1. 1
Ε Τύπε ζηεκ ειιεκηζηηθή επμπή.
Ε ειιεκηζηηθή επμπή ήηακ μηα πενίμδμξ γνήγμνςκ αιιαγώκ θαη εοθαηνηώκ
ζημκ θμηκςκηθμπμιηηηθό γίγκεζζαη θαη ε Τύπε πενηγνάθεη αοηήκ ηεκ άζηαηε θαη
εθθεκηνηθή πηοπή ηεξ δςήξ. Δεκ μπμνμύζε κα πνμβιεθζεί, κα ειεγπζεί αιιά θαη
μύηε κα γίκεη θαηακμεηή ζύμθςκα με ηε ιμγηθή θαη ηεκ αηηηόηεηα. Ε έιιεηρε ηεξ
πμιηηηθήξ ειεοζενίαξ ακαπόθεοθηα μδήγεζε ημκ άκζνςπμ ζηεκ εζςζηνέθεηα. Γάκ
δεκ ήηακ εθηθηή μηα πναγμαηηθή, αοηόκμμε θαη δεμμθναηηθή θμηκςκία, ίζςξ ζα
μπμνμύζε κα πεηύπεη μηα εζςηενηθή απειεοζένςζε θαη κα γίκεη θύνημξ ημο εαοημύ
ημο. Ε εκδμζθόπεζε θαη ε ακαδήηεζε ηεξ ροπηθήξ-αημμηθήξ ειεοζενίαξ, ςξ
ακηηζηάζμηζμα ήηακ έκα παναθηενηζηηθό ηεξ ειιεκηζηηθήξ επμπήξ θαη ώζεζε ημκ
άκζνςπμ κα ακαδεηήζεη ηεκ αοηάνθεηα. Ε ακαζηάηςζε θαη ε ακαηνμπή ηςκ
παναδμζηαθώκ ζπεμάηςκ θαη αληώκ, εηδηθόηενα εθείκςκ πμο πνμενπόηακ από ημ
θαζεζηώξ ηεξ πόιεςξ, μδήγεζε ζηεκ ηδεμιερία γύνς από ηεκ Τύπε. Δηακμμύμεκμη μη
μπμίμη πιεύαδακ ημοξ ακζνςπόμμνθμοξ ζεμύξ πμο επεκέβαηκακ ζηα ακζνώπηκα
δεηήμαηα ήηακ θαη αοημί εοάιςημη ζηεκ απνόβιεπηε πανέθθιηζε ζε έκακ
θμκημνημπμηεμέκμ θόζμμ1
Ε Τύπε, απνόζςπε ζεόηεηα, αιιεγμνηθά πνμζςπμπμηήζεθε με ηεκ
ακζνώπηκε μμνθή θαη ιαηνεύηεθε. Κα ιαηνεοηεί μηα ηέημηα ηδηόηνμπε θαη
απνόβιεπηε ζεά μμηάδεη αζομβίβαζημ θη όμςξ ήηακ μηα παιαηά ειιεκηθή ηδέα αοηήξ
ηεξ ηύπεξ πμο παναμμκεύεη ημκ ακζνώπηκμ βίμ. Ίζςξ αθόμε πενηζζόηενμ
αζομβίβαζημ ζα μπμνμύζε κα θακεί ε πναθηηθή μηαξ ιαηνείαξ (Τύπεξ) ζημ πνόζςπμ
ηεξ αηηηόηεηαξ, ηεξ θαζμιηθήξ θαη κμμμηειεηαθήξ ζοκάθεηαξ όιςκ ηςκ θαηκμμέκςκ.
Ηαη όμςξ, αθόμε θαη αοηή ε θαηκμμεκηθή ακηίθαζε δηαηενήζεθε2. Οη Οιύμπημη ζεμί
ήηακ οπεύζοκμη γηα όηη ήηακ θαιό ζηε δςή, όηακ ε Αγαζή Τύπε ζεςνήζεθε
εοενγεηηθή γηα ημκ άκζνςπμ, μπμνμύζε κα ελειηπζεί ςξ ζεόηεηα3.
1
Green Peter, Alexander to Actium: The historical evolution of the Hellenistic Age, Univerisity of California
Press, California, 1990,ζ.53.
2
Everett Ferguson, Backgrounds of early Christianity, Wm.. Eerdmans pub, Michigan, 3th ed.2003, p.242.
3
Mikalson D. Jon, Religion in Hellenistic Athens, University of California Press, California, 1998, p.63.

2. 2
Ο Φαηνήμμκαξ ηναγςδόξ ημο 4μο αη. ζημ ένγμ ημο Απηιιεύξ Θενζηθηόκμξ ηεκ
ακαθένεη, ςξ ηύνακκμ πάκς από όιμοξ ημοξ ζεμύξ, δίκμκηαξ ηεκ εηθόκα ημο
οπόδμοιμο ακζνώπμο, εθείκμο πμο δεκ μπμνεί κα είκαη οπεύζοκμξ γηα ηηξ πνάλεηξ
ημο θαη ηεξ απνόβιεπηεξ ύπανλήξ ημο. Γάκ ημ ζύμπακ ιεηημονγεί με βάζε ηεκ
αηηηόηεηα, ηόηε δεκ ζα πνέπεη κα είκαη πένα από ημ πκεύμα ημο ακζνώπμο κα
θαηαιάβεη ημ ζπέδημ θαη κα δήζεη μηα πνμζπεδηαζμέκε δςή . Άιιςζηε ε ηύπε είκαη
ηςκ ζκεηώκ ηα πνάγμαηα θη όπη εοβμοιία4. Οη Αιελακδνηκμί δεμημύνγεζακ μέζς ημο
θνάμαημξ ηεξ αηζημδμλίαξ θαη ημο θοκηζμμύ ηεκ ιαηνεία ηεξ, ηεκ μκόμαζακ Αγαζή
Τύπε γένκμκηαξ ηεκ πιάζηηγγα πνμξ ηεκ ειπηδμθόνα γηα ημκ άκζνςπμ, έκκμηά ηεξ. Ε
παναπάκς ενμεκεία ηεξ ένπεηαη ζε ακηηδηαζημιή με ηα εονήμαηα θαη μαξ δίκμοκ ηεκ
δηπιή όρε ηεξ ζεόηεηαξ, ηαθηθέξ επηγναθέξ, μη μπμίεξ ακαθένμοκ ηεκ ηύπε, όπςξ
θαη ηε Ιμίνα ή ημ πεπνςμέκμ θαη ηεκ ηαοημπμημύκ με ημ ηέιμξ, ημ απνόβιεπημ θαη
ημκ ακαπόθεοθημ ζάκαημ5. Γπίζεξ μ Δαίμςκ θαη ε Τύπε δεκ θαίκεηαη κα απμθιείμοκ
ημ έκα ημ άιιμ θαη πναγμαηηθά βνίζθμκηαη δεογανςηά όπςξ γηα πανάδεηγμα ζηηξ
Όνκηζεξ ημο Ανηζημθάκε (544) «θαηά δαίμμκα θαη (ηηκά) ζοκηοπίακ αγαζήκ».
Ο Δεμήηνημξ μ Φαιενέαξ πνμζπαζεί κα ακηπκεύζεη ηε δύκαμε θαη ηε θύζε ηεξ
Τύπεξ. Ε Τύπε είκαη αζύκεηε θαη επηηειεί ημ ένγμ ηεξ πανά ηε ζέιεζή μαξ (πανά
ημκ ιμγηζμόκ ημκ εμέηενμκ ) θαη επηδεηθκύεη ηε δύκαμή ηεξ εκάκηηα ηςκ πνμζδμθηώκ
μαξ (εκ ημηξ παναδόλμηξ). Γνμεκεύεη επίζεξ ηεκ θαηάννεοζε ηεξ πενζηθήξ
αοημθναημνίαξ θαη ηεκ επηηοπία ηςκ Ιαθεδόκςκ ζηεκ εοκμσθή βμήζεηα πμο έιαβακ
από ηεκ Τύπε6. Ε ηύπε –πμο δεκ βνίζθεηαη ζε ανμμκία με ηε δςή μαξ, πμο θάκεη
γεγμκόηα κα ζομβαίκμοκ αρεθώκηαξ ηηξ πνμζδμθίεξ μαξ θαη επηδεηθκύεη ηε δύκαμή
ηεξ αηθκηδηάδμκηαξ με ηα πημ πανάδμλα γεγμκόηα- δείπκεη κμμίδς αοηή ηε ζηηγμή ζε
όιε ηεκ ακζνςπόηεηα όηη εγθαζηζηώκηαξ ημοξ Ιαθεδόκεξ, ςξ απμίθμοξ μέζα ζημκ
πιμύημ ηεξ Πενζίαξ απιώξ ημοξ έπεη δακείζεη ηα πιεμκεθηήμαηα αοηά μέπνη κα
απμθαζίζεη κα ηα πνεζημμπμηήζεη αιιηώξ(Πμιύβημξ 29.21). Τεκ πεπμίζεζε αοηή
4
Paul Collart, À propos d'un ostracon Clermont-Ganneau inédit de l'Académie des Inscriptions, Volume 89,
Numero 2 , 1945, pp. 249- 258. [http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/crai_0065-
0536_1945_num_89_2_77850] 29/3/2013.
5
Green Peter, ό.π.,p.400-401.
6
, Mikalson D. Jon, ό.π., p.63

3. 3
θαίκεηαη πςξ οπμζηενίδεη θαη μ γιύπηεξ Θύζηππμξ, μ μπμίμξ μέζς ημο μκεμεηώδεξ
ένγμο ημο (Γνακηθόξ) λεπςνίδμομε ηεκ ειιεκηζηηθή επηννμή ηεξ επμπήξ. Ε
ηζημνηθόηεηά ημο ζοκάδεη με ημκ ειιεκηζηηθό αημμηζμό, ζημκ εμθακή νεαιηζμό ηεξ
μάπεξ θαη ζηεκ πνμζθογή ημο ζηε ζεαηνηθή κμμηνμπία. Ε ζνηαμβεοηηθή εηθόκα ημο
Αιέλακδνμο θένκεη ζημ κμο ηεκ αθαηαμάπεηε ηύπε ημο θαη ηεκ εμμμκή ηεξ επμπήξ με
ηεκ Τύπε7.
Οη άκζνςπμη, είηε αημμηθά, είηε ζοιιμγηθά βηώκμοκ πςνίξ αμθηβμιία
ακεζοπία, όηακ θαιμύκηαη κα ένζμοκ ακηημέηςπμη με ηεκ αβεβαηόηεηα ηεξ δςήξ, αιιά
ε θμηκςκηθή θαηάζηαζε ζηα ειιεκηζηηθά βαζίιεηα θαίκεηαη πςξ μεγηζημπμηεί αοηήκ
ηεκ αίζζεζε θαη ε Τύπε θαηαιήγεη εμμμκή θαη ζεόηεηα πμο θμβμύκηαη πενηζζόηενμ
από ημοξ οπόιμηπμοξ ζεμύξ, μη άκδνεξ. Ιηα ηέημηα ιαηνεία είκαη ημ ηειεοηαίμ ζηάδημ
ζηεκ εθιαΐθεοζε ηεξ ζνεζθείαξ εθηημά μ Nilsson8. Όηακ ιείπεη θάηη ζεηηθό, ημ
αίζζεμα ηεξ ελάνηεζεξ ζοκδέεηαη με ηεκ ανκεηηθή ηδέα ημο ακελήγεημο θαη ημο
απνόβιεπημο. Βαζηιηάδεξ αηζζάκμκηακ δέμξ μπνμζηά ζηε δύκαμή ηεξ θαη ήιπηδακ κα
έπμοκ ηεκ Τύπε ημο Ι. Αιελάκδνμο, ε βαζηιηθή ηύπε ιμγηδόηακ, ςξ μηα πμιύ ζμβανή
θαηάζηαζε εθ ημύημο δεμόζημη όνθμη ηειμύκηακ με επηζεμόηεηα επηθαιμύμεκμη ή
αθόμα μνθίδμκηακ ζηε ζεόηεηα γηα ηεκ ηύπε ηςκ θοβενκεηώκ, όπςξ ημο Πημιεμαίμο
ημο Σςηήνα9.
Αθόμε μηα πεγή πμο αζπμιήζεθε ηδηαίηενα με ηεκ Τύπε μέζα από ημοξ
ζηίπμοξ ημο, είκαη μ Ιέκακδνμξ. Οη παναθηήνεξ ημο πνμβάιμοκ ηεκ άπμρε πςξ ε
Τύπε, είηε με ηε μμνθή ηεξ εοθαηνίαξ, είηε ςξ ακεληπκίαζηε Ιμίνα είκαη πνμηημόηενε
από ηεκ ακζνώπηκε ζέιεζε θαη ηε ιμγηθή πμο οπαγμνεύεη ηα γεγμκόηα ηεξ δςήξ.
Πανόηη ιείπμοκ ανθεημί ζηίπμη από ηα απμζπάζμαηά ημο, ημ πιήζμξ ηςκ ακαθμνώκ
μαξ δίκεη ηε βεβαηόηεηα πςξ αθόμε θη ακ δεκ ήηακ αοηή ε πνμζςπηθή ημο άπμρε,
ζίγμονα θακενώκεη ηεκ θμηκή γκώμε ηεξ επμπήξ ημο. Σύμθςκα με ημκ Σημβαίμ μ
πμηεηήξ ακαθένεηαη ζηε « ζεία πκμή ή θαηακόεζε ηεξ ηύπεξ πμο μδεγεί θαη
δηαθοιάηηεη ηα πάκηα» αθήκμκηαξ έκα έκαοζμα γηα πεναηηένς ένεοκα, εάκ μ
7
Pollitt J.J., Art in Hellenistic Age, University of Cambridge Press, 12th ed. 2006, p. 43.
8
Nilsson P. Martin & Herbert J. Rose, Greek Piety, Clarendon Press, Oxford, 1948, p.87.
9
Pollitt J.J., ό.π., ζ.2.

4. 4
Ιέκακδνμξ ακαθενόηακ ζηε Θεά ακζνςπόμμνθε Τύπε ή ζηεκ αθενεμέκε ηεξ
έκκμηα10. Οη παναθηήνεξ ημο πμιιέξ θμνέξ βιέπμοκ ηε δςή ςξ μηα πανάζηαζε
ζθεκμζεηεμέκε από ηεκ Τύπε, έκα ζέαμα ζημ μπμίμ δεκ έπμοκ θακέκα έιεγπμ θαη ςξ
εθ ημύημο ημ παναθμιμοζμύκ από απόζηαζε. Πμιύ θμκηά ζε αοηή ηεκ άπμρε
βνίζθμκηαη θαη μη Ηοκηθμί με ημκ εθπνόζςπό ημοξ ημκ Ιεγανίηε θηιόζμθμ Τέιε. Ο
Τέιεξ πανμμμηάδεη ηεκ Τύπε, ςξ ζεκανημγνάθμ πμο ακαζέηεη ζημοξ ακζνώπμοξ
νόιμοξ θαη εθείκμη μθείιμοκ ςξ θαιμί άκζνςπμη κα παίλμοκ θαιά ημ νόιμ πμο ημοξ
έπεη απμκείμεη ε Τύπε11.
Ε ιαηνεία ηεξ ήηακ πιέμκ θαζηενςμέκε ηόζμ ζημ αημμηθό πιαίζημ, όπμο θάζε
ζκεηόξ βίςκε ηεκ πνμζςπηθή ημο ηύπε, αιιά θαη θάζε πόιε είπε ηεκ δηθή ηεξ Τύπε
πμο ιαηνεοόηακ ςξ πνμζηάηηδά ηεξ (Τύπε Πόιεςξ) γηα ηεκ απμθογή δοζάνεζηςκ
θαηαζηάζεςκ θαη ηεκ πνμζηαζία αοηήξ θαη ηςκ θαημίθςκ ηεξ από ημ απνόβιεπημ
θαθό. Ε εοεμενία ηςκ ακζνώπςκ, μη ειπίδεξ ημοξ θαη μη δςέξ ημοξ ελανηηόηακ από
ηεκ εύκμηά ηεξ. Σηεκ πναγμαηηθόηεηα μηθνέξ θηγμύνεξ ηεξ Τύπεξ πνόζθενακ
αζθάιεηα θαη ηύπε, ζα απμηνμπαηθά θοιαθηά πμο πνόζθενακ ηε μαγεία ημοξ, μμνθέξ
ειπίδαξ θαη αδεμμκίαξ. Ιε ζύμβμια θαη δηαθμνεηηθέξ μμνθέξ πνμζπάζεζακ κα
ακαπαναζηήζμοκ ηε ζεόηεηα πνμζδίδμκηάξ ηεξ ηδηόηεηεξ θαη δοκάμεηξ. Φμνά
πονγςηό ζηέμμα ζημ θεθάιη, ζομβμιίδμκηαξ ηεκ πνμζηαζία επί ηςκ ηεηπώκ ηεξ
πόιεξ, έπεη ζηεκ αγθαιηά ηεξ ημκ μηθνό Πιμύημ (Παοζακίαξ 9.16.1) θαη θναηά ημ
θέναξ ηεξ Αμάιζεηαξ (πιμύημξ-εοεμενεία) ημκίδμκηαξ ηα δώνα πμο ειπίδμοκ κα
απμιαύζμοκ από εθείκε12. Ο Ανηζημηέιεξ ζηεκ πνμζπάζεηά ημο κα ενμεκεύζεη ηεκ
Τύπε ζοκακηά ημκ όνμ αοηόμαημ, μ μπμίμξ ηαοηίδεηαη ζηε ζοκείδεζε ηςκ ακζνώπςκ
με ηεκ Τύπε. Γθείκμξ όμςξ θαη μη μπαδμί ημο δηαπςνίδμοκ ημοξ δύμ όνμοξ
ημπμζεηώκηαξ ημ αοηόμαημ ζημ θαζανά ηοπαίμ, ζημ αηύπεμα θαη ηεκ ηύπε ζηα όκηα
πμο έπμοκ ηε δοκαηόηεηα ηεξ αίζζεζεξ θαη ηεκ ηθακόηεηα ηεξ επηιμγήξ, εθείκα πμο
μπμνμύκ κα βνίζθμκηαη ζηεκ αιοζίδα ηεξ κμμμηέιεηαξ θαη κα μεηέπμοκ ζηεκ ζπέζε
10
Shipley Graham, Ο Γιιεκηθόξ θόζμμξ μεηά ημκ Αιέλακδνμ 323-30πΦ. Τόμμξ Α΄, μηθν. Ι. Δαπανηάδμο, ΙΖΓΤ,
Αζήκα 2012, ζ288.
11
Pollitt J.J., ό.π., ζ. 6.
12
Παπήξ Πακαγηώηεξ, Ίζηξ Ηανπμηόθμξ, Οηθμομέκε, Πνμιεγόμεκα ζημκ ζογθνηηηζμό ηςκ ειιεκηζηηθώκ πνόκςκ,
ηόμμξ Ζ, Βάκηαξ, Θεζζαιμκίθε, 2003, ζ. 321.

5. 5
αηηίμο θαη απμηειέζμαημξ13. Ιάιηζηα δηαπςνίδεη ηε ζέζε ημο ιέγμκηαξ πςξ θάπμημη
ζεςνμύκ ηεκ Τύπε θαηά μία έκκμηα ςξ ζεσθή οπόζηαζε, μηα παναηήνεζε πμο
ζοκακημύμε θαη ζηηξ Γπηζημιέξ ημο Γπίθμονμο (3.134) θαη δεκ επηδηώθεη θακέκα
οπαηκηγμό, πςξ ζοκαηκεί με αοηήκ ηεκ άπμρε. Ε άπμρε αοηή ζα μπμνμύζε κα
μδεγήζεη ζε ζεμακηηθή ζύγποζε γηα εθείκμοξ πμο αρήθεζακ θάζε ιμγηθή αηηημιόγεζε
θαη πεηνίδμκηαη ηεκ Τύπε, ςξ ηειεμιμγηθή θαη ζοκεηδεηή δύκαμε πμο δηαμμνθώκεη ημ
πεπνςμέκμ ηςκ εζκώκ. Ε πεπμίζεζε πςξ, ημο θαζεκόξ ε πνμζςπηθή ηύπε
θαζμνίδεηαη θαηά ηε γέκκεζή ημο ζοκάδεη με ημκ θόζμμ ηεξ αζηνμιμγίαξ θαη ηεκ
έκκμηα ηεξ εημανμέκεξ. Ε ηύπε με ηεκ έκκμηα ηεξ εημανμέκεξ, ηεξ μμίναξ ή ημο
πεπνςμέκμο εληζώκεηαη με ημ νηδηθό ημο ακζνώπμο πμο πενηιαμβάκεη θαη
πνμδηαγνάθεη μιόθιενε ηε δςή ημο.
Ε ηύπε απμηειμύζε ακηηθείμεκμ ζημπαζμμύ θαη ενμεκείαξ από ηζημνηθμύξ θαη
θηιμζόθμοξ. Ο Πμιύβημξ ακαθένεη ζημ ένγμ ημο, πςξ μ ηζημνηθόξ έπεη οπμπνέςζε
κα ελεγεί ημ νόιμ ηεξ Τύπεξ ζηα ακζνώπηκα πνάγμαηα πμο επηηειμύκηαη ζε
ζογθεθνημέκε πνμκηθή ζηηγμή. Ο Πμιύβημξ αδοκαηεί κα μαξ δώζεη έκα ζοκεπή
πνμζδημνηζμό ηεξ έκκμηαξ ηεξ Τύπεξ θαη θαηακμείηαη από εθείκμκ, ςξ έκαξ γεκηθόξ
όνμξ πμο πενηθιείεη μηα πμηθηιία δηαθμνεηηθώκ ζεμαζηώκ, από εθείκεξ ηεξ θαζανήξ
ηύπεξ έςξ θαη ηεκ εθδηθεηηθή ζεόηεηα ηεξ Κέμεζεξ. Ο ηζημνηθόξ θνηηηθάνεη
εθείκμοξ πμο απμδίδμοκ ηα δεμόζηα πνάγμαηα ζηεκ Τύπε. Ιηιώκηαξ ςξ ηζημνηθόξ
θαη όπη ςξ θηιόζμθμξ δεκ ημκ εκδηαθένεη ηόζμ μ μνηζμόξ, αιιά πενηζζόηενμ ημ πώξ
θαη πόηε πνεζημμπμηείηαη μ όνμξ. Γηα ηα γεγμκόηα, ηα μπμία μπμνμύμε κα ελεγήζμομε
ηεκ πνμέιεοζε θαη ημ ζθμπό ημοξ δε ζα πνέπεη κα ζεςνμύμε πςξ αοηά έγηκακ μέζς
ζεσθήξ πανέμβαζεξ, ακηίζεηα όμςξ γηα ηα ακελήγεηα πνέπεη κα ακαθενόμαζηε ζηεκ
Τύπε. Πανόηη αζθεί θνηηηθή, ζηεκ εηζαγςγή ηςκ Ζζημνηώκ ημο, πενηγνάθεη ηεκ ηύπε
ςξ εκενγή δύκαμε ηεξ Ζζημνίαξ ημκίδμκηαξ πςξ εθείκε μδεγεί ζπεδόκ όια ηα
δεηήμαηα ημο θαημηθεμέκμο θόζμμο ζε μηα θαηεύζοκζε.
Οη μειεηεηέξ ζεςνμύκ πςξ μ Πμιύβημξ αθμιμοζεί ηεκ πνμμπηηθή ηςκ
Σηςηθώκ ζε όηη αθμνά ηεκ ακηίιερή ημο γηα ηεκ Τύπε θαη ημύημ ζομβαίκεη, γηαηί
13
Σημ ίδημ, ζ.320 @ Green Peter, ό.π., 401.

6. 6
πηζηεύμοκ πςξ ηαοηίδεηαη με ηε ζηςηθή ζεςνία γηα ηε ζεσθή μένημκα, δειαδή ηεκ
πνόκμηα. Αοηή ηεκ άπμρε ηε ζηενίδμοκ ζημ γεγμκόξ, πςξ μ Πμιύβημξ ενμεκεύεη ηεκ
πνόκμηα από ηε ζέζε ηεκ ακζνώπηκεξ αίζζεζεξ πανά ηεξ ζεσθήξ πνόβιερεξ14. Ε
ζηςηθή ζέζε μηιά γηα έκακ θοζηθό θόζμμ πμο ελεγείηαη με ημοξ όνμοξ ηεξ ιμγηθήξ
θαη από ημ πνίζμα αοηό μ ζμθόξ, ςξ έκα ηέιεημ ιμγηθό πιάζμα, απμθιείεη από ηε δςή
ημο ηεκ Τύπε. Γάκ όμςξ μ άκζνςπμξ ακαθένεηαη ζηεκ Τύπε, αοηό ζεμαίκεη πςξ
αοηόξ αδοκαηεί κα θαηακμήζεη ημ πενηβάιιμκ πμο ημκ πενηθιείεη, «Ο ζμθόξ οπό ηεξ
ηύπεξ αήηηεηόξ εζηί θαη αδμύιςημξ θαη αθέναημξ θαη απαζήξ»15.
Ε Τύπε ήηακ μηα από ηηξ θηκεηήνηεξ δοκάμεηξ ζηεκ Γιιεκηζηηθή δεμόζηα θαη
ηδηςηηθή δςή. Ηονηανπμύζε ζηεκ ζθέρε ηςκ ακζνώπςκ θαη επηδείθκοακ ηε ιαηνεία
ημοξ ηόζμ με ηε δεμημονγία βςμώκ θαη ηενώκ, όζμ θαη με ηε μμνθή ηεξ πνμζθμνάξ.
Ε ανπαημιμγηθή ζθαπάκε έπεη θένεη ζημ θςξ επηγναθέξ, όπςξ αοηή με ηεκ
εοπανηζηήνηα αθηένςζε γηα ηεκ ακάννςζε ημο πμδημύ. Γκδηαθένμκ είκαη πςξ έπεηηα
από ημ ζεό Αζθιεπηό θαη ηε ζεά Υγεία, μ αζζεκήξ απεοζύκεηαη ζηε Θεά Τύπε [
Αζθιε/πηώ / θαη Υγεία (=Υγίεηα)/Τύπε /εοπανηξ/ηήνημκ] IBM II, 35616. Ιηα αθόμε
ζοκήζεηα είκαη ε μκμμαζία ηςκ παηδηώκ ημοξ, όπςξ : Αγαζμηύπε, Αγαζόηοπμξ,
Ηαιόηοπμξ, Γοηοπή θ.ά. γηα κα εοπανηζηήζμοκ ηε ζεά θαη κα ελαζθαιίζμοκ ηεκ εύκμηά
ηεξ17. Αθόμε θαη μ αζεκασθόξ δήμμξ ημο 4μο αη. επηθαιμύηακ ηεκ Αγαζή Τύπε ζηεκ
εηζαγςγή ηςκ ρεθηζμάηςκ ημο18. O Παοζακίαξ μέζα από ημ ένγμ ημο Γιιάδμξ
Πενηήγεζηξ πενηγνάθεη ημ πιήζμξ ηςκ καώκ πμο ζοκάκηεζε. Σηεκ Ηόνηκζμ οπήνπε
καόξ ηεξ Τύπεξ με έκα όνζημ άγαιμά ηεξ από πανηακό μάνμανμ(2.2.8), ζηα Ιέγανα
δίπια από ημκ καό ηεξ Αθνμδίηεξ, οπήνπε έκα ηενό ηεξ Τύπεξ με άγαιμα ημο
Πναληηέιε (1.43.6). Ιηα εκδηαθένμοζα θαη δηαζθεδαζηηθή μανηονία ζώδεηαη γηα ηεκ
Αζήκα ημο 3μο με 2μο αη. Έκαξ κέμξ από θαιή μηθμγέκεηα ενςηεύηεθε ημ άγαιμα ηεξ
ζεάξ Τύπεξ πμο βνηζθόηακ ζημ Πνοηακείμ. Αγθάιηαδε θαη θηιμύζε ημ άγαιμα θαη
14
Brower Rene, “Polybius and Stoic Tyche”, Greek Roman and Byzantine Studies, 2011.p. 113
www.grbs.library.duke.edu[31/3/3013]
15
Σημ ίδημ, ζ.114.
16
Bradley Hundon McLean, An introduction to Greek Epigraphy of the Hellenistic and Romans periods from
Alexander the great down to the Reign of Contantine (323 B.C- A.D 337)University of Michigan, Michigan,
2005.p.257.
17
Σημ ίδημ, ζ. 92.
18
Shipley Graham, ό.π., ζ.288.

7. 7
πάκμκηαξ ημ μοαιό ημο πανμοζηάζηεθε ζηεκ εθθιεζία ημο Δήμμο, δεηώκηαξ κα
αγμνάζεη ημ άγαιμα θαη όπςξ ήηακ θοζηθό πήνε ανκεηηθή απάκηεζε. Τόηε έθακε
ζοζίεξ ζηε Θεά, ηεξ θόνεζε πμιύηημα ζηέμμαηα θαη γηνιάκηεξ, ζνήκεζε θαη
αοημθηόκεζε19.
Ό Έιιεκαξ ηεξ ειιεκηζηηθήξ επμπήξ απέδςζε ζεμαζημιμγηθέξ ενμεκείεξ
ζηεκ Τύπε οπό ηεκ έκκμηα ημο απνόβιεπημο έςξ εθείκεξ ηεξ πνόκμηαξ. Ιπμνμύζε
κα έπεη ανκεηηθή ή ζεηηθή εηθόκα θαη μ άκζνςπμξ έπνεπε κα πνμζπαζήζεη κα
οημζεηήζεη ζεηηθά αοηά πμο ημο πνόζθενε. Ιπμνμύμε κα ακηπκεύζμομε εθηόξ ηεξ
ζνεζθεοηηθήξ έκκμηαξ ηεξ Τύπεξ, ηεκ ηζημνηθή θαη θηιμζμθηθή θαη ζίγμονα μ πμιίηεξ
επεδείθκοε πενηζζόηενε εμπηζημζύκε ζε εθείκε πανά ζημοξ πμιηηηθμύξ ημο θαη ζημ
πμιηηεηαθό ημο ζύζηεμα. Σίγμονα δεκ έπμομε πιέμκ ηε ζεά Τύπε κα θαηεγμνμύμε γηα
ηηξ άηοπεξ θαηαζηάζεηξ ηεξ δςήξ μαξ, μύηε γηα ηεκ αζοκέπεηα ηςκ θοβενκώκηςκ.
Ιανία Ακδνηθάθε-Ημναζίδε
19
Aelian, Historical Miscellany 9. 39 (trans. Wilson)

8. 8
Πηγές
Aelian, Historical Miscellany (trans. Wilson)
Ανηζημθάκεξ, Όνκηζεξ.
Γπίθμονμξ, Γπηζημιέξ
Παοζακίαξ, Γιιάδμξ Πενηήγεζηξ
Βιβλιογραφία
Bradley Hundon McLean, An introduction to Greek Epigraphy of the Hellenistic
and Romans periods from Alexander the great down to the Reign of Contantine
(323 B.C- A.D 337)University of Michigan, Michigan, 2005
Brower Rene, “Polybius and Stoic Tyche”, Greek Roman and Byzantine Studies,
2011.p. 113 www.grbs.library.duke.edu[31/3/3013]
Ferguson Everett, Backgrounds of early Christianity, Wm.. Eerdmans pub,
Michigan, 3th ed.2003.
Collart Paul, À propos d'un ostracon Clermont-Ganneau inédit de l'Académie des
Inscriptions, Volume 89, Numero 2 , 1945, pp. 249- 258.
[http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/crai_0065-
0536_1945_num_89_2_77850] 29/3/2013.
Green Peter, Alexander to Actium: The historical evolution of the Hellenistic
Age, Univerisity of California Press, California, 1990.
Mikalson D. Jon, Religion in Hellenistic Athens, University of California Press,
California, 1998
Nilsson P. Martin & Herbert J. Rose, Greek Piety, Clarendon Press, Oxford, 1948
Pollitt J.J., Art in Hellenistic Age, University of Cambridge Press, 12th ed. 2006
Παπήξ Πακαγηώηεξ, Ίζηξ Ηανπμηόθμξ, Οηθμομέκε, Πνμιεγόμεκα ζημκ ζογθνηηηζμό
ηςκ ειιεκηζηηθώκ πνόκςκ, ηόμμξ Ζ, Βάκηαξ, Θεζζαιμκίθε, 2003.
Shipley Graham, Ο Γιιεκηθόξ θόζμμξ μεηά ημκ Αιέλακδνμ 323-30πΦ. Τόμμξ Α΄,
μηθν. Ι. Δαπανηάδμο, ΙΖΓΤ, Αζήκα 2012.