1. Ο όρος προέρχεται από το ρήμα αποικίζω
(στέλνω μακριά από την πατρίδα) και
δηλώνει:
 Αναγκαστική μετακίνηση πληθυσμών
 Εγκατάσταση σε άλλη περιοχή
 Δημιουργία νέας πόλης

2. Η μετακίνηση ελληνικών πληθυσμών από τα μέσα του 8 ου αι. π.Χ
ως τα μέσα του 6ου αι. π.Χ και η εξάπλωση τους στη Μεσόγειο και
τον Εύξεινο Πόντο, περιοχές στις οποίες ίδρυσαν νέες πόλεις

3. Ο πρώτος ελληνικός αποικισμός ήταν η εξάπλωση των
ελληνικών φύλων στα μικρασιατικά παράλια κατά τον
11ο- 9ο αι π.Χ, ο δεύτερος ελληνικός αποικισμός ήταν μια
επιχείρηση οργανωμένη από τη μητρόπολη, τη μητέρα –
πόλη.
Οι αποικίες που ίδρυσαν οι Έλληνες κατά τον 8ο- 6ο αι. π.Χ
στον Εύξεινο Πόντο και στη Μεσόγειο, ήταν νέες πόλεις
–κράτη, αυτόνομες και αυτάρκεις που διατηρούσαν
χαλαρούς δεσμούς με τη μητρόπολη και σε σπάνιες
περιπτώσεις ήρθαν σε αντιπαράθεση με τη μητρόπολη
κάνοντας τις σχέσεις τους εχθρικές.

4. Πάνω, σε υδρία του Ε΄ αι. π.Χ εικονίζεται ο Απόλλων
καθισμένος στον μαντικό τρίποδα να ταξιδεύει με τη
σκέψη
(Ρώμη, Μουσείο του Βατικανού)
Πριν ξεκινήσει μια
αποικιακή
προσπάθεια,
ο οικιστής απευθυνόταν σε κάποιο
μαντείο, συνήθως σε
εκείνο των Δελφών,
ζητώντας συμβουλές
τόσο για τον τόπο
εγκατάστασης όσο
και για το χρόνο
πραγματοποίησης
της αποστολής

5. Η ελληνική
αποικία της
Κυρήνης
εξασφάλισε
ευημερία με το
εμπόριο του
σιλφίου, ενός
πολύτιμου
αρωματικού και
φαρμακευτικού
φυτού.
Στην παράσταση από κύλικα του 6ου αι. π. Χ.
εικονίζεται ο βασιλιάς Αρκεσίλας να επιβλέπει το
ζύγισμα και τη φόρτωση σιλφίου.
(Παρίσι, Μουσείο Λούβρου)

6. Η στενοχωρία – το πρόβλημα που προέκυψε από την
αύξηση του πληθυσμού και τις περιορισμένες εκτάσεις
καλλιεργήσιμης γης
 Η έλλειψη πρώτων υλών και ιδιαίτερα μετάλλων
 Αναζήτηση νέων χωρών για την προμήθεια και
πώληση
αγαθών
 Εσωτερικές πολιτικές κρίσεις που οδηγούσαν σε
απομόνωση μια ομάδα κατοίκων
 Γνώσεις που διέθεταν για τους θαλάσσιους δρόμους
και

7. Οδυσσέας και Ναυσικά
Αμφορέας με λαιμό,
ύψος 51 εκ., 450-440 π.Χ.,
Munich,
Antikensammlungen
Στην μια πλευρά του αγγείου εικονίζεται
ο γυμνός Οδυσσέας η Αθηνά και
η Ναυσικά. Ο Οδυσσέας στηρίζει το
αριστερό του πόδι σ' ένα βράχο. Κρατάει
στα χέρια του, κι έχει και στα μαλλιά
του, κλαδιά. Πίσω του υπάρχει ένα
δέντρο με ρούχα που είναι τα ρούχα
που έπλυνε η Ναυσικά. Μπροστά του
στέκεται η Αθηνά, η οποία στηρίζεται
στο δόρυ της και φοράει πέπλο, κράνος
και την αιγίδα. Πίσω από την Αθηνά
στέκεται μάλλον η Ναυσικά.
Ακολουθούν τρεις συντρόφισσες της
Ναυσικάς και στο τέλος μια υπηρέτρια

8. Σκηνές από την άλωση της Τροίας
Υδρία καλπίς, γύρω στο 480-475 π.Χ Αρχ. Μουσείο Νεάπολης

10. Στον οικονομικό τομέα
 περιορίστηκε η εμπορική δραστηριότητα
των Φοινίκων στο χώρο της Μεσογείου
 αντιμετωπίστηκε η οικονομική κρίση των
ομηρικών χρόνων έξω από τα όρια των
πόλεων-κρατών
 αναπτύχθηκε ο δευτερογενής και
τριτογενής τομέας της οικονομίας
 άλλαξε ο χαρακτήρας του εμπορίου και από
ανταλλακτικό έγινε εμπορευμαχρηματικό,
χάρη στη κοπή και στη χρήση του
νομίσματος που έγινε το κύριο μέσο
συναλλαγών

12. Στον κοινωνικό τομέα
 δημιουργήθηκε νέα ομάδα πολιτών που
πλούτισαν από το εμπόριο, οι οποίοι διεκδικούν
τη συμμετοχή στην άσκηση εξουσίας
 δημιουργήθηκε κρίση στην αριστοκρατικά
οργανωμένη κοινωνία
 αναπτύχθηκε η δουλεία, λόγω της ανάγκης για
περισσότερα και φθηνότερα εργατικά χέρια.
Οι δούλοι αυτοί ονομάστηκαν αργυρώνητοι
και αποτέλεσαν παράγοντα οικονομικής
ανάπτυξης

13. Στον πολιτιστικό τομέα
πραγματοποιήθηκε ανταλλαγή πολιτιστικών στοιχείων
(θρησκευτικές πεποιθήσεις, πολιτικές πρακτικές, αισθητικές
αντιλήψεις γενικότερα τρόπου ζωής) μεταξύ των Ελλήνων και
γηγενών πληθυσμών των αποικιών.
Χαρακτηριστική περίπτωση το χαλκιδικό αλφάβητο που
διαδόθηκε από τους Χαλκιδείς στους ιταλικούς λαούς
Τα δύο αλφάβητα - τύποι για τα οποία ομιλούμε, είναι τα ακόλουθα:
Ιωνικό αλφάβητο: Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ
Ω
Χαλκιδικό αλφάβητο: Α Β Γ Δ Ε F Ζ Η (= h ) Θ Ι Κ L Μ Ν Ο Π Q Ρ Σ
Τ
Υ Χ (=ξι) Φ Ψ (=χι)

14. Το «Κύπελλο του Νέστορα» είναι ένα αγγείο από τη Ρόδο που
βρέθηκε σε τάφο της νεκρόπολης της Πιθηκούσας.
Το δισκοπότηρο έχει πάνω του χαραγμένο στο Ευβοϊκό
(Χαλκιδικό) Αλφάβητο την πιο κάτω επιγραφή

15. Η επιγραφή στο ποτήρι του Νέστορα από τις Πιθηκούσες
«Νέστορος [εἰμὶ] εὔποτ[ον] ποτήριο[ν]• ὃς δ’ ἂν τοῦδε π[ίησι] ποτηρί[ου] α ὐτίκα
κῆνον ἵμερ[ος αἱρ]ήσει καλλιστ[εφάν]ου Ἀφροδίτης».
«Του Νέστορα... το κύπελλο είναι καλό για να πίνεις. Αλλά όποιος πιει από το
κύπελλο αυτό, αμέσως θα καταληφθεί από την επιθυμία έρωτα για την όμορφη
στεφανωμένη Αφροδίτη».

16. Τα πολιτεύματα
Βασικός θεσμός πολιτικής οργάνωσης αποτέλεσε η
πόλη-κράτος. Μέσα σε αυτό το θεσμό λειτούργησαν
ανταγωνισμοί και ασκήθηκε η εξουσία από τις εκάστοτε
ισχυρές κοινωνικές τάξεις. Οι πολιτειακές μεταβολές και
κοινωνικές συγκρούσεις είχαν διαφορετική εξέλιξη που
παρουσιάζεται στο ακόλουθο θεωρητικό σχήμα.

17. Βασιλεία
Πρόκειται για το αρχαιότερο πολίτευμα των πρώτων
ελληνικών «κρατών» στο οποίο ανώτατος άρχοντας
ήταν ο κληρονομικός βασιλιάς.
Η βασιλεία ήταν συνδεδεμένη με τα φυλετικά κράτη
και για αυτό:
α) παρήκμασε και καταργήθηκε με την ίδρυση
των
πρώτων πόλεων-κρατών
β) διατηρήθηκε μόνο σε περιοχές με φυλετική
οργάνωση (Ήπειρος, Μακεδονία)

18. Αριστοκρατία
Την εξουσία ασκούσαν οι άριστοι που αντλούσαν τη δύναμη
τους από α) την καταγωγή τους και β) την κατοχή γης.
-Η εμφάνιση της συνδέεται άμεσα με τη δημιουργία των
πόλεων- κρατών
-Σταδιακά η αριστοκρατική δομή της κοινωνίας περιήλθε σε
κρίση η οποία οφείλεται:
I.στις νέες κοινωνικές ομάδες (βιοτέχνες έμποροι, ναυτικοί,
τεχνίτες) που διεκδίκησαν μερίδιο στην εξουσία με αποτέλεσμα
την όξυνση του κοινωνικού ανταγωνισμού.
II.στην συγκρότηση της οπλιτικής φάλαγγας, ένα στρατιωτικό
σώμα που αποτελείται από πολίτες που απέκτησαν την ιδιότητα
του πολεμιστή και είχαν την ευχέρεια να οπλίζονται με δικά τους
έξοδα. Η οργάνωση της οπλιτικής φάλαγγας είχε ως συνέπεια
την ανάπτυξη της ιδέας της ισότητας ακόμη και στην άσκηση της
εξουσίας.

19. Οπλιτική φάλαγγα
Το Αγγείο Κίτζι είναι πρωτοκορινθιακό,
μελανόμορφο αγγείο, όλπη, που
κατασκευάστηκε περί τα 640 π.Χ. και
αγγειογραφήθηκε από τον ζωγράφο του
Κίτζι. Βρέθηκε στο Βέιι της Ετρουρίας και
φυλάγεται σήμερα στο Μουσείο της Βίλας
Ιουλίας στην Ρώμη
Πρωτοκορινθιακή όλπη,
μέσα του 7ου αι. π.Χ. Ρώμη,
Museo Nazionale Etrusco di Villa Giulia
Είναι ο στρατιωτικός
σχηματισμός που αποτελούνταν
από οκτώ ή περισσότερες σειρές
οπλιτών. Ο τυπικός οπλίτης
κρατούσε μια μεγάλη στρογγυλή
ασπίδα με ζωγραφισμένο το
έμβλημα της πόλης (ένα Λ για τη
Σπάρτη, μια κεφαλή γοργόνας
για την Αθήνα, το ρόπαλο του
Ηρακλή για τη Θήβα) μια
περικεφαλαία με λοφίο,
περικνημίδες, ένα θώρακα - όλα
μπρούτζινα - ένα δόρυ και ένα
σπαθί σιδερένια.

20. Ολιγαρχία
Είναι το πολίτευμα στο οποίο την εξουσία ασκούσαν οι λίγοι, κυρίαρχη
κοινωνική τάξη.
Ολιγαρχικά πολιτεύματα εγκαθιδρύθηκαν σε πολλές πόλεις – κράτη
κατά το α΄ μισό του 6ου αι. π.Χ υπό τις ακόλουθες συνθήκες:
-Στα τέλη του 7ου και αρχές του 6ου αι. π.Χ η διαμάχη μεταξύ ευγενών
από τη μια και των πλουσίων και του πλήθους από την άλλη για την
άσκηση εξουσίας οξύνθηκε.
-Για την αντιμετώπιση της κατάστασης πολλές πόλεις -κράτη
προχώρησαν στη καταγραφή νόμων η οποία ανατέθηκε σε ευγενείς,
πρόσωπα κοινής αποδοχής. Πρόκειται για τους νομοθέτες ή
αισυμνήτες (Λυκούργος στη Σπάρτη, Δράκων και Σόλων στην Αθήνα,
Πιττακός στη Μυτιλήνη).
-Η καταγραφή των νόμων οδήγησε στην διεύρυνση της πολιτικής
βάσης, καθώς η συμμετοχή στη διακυβέρνηση έγινε ανάλογα με την
οικονομική κατάσταση των πολιτών.
-Το πολίτευμα έγινε ολιγαρχικό ή τιμοκρατικό, καθώς κριτήριο για την
διάκριση των πολιτών ήταν «τα τιμήματα» - το εισόδημα.

21. Τυραννίδα
Είναι το πολίτευμα στο οποίο την εξουσία ασκούσε
ο τύραννος (λέξη λυδικής προέλευσης)
Τυραννικά πολιτεύματα εγκαθιδρύθηκαν σε πολλές
πόλεις – κράτη κατά το β΄ μισό του 6ου αι. π.Χ υπό τις
ακόλουθες συνθήκες:
-Παρά την επικράτηση των ολίγων οι κοινωνικές αντιθέσεις
στις πόλεις – κράτη συνεχίστηκαν
- Την κατάσταση εκμεταλλεύτηκαν ευγενείς που είχαν την
υποστήριξη κατώτερων κοινωνικών ομάδων για να
καταλάβουν την εξουσία.
Παρά το απολυταρχικό τρόπο διακυβέρνησης και τις
αντιπάθειες ορισμένοι αναδείχθηκαν σε ικανούς ηγέτες που
φρόντισαν για την ανάπτυξη της πόλης και τη βελτίωση των
συνθηκών ζωής των πολιτών (Περίανδρος στην Κόρινθο,
Πεισίστρατος στην Αθήνα)

22. Δημοκρατία
Είναι το πολίτευμα στο οποίο την εξουσία ασκούσε
ο δήμος (ο λαός)
Δημοκρατικά πολιτεύματα εγκαθιδρύθηκαν σε πολλές
πόλεις – κράτη στα τέλη του 6ου αι. π.Χ ύστερα από
μεταρρυθμιστικές προσπάθειες που ακολούθησαν την
πτώση των τυραννικών καθεστώτων.
Στο δημοκρατικό πολίτευμα:
-κυρίαρχο πολιτειακό όργανο ήταν η εκκλησία του δήμου,
η συνέλευση όλων των ενηλίκων κατοίκων που είχαν
πολιτικά δικαιώματα
-κάθε πολίτης είχε τη δυνατότητα να παίρνει το λόγο και
να διατυπώνει ελεύθερα τη γνώμη του (ισηγορία) επίσης
να συμμετέχει στη διαμόρφωση και στην ψήφιση των
νόμων (ισονομία).

23. Λογοτεχνία
Τέχνη
Θρησκεία

24. Λογοτεχνία
Ο ποιητικός λόγος αποκτά προσωπικό
ύφος, εκφράζει βιώματα και
συναισθήματα.
Ο πεζός λόγος συνίσταται:
α) στα έργα φιλοσόφων που επιχειρούν
να εξηγήσουν τη δημιουργία του κόσμου
και
β) στα δείγματα ιστορικής γραφής που
αφηγούνται ήθη και έθιμα λαών

25. Τέχνη
Αρχικά επηρεασμένη από τα πρότυπα της Ανατολής
Στην αρχιτεκτονική δημιουργήθηκαν δύο ρυθμοί:
Δωρικός Ρυθμός ονομάζεται, ο ρυθμός εκείνος
που διακρίνεται για τη λιτότητα, την αυστηρότητα και τη
μνημειακότητά του
Ιωνικός ρυθμός που είναι πιο διακοσμητικός από
τον Δωρικό
Κύρια στοιχεία διάκρισης των ρυθμών αυτών είναι η
ζωφόρος, τα κιονόκρανα και οι κιονοστοιχίες των
αρχαίων κτισμάτων

27. Ο Ιωνικός ρυθμός
01: τύμπανον
02: ακρωτήριο
03: γείσο καταέτιο
04: γείσο
07: ζωφόρος
13: επιστύλιο
14: κιονόκρανο
17: κίονας
18: αυλάκια
19: στυλοβάτης
20: κοχλίας
21: αστράγαλος
23: σπύρα
24: δακτύλιοι

30. Κούροι
Τα αγάλματα με τη μορφή νεαρών
ανδρών, που ονομάζονται κούροι,
ήταν επιτύμβια μνημεία ή
αναθήματα σε ιερά. Oι κούροι
εμφανίζονται σε "ηρωική γυμνότητα"
και συνδέονται συχνά με τον
Απόλλωνα, από ιερά του οποίου
προέρχονται ολόκληρες σειρές
(Δίδυμα, Δήλος, Πτώον). Ωστόσο, δεν
λείπουν και οι εξαιρέσεις, όπως στην
περίπτωση των κούρων του Σουνίου,
οι οποίοι συνδέονται με τον
Ποσειδώνα

31. Κόρες
Οι κόρες εμφανίζονται πάντοτε
ντυμένες, κυρίως στα ιερά
γυναικείων θεοτήτων, όπως στο
Ηραίο της Σάμου και στην
αθηναϊκή Ακρόπολη. Φέρουν
αφιερωματικές επιγραφές και
πολλές φορές την υπογραφή
του δημιουργού τους.
Αντίστοιχα, όταν έχουν
χρησιμοποιηθεί ως επιτύμβια
μνημεία φέρουν επιγράμματα
σχετικά με τη νεκρή, που
απεικονίζεται πάντα σε νεανική
ηλικία

32. Στην κεραμική κατασκευάζονταν αγγεία Μελανόμορφου
και Ερυθρόμορφου ρυθμού
Δρομείς σε Παναθηναϊκό αμφορέα του 530 π.Χ
Ο Αχιλλέας παραλαμβάνει τα όπλα του από τη μητέρα του
Θέτιδα.
Μελανόμορφη αγγειογραφία ή Μελανόμορφος ρυθμός
χαρακτηρίζεται η αρχαία ελληνική ζωγραφική αγγείων που
αποδίδει τα εικονιστικά και διακοσμητικά μοτίβα με μαύρο
χρώμα πάνω στην ανοιχτόχρωμη επιφάνεια του πηλού και τις
λεπτομέρειες με εγχάραξη. Η τεχνική αυτή πρωτοεμφανίστηκε
στην Κόρινθο γύρω στο 700 π.Χ και υιοθετήθηκε στην Αττική
γύρω στο 630 π.Χ, όπου γνώρισε και τη μεγαλύτερη ακμή της
για τα επόμενα 100 χρόνια περίπου

33. Ο ερυθρόμορφος ρυθμός, που αποτέλεσε το
βασικό τρόπο διακόσμησης αγγείων κατά την
Κλασική περίοδο, βασίστηκε στην ακριβώς
αντίστροφη τεχνική από αυτή του
μελανόμορφου ρυθμού. Εδώ οι μορφές
αφήνονταν στο χρώμα του πηλού και η
υπόλοιπη επιφάνεια του αγγείου καλυπτόταν
με μαύρο γάνωμα
Ο Οιδίπους και η Σφίγγα,
ερυθρόμορφος αμφορέας του
Ζωγράφου του Αχιλλέας
από την Νόλα της Μεγάλης Ελλάδας,
περ. 440-430 π.Χ
Ερυθρόμορφη κύλικα πηλός
Ελληνικό (Αττικό) Κλασική περίοδος
490-480 π.Χ.
Απόδοση: Ζωγράφος του Αντιφώντος

34.  Στην
Αρχαϊκή περίοδο έχουν αποκρυσταλλωθεί
οι θρησκευτικές δοξασίες και ο τρόπος λατρείας
των θεών
 Τα χαρακτηριστικά της μορφής κάθε θεού
γίνονται κοινά σε πανελλήνιο επίπεδο
 Ορισμένοι τόποι λατρείας εξελίσσονται σε
πανελλήνια ιερά με φήμη πέρα από τα ελληνικά
όρια (πχ Δελφοί, Ολυμπία, Δήλος)

35. Δήλος
Αρχαία Ολυμπία
Τμήμα του Φιλιππείου
Δελφοί : Ο θόλος της Αθηνάς
Προναίας