1. МОНГОЛЫН ПИВОНЫ ЗАХ ЗЭЭЛИЙН СУДАЛГАА
Оюутан Б.Уянга
ШУТИС, ХИБС, Хүнсний үйлдвэрийн менежмент, ХҮМ-4
Uyanga.b@bidmongol.com
Удирдсан багш: Д.Амарбаясгалан
Хураангуй
Энэхүү судалгааны ажлыг Монголын пивоны зах зээлийн өнөөгийн бодит байдлыг
судалж, илрүүлэх зорилготой гүйцэтгэсэн болно. Манай улсын насанд хүрсэн /18
наснаас дээш/ нэг хүнд ногдож байгаа бүх төрлийн согтууруулах ундааг 38 градусын
архинд шилжүүлснээр үйлдвэрлэсэн, импортолсон согтууруулах ундаанаас
экспортынх нь хэмжээг хасч тооцоход 2002 онд 9,03 литр, 2011 онд 41.2 литр болж
өссөн үзүүлэлт гарч байна. Үүнийг тодруулбал: спирт 3.0, архи 9.7, пиво 27.6, дарс
0.9 литр байгаа юм. Үүнтэй холбоотойгоор Монгол улс дахь согтууруулах ундааны
хэрэглээ, архидалтын улмаас хүн амын эрүүл мэнд, нийгмийн амьдралд учирч байгаа
хор уршиг, түүнээс урьдчилан сэргийлэх талаар авч хэрэгжүүлэх шаардлагатай арга
хэмжээний өнөөгийн байдал, тулгамдсан асуудлыг илрүүлэхэд тодорхой хэмжээний
судалгаа, мэдээлэл шаардлагатай байна.
Иймд судалгааны ажлаараа согтууруулах ундааны зах зээлд дийлэнх хувийг эзэлж
байгаа пивоны зах зээл, түүнд оролцогчид болох пиво нийлүүлэгч, үйлдвэрлэгч
компани болоод худалдааны байгууллагуудын дундаж татан авалтын хэмжээ, түүн
доторх брэндүүдийн зах зээлд эзлэх хувь, бодит байдлыг санал асуулга,системтэй
ажиглалт, өгөгдлийн тоон шинжилгээ хийх замаар илрүүлсэн болно.
Түлхүүр үг: пиво, зах зээл, хэрэглэгч, борлуулалтын суваг, татан авалт
Оршил
Монгол улсын хөгжил дэвшил, хүн амын эрүүл мэнд, үндэсний аюулгүй байдалд
сөрөг нөлөө үзүүлж буй хүчин зүйлсийн нэг нь согтуурах явдал юм. Монгол улс
сүүлийн 5 жилд 173.5 сая литр согтууруулах ундаа үйлдвэрлэж, 75.5 сая литрийг
импортолсон нь 2.8 сая хүн амтай, үүний дотор 18 ба түүнээс дээш насны 1.9 сая хүн
амтай манай улсын хувьд хэтэрхий өндөр үзүүлэлт. Статистикийн мэдээллээс үзэхэд
согтууруулах ундааны үйлдвэрлэл, импортын хэмжээ нь хүн амын хэрэглээний зохих
түвшингээс хэт давж, улс орны хүн ам, удмын сангийн аюулгүй байдалд сөргөөр
нөлөөлөхүйц хэмжээнд хүрчээ.
Зорилго: Пивоны хэрэглээний бодит байдлыг судлах
Судалгааны арга зүй: Уг судалгаа нь нэг удаагийн буюу үечилсэн бус судалгаа
болсон бөгөөд түүврийн аргачлалаар сонгосон судалгааны объектуудаас санал асуулга,
ярилцлага авч, ажиглалт хийх замаар мэдээлэл цуглуулж, өгөгдлийн тоон шинжилгээ
хийж нэгтгэн дүгнэсэн болно.

2. Судалгааны ажлын үр дүн, хэлцэмж
1. Согтууруулах ундааны зах зээлийн өнөөгийн байдлын судалгаа
Зорилго: Согтууруулах ундааны зах зээлд эзлэх хувь хэмжээг нэр төрлөөр нь болоод
үйлдвэрлэгчдээр нь тодорхойлох.
Нийт согтууруулах ундааны зах зээл*
Хүснэгт 1
2012 оны эхний хагас жилийн байдал (мян.л)
Сар
2
3
4
5
6
Нийт
Спирт
565.1
283.8
281.4
261.1
288.1
184.4
1863.9
Архи
2776.5
2004.2
1959.7
2017.5
2061.3
2052.4
12871.6
Дарс
7.3
13.9
7.7
8
14.2
22.9
74
Пиво
4114.5
3546.7
4742.7
5099.9
5098.4
4236.1
26838.3
Архи
импорт
568.7
427.8
1 181.4
1 375.2
2 455.0
3 498.7
9506.80
Пиво
импорт
34.3
144.9
13.9
113.2
51.5
307.5
665.30
Нийт
*
1
8066.45
6421.31
8186.77
8874.88
9968.50
10301.96
51819.9
Монголын үндэсний статистикийн газрын эмхэтгэл-2012 он
Пивоны зах зээл
(2012 оны эхний хагас жилийн байдлаар)
Нийт зах зээл
Пиво
үйлдвэрлэл
Пиво импорт
1
2
3
4
Зураг 1
5
6

3. Зах зээлд эзлэх хувь, %
Пиво импорт
1%
Архи импорт
18%
Дотоодын пиво
52%
Дарс
0%
Архи
25%
Спирт
4%
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
Зураг 2
Статистикийн газраас гаргасан судалгаагаар 2012 оны эхний хагас жилийн байдлаар
нийт 51819.9 мян.л согтууруулах ундаа (дотоодын пиво 52% буюу 26838.3 мян.л)
манай зах зээлд нийлүүлэгдсэн байна. Энэ нь хоногт 287.0 мян.л үйлдвэрлэгдэн зах
зээлд нийлүүлэгдэж байгааг харуулж байгаа юм. 2012 оны байдлаар Монгол улс
хамгийн багаар 2,700 мянган хүн амтай гэж үзвэл хагас жилд 1 хүнд:
19.2 л согтууруулах ундаа
10.1 л пиво тус тус оногдож байна.
Согтууруулах ундааг зах зээлд эзлэх хувь хэмжээгээр нь тооцвол дотооддоо
үйлдвэрлэсэн пивоны хэмжээ хамгийн өндөр үзүүлэлттэй буюу нийт зах зээлийн талаас
илүү хувийг эзэлж байгаа юм.

4. Пиво үйлдвэрлэн нийлүүлэгч компаниудын зах зээлд эзлэх хэмжээ
(хувь)
балтика
4%
бусад задгай
касс хиро фүүдс
1%
0%
4%
5%
АПУ
49%
алтан торх
1%
MCS
36%
Зураг 3
Монгол шар айрагны компаниудын зах зээлд эзлэх хувь хэмжээ
Бусад – Чингис
Жем
0%
MCS – Жалам
хар
Tiger
Сэнгүр
42%
АПУ – Алтан
говь
Боргио
Нийслэл
Fusion
Хар Хорум
58%
Зураг 4
2009 оны 3-р сард гарсан УИХ-ын Онцгой албан татварын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт
орсноос хойш 2 сарын хугацаанд импортын пиво дунджаар 40-100 төгрөгөөр өртөг нь
нэмэгдэж, харин дотоодын пиво үйлдвэрлэгч MSC-APB tiger үйлдвэр ЖАЛАМ ХАР, АПУ
ХК нь шинэ нэр төрлийн пивийг Монголд үйлдвэрлэх болсноос дотоодын пивоны
үйлдвэрлэл өссөн байна.

5. 2. Хэрэглэгчийн судалгаа
Зорилго: Улаанбаатар хотын хэрэглэгчдийн пиво худалдан авах зан төлөвийг тодорхойлох.
Хамрах хүрээ, арга зүй:
Пивоны зах зээлийн хэрэглэгчдийн худалдан авах зан төлөвийг согтууруулах ундаа
худалдаалдаг дэлгүүрт 16:00-20:00 цагаар, Pub, шөнийн клубт 19:00-23:00 цагийн хооронд
буюу хамгийн ачаалал ихтэй үеэр нь зогсож, 4 цагийн турш ажиглалт хийж, санамсаргүй
түүвэр, хаалттай асуулгын аргаар судалж илрүүлсэн болно.
Хүснэгт 2
25 хүртэл
Эр
Эм
35
Найз
нөхөдтэйгөө 42,1
уулзах үед
Амрах,
алжаал 1,7
3,4
тайлах
Баяр
ёслол 36,4
38,9
тэмдэглэх
Уумаар
санагдсан 7,9
2,3
үедээ
Сэтгэл тавгүй үед
8,6
10,3
Согтох зорилгоор
0,6
4,5
Эмчилгээний
0,3
0,6
зориулалтаар
Бусад
2,4
5
26 - 45
Эр
Эм
30,9
43,7
46 – 59
Эр
Эм
20
24,1
60 дээш
Эр
Эм
7,6
7,9
9,6
8,1
10,9
13
29
21,3
30,4
43,2
47,1
32,5
17,6
19
6,3
7,5
6,2
6,9
19,4
30,8
4,1
1,2
3
3,8
1,3
2,3
10,2
0,5
4
12
1,2
4,3
6,4
0,1
11
5,1
0,3
5,8
1,7
2,9
1,1
6
8,9
9,8
Хүснэгт 3
Пиво сонгох
шалтгаан
Эр
Эм
Үндэсний үйлдвэрлэл
19
17,5
Үнийн хувьд
боломжийн
24,3
14
Олдоц сайтай
21,3
16,7
Хэрэглэж дассан
6,2
3,2
Амт нь таалагддаг
4,1
23,4
Хүмүүс ихэвчлэн
2
3,2

6. хэрэглэдэг
Градус
болохоор
өндөр
1,4
0,7
Брэнд бүтээгдэхүүн
учраас
7
10,2
Шартуулдаггүй
1,9
1,3
Бусад
4,7
4,2
Судалгаанд оролцогч 25-45 насны эрэгтэй хүмүүсийн хувьд найз нөхөдтэйгөө уулзах
үедээ пивийг уудаг гэсэн бол 46-аас дээш насныхны хувьд баяр ёслол тэмдэглэх үедээ
пивийг уудаг гэжээ. Харин 25 хүртэлх насны эмэгтэйчүүд болон 46-60 насныхны хувьд
баяр ёслол тэмдэглэх үедээ пивийг уудаг гэсэн бол 25-45 эмэгтэйчүүдийн тухайд
найз нөхөдтэйгөө уулзах үедээ пивийг уудаг байх юм. Түүнчлэн хамгийн
сонирхолтой нь 60-аас дээш насны эмэгтэйчүүдийн дийлэнх нь пивийг зүгээр л
Уумаар санагдсан үедээ худалдан авдаг байна.
Мөн хэрэглэгчид “олдоц сайтай, хямд үнэтэй” гэсэн үүднээс пивийг маш ихээр
хэрэглэдэг байна.
3. Борлуулалтын сувгийн судалгаа
Зорилго: Согтууруулах ундааны худалдаа эрхэлдэг байгууллагуудын борлуулалтын үйл
ажиллагааг судлах.
Хамрах хүрээ, арга зүй:
Согтууруулах ундааны худалдаа эрхэлдэг 170 байгууллагаас 2012 оны байдлаарх
борлуулалт болоод 7 хоногийнх нь татан авалтанд санал асуулга, ярилцлага,системтэй
ажиглалт явуулан судалгаа авсан болно.
Судалгаанд оролцогчид
121
41
8
Дэлгүүр
Бөөний худалдааны Уушийн газар (Pub, бар, ресторан, кафе)
төв (БХТ)
Зураг 5

7. “Миний дэлгүүр”-ийн пивоны борлуулалтын судалгаа
(2012 он, мян. ш)
9180.4
8255.9
7510.8 7322.2
6730.8
7277.3 7012.3
6183.2
4348.8
4346.8
3966.0
3153,5
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Зураг 6
Пивоны борлуулалт (улирлаар)
1-р улирал
10%
2-р улирал
20%
4-р улирал 40%
3-р улирал
30%
Зураг 7
2012 оны пивоны борлуулалтын дүнг нь үзэхэд хавар 4, 5–р сар, зун 7 сар, өвөл 12
сард пиво хамгийн их борлуулагдсан байх юм. Энэ нь Монголд эдгээр саруудад
хонхны баяр, наадам, шинэ жил зэрэг өргөн тэмдэглэдэг баяруудын үеэр пивоны
хэрэглээ эрс нэмэгддэг болохыг илэрхийлж байна.

8. Борлуулалтын сувгийн 7 хоногийн татан авалт (мян.ш)
7979.4
4286.7
2557.6
Уушийн газар
Бөөний
худалдааны төв
Хүнсний дэлгүүр
Зураг 8
Бөөний худалдааны төвүүдийн татан авалт (брэндээр)
ДВ
1%
нийслэл
8%
Кружка
4%
Cass
4%
хайт
3%
бусад
4%
жалам хар
3%
сэнгүр
21%
тайгер
16%
боргио
34%
3 медведев
2%
Зураг 9

9. Уушийн газрын татан авалт (брэндээр)
хар хорум
4%
fusion
3%
Cass
7%
Хайт бусад
5% 1%
жалам хар
5%
нийслэл
12%
сэнгүр
20%
тайгер
15%
боргио
23%
алтан говь
5%
Зураг 10
Дэлгүүрийн татан авалт (брэндээр)
хар Cass хайт
хорум 6% 4%
2%
fusion
1%
бусад
6%
жалам
хар
сэнгүр 6%
11%
тайгер
8%
нийслэл
13%
боргио
43%
Зураг 11

10. Сонгосон борлуулалтын сувгуудын 7 хоногийн татан авалтанд дотооддоо
үйлдвэрлэсэн Боргио, Тайгер, Сэнгүр, Нийслэл брэндийн пивонууд зонхилж байгаа
бөгөөд эдгээр брэндүүд нийлээд:
Бөөний худалдааны төвүүдэд-79%
Дэлгүүрүүдэд- 75%
Уушийн газарт-70%-ийг тус тус эзэлж байна.
Татан авалт (савлагаагаар)
Шилтэй 0.5
Budwiser
Боргио Бочка
Тайгер
хейнэкэн
29%
Шилтэй 0,45
Алтан Говь
Балтик
Жалам Хар
Нийслэл
Сэнгүр
Fusion
Хар Хорум
20%
Лааз 0,5
Bavaria
Cass
Cass Red
Боргио
Нийслэл
Сэнгүр
Тайгер
Хайт
хейнэкэн
Жалам хар
32%
Лааз 0.33
касс
боргио
хайт
1%
Шилтэй0,33
Budwiser
Cass
Хув 5л
Алтан Говь толстяк
0%
Боргио
Сэнгүр
Тайгер
Fusion
Хар Хорум
хейнэкэн
3%
Зураг 12
Хув 2,5л
Медведев
Bagbier
Жигулѐвское
Кружка
Толстяк
4%
Хув 2 л
Боргио
Нийслэл
ДВ
Олд чех
7%
Хув 1.5,3л
Медведев Cass
Берег Байкала
Нийслэл
3%
Хув 1,6 л
Cass
Cass Red
Хайт
1%

11. Бөөний худалдааны төвүүдийн татан авалт, ш (савлагаагаар)
28940
19820
2900
600
570
8890
5364
10960
1750
Зураг 13
Хүнсний дэлгүүрийн татан авалт (савлагаагаар, ш)
15066
13712
8361
2190
1302
24
946
167
Зураг 14
723
88
288

12. Уушийн газрын татан авалт (савлагаагаар, ш)
10668
9705
3018
2080
105
задгай
лааз
Шилтэй 0.33
Шилтэй 0.45
Шилтэй 0.5
Зураг 15
Сонгосон борлуулалтын сувгуудын 7 хоногийн татан авалтанд савлагааны хувьд 0.5
литр болон 0.45 литрийн шилтэй, 0.5 литрийн лаазтай пивонууд зонхилж байгаа
бөгөөд эдгээрийн эзлэх хувийн нийлбэрийг гаргавал:
Бөөний худалдааны төвүүдэд- 59720
Дэлгүүрүүдэд- 37139
Уушийн газарт- 23391 ширхгийг тус тус эзэлж байна.

13. Дүгнэлт
Согтууруулах ундааг зах зээлд эзлэх хувь хэмжээгээр нь тооцвол дотооддоо
үйлдвэрлэсэн пивоны хэмжээ хамгийн өндөр үзүүлэлттэй буюу нийт зах зээлийн
талаас илүү хувийг эзэлж байгаа юм. Энэ нь 2009 оны 3-р сард гарсан УИХ-ын
Онцгой албан татварын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт орсноос хойш 2 сарын
хугацаанд импортын пиво дунджаар 40-100 төгрөгөөр өртөг нь нэмэгдэж, харин
дотоодын пиво үйлдвэрлэгч MSC-APB tiger үйлдвэр ЖАЛАМ ХАР, АПУ ХК нь
шинэ нэр төрлийн пивийг Монголд үйлдвэрлэх болсноос дотоодын пивоны
үйлдвэрлэл өссөнтэй холбоотой байна.
Хэрэглэгчид “олдоц сайтай, хямд үнэтэй” гэсэн үүднээс пивийг маш ихээр
хэрэглэдэг гэсэн дүгнэлтэнд хүрлээ.
Судалгаанд оролцсон согтууруулах
ундааны худалдаа эрхэлдэг
170
байгууллагуудын пивоны 7 хоногийн дундаж татан авалтын хэмжээг брэндээр нь
болон тоо хэмжээгээр нь судлан үзэхэд савлагааны хувьд 0.5 литр болон 0.45
литрийн, шилтэй, дотоодын пивонуудыг ихэвчлэн татан авч худалдаалдаг бөгөөд
томоохон баяр наадмын үеэр пивоны борлуулалт эрс нэмэгддэгээс тэдгээр үед татан
авалтаа ихээр хийж, ачаалалтай ажилладаг байна.
Ашигласан ном, материал
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Балжмаа.Б. Маркетингийн судалгаа: гарын авлага, УБ, 2000 он
Дагвадорж.Д. Маркетингийн судалгааны арга зүй, УБ, 1994 он
Тунгалаг.Д. Эрдмийн бүтээл туурвих арга зүйн зөвлөмж, УБ, 2007 он
Саруул. Н Шинэ бүтээгдэхүүн нэвтрүүлсний үр ашгийн судалгаа /Stylish пивоны
жишээн дээр/ Магистрын ажил
http://www.legalinfo.mn/annex/details/3196?lawid=7013
www.nso.mn
http://gelegjamts.blogspot.com/
“Миний сүлжээ” дэлгүүрийн 2012 оны борлуулалтын нэгдсэн дүн
Зохиогчийн тухай: Батбаярын Уянга нь ШУТИС, ХИБС, Хүнсний үйлдвэрийн
менежментийн төгсөх курсын оюутан.