаатар хотод жирэмсэний хугацаандаа зайлшгүй амьдрах шаардлагатай бол 9, 10,
11 сард хүүхдээ төрүүлэх нь утаанд хамгийн бага өртөх цаг үе байна.
Сайжруулах боломж
Цаашид энэхүү судалгааг сайжруулах хэрэгтэй ба дараах байдлаар өргөтгөх
боломжтой:
 Тоон өгөгдлийг нэмэгдүүлж, pooled cross-section үнэлгээ хийх нь цаг хугацааны
нөлөөллийг судлах боломж олгоно.
 Гажигтай төрөлтөд нөлөөлөх хүчин зүйлсийн шинжилгээг шугаман магадлалын
загвар эсвэл logit, probit төрлийн загвараар судалж, агаарын бохирдол гажигтай
төрөхөд нөлөөлж буй эсэхийг тодорхойлох.
15

16. Ашигласан материал
Gusti Ngurah Agung (2009), Time series data Analysis using Eviews, University of
ccccIndonesia
Green Econometric Analysis (2003), 5th edition, Prentice Hall
Griffiths, Hill, Judge Learning and Practicing Econometrics (1993), John Wiley & Sons
Gujarati Basic Econometrics (2004), McGraw-Hill
Wooldridge Introductory Econometrics: A Modern Approach 2nd edition
И.Пүрэвдорж (2009), Төрөлхийн хөгжлийн гажиг, түүнээс сэргийлэх арга зам,
ccccЭМШУИС
Janet Currie, Matthew J.Neidell, Johannes Schmieder (2008), Air pollution and infant
cccchealth: Lessons from New Jersey, NBER Working Paper No.14196
Michelle L.Bell, Keita Ebisu, Kathleen Belanger (2008), The relationship between air
ccccpollution and low birth weight: effects by mother’s age, infant sex, co-pollutants, and
ccccpre-term births, Department of Epidemiology and Public Health, School of Medicine,
ccccYale University
Seonyeong Cho, Choongki Lee, Beomsoo Kim, Does Air Pollution Matter for Low birth
ccccWieght?, The Institute of Economic Research-Korea University
Steve Selvin, Dwight T.Janerich (1971), Four factors influencing birth weight, New York
ccccState Department of Health, Birth Defects Institute
Xiaobin Wang, Hui Ding, Louise Ryan, Xiping Xu, Association between Air Pollution and
ccccLow Birth Weight: A Community-based Study, Department of Pediatrics, Boston
ccccUniversity School of Medicine and Boston Medicine Center; Beijing Women Health
ccccCare Institute; Department of Environmental Health, Harvard School of Public Health
ҮСХ сарын бюллетень 2000:12-2012:11
www.map.gogo.mn
www.naqo.mn -Агаарын чанарын мэргэжлийн албаны вэб сайт
www.nccd.gov.mn –Халдварт өвчин судлалын үндэсний төвийн вэб сайт
Дүүргүүдийн веб сайт
16